Heimskringla - 20.04.1927, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 20. APRÍL 1927
3EIMSKRINOLA
3. BLAÐSlÐA.
Hæsta réttard ámu r.
ROYAL
YEAST
CAKES
GERIR
AFBRAGÐ
HEIMATIL-
BÚIÐ
BRAUÐ.
I dag (16. inars) kl. 1 var kveðinn
upp hæstaréttardómur í sakamálinu
úr Fljótum í Skagafirði, gegn hjón-
unum Guðbirni Jónssyni og Jóhönnu
Stefánsdóttur, fyrir misþyrmingu á
10 ára dreng. Hafði undirrétturinn
dæmt þau í 5 daga einfalt fangelsi.
Dómur hæstaréttar hækkaði hegning-
una upp í 2x5 daga fangelsi við vatn
og brauð, en dæmdi drengnum engar
skaðabætur, þar eð þeirra hefði ekki
verið krafist. Undirdómarinn var í
forsendunum víttur fyrir drátt á upp-
sögn dómsins.
-Alþýðublaðið.
arsstaðar á Norðurlöndum, þ. e. a. s.
matreiðsla, nrjólkuraðferð, garðrækt,
handavinna og heinrilisiðnaður. Að-
eins yrði að haga kennslunni í hverri
þessari grein eftir íslenzkum staðhátt
um. Þannig yrði t. d. mikill þáttur
Gnðbrandur Vigfússsn.
13. tnars 1827 — 13. marz 1927.
^ooooooooooocoooeecoogcocooeooooooooooooooocooeoooooooooococeccocoooosocogoooow
NAFNSPJOLD
lii

mm

þá eigi fært að hafa drenginn lengur
Um 12 vikur af sumri spurðu lækn
ishjónin hér, hvort eg vildi lána Jón
litla á gott heimili “úti í Fljótum”.
Sögðu þau mér að Guðmundur Da-
víðsson á Hraunum, bróðir Olafs sál.
Davíðssonar þjóðsagnasafnanda, hafi
símað og beðið þau að útvega dreng
á þessurn aldri. Væri heimilið gott,
■og starf drengsins ætti að vera það
að reka kýr og hirða þær á kvöldin,
er þær kæmu heim. Tók eg trúan-
legt það, er Guðm. Davðsson sagði
tim heimili þetta. Varð það úr, að
eg gaf kost á að lána drenginn.
Nú leið fram í 17 viku sumars;
kom enginn að vitja drengsins, og
var eg orðin afhuga för hans. Þá er
það einn dag að Hermann Jónsson
sýslunefndarmaður kemur til þess að
taka drenginn og var hann með hest
handa honum. Sagði eg Hermanni
að eg vissi varla, hvort eg léti dreng-
inn fara nokkuð, fyrst svo væri orðið
'áliðið sumars. En Hermann sagði,
að hjónin, sem hann yrði hjá, myndu
lofa honuin að vera yfir haustið og
jafnvel eitthvað af vetrinum, og lét
vel af heimilinu. Sagði eg honum,
að eg yrði þó að fá tíma til að búa
clrenginn til farar. — En hann kvaðst
ekkert mega bíða, og sagði eg honum
þá, að hann yrði að fara án hans.
2 eða 3 dögum síðar fór pósturinn
héðan til Siglufjarðar. Hafði Her-
mann skilið eftir hestinn, sem dreng-
urinn átti að hafa, og fór Jón litli
með póstinum. Þegar kom yfir að
Artúnum á Höfðaströnd, var dreng-
urinn orðinu svo lúinn að ríða, að
pósturinn skildi hann þar eftir hjá
hálfsystur drengsins, búandi konu
þar. Var drengurinn þar upp undir
viku, en þá kom Guðbjörn tilvonandi
húsbóndi hans og sótti hann. En ekki
var reiðver það, er hann lét drenginn
hafa, annað en gæruskinn, og sagði
drengurinn svo síðar frá, að hann
hefði verið orðinn fleiðraður, þá er
hann kom a Reykjarhóli.
