Heimskringla - 18.05.1927, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
IIEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 18. MAI 1927.
íslandsvinir.
Jamcs Bryce
var fæddur 10. maí 1838 í Belíast
á Irlandi. FaSir hans, Janies Bryce,
var prestur og náttúrufræöingur;
hann var skozkur, en móðir hans
írsk. Þau fluttu búferlum til Glasgow
1846, og drengurinn gekk i latínu-
skóla og svo í háskóla þar. Svo fór
hann í Trinity College í Oxford, og
19 ára tók hann burtfararpróf þar
í sögu og lögum meS hæstu ágæt-
iseinkunn, sem hefir veriS gefin. Var
hann svo gerSur aS Fellow í Oriel
Cojlege. Fellow fær 300—400 ster-
lingspunda laun á ári, og er ætlast
til aS hann riti eitthvaS og rannsaki.
Þetta var 1862, en 1863 dvaldist hann
viS Heidelberg-liáskóla, og las lög-
fræSissögu hjá hinum víSfræga Sa—
vigny. RitaSi hann þá bók, sem kom
út 1864, "The Holy Roman Empire”
(hiS heilaga rómverska keisaradæmi)
og gerSi hann frægan um alla Ev-
rópu. Hún er þýdd á flest Evrópu-
mál, og meira en 20 útgáfur eru af
henni á ensku. Rakti hann fyrstur
manna sögur keisaradóms i Vestur-
Evrópu, frá því aS Karlamagnús tók
sér keisaranafn, áriS 800, i Péturs-
kirkju í Róni. Um aldamótin 1900
var Bryce einu sinni á göngu, meS
konu sinni, yfir skarS i Alpafjöllum
frá Italíu ofan i Sviss. Mætti hann
þá svissneskum prófessorum uppi í
skarSinu, á leiS ofan í Italíu. Fylgd-
armönnum beggja kom þá saman um
aS skifta, svo aS hvor þeirra um sig
gæti náS háttum heim þann dag.
Bryce varS þess vis, aS prófessorinn
þekti fornvin hans, Borgeaud pró-
fessor í Lausanne, og baS þá um aS
skila kveSju til hans. ‘‘Frá hverj-
um?” spurSu þeir. ‘‘Frá Bryce,”
svaraSi hann. Þá tóku allir prófes-
sorarnir ofan, hneigSu sig djúpt í
snjónum og kölluSu einróma; “Holy
Roman Empire”.
Bryce kenndi lög í Oxford og bjó
sig undir málaflutning, 1864—67.
Stjórnin skipaSi hann formann nefnd
ar, sem rannsakaSi skólakennslu á
Englandi, 1866—67, en 1867 fór hann
aS flytja mál í Lincolns Inn, Lon-
don. A hverju sumri ferSaSist hann
i 'SuSur- og Ausur-Evrópu. AriS
1870 varS hann Regius Professor of
Civil Law í Oxford og ferSaSist þaS
sumar í fyrsta sinn um Bandaríkin,
en 1872 dvaldist hann á Islandi meS
C. P. Ilbert — seinna skjalavörSur
og skrifari í House of Commons
neSri deild) — og Aeneas Mackey,
sýslumanni á Skotlandi; lærSi Bryce
þá islenzku hjá Halldóri FriSrikssyni,
og eimdi nokkuS eftir af þvi alla æfi
hans. “KomiS þér blessaSir og sæl-
ir,” sagSi hann stunduni viS mig. —
Hann tók málstaS Lslendinga í Tim-
es, þegar Danir rituSu fyrirlitlega
um sjálfstæSiskröfur þess. Þegar
Gladstone var aS berjast fyrir sjálf-
stjórn (Home Rule> Iralnds, gaf
Bryce honum nákvæma skýrslu yfir
sambandiS milli Islands og Danmerk
ur. Bryce sagöi mér, aS i skjalasafni
utan.ríkisráSuneytisins væru skrifleg
tilboð frá málsmetandi Islendingum,
þingmönnum o. fl. um aö láta hland
utcff atkzkeSaffrciðshi gancfa m» t
Brctavcldi, ef Englandsstjórn vildi
taka því, — én stjórnin vildi ekki
stygggja Dani, sagSi Bryce. Hann
vildi eigi segja nema á huldu af þessu
launungarmáli, en eg skildi hann svo
sem Jóni SigurSsyni hefði veriS eigi
ókunnugt um þetta. Bryce var
“Under Secretary for Foreign A—
fairs” hjá Gladstone, svo aS honum
voru kunnug öll leyniskjöl, sem öðr-
um eru læst og lokuS- Liggur ut-
anrikisráSuneytiS á þessum skjölum
eins og orinur á gulli, hvort sem nú
þessum Islendingum var alvara eða
þeir ætluðu aS hafa það fyrir keyri
á Dani. Bryce baS mig ekki um að
þegj»*yfir þessu, og því nefni eg þaS
hér.
