Heimskringla - 27.04.1927, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
TIEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 27. APRIL 1927
Ástandið og horfurnar
í kirkjunni.
Ræöa flutt í Sambandskirkjunni í
Winnipeg 3. april 1927.
af séra Guðnt. Arnasyni.
Texti: Jóh. 4, 20—24.
Þaö sem ef til mest einkennir
J)enna fyrsta fjórðung tuttugustu ald
arinnar, sem liðinn er, eru umbrotin
á flestum sviSum lifsins. ViS erum
orönir svo vanir viö aS heyra talaS
um og lesa um allskonar umbrot, aö
viS erum lrklega hættir aS veita
mörgum þeirra nokkra verulega eft-
irtekt, og þau, sem viS höfum veitt
eftirtekt ,hálfgleymast, og viö hugs-
um ekkert um þaS, aS þessir timar
séu óvenjulegir umbrotatímar, þang-
aS til eitthvaS nýtt ber viS, sem vek-
ur athygli á ný.
En hvort sem viö veitum þeim
mikla athygli eöa litla, eru umbrot-
in stærri og margháttaöri, en þau
hafa veriö, ef til vill, á nokkru ööru
tímabili sögunnar.
Þessu tímabili, sem viS lifum á,
svipar aS ýmsu leyti til sextándu ald-
arinnar. Hún var mikil umbrotaöld,
þá náöi hreyfing sú, sem nefnd hefir
veriS siðbótin, hámarki sínu; og þaS
varS til þess, aö nokkur hluti hins
kristna heims brauzt undan yfirráS-
um kaþólsku kirkjunnar, sem varaö
höföu óslitin lengur en þúsund ár.
Þessi merkilega hreyfing sextándu
aldarinnar varö. eins og öllum er
kunnugt, ekki til allt í einu. Hún átti
sér orsakir í atburöum, sem geröust
á næstu tveimur öldunum á undan.
ÞaS tímabil er aS mörgu leyti merki-
legra en sextánda öldin sjálf. Þá
voru mjög mikilvægar uppgötvanir
geröar, sem uröu til þess aS breyta
skoöunum manna yfirleitt á heimin-
um til stórra muna.
ViS fáum, held eg, naumast gert
okkur þaö ljóst, hversu afarmikilli
byltingu þaö hefir hlotiS aö valda í
hugum manna, þegar þaö varS sann-
aS, aö jöröin, sem viö lifum á, væri
hnöttur, sem, ásamt mörgum öSrum
hnöttum, gengi í kringum sólina. Þá
var þeirri skoöun, sem var jafngömul
mannkyninu, aö jöröin væri flöt og
miSstöö alheimsins, hrundiö. Okkur
finnst nú, aS sú skoöun hafi veriS
næsta barnaleg, en viS megum ekki
gleyma því, aö hún var skoöun alln
vitrustu manna í heiminum um mörg
þúsund ár. Og þess vegna er þaS
sízt aö undrast, þótt menn fyrst í staö
væru mótfallnir hverju því, sem henni
var gagnstætt — þótt þeim hrysi
hugur viö þeim umbrotum, sem þaö
hlaut aö hafa í för meö sér, aS henni
yröi kastaö burt, og önnur ný og
henni gagnstæS tekin í staöinn.
Þá er heldur ekki auSvelt aS gera
sér grein fyrir því, hve feykilega
mikil nýjung þaö var aö nýjar heims-
álfur voru fundnar og nýjar leiSir
til fjarlægra landa. MeS því mynd-
aSist í hugum manna ný útþrá til að
kanna ókunna stigu og leita auSs,
þar sem engir höföu áöur fæti stig-
iö nema hálf- eSa alviltir mannfjókk-
ar, er byggöu hin nýju lönd. Margir
uröu gagnteknir af æfintýralöngun,
og þjóöhöföingjarnir kepptust viö aö
tileinka sér alt, sem fyndist, og hags-
munavonin knúSi þá til þess aö
styöja hvern þann, sem haföi dirfsku
til þess aS leggja af staS í langa og
erfiöa leiöangra.