Segir svo ekki af drengnum fyr en
eftir hér um bil mánaðartíma, að fólk
frá Saurbæ, sem er næsti bær við
Reykjarhól, fann drenginn úti í haga.
Tók það hann og flutti heim að Saur-
bæ, og var hann þá meðvitundarlítill
eða jafnvel meðvitundarlaus um 3
klst. Var honum þar hjúkrað hið
bezta af hjónunum þar, Þuríði og
Guðbrandi. Var hann þar um viku-
tíma.
Faðir barnanna minna ándaðist
1923, og er eg alein síðan að vinna
fyrir börnunum. Bkkert af þeim hef
ir verið einn dag á sveitinni, en fæð-
ingarhreppur minn var um tíma í
ábyrgð fyrir því, sem Jón minn varð
að vera á sjúkrahúsi, 13 vikitr, en eg
tók hann heim til mín með 40 stiga
hita og hefi haft hann síðan og læt
honum liða svo vel, sem ég get. Jón
litli biður hjartanlega að heilsa. —
Hann var 10 ára 25. október 1926.
Læt eg svo þessum línum lokið, en
mikið hefir þessi mánaðarrvist á
Reykjarhóli kostað bæði drenginn og
ýmsa aðra.
Með virðingu.
Hóltnfríður Sveinsdóttir....
I’að eru fáar íræðigreinar, sem
dáðst er jafnmikið að hér á landi
og norræn málfræði, og engum fræði
mönnum er hampað meir en þeim,
sem við hana fást, sennilega af því,
að við höfum anarsstaðar ekkert eða
fátt lagt til vísindanna. En hvað um
það; hér á landi er þaö trúarsetning,
að norræn ntálfræði sé drottning
fræðigreinaitna. Ojg þó' er engin
fræðigrein jafnfjarri lífinu, setn and-
ar og bærist, eins og einmitt norræn
málfræði. Hún er, eins og hún nú
í matreiðslukennslunni sláturstörf á
haustin og í mjólkurmeðferð, skyr-
og ostagerð.
Eins og ástatt hefir verið um sér-
menntun kvenna hér á Iandi til
skanims tíma, hefir engin ein stofnun
verið til, þar sem stúlkur hafa getað
fengið hagkvæma tilsögn í öllum
þessum greinum, sem nú voru taldar.
Kvennaskólarnir hafa að vísu full-
nægt þessari þörf að einhverju leyti,
en bóklegt nám hefir verið aðalverk
þeirra, og því hefir verklega fræðsl-
an að sjálfsögðu lotið i lægra haldi.
Afleiðingin hefir orðið sú, að stúlk-
ur hafa orðið að afla sér verklegrar
þekkingar í ýmsum áttum, á sauma-
stofum, vefnaðarnámsskeiðum, mat-
söluhúsum eða hússtjórnardeild
kvennaskólans í Reykjavík og víðar.
Þetta nám verðnur stúlkum ekki að-
eins dýrara, heldur kentur það þeim
aldrei að eins góðu haldi, og ef það
væri fengið á einum stað, undir einni
stjórn og með eitt og sama mark
fyrir augum. Það líggur í hlutarins
eðli, að hvorki saumastofur né mat-
söluhús hugsa fyrst og fremst um,
hvað nemendum sé fyrir beztu, því
það er atvinnufyrirtæki en ekki skól-
Arthur Furney
Teacher of Violin
932 Ingersoll Street
PHONE: 89 405
er rekin af flestum, orðin að and- og
gagnslausu orðamunar- og ritháttar-
hringli, sem grefur sig ofan í hyldýpi
aukaatriðanna og sér ekki fjöllin —
aðalatriðin — fyrir þúfum. Hún er
orðin að fræðunum um það, hvernig
málfræðingunum sýnist menn ættu
að tala, og því orðin martröð á lif-
andi, síkviku ntálinu, sem er perpentu-
um rnobile. Menn taki sér í hönd
nýja, svonefnda "vandaða” útgáfu af
einhverju fornritanna, og þá verða á
hverri síðu fyrir manni 2—3 línur
af texta, en hitt er orðamunur úr öll-
um ntögulegum handritum. Og frarn
an við allt saman er 30—40 blaðsíða
formáli um stafagerð, rétt- og rang-
ritun afskrifarans.