Hann fór að heimsækja þjóðveldið
Andorra í Pyrenea-fjöllunum, 1873.
Hvergi í heimi, segir Bryce, er, eSa
var, eins fullkomið lýðveldi-^. demo-
kratia, og í Andorra, ekki einu sinni
í Aþenuborg. AUir einbætisnienn. eru
ólaunaðir; heiðurinn að vera kjörinn
í enibætti, er þeini nóg laun. Þing-
menn eru 24, kosnir af kvonguðum
og heimilisföstum niönnum, og konia
allir á hestbaki til þings. HesthúsiS
er á neSsta lofti þinghússins. ö-
keypis hibýli og mat, í þinghúsinu,
og hey fyrir hestana fá þeir um
þingtímann. Forseti þingsins, kos-
inn til eins árs, hefir á hendi fram-
kvæmdarvaldiS.
Brvce fór um Spán og Portúgal,
1874—75, en um Rússland og Ame-
riku 1876; þá gekk hann Kákasus-
fjöllin og fyrstur manna upp á Ara-
rat, — aS leita aS örkinni hans Nóa,
sögðu spjátrungar. “Transcaucasia
and Ararat”, hetir bók eftir hann,
sent kont út 1877.
Faöir hans, sent var heiðursdoktor
viS Glasgow-háskóla fyrir náttúru-
vísindaleg störf, dó 1877, og ferðaSist
Bryce ekkert þaS sumar. Hann gekk
Karpatafjöll 1878, og feröaðist um
Noreg, Danmörku og Finnland 1879.
Um þetta leyti varð hann forseti
Haustiö 1898 tók hann sér bólfestu
í sveit, á hallargarði, Hindleap, í
Sussex, nálægt Ermarsundi. Tvö
næstu árin gengur hann Alpafjöll og
rannsakar rómverskar rústir á Suö-
ur-Frakklandi. Hann andmælti samn-
ingum Chamberlains viö Búa svo
sterklega, að honuin var naumlega
vært í Lundúnuni. Sat hann kyrr j
uppi í sveit, til þess að verSa ekki
gluggagrýttur, eins og W. T. Stead.
Hann ferðaðist 1901 um Bandaríkin,
í sjötta sinn, Mexico, Cuba óg Ja-
maica, en 1902 um Orkneyjar, Hjalt-
land, Katanes og SuSureyjar. Hann
var fyrir hönd Englands á sagnarit-
mánuði hélt hann ræðu í Mansfon í ensku viS University College, Lund- ]
arafundi í Rómaborg 1903. Fór þá
um alla Sikiley og gekk upp á Etnu
fjallgöngufélagsins, The Alpine Club. | (11-000 fet á hæð), en 1904 var hann
Hann baröist gegn því í ræSum og j á Corsicu, og for svo sjöundu ferS
ritum, 1878—79, aS England (Dis-]sina “m Bandaríkin, meö fyrirlestr-
raeli) hjálpaði Húndtyrkjanum gegn jum við háskólana þar, haustið 1904.