Þetta og fleira, sem skeSi þá, var
eins mikilvægt og allra mestu hýj-
ungarnar, sem gerast nú á dögum í
vísindum og uppgötvunum. ÞaS er
aöeins af því aö viö erum orSnir því
vanir, aö viS getum varla látiö okk-
ur skiljast, aS þaö hafi einit sinni
veriS nýtt, aS þaS hafi komiö af staö
miklu róti í hugum manna, og fyllt
suma meS ugg og ótta um þaö, hverj-
ar afleiöingarnar yröu af því öllu
saman.
SiSbótin, eins og eg hefi sagt, var
afleiSing af breytingum, sem höfStt
gerst á undan henni. Astand kirkj-
unnar sjálfrar — misbeiting valds-
ins, sem hún haföi r»S yfir öllu lí fi
manna, og hiö andlega ófrelsi, sem
hún rneS sífelldri haröneskju og kúg
un hélt mönnum í — var þaö sem
hratt henni af staS. SiSbótin var
stórkostleg bylting, hún var hrun
fjölda margra gamalla hugmynda og
siöa, og um leiS afliö, sem brá nýj-
um hugmyndum upp fyrir sálarsjón-
um manna og lagSi grundvðll til
nýrra giSa.
Viö vitum allir eitthvaö meira eöa
minna um þaö, sent geröist í þessari
svonefndu siðbót — byltingu á sext-
ándu öldinni; viö vitum aS menn
höfnuöu ýmsu, sem þeim haföi verið
kennt áSur, breyttu kenningunum og
komu fram nteS margskonar stefnur
og skoSanir, og að nýir flokkar risu
upp utan um þessar stefnur, sem urSu
aö mótmælendaki'r'kjunum um allan
noröur- og vesturhluta Evrópu.
En aSalatriðiö i því öllu var þó
það, aö þeir, sem risu upp á móti;
kirkjunni, neituðu valdi páfans til j
aS ákveöa, hvað væri rétt trú og
hvaö væri röng trú. Páfinn hafði
þaö vald og hefir enn. Hann er ó-
skeikull, hann getur ekki í nafni em-
bættis sins sagt neitt, sent er rangt.
Þessu neituöu siöbótarmennirnir al
gerlega. Þeir sögöu að þaS væri
ekki páfinn, sem ætti aö ákveöa,
hvað væri rétt i trúarefnum, heldur
ættu menn aö byggja á biblíunni, j
guös opinberaSa orði, eins og þeir \
nefndu hana. SiSbótarinennirnir
• . 1
brutust undan valdi páfans og kirkj-!
unnar; en þeir játuöust undir vald
bókarinnar, og hún var þeim jafn-j
óskeikul og páfinn var kaþólskum
mönrium.
Þetta er nauðsynlegt aS hafa í
huga, til þess aS geta skilið ástand- j
iS í niótmælendakirkjunni, eins og
þaö er nú. Margir eru sannfærðir!
um, aö þaS ástand sé svo alvarlegt,
fyrir kirkjuna sjálfa, aS þaö sé meS j
öllu óvíst, að hún fái haldið velli, og
fjölda margir spá því og óska, að
hún líöi undir lok- áöur en langt um
líður.
Um kaþólsku kirkjuna er öðru
máli að gegna, þótt undarlegt megi
viröast. Hún er ekki í neinni bráðri
hættu. AstæSurnar til þess eru eink-
um tvær. I fyrsta lagi er kaþólska
kirkjan miklu sterkpri stofnun en
nokkur mótmælendakirkja. MeSferS
fjárrrfálanna í henni er t. d. öll önn-
ur en sú, sem tiðkast yfirleitt i mót-
mælendakirkjum hér í álfu og á Bret
landi, þar sem ríkiskirkja er alls ekki
til, eöa mestur hluti fólks er utan
hennar. Og aS líkindum er meSferS j
fjármálanna í kaþólsku kirkjunni i
hagkvæmari um leiS og hún gefur
prestum hennar meira vald heldur en
prestar mótmælendakirknanna hafa.