En sé litið um öxl til íslenzkra
fræða um miðja öldina sem leið, verð
ur fyrir manni glæsileg fræðimanna-
kynslóð mannvits og andríkis, þótt
ekki séu nefndir aðrir en Jón Sig-
urðsson og Guðbrandur Vigfússon.
A morgun eru liðin 100 ár frá fæð-
ingu Guðbrandar Vigfússonar, “'hins
góða og vitra rnanns”, eins og Jór-
víkur-Páll vinur hans kallaði hann.
Hann var fæddur vestur á landi, en
ól aldur sinn mestan erlendis, aðallega
á Englandi, og þar dó hann 31. jan.
1889. Það er ekki tóm hér til þess
að rekja æfi Guðbrandar, enda hvorki
gæti eg það né þyrði, þar sem faðir
ntin sálugi hefir ritað æfisögu hans
í Andvara 1893, og er vísað þangað
utn það efni. Eyrst vakti Guðbrand-
ur athygli á sér með ritgerð sinni:
“Um timatal í Islendingasögum’’, og
er sú ritgerð og mun verða undir-
staðan undir tímatali fornsagna vorra-
Hann gaf út fjölda af fornritum vor-
um: Sturlungu, Eyrbyggju, Biskupa-
sögur, Corpus Poeticum boreale, Ori-
gines islandicae og fleira, og eru
formálarnir með þeirn jafnandríkir
og auðgandi til lesturs og nútíðarfor-
ntáli fyrir slíku riti er snauður og
eftirtekjulaus. Hitt mun satt, að
hann hefir stundum ekki séð þúf-
urnar — aukaatriðin — fyrir fjöll-
unum, og kalla ntálfræðingar það nú
“ónákvæmni”. En eins víst er það,
að vér eigum vart glæsilegri fræði-
rit.á sína vísu en prolegomena fyrir
Sturlungu og formálann fyrir þjóð-
sögum Jón Arnasonar. Aðalrit Guð-
brandar verður þó orðabókin, sem í
daglegu tali er kennd við Cleasby.
Þó að síöan hafi komið aðrar orða-
Itækur, er oröabók Guðbrandar ómiss-
andi, bæði vegna hinna ágætu þýð-
ittga, og þess, að hún hefir orð, sem
hinar vantar.
Guðbr. Jónsson.
(Aþýðubl. 12. ntarz.)
ar. Er þó enn ótalið það, sem mestu
máli skiftir, þegar um menntun sveita
stúlkna er að ræða, en það er, að nær
því allt þetta nám verða þær að sækja
til kaupstaða og er því, sem eðlilegt
er, sniðið við þarfir kaupstaðabúa
en eins og allir vita, eru þarfir sveit-
anna mjög aðrar.
Húsntæðraskólarnir þurfa að sam-
eina allt þetta verklega nám. Þeir
•þurfa að komast á fót helzt í hverjum
landsfjórðungi.
Gott ,er að hugsa til þess, að starf
e'r þegar hafið í þessa átt. Fyrsta til
raun til þess er breyting á Blönduóss
skólanum, er fyr var á minnst. Enn
ákveðnara spor í áttina er væntanleg
stofnun húsmæðraskólans á Staðar
felli, þvl sá skóli á að hafa jörð til
afnota. Er það bersýnilegt, að mik
ið vantar á húsntæðrakennslu fyrir
sveitastúlkur, ef ekki er hægt »ð
kenna meðferð mjólkur eða garðrækt
en til hvorstveggja þess þarf jarðar
afnot.
Takmark það sem skólar þessir
þurfa að stefna að, er að verða fyrir
myndarheimili. Þeir ntega því ekki
vera mjög stórir, annars er hætt við
að þeir sprengi af sér ramrna heim
ilisins.