Rússum, og var kosinn á þing í |Aris 1903 fer hann um vorið um
Lundúnum 1880. Þá fór hann um ! Grikkland og eyjarnar og Litlu-Asíu
Grikkland og að hitta Tyrki i Kon- j strendur. og um haustiö frá Ung-
stantinopel. En 1881 fór hann aðra verjalandi um Balkanskaga, Serbíu,
ferð sína um Bandaríkin, um Suður- Macedoníu, BÚIgaríu, Rúmeníu, geng
ríkin og Kyrrahafsströndina. Glad-!ur fÍö,lin °S skoSar fæðingarstaS
stone vildi skipa hann ráðunaut vísi- Justinians, hins mikla lögvitrings.
House um að hjálpa Armeníumönn-
um, aðra á anglo-ameríkönskum sagn
ritarafundi, fjórðu, er hann afhjúp-
aði mynd vinar síns, Lord Reay í
University College. Hann var aö
flýta sér, þó að ekki væri honum far-
ið að förla. H^inn dó i svefni 22. jan.
1922, á 84 aldursári.
Fróðleiksfýsn hans knúði hann til
únaháskóla, og var það til 1922, í
33 ár. Eg kynntist honum er eg var
gestur hans á eyjunni Arran, suð-
vestan við Skotland, 1893. Sýndi
hann mér þá þær stöðvar í Firth of
Clyde, er Hákon gamli kom á, þegar
hann varð að hverfa aftur við svo
búið til Orkneyja, eftir bardagann viö
Largs, haustiö 1263. Eg fann, að
aS kynna sér öll lönd, allar þjóðir, öll j Ker var norrænastur allra Breta, er
fjöll, í heimi; í rúm 60 ár var hann að , eg hefi hitt. Hann tók kennslu-
kanna hnöttinn. A unglingsaldri lærði stundir hjá mér i íslenzku á hverju
hann jarðfræði og grasafræði á göng ári, í mörg ár, Hann þýddi þjóð-
um um Skotland með föður sínum. | sögur Grinims á gallalausa Jóns Arna
Hann var heiðursdoktor við nær 20 sonarlega íslenzku — ef svo mætti aö
helztu háskóla í Evrópu og Anieríku orÖi komast — viðstööulaust og upp
og félagi helztu vísindafélaga i Ev- hátt, eins og hann væri að lesa ís-
rópu, sat í alþjóÖadómi í Haag og j lenzkar þjóðsögur. Hann tók slíku
var sæmdur æðsta heiðursmerki Eng. ástfóstri viö Island, að hann fór
lands, “Order of Merit”, sem aðeins þangað á hverju sumri, þegar hann
12 menn verSa sæmdir. I “Studies kornst höndum undir, og skrifaðist á
við presta, bændur, smala og dreng-
hnokka. Hann arfleiddi séra Kjart-
in History an.d Jurisprudence”, 1901,
er grein um stjórnarfar hins íslenzka (
lýöveldis, samanburður við stjórnar- an 1 Hruna að fé og bókum eftir sig.
far Grikkja og Rómverja, gerður j 1 nlorg ár las hann Islendingasögur
meS frábærri snild. “Viva vox jur
. | einu sinni i viku með lærisveinum
konungs Indlands, en Bryce þá ekki
boðið. Hann hætti aS flytja mál
1882 og gekk Alpafjöll, en 1882 sat
hann í Rómaborg og fór urn haustið
þriöju Bandaríkjaför sína, hélt fyrir-
lestra við háskólann í Boston og New
York og skrapp svo til Hawaji-eyj-
anna. Þá viltist hann í Honolulu-
fjöllum og þheáfaði sig í svarla-
niyrkri ofan eftir örmjóu klettabelti,
nokkur þúsund fet niöur að sjó. —
Nú komst hans flokkur aö viö kosn-
ingarnar 1905, og var hann skipaður
ráðherra Trlands, og var það vanda-
mesta staSan í ráðuneytinu. Hann
ferðaðist um og kynnti sér Irland,
stofnaði kaþólskan háskóla í Dyflinni
— háskólinn þar var prótestantiskur
— og hliðraöi svo rnjög til vtö Ira,
aS sumum þótti nóg um. Tók þá
stjórnin það óskaráð að skipa hann
sendiherra í Washington. England
Hann barst fyrir nótt á barmi eldgígs, atti brösur við Bandaríkin, síðatt
Kilauea, sem er 11,000 feta hár, datt, develand hafði hótanir út af Vene-
næsta morgun ofan í gjá, sem var Zl,ela. Eini maðurinn, sem gat kom-
hulin kjarrviði, en svo mjó, að hann , ol,u 1 ia? °S Bandaríkjamenn
gat smám sarnan fikraö sig upp með j treystu betur en nokkrum samlanda,
því að spyrna fótum og höndunt i I var Bryce. Hann sagði þá af sér
gjáveggina. Hann ferðaðist. frani! 22 ara Þingmennsktt fyrir Aberdeen,
meö Adríahafi austan og vestan, 1884 1907, og var sendiherra í Bandaríkj-
1885. Bærinn Aberdeen kaus, untnn 1907 13. Feröaðist hann að
venju og hélt fyrirlestra, en 1910 fór
og
hann þingntann 1885, og skipaði Glad
stone hann utanríkisráðherra (Under
Secretary of Foreign Affairs) 1886,
hann um alla Suður-Ameríku, hvert
einasta ríki, og suður á Falklands-
nema að nafninu til, því að Rosebery j eyiar’ suður aS Heimskauti, og kom
var utanríkisráSgjafi að nafni. Samt i f,t 11likil bók, South America , 1912.