ÞaS eru ekki aðeins fjármálin, sem
gefa kaþólsku kirkjunni mikinn styrk
sem stofnun, heldur og allt hennar
fyrirkomulag meS helgisiðahald og
fræSslu unglinga í trúarbrögöum.
Þar við bætist miklu nánara sam-
band milli prests og safnaSarmeölima
en almennt á sér staö í mótmælenda-
kirkjum, vegna syndajátninganna.
Hin aöalástæöan fyrir styrk ka-
þólsku kirkjunnar er sú, aS hún er
útbreiddust meðal fáfróðasta hluta
fólks. Meölimir hennar hugsa yfir-
leitt ekki um trúmál, það er ekki til
þess ætlast af þeim og þeir geta þaS
ekki. Mönnur eru þar heldur ekki
settar mjög fastar skorður, hverju
þeir megi trúa; þeir mega aðeins
ekki halda á lofti efa sínum um neitt
þaS sem kirkjan kennir, ef þeir efast
um eitthvað af því. AfleiSingin af
þessu er sú, að kaþólska kirkjan er
aS mestu leyti Iaus viö byltingar þær,
sem nú er helzt hætt viö að kljúfi
flestar mótmælendakirkjur í tvennt.
Rétt eins og siSbótabyltingin á 16.
öld, var afleiðing undangenginna vís-
indalegra og landfræðilegra upp-
götvana. ísamt endurvöfcnuSum á-
huga fyrir fornum bókmenntum, svo
eru byltingarnar í kirkjunni nú á
dögum afleiðing aukinnar þekkingar
á tveimur sviSum. Fyrst er svið
náttúruvísindanna. Um þaö ætla eg
ekki aS tala hér. Allir vita, hve
feykilega miklar framfarirnar á því
sviSi voru á síöari hluta síðustu ald-
ar og þeim hlutanum, sem liöinn er
af þessari öld. Og einmitt nú er
haröasta ri’nman háS um vísindaleg-
ar kenningar, um. þaS hvort útbreiðsla
þeirra gegnum menntastofnanir eigi
aS leyfast.
Hitt sviöiS er biblíurannsóknirnar.
MeS byrjun biblíurannsóknanna,
'tim og eftir miöja síðastliSna öld.
hófst bylting, sem ef til vill hefir
ekki veriö eins örlagaþrungin fyrir
kenningar mótmælendakristindómsins
og byltingarnar á vísindasviöinu, en
þó svo mikilsvaröandi, að hún ein
hefði nægt til þess aö breyta skoö-
unum manna á kristinni trú og þaS
til muna. Eqgin gömul trúarbrögS
fá aö likindum staðist það, aS fariS
sé að gera gagngerðar rannsóknir á
ritum þeirra, sem hafa oröiS til á
byrjunarstigum þeirra og síðar verið
viStekin sem grundvöllur þeirra. Sem
öllum er kunnugt, hafa biblíurann-
sóknirnar leitt í ljós, að rit biblíunn-
ar eru mjög frábrugðin að uppruna
þvi, sem menn höföu áður ædaö.
Um höfunda sumra þeirra er mjög
vafasamt hverjir þeir voru. Þau rit-
in, sem fjalla um æfi og starf Jesú
frá Nazaret, eru ekki öll samstæð,
og bæöi í sumum þeirra og öSrum
kennir skoöana, er sýna greinilega
áhrif úr öörum áttum. ÞaS er ekki
tími til þess hér, og enda ekki nauö-
synlegt, aö fara frekar út. í þaö.
Það er þá einkum þetta tvennt,
framfarirnar í vísindum og bibliu-
rannsóknirnar, sem hafa hrundið af
staö umbrotum þeim, sem nú eiga sér
stað i mótmælendakirkjunni. ViS
það mætti bæta hreyfingum í mann-
félagsmálum, sem víöa hafa snúið
fjölda manna á móti kirkjunni, sök-(
um afstööunnar, sem hún hefir tekið
gagnvart þeim. I þeim efnum hefði!
kirkjan þó átt aö geta hagað sér nokk (
uö eftir breyttum aðstæSum án mik-1
illa breytinga, þar sem aftur á móti1
það var ómögulegt á hinum sviöun-
um.
