Heimskringla - 08.06.1927, Side 1

XLI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN. 8 JÚ. .í 1927.
NÚMER 36
[CANADA |
Q0900000ð0ð090000ð000ðc00000c0cosos0cð060s06090008ccc
Or ræðu
Rt. Hon. John Bracken.
forsætisráðherra Manitobafylk-
is, er hann hélt á almennum
kjósendafundi í Winnipeg föstu
daginn 3. júní.
Eins og' auglýst var, hélt forsætis—
ráðherrann og stjórnarþingmanns—
efnin i Winnipeg, almennan kjósenda
fund á Walkerleikhúsinu hér í borg
á föstudaginn var. Aðalræðuna hélt
forsætisráöherra, og var geröur afar
mikill rómur að ináli hans, og allri
framkomu. Fara hér á eftir — tekn
ar úr ræöunni — ýmsar athugasemd
Ir, er hann geröi viö staöhæfingar
og röksemdafærsla mótstööumanna
sinna, og ananð smávegis, er lýtur að
Táðsmennsku hans og skoðunum. i
* * *
Öll stefnskrá mín er í þessu inni—
falin: Það sem Manitoba í heild
sinni er heillavænlegast. Ekki það
sem er bezt fyrir sveitirnar, borg—
írnar, verkamenn eða auðhölda. sér—
stakan þjóðflokk, eða trúarbrögð,
lieldur það, sem fylkinu öllu er fyrir
beztu.”
Mr. Bracken vonaði að kosninga—
bardaginn færi drengilega fram, án
þess að núa fyrverandi stjórnum alls
konar spillingu um nasir. Öskandi,
að menn héldu sér við staðreyndirn—
ar, og ræddu þær. Mörmum væru
yfirleitt ekki nógu Ijós stjórnarstörf
in, né helztu örðugleikarnir. er hver
stjórn ætti að yfirstíga. Hve marg-
ir gerðu sér t. d. grein fyrir því, að
síðasta árið varð Manitobafylki að
greiða $4,000,000 — (fjögur miljón
•dali, bændur!) — í rentur af skuld-
inni, sem fyrirrennarar Brackenstjórn
arinnar hefðu steypt fylkinu í. —
Meðal annars hefði Brackenstjórnin
endurreist gjaldþol fylkisins. A fimm
árum hefði hún breytt $1,346,000
tekjuhalla í $600.000 reksturságóða.
Skellihlátur kvað við um allan sal
ínn á kostnað Mr. Robson, er forsæti.r
ráðherrann. svaraði þeirri ásökun hins
lib. leiðtoga, að stjórnin hefði komið
fjárhagsjöfnuði á reikninga sína á
kostnað hinna fátækustu sveitafélaga1.
Eór Mr. Bracken um það svöfelldum
orðum:
“Þetta minnir mig á Rip Van
Winkle, sem svaf í 20 ár. Við náð—
•um ekki fjárthagsjöfnuði á kostnað
Einna fátækari sveitafélaiga. Arum
saman höfum við einmitt verið að
létta af þeim byrðinni, er á þau hafði
verið lögð. Þó er sagan, sem þetta
minnti mig á, að því leyti ólik þessu,
að Rip Van Winkle mundi þó, er
hann vaknaði, það sem skeð hafði
áður en hann softiaði, Núverandi
stjórn hlóð ekki byrðinni á sveita—
félögin. Það gerðu fyrirrennarar
hennar. Það sem upphaflega var
þjóðræknisskatturinn (patriotic fund
levy', hafði farið svo vaxandi, að
hann nam $2,250,000, er Bracken—
stjórnin tók við. Síðan hefir hann
stöðugt minnkað, unz ihann nú er um
$1,250,000.
— Sami maður (Mr. Robson) á—
felldist stjórnina fyrir það að ógreidd
ir sveitaskattar næmu $14,000,000. En
það er einmitt að kenna sömu
stjórninni, er hlóð byrðunum á sveita
félögin, og eg nú nefndi. Arið 1915
námu ógreiddir slcattar $6,000,000.
Arið áður en Brackenstjórnin tók við,
voru þeir komnir í því nær $15,000,—
000! Síðan ihafa þeir þó heldur
mitinkað en hitt.”