A skólaheimilum þessurn þurfa
stúlkurnar að læra að vinna öll venju
leg heimilisstörf fyrst og fremst, og
þær þurfa einmitt að læra að vinna
þau störf betur og á hagkvæntari hátt
en nú á sér almennt stað.
A ekkert þurfa húsmæðraskólarnir
að leggja jafnmikla áherzlu og að inn
ræta stúlkunum virðingu fyrir vinn
unni yjirleitt og einkum daglegu
Um húsmœðramentun
kvenna.
Nl.
VI.
Aðal yerklegar námsgreinir þess-
ara skóla yrðu að mestu hinar sömu
og tiðkast á samskonar skólum ann-
störfunum, því fátt skoftir eins mik
ið á í uppeldi kvenna nú á tímum. -
Hússtjórnarkennsla sú, er fengi
hefir hér að þessum tíma, hefir lag
langmesta áherzlu á að kenna tilbún
ing sjaldgæfra rétta. Hafi stúlkurn
ar ekki kunnað mikiö til daglegrar
matreiðslu til sveita aður en þær fórtt
ntá óhætt telja að þær konti jafnnær
um þá þekkingu, setn lífið heimtar
einkum a£ þeim. Afleiðingin er sú
að ungar stúlkur reyna að komast hjá
að vinna algeng störf og líta niður á
þau.
Öruggasta ráðið til að lækna þetta
hættulega þjóðarmein, er að bæta
vinnuaðferðirnar, gera störfin léttari
vinna þau á hagkvæmari hátt og láta
leysa þau vel af hendi. Það er al
kunnugt að mönnum þykir vænt 'um
það, sem þeir leggja rækt við, t. d
störf, sem unnin eru af alúð. Senni
lega liggur eitthvert lögmál þar til
grundvallar. Skólarnir þurfa að
leggja mikla áherzlu á þetta, að vinna
hversdagsstörfin af alúð. Laun þeirra
manna, sem geta tamið sér það, verða
ekki tölum talin, því þau eru andleg:
eðlis, þau eru starfsgleði og fullnægja
og þau bera hundrað faldan ávöxt
fyrir þann, sent þau eru unnin fyrir,
Hugsunarháttur sá, er liggur að baki
hverju vel unnu verki, er sá, er hver
þjóð rná sízt án vera. Hann er kall
aður trúmennska, og er ein af mátt
arstoðum hvers borgáralegs félags.
Ekki er minni þörf á að fá breytt
A. S. BARDAL
eelur llkklstur og r.nnast um út-
farir. Allur útbúnatiur sá besti
Ennfremur aelur hann allekonar
mlnnisvarba og legstelna—s_
848 SHERBROOKE ST.
Phonej 86 607 WINNIPEG
The Hermin Art Salon
gerir ‘Hemstitching” og kvenfata-
saum eftir nýjustu tízku fyrir
lœgsta vertS.
Margra ára reynsla og fullkomn
asti vitnisburtSur frá beztu sauma-
skólum landslns. Utanborgar pönt
unum fyrir Hemstitching sérstakur
gaumur gefinn.
V. HKXJAMIXSSON, eigandi.
666 Snrgent Ave. Tnlsíml 34 152
Dr. C. H. VROMAN
TANNLÆKNIR
Tennur yt5ar dregnar etia lagaÚ-
ar án allra kvala.
TALSIMI 24 171
505 BOYD BLDG. WINNIPEG
J
ðOCOCOQCCCCCCOCOOOðCOOOOOO
I
L. Rey
| Fruit, Confectionery
| Tobaccos, Cigars, Cigarettes
Phone: 37 469
TH. JOHNSON,
Onnakari og GulLmiSur
Selui gUtlngaleyflBbréL
ðersi&kt atnygll veitt pöntunum
og viT.gjcröum útan &f l&ndl.
264 M&ln St. Phone 24 637
etc.
814 SARGENT Ave.
WKS B. V. ISFBLD
Plnnlat A Teacher
STUDIO*
666 Alveratone Street.
Phone : 37 020
OCCCCCCOCCOSCCOSOOSOðé
Dr. M. B. Halldorson
401 Buyd BId(.
Emil Johnson
Service Electric
Skrlfstofusími: 23 674
Slundar .érstaklega lungnasjúk
dóma.