gaf hann sér tírna til að vera á minn- | lfann samdi og kom á geröarsamning
ingarhátíð Heidelberg háskólans. — 1,111 rni,li Englands og Ameriku. Ar-
Veturinn 1887 og 1888 dvaldist hann | iÖ 1912 for hann unl niargar Kyrra-
í Egyptalandi, og næsta vetur, 18881 hafseyjar> Nýja Sjáland og Astralíu
—9, í Indlandi. Haustið 1B88 koni út! nlestaIla- Vorið 1913 sagði hann af
frægasta bók hans, ‘ Thej American j ser sendiherrastööunni. Eintt sinni
Comnionwealth”, BandaríkjalýSveld- var hann á ferð í Bandarikjunum, og
ið; hún er enn lesin til prófs við alla | samferðamaSur hans> lögfræSingur,
sem ekki þekkti hann, var aS þrefa
við hann um atriði í stjórnarfari
Bandarikjanna. Loksins leiddist lög
fræðingnum þófiS og sagöi: “Eg veit
að eg stend á réttu máli, það stendur
Bryce kvongaðist Elizabeth Marion hia Bryce. I’á sagði B. til nafns
Ashton frá Fordbank nálægt Man-I sins °& kvað hann hafa misskilið sig.
chester, 1889. Hún var í alla staði h"inu sinni var bann staddur á fundi
háskóla í Bandarikjunum, og talin af
öllum bezta bók, sem til er, t^m stjórn
arfar og horfur þar í landi. Hann
minnist á íslenzka þjóðveldið í for-
málanum.
honum samvalin og mesta hjálpar-
hella í störfum hans. Hún lifir hann,
en þeim varð ekki barna auöið. Þau
ferðuðust um öll Bandarikin og Can-
ada, í 4 mánuði, 1890, fjórðu ferð
brezka vísindafélagsins í Toronto í
Canada. Lord Lister stýröi fund-
inum. Þa kallar allur þingheimur:
“Bryce, Bryce, Bryce !” og linnti ekki
látum, fyrr en hann stóð upp. Dag
Bryces, og næsta ár um Noreg og ! ,nn eftir sagði Lister við konu Bryce:
SvíþjóS. Eftir þingkosningarnar | "Hann skarar fran1 ur okkur
1892, skipaði Gladstone Bryce 1ol,urn-
“Chancellor of the Duchy of Lan- j Meiri hluta ársins 1913 fór hann
caster”, svo aö hann gæti gefið sig ( um Japan, Kína, Manchuríu, Koreu,
alTan viS að semja frumvarp um Síberíu, gekk Altai-fjöllin, og um
heimastjórn Irlands (Home Rule), I Rússland heim. Sumarið 1914 fór
því að þessu ráðherraembætti fylgja hann um Gyðingaland og Sýrland.