Og hvernig er þá ástandiS, sem
hefir skapast af þessum tilgreindu á-
stæSum? Hvernig kemur byltingin,
sem þær hafa orsakað, í ljós’?. Hvern
ig er umbrotunum, sem nú eru að
gerast í mótmælendakirkjunni, hátt-
aö ?
Eg vil tilfæra hér nokkur orS úr
nýútkominni ritgerS eftir mann, sem
gegnir prestsembætti í stórum, göml-
unt söfnuði í einu Ný-Englandsrík-
inu í austurhluta Bandarikjanna.
Þessi prestur kannast hreinskilnis-
lega við það, aS mótmælendakirkj -
urnar séu orðnar áhrifalausar sem
trúarbragöahreyfing. Þær eru, að
hans dómi, hálfdauðar, og það er
margt, sem bendir til þess að þeini
sé óöum að hnigna.
Hann heldur því fram, aS þetta sé
enginn skaSi, ef aöeins þaS verSi til
þess að'breytingin verSi gagngerS og
að allir hinir gömlu og fúnu máttar-
viöir hrynji. Eg skal fara hér orð-
rétt með það, sem hann segir um þaS:
“ÞaS væri mjög æskilegt, aS mót-
mælendakirkjurnar, um leiS og þær
hreinsa til hjá sér, sópuöu út
á sorphaug aldanna öllum sin-
um hleypidómum og hræsni, sín-
um smásálarlega reipdrætti og
sinni röngu hollustu, sinni þröngu
þjóðernismeSvitund og kynflokkaein-
kennum, sinni grátklökku óeinlægi.i
og sínum bragðlausu bænasanikomum,
sínum margmælgislegu tíðagerSum
og stiröu helgisiöum, sinum fráleitu
trúarjátningpim, þröngsýni og for-
dómum, sínum ýktu og óáreiöanlegu
píslarvpttafræöum, sinum sjálfbyrg-
ingsfulla þótta og heiIagleikauppgeyS,
sínum leikmannapáfum og sinu blinda
trausti á ríkislöggjöfina, sínu beiska
óumburöarlyndi og sinum tortryggn-
isfulla og ægilega tilfinningaofsa,
sinni órökstuddu tilgátu um aS sálu-
hjálp sé falin í eintómri afneitun og
þúsund öðrum fánýtum eiginleikum,
sem hafa aflað allri trú fyrirlitning-
ar meðal skynsamra manna.”
Höf. heldur svo áfram að segja
frá, hvernig ástandiS í kirkjunni séf
og það er, eins og reyndar öllum ætti
aS vera Ijóst, alveg óviðelgandi frá
sjónarmiði kirkjunnar sjálfrar.
Sunnudagaskólarnir, sem eiga aö
veita börnunum trúarbragöalega
fræðslu, veita venjulega enga fræðslu
af nokkru tæi. Kennarar, sem ekkert
geta kennt, segja börnunum sögur um
atburöi, sem eiga aS hafa gerst aust-
ur á Gyöingalandi, og sem engu
varSa nú, þeir segja þeim, hvaða jurt
ir vaxi á sléttunni kringum Megiddon
og rekja upp fyrir þeim ættartölur
Israelskonunga. Kirkjurnar eru of
margar og samkeppnin milíi þeirra
aö ná í meðlimi, verður svo áköf, aS
fiún leiðir til öfundar og haturs milli
safnaða; og það er mest, þar sem
tvær kirkjur af sama flokki eru að
reyna aS draga hvor frá annari. —
SöfnuSirnir eru i raun og veru klúbb ^
ar, þar sem allir, sem vilja, geta veriS
með, án nokkurs tillits til þess, hverju
þeir trúa, eða hVort þeir trúa nokkru.