Kr aD flnBi. á skrlistofu kl. 12—IJ
f h. ok 2—6 e. h.
Helmtll: 46 Alloway Ava.
Talelmli 33 13S
Dr. Kr. J. Austmann■!
524 SARGENT AVE.
öllum teg.
Selja rafmagnsáhöld af
uttdum.
WYNYARO
SASK.
Viðgerðir á Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Sfmlt 31 607. Helnuafmli 27 3H0

r?
DK. A. BI.ÖNDAL
602 Medlcal Arts Bldff.
Talsimt. 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdóma
og barnasjúUdóma. — At5 hltta:
kl. 10—12 f. h. og 3—6 e. h
Heimilt: 806 Victor St.—Slmt 28 130
HEALTH RESTORED
Lækningar ánl; 1] i
Dr- S. 6. Simpson N.D., D O. D,0,
Chronic Diseasea
Phone: 87 208
Suíte 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
DAIN TR Y’S DRUG
STORE
Meðala *érfræíing«r.
‘Vörugæði og fljót afgreiðda*
eru einkunnarorð vor,
Horni Sargent og Liptos,
Pbone: 31 166
J. J. SWANSON & CO.
I.lmlted
R B N T A D S
irrSURANOH
lt 12 A L E S T A T H
MORTGAGES
600 Parla Bulldlne, Wlnnlpe*.
Mnn.
Dr. B. H. OLSON
216-220 Medlcal Arts Bld*.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: 21 834
VitStalstími: 11—12 og 1—5.30
Helmili: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
Bristol Fish & Chip
Shop.
HIB GAMLA OG ÞEKTA
KING’S bezta gerV
Tér icndum helm tll ytJar.
frá 11 f. h. til 12 •. h.
Fiskur 10c Kartöflur 10o
540 Ellce Ave*, hornt Langalde
SIMI: 37 455
WALTER J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
Islenskir lögfrœðingar
709 Great West Perm. Bldg.
Sími: 24 963 356 Main SL
Hafa einnig skrifstofur að Lund-
ar, Piney, Gimli, Riverton, Man.
DR. J. STEFÁNSSON
216 MEDICAI. ARTS RI.BCk
Horni K.nnedy og Grahaan.
Stnndar rlncðncu anarna-, cyrna-,
■ef- ok kmkt-ajAkdlu.
VI hltta fr* kl. 11 tll 12 t
»« kl. S tl 6 e- k-
TaUlrali 21 834
Heimlli: 638 McMillan Ave. 42
691
Talstmli 28 889
DR. J. G. SNIDAL
TANNlilKKNIR
614 Somernet Block
Portagt Ave. WINNIPJ
Telephone: 21 613 J. H. Stitt . G. S. Thorvaldsoní
J. Christopherson, Stitt & Thorvaldson
Islenskur l'ágfrœðingur Lögfr. og málafærslumenn.
845 Somerset Blk. 807 Union Trust Bldg.
Winnipeg, Man. IVinnipeg.
Talstmi: 24 586 - ■»
1116 nýjn
Murphy’s
Boston Beanery
AfgretCtr Fl»h & Chlpn 1 pökkum
til helmflutnlngs. — Agætar múl-
tíöir. — Einnlg molakaffl cs svala-
drykklr. — Hrelnlætl elnkunnar-
or6 vort.
62» SARGENT AVE., SIMI 21 906
HEIMSKRINGLA
hefir til sölu námsskeið við beztu
VERZLUNARSKOLA
í borginni með afföllum. Þeir sem vilja hagnýta sér
þessi kjörkaup, ættu að finna ráðsmanninn tafarlaust.
til batnaðar húsaskipun til sveita, en
vinnubrögðum. Enda leiðir það hvað
af öðru. Góð húsaskipun er aðal-
undirstaða hagkvæmra heimilisstarfa.
Húsmæðraskólarnir ættu einntg að
ganga á undan á þessu sviði.