“— Við höfum lækkað skattana
á hverju einasta bændabýli í Mani—
toba, og á hverri fasteign í fylkinu.
Niffnrfærslan nemur heliningi mewa,
en tekjuhækkunin af auknum tekju—
Iskatti, Ykkur er ckki kiuiiiitgt um
játta, cn jað cr satt, cngu síðnr. I
i sumiim vcrst stöddn 'hériiðunum iiain
niðurfærslan 75%. Þið kunnið aö
spyrja, hví nauðsynlegt hafi verið aö
setja á nýja skatta. SVarið felst í
þeirri staðreynd, að þegar við tókum
við, fóru útgjöldin fram úr tekjunum,
svo nam $1,500,000 árl. Hefðu tekjur
og útgjöld s^aöist á, þá hefðum við
tafarlaust lækkað skattana. Við
færðum útgjöldin niður um $1,000,—
000, og sögöum að því 'búnu við
skattgreiðendur: Það er betri bú—
skapur, að losa sig úr skuldum, og
við verðum enn að hafa saman
I $1.000,000. —”
“— Þið hafið hevrt pólitíska and
stæðinga okkar segja nýlega: ' Við
ætlum að færa skattana niður um
$2,000,000, og við ætlum að fram—
kvæma meira fyrir ykkur.” — Hugs
ið nú rólega um þetta, og sjáum svo,
að hvaða niðurstöðu þið komist um
búvit þeirra manna, er láta sér ann—
að eins um munn fara. Það er eng—
inn annar vegur til þess að færa nið
ur skatta, en að láta eitthhvað af
framkvæmdum bíða, og enginn þeirra.
er annað fullyrða, geta nokkru veru
legu þar um þokað. Samt segja þeir,
að þeir ætli að Iækka skattana, og
eyða um leið meira fé. Slíkt fær
ekki staðist.”
“------Sagt var að kjósendur ættu
að fylla flokk liberala, af því að for—
ingi þess flokks gæti þá fari'ð til
Ottawa og sagt: “Vinur minn og
liberal flokksbróðir, Mr. King, líttu
nú til okkar í náð !” (Hlátur). Jæja,
liberal stjórn hefir nú setið mörg ár
við stýrið í Saskatchevvan, og síðustu
sex árin hefir liberal stjórn setið að
völdum í Ottawa, og samt hefir
Ottawastjórnin ekki enn “litið í náð”
til náttúrufríðindakröfu Saskatche—
wanfylkis. (Hlátur). Mér finnst að
bón okkar til Ottawa, ætti að grund—
vallast á von um æðri hvatir. Eg
vildi mega trúa því, að forsætisráð—
herra Canada væri reiðubúinn að
láta Manitobafylki ná rétti sínum, án
nokkurs tillits til þess, hvern póli—
tískan lit þeir bera, er fara til Ott—
awa í fríðindaiheimt fyrir fylkið.” —
— “Brackenstjórnin verður endur—
kosin. Stjórnin býður Winnipegbú-
um að senda fulltrúa á ráðstefnur
sínar. Við höfum skift sanngjarn—
lega við Winnipegborg, þótt hún hafi
aðeins sent oss einn mann á þing.—-
Þetta er sannleikur, þrátt fyrir allt
sem andstæðingar okkar segja. Með
þessu fundarhaldi skorum við á
Winnipegbúa, að taka höndum sam—
an við stjórnina um að efna til ráðs
mennsku, sem hvorki viðurkennir sér
staklega borg né byiggð; norður né
suður; kynflokk né kirkjudeild, né
stéttarhagsmuni, heldur hefir aðeins
eina hugsjón að niarki: gengi og
gæfu Manitobafylkis í heild sinni.”
* í * *
A miðvikudaginn var bauð Hveiti
samlag Manitoba ýmsum starfsmönn
um þeirra blaða í Winnipeg, er eigi
ertt gefin út á enska tungu, til há—
degisverðar á St. Oharles Hotel. Frú.
íslenzku blöðunum, Lögbergi og
Heimskringlu, voru báðir ritstjór—
arnir, Mr. Einar P. Jónsson og Mr.
Sigfús Halldórs' frá Höfnutn. Mr.
McLeod bauð gestina velkomna. Auk
forseta KfaUitoltasamlagsins, Mr.