Prestar verða aS hafa allar klær í
frammi til þess að draga til sín á-
heyrendur; þeir verða að auglýsa og
taka til ráða, sem eru blátt áfram
hlægileg, til þess að kirkjurnar
standi ekki tómar. Séu prestarnir
ekki afburSamenn að gáfunt og mennt
un, og þar aS auki djarfir menn,
veröa þeir fyrst og fremst að hugsa
um það aö þóknast söfnuSinum, ann
ars eru þeir reknir út á gaddinn. Þeir
eru blátt áfrarn skoöaðir sem verka-
menn safnaðarins, og hafa engin ráS
yfir fjármálunum, þótt þeir hins
vegar verSi aS verja mestum tíma
sínum til þess að veita forstöðu. alls-
konar fjársöfnunar fyrirtækjum. —
SafnaSarstjórnin er að mestu leyti i
höndum manna, sem eru önnum kafn-
ir viS önnur störf, og skoSa safnaS-
armálin sem hálfgeröan hégónta.
Svona lýsir nú þessi prestur á-
standinu í mótmælendakirkjunum yf-
irleitt, og lýsing hans er rétt. ÞaS
sem er furöulegast, er aS stofnun,
sem svona er ástatt meS, skuli geta
haldist viS. En, eins og flestum er
víst ljóst, er því þannig fariS með
margar stofnanir, að þær haldast við
þótt þær hafi ekki neitt verulegb starf
af höndum aS inna og skorti öll Iífs-
skilyrði. Stjórnmálaheimurinn t. d.
er fullur af leifum ýmsra flokka, er
hafa í rauninni ekki veriö lifandi
um lengri eöa skemri tíma, en þeir
hjara af vana; þeir eru hæli þeirra
manna, sem ekki hafa getað breytt
skoðunum sínum eftir kröfum og
skilyröum timanna, sem þeir sjálfir
lifa á.
En hvað er þá meS umbrot timans ?
Eru þau öll í þá átt, aö fleiri og íleiri
hugsandi menn yfirgefi kirkjuna og
skjlji hana eftir í allri sinni hrörnun,
til þess aö smádeyja og detta úr sög-
unni ?
Þvi veröur ekki neitaS, að mikiS
er um þaS. Eins og eg gat um áöur,
eru sumar stefnurnar i mannfélaginu,
sem nú eru efstar á baugi, beinlinis
óvinveittar kirkjunni, og þróttmestu
andans mennirnir, bæði á sviSi vis-
inda og bókmennta, eru orSnir viö-
skila við kirkjuna, éf ekki antístæðir
henni. Hreyfingin er þess vegna aS
mjög miklu leyti út frá kirkjunni.
En hún er líka innan hennar tak-
marka. Margir leiðtogar kirkjunnar
eru orönir svo óánægðir með hana,
aö þeir vilja fegnir breyta henni,
þeir vilja breyta bæði stefnunni, þ. e.
á. s. trúarskoöunununi, sem kirkjan
flytur, og fyrirkomulagi hennar, sem
er ofhlaðiS ýmsum úreltum og gagns
lausum fyrri tima gróSri, sem hefir
valdið sýkingu, rétt eins og vöxtur og
margföldun sí'átkveil’.junnar veldur
sýkingu i heilbrigðum líkama.
Baráttan á miTli þess, sem yfirleitt
er nefnt frjálslyndi, annars vegar, og
afturhalds hins vegar, sem nú er háS
í flestöllum mótmælendakirkjum, ber
einmitt órækan vott um, aö bylting
tímans er þar að verki. Hún er gleSi
legt tákn tímanna fyrir alla, sem við-
urkenna, að kirkjan hafi eSa geti
haft starf aS vinna í mannfélaginu,
starf sem sé þannig í eöli sínu, aS
aðrar stofnanir í mannfélaginu leysi
það aö minnsta kosti ekki betur af
hendi. Hversu illt seni sumum kann
aö þykja það, aö deilurnar setja menn
hvern upp á móti öörum og geta vald
iS ennþá meiri flokkaskiftingum, sem
mörgum finnst nú of mikiö komið af,
þá væri hitt þó hálfu verra, frá sjón-
armiði kirkjunnar, aö þær væru ekki
til, það væri óbrigöult merki þess, að
hún væri dauSadæmd, eöa sama sem
þaö. Hún yrði stofnun hinna and-
lega snauðustu, þeirra, sem ekki geta
veitt sannleikanum móttöku. Þeirra,
sem af eintómu skilningsleysi og ein-
hliöa fastheldni viö þaö, sem þeim
hefir verið fengiS í hendurnar, lifa
og hrærast, andlega talað, mörg
hundruð ár aftur í tímanum, og geta
aldrei sett sig í fullt samræmi viö
þá tíma, sem þeir eru uppi á.