engin störf, en þó laun. StóS nú bar- I Þá kom ófriðurinn mikli. og var hann
áttan um Irland sem hæst, 1893, ogjformaður nefndar, er rannsakaSi
þó gekk Bryce Pyreneafjöll það ár, j hryðjuverk Þjóöverja í Belgiu. Ar-
og tim Norður-Spán og eyjarnar ið 1918 var hann. formaðurog aðal-
Mallorca og Minorca. Gladstone j vinumaður í nefnd, er rannsakaði,
sagöi af sér 1894; Lord Rosebery tók j hvernig ætti að breyta og bæta House
við af honum og skipaði Bryce at- of Lords (efri deild þings), og munu
vinnu- og verzlunarmálaráðherra tillögur hans í nefndarálitinu verða
(President of the Board of Trade). teknar upp innan skamms. Arið
Hann var fornraður nefndar, sem j 1919 rannsakaði hann lýðveldisstjórn
rannsakaði háskólakennslu 1894—95,
og ej; skýrsla hans mikil bók. Rose-
bery-stjórnin féll við kosningarnar
1895, og fór Bryce þá til Suður-
Afriku. Hann ferðaSist um öll hér-
uS þar og hafði naut fyrir vagni sin-
um, likt og Búar. Talaði við Kru-
ger, forseta i Transvaal. England
hefði komist hjá ófriði við Búa, ef
hann, en ekki Chamberlain, hefði
stýrt utanríkismálum þess, aldamótin
1900. Bryce ferðaðist um Norður-
Afríku, Tunis, Algier og Sahara,
1896 ,en á hjólhesti um Norniandiu
og Vestur-Frakkland 1897. Sumarið
1897 fór hann fimtu ferð sina um
Bandaríkin og Canada. Nú hafði
hann nægan tíma, meðan ihalds-
stjórnin sat, og kom bók uin Suðtir-
Afriku út eftir hann 1897, en 1898
ferðaðist hann uni Mið-Þýzlcaland.
i Sviss, en 1920 gekk hann um Atlas-
fjöll í Marokko aö kynna sér Berba
(Berber-þjóðflokkinn). Hafði eg
skrifað honum árið áSur, að þeir
værti biáeygir og Ijóshærðir lang-
höfðar. Hann fór um alla Marokko.
Engin ellimörk eru á “Modern
Democracies”, heljarverk í 2 bind-
tim. sem kom út 1921; lýsir hann þar,
af eigin reynslu, oftast, allskonar lýð
veldisstjórn i öllum löndtim, með kost
um hennar og ókosttim. Hvert land,
hver þjóð, sem h.ann segir frá, hefir
þýtt kaflann um sig á sitt mál. Hann.
fór síöustu (11.) ferð sina til Banda-
rikjanna 1921, hélt fyrirlestra við 4
háskóla og um milliþjóðasamkomulag
(International relations) i Williams-
town. I desember það ár hélt hann
sífyjstu þingræðu sina t House oí
Lords, fagnaði frelsi Irlands; í sama
is” um lögsögumanninn er í an.da
Justinians. “Studies in Oontempor-
ary Biography”, 1903, og “University
of Historical Addresses”, 1913, má
enn nefna. Hann hélt fyrirlestur í
British Academy, er hann var for-
seti, um horfur i vísindunv og nátt-
úruvísindum á næstu 50 árum. Sumt
af því, er hann sagði, er að koma
fram nú. Hann var bæði “fróður og
forvitri”, eins og Sæmundur.
Grein hans um Island, land og
þjóð, 43 bls., er prentuð í bók, sem
út kont eftir dauða hans, “Memories
of Travel” (Feröaminningar úr 10
löndum), 1923; bókin er tileinkum
samferðanianni hans á Islandi, Sir
Courteney Ilbert. Hann var 2 mán-
uði á Islandi og talaði latínu, þang-
að til hann lærði íslenzku. Engin lýs-
ing á Islendingum eftir útlending, er
eg þekki er jafnsnilldarleg og
skemtileg og Bryces. Hann sýndi
mér þann heiður aS hlusta á fyrir-
lestur um myndir af norrænum staða
nöfnum á Skotlandi og Norður-
Englandi í skjölum frá 11. til 15.
aldar, sem eg hélt fyrir sameigin-
legan fund skozkra félaga í London,
með forsæti Lord Reays. Hann kom
lika á fyrirlestur um sjálfstæöi Is-
lands, sem eg ihélt fyrir Svía í
London, 1919, en sendi árnaðaróskir
á samskonar fund hjá Englendingum.