Burnell, töluðu þarna formenn Al—
berta og Saskatchewan samlaganna,
Mr. McPhaiI frá Elfros og Mr. W.
H. Wood frá Alberta. Var það
vert eftirtektar, að þeim bar öllurn
saman um, að “útlendu” blöðin (þeir
notuðu ekki það orð) hefðu yfirleitt
unnið samlögunttm drjúgum betur og
sýnt rneiri skilning á starfi þeirra, en
hin enskrituðu blöð. Aldursforseti
blaðamanna, Mr. Dahl, ritstjóri
"Norröna”. hafði orð fyrir blöðun-
um, og gaf þá eðlilegu skýrinigu, að'
flestir viðstaddir væru uppaldir við
reynslu samvinnunnar fyrir augum.
og þvi lausir við allar kreddur og
hindurvitnatrú gagnvart henni. —
Mr. Thomassen, auglýsingastjóri
santlaganna skýrði frá því, að við—
staddir blaðantenn næðu til 400,000
lesenda gegnuin blöð sín, og til ntik—
ils hluta af þeim fjölda næðu ensk—
rituð blöö ekki, eða að litlu leyti
aðeins.
Erlendar fréttir
Stórbretaland.
Þaðan reka hver stórtíðindin önn-
ur upp á síðkastið. Fyrst verkfalls-
lögin, sem ógurlegasta orrahriö hefir
staðið um, en sem ekki er fyllilega
útkljáð um ennþá. Þá aðförin á
hendur Sovietfulltrúanum í London,
og utnboðsverzluninni rússnesku, Ar-
cos, og að síðustu rimntan viö
Egypta.
Það er alkunnugt, að litil vinátta
er með Rússum og ráðuneyti Bald—
wins á Englandi, og einnig, að Rúss-
ar eigi ekki innilegri hatursmenn,
en allra íhaldssömustu ráðherrana, t.
d. Winston Churchill, Amery og sér-
staklega Sir William Joynson-Hicks.
Um miðjan þennan 'ntánuð réðist lög
regluliðið frá Scotland Yard inn í
'byggingu þá, er fulltrúi Sovietstjórn-
arinnar, Rosengolz, hefir aðsetur í
með sveit sinni. 1 söniu byggingunni
hefir Arcos, umiboðsverzlun allra
rúss/neskra kaupfélaga á Englandi,
aðsetur sitt. Lagði lögreglan þegar
löghald á öll skjöl í byggingunni,
rannsakaði alla starfsmenn ttmboðs-
verzlunarinnar, nær 1000 manns^
Rússa og Englendinga, innan klæða
sent utan, frá ihvirfli til ilja, konur
sem karla, og ráku þá síöan úr bygg
ingunni. Síðan leitaði lögreglan ttm
allt húsið; safnaði sarnan öllurn bók
unt og skjöhtm og flutti á lögr-eglu—
stöðvarnar; sprengdi upp skrifborð,
hirzlur aðrar og eldtrausta skápa, og
tóku einnig allt þaðan. Stóð þetta
yfir hátt á annan dag.
Þetta ' þóttu furðulegar fréttir og
stórar, þvi enda þótt Rússarnir væru
ekki vel séðir -af stjórninni, þá hafði
þó Mr. Rosengoiz fengið viðurkenn-
ingu fyrir þvi, að hann og aðstoð—
armenn hans nytu sömu réttinda og
undanþágu undan l'tndslögum, sem
tíðkast í öllum lönditm um sendi—
sveitir erlendra rtkja. Mótmælti
Rosengolz tafarlíust þesstt athæfi við
brezku stjórnina, en auðvitað árang-
urslaust. — Stjórnarandstæðingar
gerðu þegar' fyrirspurn unt þetta í
þinginu, og varð Joynson-Hicks inn-
anríkisráðherra, fyrir svörum af
hálfu stjórnarinnar. Kvað hann þessa
ihúsleit véra gerða að sínu undirlagi,
,og væri orsökin sú, að lögreglan hefði
skýrt sér frá því, að henni hefðu bor
ist svo sterkar líkur fyrir því, að
viss skjöl, er horfið hefðu úr vörzl-
um hermálaráðuneytisins, væru nið—
urkomin hjá Arcos, að hún æskti
eftir rannsóknarleyfi. Kvaðst hann
hafa veitt það, er hann hefði athug-
að þau gögn, er lögreglan hafði
fram að leggja. Varð hann þó að
játa, að skjöl þessi hefðu ekki fund-
ist. Varð nú hin ákafasta rimma um
þetta t þinginu, milli stjórnarinnar
og andstæðinga hennar, og hafði J.