Eg ætla ekki aS fara langt út í
það, hvert starfiS sé, sem kirkjan
getur unniö og ætti að vinna, en sem
hún er yfirleitt gersamlega óhæf til
að vinna, eins og nú standa sakir.
ASeins vil eg benda á það, að þrátt
fyrir allt sem sagt er á móti því, eru
engin líkindi til annars en aö menn
hafi enn um langan aldur, ef til vill
ávalt, einhver trúarbrögS. Trúar-
brögðin hafa átt sér mjög djúpar ræt
ur í andlegu lifi mannanna, og þaS
virðist sem ennþá sé nóg til af þeim
rótum, þótt sá hluti gróSursins, sem
hefir verið ofan jaröar, hafi visnað
og dáið. ÞaS er sá undarlegasti mis-
skilningur, sem eg þekki, og hann
er viða aö finna hjá skynsömu fólki,
að trúarbrögð séu ekkert annað og
geti ekki veri’S neitt annað en þaö,
sem einhverjir menn hafa trúaö áö-
ur einhverntíma og einhversstaSar. I
þessu kemur þeim allra afturhalds-
sömustu og mörgum þeim, sem segj-
ast vera horfnir frá öllum trúarbrögS
um, niæta vel saman. Hvorirtveggja
•hafa sem sagt þann allra þrengsta
skilning, sem unnt er að hafa, á þvi,
hvaS trúarbrögöin séu; hvorugir virS
ast skilja neitt í eSIi trúarbragSanna;
þeir lita aöeins á þau frá sögulegu
hliöinni, og þá eru það auövitaS kenn
ingarnar og trúarjátningarnar, hug-
myndir og skoöanir dauöra nianna,
sem í þeirra augum eru trúarbrögS
og ekkert annað. OrSið hefir i þeirra
augum alls enga merkingu, þegar
þessum sögulegu og aS mestu alveg ,
úreltu leifum er sleppt.
Væri þessi skoSun rétt, þá heföi
kirkjan í sannleika ekkert verk aS
vinna. Þetta allt er, hvort sem er,
geymt í bókum, og þaS er engin
hætta á aS það glatist. En trúar-
brögöin eru meira en þetta; þau hafa
oftast, þó ekki ávalt, veriö meira en
þetta — þau hafa veriS afl, sem hef-
ir auögaS lifið meö samúS, göfgi,
kærleika og réttlæti, sem er nieira en
réttlæti allra laga. Þeir menn, sem
hafa veriS verulegir trúarhragöahöf-
tmdar og frömuöir, hafa, um fram
alla aöra menn ,flutt mönnunum þessi
hærri verömæti lífsins, sem viö get-
um blátt áfram ekki án veriö. ÞaS
kemur málinu ekkert við, þótt það,
sem þeir trúðu, sé oröiö úrelt — þaS
sem þeir voru, hefir ennþá gildi; á-
hrifin, sem hafa gengið út frá þeim,
ekki aSeins til samtiðarmanna þeirra,
heldur niður gegnum margar kyn-
slóðir, hafa verið góS, og þau eru
enn góS. Það var tekiö fram hér
síSastliSið sunnudagskvöld, aö krist-
iö fólk ætti fyrst og fremst að hafa
í huga, hvaS Jesús var, miklu frem-
ur en hvaS hann kenndi. Þetta er al-
veg rétt, og eg fæ ekki séð, hvers
1 vegna viö ættum ekki að vita og
I muna eftir, hvaö.aðrir menn honum
! líkir hafa veriö. Sé það ekki hlut-
i verk kirkjunnar, aS halda þessu viö
| lifandi í -sálum mannanna, þá hefir
hún áreiSanlega ekkert hlutverk. MeS
því er þó ekki sagt, aö þaö sé allt
1 hlutverkiö. En geti hún gert þaö,
1 kafni hún ekki sem stofnun í öllum
þessum ósköpum af fornum kenning-
! um og siöum og nýjum aukastörfum,
I þá mun hún lifa og þá á hún aö lifa.