Hann stýrði veizlu þeirri er mér var
haldin 5. júli 1917 af 48 Englend-
ingum, “i þakkarskyni fyrir starf
mitt fyrir norrænar bókmenntir á
Englandi”, og sýndi mér þann sóma
að halda ræðu um starf mitt; hafði
þá nýlega ritað formála fyrir Dana-
og Svíasögu minni, og hvatti mig til
aö rita Islandssögu á ensku — sem
vonandi kemur út fyrir 1930. H. A.
sínum, en eg las þær i hinni deild
háskólans, King’s College, þangað til
kennsla hætti á ófriðarárunum. Ker
fékk, danskan, sænskan og norskan
mann til að kenna, hvern sitt mál, við
háskólann, kallaði það Norðurlanda-
deild, og lagöi ríkt á, er hann kvaddi
háskólann, aö sjá vel um hana.
Mér er það minnisstætt, þegar Ker
frétti lát York Powells; þá varö
honum aS orði, er við hittumst:
Mínar eru sorgirnar þungar sem
blý:
Orð Þórðar Andréssonar er hann
hrakti hestinn undir sér; Ker vitnaði
oft í Sturlungu, því að hann kunni
hana utan bókar. Guðbrandur Vígfús
son og York Powell voru þeir tveir
menn, sem hann virti niest á öllu
Englandi, og minntist hann þeirra
oft.
Helztu rit hans eru: Epic and Rom
ance (Sagnaskáldskapur), 1896, um
lista- og bókmenntagildi það, er Is-
lendingasögur hafa í samanburði við
samtímisbókmenntjjr janníara landja í
Evrópu. Ker var 42 ára gamall, þeg-
ar hann “fór á prent”, því aS hann
var vandlátur og vanur að melta vel
með sér það, sem hann tók fyrir. I
Tlte Dark Ages, 1904, bókmennta-
saga miðaldanna í Evrópu, og Eng-
lish Litcrature: Medicval, 1912, Mið
alda-bókmenntasaga Englands, þjapp
aði hann sarnan fróðleik úr hugar-
fylgsnum sínum, sem ekki var á al-
mannafæri. “Essays in Medieval
Literature”, 1905, sýnir fjölhæfni
hans: Kenningar Dantes, Boccaccios,
Chaucers, Gowers, Froissarts — Ker
gaf út sagnarit hans í sex bindum —
Gastons Paris (Ker segist sakna hans
sem góðs vinar, þó aö þeir hafi aldrei
hitzt). “Sturla the Historian” 1907,
S. Fisher kennslumálaráðherra, hefir er Stur,a Þorðarson <1214—1282).
Ker var kosinn til að halda hinn. ár-
lega Romanes fyrirlestur, svo kallað-
an, í Oxford og kaus sér Sturlu.
lokið við æfisögu Bryce, mikla bók,
sem verið er að prenta. Bryce, sem
hlaðið var á öllum þeim heiðri, sem
heinnirinn á til, þótti vænt um að
vera heiðursfélagi Bókmenntafélags-
ins.
Arið eftir að Bryce dó, kom vinur
hans, Japani, að samhryggjast ekkj-
unni, brenndi ilmjurtir fyrir framan
líkneski af honum, og hneigði sig
djúpt, er reykinn lagði upp. Bryce
sagði Roosevelt Njálu og Eglu, —
sem hann lærði málið á — og Roose-
velt þótti svo mikiö gaman að þeim,
að hann var alltaf að skella hægri
hendinni á knén á Bryde, Byyce
keypti sér hest, á latinu, í Reykja-
vik, en Þingvallapresturinn klifaði
alltaf á: “Temfus havemus oftimum,
já, já (að réttu: tempus habemus op-
timum, við höfum ágætisveSur). —
Bryce haföi þaullesið bækur Kon.ráös
Maurer og þekkti hann vel. Honum
þykja hinir meinlausu Islendingar
19. aldar stinga i stúf við hetjurnar
sem herjuðu á Englandi, við Egil Og
Ilalldór Snorrason, en hann sér sam-
hengið í íslenzkum bókmenntum frá
fornöld fram á þenna dag, og segir,
að ágpeti þeirra hafi ekki aðeins
bjargað málinu, heldu.r líka lífi þjóð
arinnar.