R. Clynes orð fyrir verkamannaflokkn
utit, í fjarveru Ramsay ölacDonald.
er legið hefir veikur undanfarið i
Philadelphia. — Hafði stjórnin sér
það til afsökunar, að þótt þessi skjöl
heföu ekki fundist (er Joynson-Hicks
var þó sannfærður um fyrir sitt leyti,
að Rússarnir vissu eitthvað unt), þá
hefði þó í skjalasafni' Sovietfulltrú-
ans og Arcos fundist nægar sannanir
fyrir því, að Sovietstjórnin héldi uppi
ósleitilegri fylgisöflun fvrir kornni—
únistastefnuna og launæsingum til
landráða, bæði á Englandi og í sam-
veldinu brezka yfirleitt, að þær sann
anir réttlættu fyllilega húsleitina. —
Þegar rimman í þinginu hafði staðið
nokkra daga, tilkynnti Bretastjórn,
Mr. Rosengiolz, að hann yrði að vera
á burtu úr Bretaveldi innan sex
vikna, með allt sitt lið, enda væri öllu
stjórnmálasambandi við Rússa þeg-
ar slitið. Þó gat Baldwin forsætisráð
herra þess opinberlega, að verzlunar-
viðskifti myndu eftir sem áður geta
átt sér stað milli Iandanna. En Rúss
ar hafa vitanlega tekið óstinnt í það,
og er nú fullur fjandskapur milli
stjórnarvaldanna, þótt hvorugttr hafi
sagt hinurn stríð á hendur, og ekki
líklegt, að til þess konti eins og enn
horfir við.
Nýlega báru svo conservatívar
fratn traustsyfirlysingn í parlament-
inu til stjórnarinnar, sem þakklæti
fyrir þessar aðgerðir, var hún satu
þykkt með 367 atkvæðum gegn 118.
Nokkrutu klukkustundum síðar var
svo á formlegan hátt slitið diplomat—
isku sambandi milli ríkjanna, og Mr.
Rosengolz gefinn tiu daga frestur til
þess að komast með allt sitt á brott
af Englandi. Mr. Rosengolz bjóst hið
skjótasta, en áður en hann færi á
burtu, gaf hann út opinbera yfirlýs—
ingu, þess efnis, að öll skjöl, er
brezka stjórnin hefði birt setu sak—
næm. og finnast hefðu átt í skjala—
safni rússnesku sendisveitanna, væru
“fölsuð”.
Bandaríkin láta sér frekar fátt
finnast ttm þær uppgötvanir, er
ibrezka stjórnin hefir "gert t þessu
sl jalasafni, um fylgisöflun Rússa í
Bandaríkjununi. Va/r hásknf egasfa
skjalið, skrá með 15 nöfnum, alger—
lega óþekktra manna og kvenna, sent
Bandaríkjunum finnst ekki sérlega
ægileg. *
Heilsufræðslan.
A ntánudaginn hófst fræðsluvika hér
i Winnipeg, sem hlutaðeigendur ihafa
beðið Heimskringlu að geta um. Er
þessari fræðsluviku svo varið, að
hlaðið verður sérlega fúslega við
þeirri lie/ðni
Heilsufélag Winnipegborgar (Win
nipeg Health Leagtie) gengst fyrir
fræðslu þessari. Var samskonar
fræðsluvika haldin nýlega : Toronto ^
við afarmikla aðsókn. Er þar skýrt
frá sótt— og smitunarvörnutn, aðal— |
lega ráðstöfun gegn kynsjúkdónta
bölintt. Var lokið hinu mesta lofs—
orði á þessa fræðsluviku, af fulltrú—
um allra stétta, lærðra sem leikra,
fátækari, sem ríkari.
Fræðsla þessi, sern er hin fyrsta
sinnar tegundar í Vestur—Canada, er
með mÖrgu móti: kvik— og skugga—
rnyndir sýndar; afar greinilegar vax—
myncfir, sem fengnar hafa verið frá
París; fvrirlestrar haldnir og bæk—
lingum dreift út. Ræðumenn verða
meðal annars Dr. Gordon Bates,- frá
Toronto, allsherjarritari heilbrigðis—
ráðs Canada; Miss Hewson, ritari
heilibrigðisftllags Ontariofvík’s; Dr.