Bygging sveitabæja er eitt vanda-
málið, sem þjóðin stendur nú gagn-
vart og þarf að leiöa til lykta. Húsa-
byggingar síðustu áratuga eru, eins
og ntegnið af umbotastat fsemi hins
nýja tíma, óljóst fálm út í loftið. —
Er það hverju orði sannara, er oft
sést um kvartað af þeim, er ritað
hafa um þetta mál, að stílleysi er kom
ið í staö hins fagra og þjóðlega stils
burstabygginga. Hitt er þó engu síð-
ur óviturlegt, að í flestum hinum nýju
steinhúsum sveitanna er úthýst mögu-
leikanum til heimilislífs, í þess orðs
beztu merkingu. Eg á við baðstófuna
íslenzkit. Get eg ekki stillt mig um
að minnast örlítið á þetta, fyrst eg fór
á annað borð að tala um húsaskipun
til sveita.
Eg held að það væri gott að gera
sér ljóst, hvaða þýðingu baðstofan
hefir haft fyrir slenzkt þjóðlíf á liön-
öldum. Hún hefir lagt skilyrði
um
til þess andlega lífs, sem þroast hefir
með alþýðu manna út um sveitir
landsins. Þar hefir fólkið safnast
satnan öld eftir öld, og notið santan
andlegra verðniæta, sem geymst hafa
í söngvum og sögunt þessarar þjóð-
ar. Þar hefir verið haldinn einskon-
ar alþýðuskóli Islendinga. Það gerði
ekkert til, þótt stundum væri lágt und
ir loft, þvi sjóndeildarhringur fólks-
ins víkkaði, tilfinningalifið dýpkaði
og næntleikurinn fyrir fegttrð forms
og efnis glæddist, og það var aðal-
atriðið. En þarna lifðu menn einn-
ig og störfuðu saman. Baðstofan
lagöi skilyrði til samhyggðar og sam-
starfs.
Nú er baðstofunni úthýst viðast
hvar, því þó nafninu sé haldið sum-
staðar, þá hefir það fengið allt ann-
að innihald en áður. Þar er ekki
lengur miðstöð allra heimilismanna.
I nýju húsunum húkir hver í sínu
horni, þá sjaldan er tyllt sér niður.
Allt er hólfað sundur í smáklefa, til
leiðinda og óþæginda fyrir alla. En
öll þessi skilrúm eru aðeins sýnileg
tákn þess aðskilnaðar, sem orðinn er
niilli heimilisfólksins, þar sem annars
vegar eru húsbændur, er oftast kunna
að meta kosti sveitalifs, hins vegar
mestmegnis kaupafólk, er dvalið hef-
ir lengri eða skemmri tima í kaup-
túnum og verstöðum, og hefir skilið
hugann eftir þar, eða mælir að
minnsta kosti alla hluti á aðra alin
en húsbændurnir. Um samhyggð og
samstarf er tæplega lengur að tala.
Efalaust væri óréttlátt að skella
allri skuldinni á húsaskipunina. Hitt
er jafnvíst, að hún gæti að einhverju
leyti bætt ástandið. Vera kann, að
tnenn kynnu þvi ilia, að hafa sam-
eiginlegt svefnhús eins og baðstofan
var lika áður víða unt land. En þar
fyrir getur ekkert heimili verið án
þess að hafa eitthvert herbergi, er
sé miðstöð heimilisins og allir geti
kontið saman í. Er sjálfsagt að það
sé vinnustofan um leið. Húsntæðra-
skólarnir gætu verið fyrirntynd á
þessu sviði, eins og víðar.
Þá geri eg ráð fyrir, að þessir
skólar gætu komið betra skipulagi og
festu t íslenzkan heintilisiðnað en nú
á sjr stað. Þar ættu að sjálfsögðu
að vera algengxtstu ullariðnaöartæki,
er stúlkurnar lærðu að nota, t. d. vef-
stóll, spuna- og prjónavél. Þar ætti
einnig að kenna litun. Mikið vantar
(Frh. á 7. bls.)