Jón Stefánsson......
!
William Paton Ker.
William Paton Ker var fæddur í
Glasgow 1855 Faðir hans Var kaup-
maour, af gamalli skozkri aett. Ker
gekk á Glasgow-háskóla, bjó í Bal-
liol College í Oxford og varð svo
prófessor í ensku viö Cardiff-háskóla
Hvers vegna tek eg Sturlu? sagði
hann. Af því aö Oxford prentaði
Sturlungu og íslenzka málfræði
(1689), á undan. öSrum. Hann ber
Sturlu saman við samtiðar rithöfunda
Villehardouin og Joinville, er rituöu
um róstuga samtíð á líkan hátt. Þeir
segja vel frá, en Sturla ber af þeim
eins og gull af eiri. Ker var ætíð
frá laugardegi til mánudags (week-
end) i All Souls’ College í Oxford.
Hann var gerður Fellow þar 1879, þ.
e. nokkur hundruö punda árslaun og
tvö herbergi uppbúin. Hann var1
kjörinn prófessor í skáldskap í Ox-
ford, og komu fyrirlestrar hans um
skáldskaparlist út 1922. Hann rann-
sakaði uppruna hinna dönsku forn-
kvæða (Folkeviser) 1100 til 1500, og
rakti þau til Frakl^land*. Bfitish
Academy gaf út þær rannsóknir. Af
mörguni kvæðum um Tistram og Is-
önd á 7 málum, þótti honum íslenzka
kvæðið bera langt af hinum og raul-
aði stundum fyrir munni sér, úr því:
Þeim var ekki skapað nema að skilja.
Ker styrkti úr yasa sínum Hjálm-
ar Thuren til aS dveljast í Færeyjum
og safna vikivakalögum. Prófessorar
á Norðurlöndum eru vanir að fara
í vasa þjóðarinnar, en ekki sjálfra
sín, í þeim erindum, enda hafa þeir
og minni launin.
Ker var ekki við eina fjölina felld
ur, því að hann var ágætlega að sér
í íorn-ítölsku^og forn-spænsku, og
rannsakaði i ritum spænsk forn—
kvæði. Allt af var hann í leit og
i Wales, en 1889 varö hann þrófessor fagnaði, þegar hann fann. eitthvað
smellið, enda fundvís á það. Kvæðí
Roberts Brownings, “Málfræðingur-
inn”, sem fórnar lífi sínu í leitir, er
góð mannlýsing á Ker. Haustið 1914
sagði Ker: Þessi N. N. þýzki mál-
fræðingur er að gera áhlaup á París,
svo að eg get ekki ráðfært mig viS
hann. Líkt var um Hegel, sem var
svo sokkinn niður í að rita heimspeki
sína, að hann varö hissa á að mæta
herliði á götu í Jena, því að hann
vissi ekkert um bardagana fyrir utan
bæinn.