H. S. Thomson frá Toronto, nafn—
kenndur ræðuskörungur, sem hér er
á vegutu tannlæknafélags Manitoba—
fylkis, og auk þess sérfræðingar
héðan úr borginni, nienn af öllum
stéttum. Fræðslan fer fram t hin—
um gamla danssal Alexandra hótels—
ins, 6.—11. júni, sýningar daglega
frá hádegi til kl. 10 stðdegis; fyrstu
þrjá dagana fvrir karlmenn eitv-
göngu, síðustu þrjá dagana fyrir
konur eingöngu. Enginn aðgangur
fyrir unglinga innan 16 ára.
Hve þýðingarmkið atriði þetta er,
sést ljósast af utnmælum hins heims-
fræga fræðintanns, J. Arthur Thom-
son. prófessors í sagnfræði við Aber—
deen háskólann á Skotlandi. Kemst
hann svo að orði í ritgerð um mann-
félagsheilbrigði:
“Mörgum virðist það háskalegt
framtaksleysi nú á tímum, að láta
ungt fólk alast upp, án þess að veiti
því ákveðnari fræðsht tttn lögmál
heilsu og hagsældar. Til þessara
lögmála líkanta og sálar hljóta einn-
ig að teljast allar staðreyndir, er að
kynferði lúta, þótt auðvitað megi
aldrei einangra þær frá allsherjar-
heilbrigðinni.
Aldrei hefir brýnni þörf verið á
Tíffræðiskennslu í skólum, ekki ein-
ungis gagngerðri og tímabayri líf-
eðlisfræðslu, heldur einnig utn slik—
ar hugmyndir, sem vöxt, þroska, á-
vanamyndun o. s. frv.. Ef blóm-
knappar erfða vorra eiga að springa
svo út, sem æskilegt er, þá verðum
vér að sjá oss sjálfunt fyrir setn ítar
legastri þekkingu á lífinu.
----------x-----------
Slys.
Það hroða slys vildi til á Gimli
á laugardaginn var, að ungur maður,
Halldór Hólm, sonur Magnúsar heit
ins Hólnt og konu hans, lenti í sögun
arvél svo háskalega, að vinstri hand-
legginn tók því nær af upp við öxl,
en tvíbrotnaði hægri handleggurinn.
Var farið hteð hinn slasaða þegar utn
nóttina til Winnipeg, og tekinn af
honum handleggurinn þar. Er þetta
því sorglegra, sent þessi tvítugi piltur'
var aðalfyrirvinna ekkjunnar tnóð-
ur sinnar.
----------x---------—
Haraldur Sveinbjarnar*
son.
Hingað kom í fyrri viku, frá há—
skóla South Carolina, hinn góðkunni
Ieikfimis— og íþróttakennari,1 PTar—
aldur Sveinbjarnarson. Hefir íþrótta
milliþinganefnd Þjóðræknisfélags-
ins, gengist fyrir komu hans hingað,
sem kunnugt er, til þess að glæða
áhuga Islendinga fyrir glímu og t-
þróttum. Gekkst nefndin fyrir því,
að honum var fagnað í gærkvöldi,
yfir kvöldverði, á Grange Hotel. —
Stýrði formaður milliþinganefndar-
Innar, Mr. Sigfús Halldórs frá
Höfnuni, samsætinu; ávarpaði heið
ursgestinn nokkrum orðurn og bauð
hann velkominn. Auk þess færðu
heiðursgestinum árnaðaróskir, Grett
ir Jóhannsson, Arni Bggertson, Dr.
Baldur H. Olson, Dr. Agúst Blöndal,
S. Melsted, Th. E. Thorsteinson, J.
J. Santson, J. W. Jóhannsson, Einar
P. Jónsson ritstjóri, Frank Fredrick—
son, W. J. Líndal lögmaður og Mr.