En eru nú líkindi til þess aS kirkj-
an komist út úr byltingunni, sem hún
er nú aö ganga í gegnum, með endur-
nýjuðum þrótti og fær til þess aö
vinna starf sitt?
ÞaS er allt undir því komið, þori
eg hiklaust að segja, hvernig barátt-
unni, sem nú er háS innan takmarka
hennar, lyktar. Ef þeirri baráttu
lyktar meö sigri fyrir afturhald, þa
■heftir þaS engan veginn byltinguna,
en hún fer þá öll í þá áttina, sem
nokkur hluti hennar hefir stefnt i,
nefnilega ú* úr ikirkjunni. ASrar
stofnanir taka þá að sér hlutverkið,
og hafa nú þegar gert þaö aS nokkru
leyti. En fari baráttan aftur á móti
á þá leið, að kirkjan geti hreinsað
burt — og við megum ekki gleyma
því aS þaö eru margir, sem vilja þaS
— þessi kynstur af dauöu og gagns-
lausu skrani, sem hún hefir meöferö-
is, þá veröur henni unnt að vinna
starfið og vinna þaö vel, betur en
þaS gæti orðið unniS án hennar.
Hvað vitum við
um Jesú Krist?
Ræða flutt í Sambandskirkjunni í
Winnipeg, 10. aprll.
af scra Guðm. Arnasyni.
Texti: Mark. 12, 28—34.
SíSastliðinn sunnudag minntist eg
•hér á biblíurannsóknirnar og þýöingu
þá„ sem þær hefSu haft í þá átt, aS
brjóta niður þá höfuökenningu mót-
mælendakirkjunnar, að biblían sé
sögulega áreiSanleg bók. Viö sáum
þá hvers vegna þessi kenning varS
svo mikilsvaröandi atriSi í mótmæl-
endakirkjunni upp úr umbrotum siS-
bótarinnar á 16. öldinni. Það var
mótspyrnan gegn kaþólsku kirkjunni,-
meS sinn óskeikula páfa, sem koni
mönnum til þess að leggja svona
mikla áherzlu á ritninguna, guðs inn-
blásiö.orS, eins og þeir trúðu að hún
væri. Mönnum fannst aS þeir þyrftu
umfram allt að hafa fastan grund-
völl fyrir trú sinni, ákveönar kenn-
ingar og trúarjátningar. Mjög fáir
menn voru þá frjálslyndir, eins og
þaS orS er nú skiliö; og þeir höfSu
heldur ekki skilyrðin til þess, sem nú
liggja opin fyrir öllum.
1 engu hafa bibliurannsóknirnar ef
til vill valdiö jafn gagngerðum breyt
ingum og í skoöunum vorum á æfi
og starfi Jesú. ÞaS er óskiljanlegt
að nokkur maSur, sem í raun og vent
veit nokkuS um úrangur sögulegu
rannsóknanna á ritum nýja testa-
mentisins, geti haldiS áfram að hafa
hinar viöteknu skoSanir kirkjunnar
á persónu Jesú Krists. Vitaskuld er
fjöldi fólks til, sem hefir þá skoöun
enn, en það er flest fólk, sem áreið-
anlega hefir ekki kynnt sér til hlítar
þær mörgu vafaspurningar, sem koma
UPP> þegar farið er aö reyna að lesa
æfisögu Jesú og heildarfrásögn um
starf hans, út úr ritum Nýja testa-
mentisins.
Eg geri ráö fyrir því, aö þiS haf-
ið öll heyrt nokkuð oft um þetta. En
eg ætla samt aS nota þessa stund, setn
við höfum hér í kvöld til sameigin-
legra hugleiðinga, til þess aS fara
ofurlítiö út í þetta efni.
HvaS vitum við um Jesú Krist?