Ker var sjálfur forn í skapi og bar
þvi betur en aðrir skynbragö á lista-
gildiö í Islendingasögum. Hann sýn-
ir, hvernig höfundar þeirra stífla og
skorða ímyndunarafl sitt, svo aS það
verSur aö brjótast út. I sögunum
segir enginn þaö. sem honum býr í
brjósti, fyrr en þaö brýzt út, og er
þá orðiö magnaö og máttugt. Æðsta
list í heimi er aS segja sem mest v
sem fæstum orðum. Dante og Shake-
speare lýsa í fáum orSum eins og
leiftur eða elding. Eg skal taka
dæmi úr sögunum. Þegar Þorbjörn
öxnamegin lagði Atla, bróður Grett-
is, í gegn með breiöu fjaðraspjóti í
húsdyrunum á Bjargi, mælti Atli, er
hann fékk lagið: “Þau tíðkast n.ú
hin breiöu spjótin”. Eftir víg Kjart-
ans segir Guðrún við Bolla: “Mikil
veröa hermdarverk; ek hefi spunnit
tólf álna garn, en þú hefir vegit
Kjartan,'” erf svo hæitir hún við:
“ek tel þat þó síðast, er mér þykir
mest vert, at Hrefna mun eigi ganga
. hlægjandi at sænginni í kveld”. Og
rtndir æfilokin, þegar hún er orðin
einsetukona, segir hún við Bolla son
sinn: “Þeim var eg verst (vest) er ek
unna mest”. Islendingar á elleftu öld
hafa borið verst frain vest. Eftir
Flugumýrarbrennu, þegar steiktur
búkurinn af Isleifi syni hans, innan í
brynjunni, og brióstin af Gró konu
hans, var boriö út á skjöldum aS
Gissuri jarli, mælti hann: “Páll
frændi, hér máttu nú sjá Isleif son
minn og Gró konu mína.” Fann Páll
aS Gizur “leit frá ok stökk ór and-
litinu sem haglkorn væri”. Líkt er
um Víga-Glúm: “setti at honum hlátr
ok brá honum svá viS, at hann gerði
fölvan í andliti ok hrutu ór augurn
honum tár þau, er því voru lík sem
hagl þat, er stórt er. Ok þann veg
brá honum oft siðan, þá er vígahug-
ur var í honum”. Ekki hefir viga-
hugurinn verið minni í Gizuri en i
Glúmi.
Grettir var veturvist á Reykhólum
hjá Þorgilsi Arasyni. Voru með hon-
um í vistinni þeir fóstbræöur Þor-
geir og Þormóður Hávarssynir, er
mestir ójafnaðar og ofstopamenn
þóttu þá vera á Islandi . Um vorið
var Grettir spurður, hversu honunr
hefði likað veturvisti*. ogsagði hann
þá: “þar hefi ek svá verit, at ek hefi
jafnan mínum mat verit fegnastr, þá
er ek náða honutn”. Lýsing Þorgils
á skapferli þessara manna (“vortt all-
ir sekir ok þó stillti hann þá svá, at
engi hefir öðrum mein gert,” segir
Skafti lögsögumaður) — er öll merki-
leg. Ker læggur mikla áherzlu á
drcngskap fornmanna. AS vera góðr
drengr var líkt og aS vera gentleman
á Englandi, en þó nteiri og æöri hug-
sjón. Gísli Súrsson t. d. er góör
drengr. Draumloonuvitranir hans lýsa
hugarþeli hans. Góðr drengr heldur
vörð ttm ættina, Irer hátt merki henn-
ar. Skallagrímur og ættmenn hans
bjóða Haraldi hárfagra byrgin. —
Skallagrimur segir í höll konungs:
“Eigi ntun ek þjóna þér, því at ek
vert, at ek mun eigi gæfu til bera at
veita þér þá þjónustu, sem ek munda
vilja ok vert væri.” Nú er hersis
hefnd við hilmi efnd, kveSur hann
hlakkandi, er hann siglir í haf til Is-
lands.1, Það vac “þjónustan”, sem
hann vildi veita. ■»
Smámenni verða að standa kring-
uni hetjuna, til að ntynda baktjald,
segit- Ker. Þorkell frá Hafratinduni,
sjónarvottur að vigi Kjartans, líkist
Sancho Panza í Don Quixote. Hann
segir við sitialasvein sinn: “Mun fóli
þinn nokkurum manni lif gefa, ef
bana verSur auðit; er þat ok satt at
segja, at ek spari hváriga til, at þeir
eigi nú svá illt saman sem þeini lík-
ar; sýnist mér þat betra ráð, at vit
komum okkur þar, at okkur sé viS
engu hætt, en. vit meguni sem gerst
sjá fundinn og hafim gaman af leik
þeirra”. Kotlxindinn öfundar stór-
mennin, þykir gamán að horfa á þá
brytja hver annan niður og gleðst
yfir því.