Arthur Morrison, umsjónarmaður
leikvalla í Winnipeg og formaður í—
þróttafélags Manitoba. — Heiðurs-
gesturinn þakkaði og fór nokkrum
orðum um nauðsyn almennrar líkanis
þjálfunar. — Var síðan gengið und
an borðum og var enn snemmt á
vöku, að nú er kallað, enda voru
allir sammála urn, að þetta hefði ver
ið óvenjulega skemtilegt samsæti og
blátt áfram.
Að samsætið fór svo vel fram, var
mest að þakka félögum og stjórnar -
nefnd Sleipnis, er fjölmenntu á fagn
aðinn. Þó gátu hvorki forseti né
varaforseti, Mr. Jack Snydal og Mr.
Guðnt. Gíslason, verið viðstaddir,
þurftu úr bænum. —
“Sleipnir” er nú þrevetur. Er ó-
hætt að segja, aT5 hann á tilveru sína
| fvrst og fremst að þakka hinutn á—
gæta dreng og íþróttamanni Frank
Fredrickson, er skrifaði ágæta hvatn
Framh. á 8 blsl
Þingmannsefni
Framsóknar.
I GIMLI KJORDÆMI.
M. h INGALDSON.
Mr. Ingaldson er maður svo vel
kunnur kjósendum og altuenningi í
kjördæmi sinu, bæði að ætterni og
starfsemi, að það væri að bera í
bakkafullan Iækinn, að fjölvrða um
það. Fyrir aðra lesendur, sem eigi
eru eins kunnugir, en þykir gaman
að fylgjast með ntönnum og málefn
um í kosningum, skal stuttlega drepið
á hið helzta. g
’Mr. I. Ingaldson er sonur merkis—
bóndans Tryggva Ingjaldssonar og
Hólmfríðar konu hatts, er búsett eru
við Framnes, Man. Bæði eru þau
hjón þingevsk að ætt, og mun
1'ryggvi hafa alist upp að nokkru
leyti með Sigurjóni heitnum á Laxa-
mýri, hinunt þjóðfræga búhöldi og
dugnaðarmanni, föður Jónhanns
skálds. — Er ekki ólíklegt, að frá þvjf
heimili hafi Tryggva Ingjaldssyni
að nokkru leyti runnið sá framúr—
skarandi dugnaður og framtakssemi,
sem hefir jafnan einkennt hann, og
gert hann að einum helzta forystu—
manni um margt, rneðal sveitunga
sinna, bæði í sveitarstjórn og öðru,
sérstaklega t þvi, er lýtur að verk—
leguni framkvæmdum.
Þessunt dugnaði og ósérhlífni hef—
ir samyi Ausamlega verið ifkilað í
hendur Mr. I. Itigaldson, af foreldr-
um hans. Hefir Mr. Ingaldson, eins
og Heimskringla hefir áður getið um
mjög fenigist við opinber störf fyrir
samsveitunga stna, þótt hann sé enn
ungur ntaður Hefir hann jafnan
látið sér sérstaklega hugað um sam-
vinnuntálin, og er óhætt að reiða sig
á það, að svo muni hann gera utan
héraðs sem innan. — Hvíltka tiltrú
Mr. Ingaldson hefir haft nteðal sveit
unga sinna, ntá á því bezt sjá, að
hann hefir verið sveitarskrifari i
mörg ár; kosinn verzlunarstjóri Kaup
félags Arbyrginga; stýrir rjómabúi
Arbyrginga og hefir gert það svo,
að sú stofnun hefir getið sér hinn
bezta orðstir. Má vfirleitt um starfs
feril Mr. Ingaldson segja, að hann
er bezta sonnunin fyrir því, að það
fylkiskjördænti er sendir hann á
þing. hefir þar með búið vel t sinn
hag. Og einmitt bændunt og frant-
sóknarstefnu þeirra hefir aldrei ver—
ið brýnni þörf en nú, á jafnótrauð—
unt framtaksmönnum og Mr. I. Ing—
aldson.
----------x----------
Messa og fundur,
í Arborg á sunnudaginn kemur, 12.
þ. m., kl 2 e. h. — í santkomuhúst
bæjarins. Mikilsvarðandi ntál ligg—
ur fyrir fundi, og allir styrktarmenn
Santbandssafnaðar í Arborg beðnir að
sækja fundinn. Prédikun flytur sr.
Rögnv. Pétursson.
I urnboði safnaðarnefndar.
S. E. BJÖRNSSON
forseti. ''