Einhverjum finnst, ef til vill, a8
þessi spurning sé óþörf, vegna þess
aS í rauninni vitum viS nokkuS mik-
iö um hann, meira heldur en um
flesta aöra menn, sem sagan getur
um og sem uppi voru á sarna tíma og
hann. Það má benda á, aS viS höf-
um fjögur guSspjölI, sem skýri frá
helztu æfiatriðum hans og starfi hans
senv trúarbragöahöfundar, og að síS-
ustu frá dauöa hans. Ennfremur má
benda á þaS, að auk þessara fjögra
guðspjalla höfum við önnur rit, sem
séu eldri en guöspjöllin sjálf, er segi
nokkuð frá Jesú. Þá má og einnig
bæta þvi viö, að hans sé getið af
tveimur helztu sagnariturum, sem
færðu í letur sögu GySinga og róm-
verska ríkisins um ogtftir hans daga.
En þrátt fyrir allt þetta, er það þó
sannleikur, • aS viS vitum undarlega
litið um Jesú. Um mestallan æfi-
feril hans vitum við alls ekki neitt.
Það litiS, sem sagt er um æskuár
hans, er meS öllu óáreiðanlegt; og
þaS sem viö vitum um þann stutta
tíma, sem hann starfaði sem prédik-
r T/'"....... ““ ............V‘ . ! ari og kennari,- og um dauSa hans,
1 gefur tilefm til fjolda rnargra vafa-
í spurninga.
| Hverjar eru nú ástæöurnar fyrir
því, aS viS vitum svona lítiö um hann
l með vissu, þrátt fyrir það þótt viS
höfum allstórt safn af ritum, sem
endakirkjurnar margar muni klofna
í tvennt út af umbrotunum, sem nú
eru í trúmálunum. ÞaS væri ef til
vill heppilegast að svo færi, því að
þá gætu frjálslyndu hlutarnir sam-
einast og myndaS kirkju, sem væri
. , , , „ | fjalla um kenningar hans og hreyf-
laus við aivarlegustu gallana, sem1 ö 1
flestir sjá nú i fari næstum allra j
kirkjuflokka. Stofnunin gæti veriS
einfaldari og óbrotnari og hún gæti
unnið starf sitt með miklu meiri á-
rangri, en nú er gert. Hún gæti gert
mönnum, sem sérstaklega eru tll þess
inguna, sem þær hrundu af stað?
AstæSurnar eru auðsæjar, jafnvel
viS mjög yfirborðslegan lestur rit-
anna. Þau eru fyrst og fremst ekki
j sögurit; tilgangur höfundanna er ekki
I sá, aS segja sögu og skýra frá at-
i , , burðum, heldur aS kehna monnum
hæfir, mogulegt aö flytja þann fagn-1 . ’ . . ...
* . v. i ,1 vissar skoðamr og mnræta þeim nyja
aðarboðskap, pem gofgar mannkyn-! , & F •yj
•*. , ,. , , v. , , . tru. Þetta er svo augsynilegur til-
íð og bætir, fagnaöarboöskap Jesu og ,.
( ~ x , | gangur nyja testamentisritanna, aö
fagnaðarboðskap margra annara. —' ° , ‘ ,, . [
Þrátt fyrir alla sina galla, lagöi mót- ^ er ,b'att f„fra“ ekk'“ins aS
mælendakirkjan áöur áherzlu á and- 'e,ta að arelðan,^ri sogn 1 ’Þeim*
legt frelsi og leit eftir sannleika, inn-
an mjög takmarkaSs sviðs aö vísu.
Þessi kostur hennar þarf nú aö koma
aftur i Ijós; sviðiS er nú rýmra. —
Framtíð hennar er undir því koniin,
aS hún aftur brjóti af sér böndin og
leiti sannleikans á ný.
nema ef undan mætti skilja eitt, nefni
lega postulasöguna svonefndu.
Tökum t. d. elztu rit nýja testa-
mentisins, bré'f Páls postula. Hvað
segir Pál um Jesú frá Nazaret sem
sögulega persónú? Mjög lítiS. ÞaS
litla, sem hann segir, er fyrir utan
aðaltilgang bréfanna. Hann getur
að vísu um skoöun Jesú á hjóna-