Heimskringla - 29.06.1927, Síða 1

XLI. ARGANG-UR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN. 29. JÚNÍ 1927.
NÚMER 39
HÁTlÐABLAÐ HEIMSKRÍNGLU ÚT AF SEXTlUÁRA AFMÆU RÍKISINS.
Sextíu ára Ríkisafmæli Canada.
Meg fyrsta júli næstkomandi verð
ur hiS canadiska ríki sextíu ára gam-
alt. Atburðar iþessa verður minnst
um land allt með samkomum og há—
tíðaihöldum, er standa yfir i þrjá
daga, frá 1. til 3. júlí. Samþykkt
þess efnis var gerð af sambands—
þinginu síðastliðinn vetur, er þá skip
aði nefnd til þess að undirlbúa há_
tíðina, og segja fyrir um hvérsu
henni skyldi háttað. I nefndina voru
skipaðir: rikisstjórinn, Willingdon
greifi og kona hans, fylkisstjórarn—
ír allir, fojsetar saimbandsþingsins,
nokkrir menn úr öldungaráðinu og úr
neðri málstofu sambandslþingsins, aitk
fleiri, er settir 'hafa verið í nefnd—
ina síðan. Nefnd þessi hefir starfað
af miklu kappi í nærfellt sex mán—
uði, skipað aukanefndir í hverju
fylki, er stjórna skulu hátíðahald—
inu hver í sínu fylki. Forsetar þeirra
nefnda eru fylkisstjórarnir. Skorað
hefir verið á allan almenning að taka
þátt í hátíðaihaldinu og verður
naumast það sveitafélag eða smá—
bær, að ekki fari þar fram hátíða—
höld með ræðuihöldum, íþróttasýnr-
ingum o. fl. Þá hefir og aðalnefnd
in farið þess á leit, að hver þjóð—
fjokkur út af fyrir sig, er tekið hefir
sér bólfestu í Vesturlandinu, hafi ein
hverja sérstaka þjóðsýningu í sam—
bandi við hátíðahöldin, fyrsta há_
tiðisdaginn. Er svo til ætlast, að
þeir sýni eirthvern merkisatburð úr
sögu þjóðar sinnar, sem þó sé óvið-
komandi sögu þessa lands, er bendi
á hið sérstaka tillag þjóðarinnar til
heimsmenningarinnar. Allir hafa
■orðið vel við þessum tilmælum, þó
víða sé erfitt að korria þessu við og
helzt ekki nema þar setn fjölmennt
er fyrir. Verðlaunum frá ríkinu er
heitið fyrir ibeztu sýninguna af þessu
tæi, verður því allmikið kapp lagt á
að vanda sem bezt til þeirra sýninga.
Sýningar ríkisins sjálfs o^ hinnar
canadisku þjóðar, munu flestar verða
bygðar á sögulegum atburðum, og
látnar lýsa framförum, er orðið hafa
á hinum ýmsu sviðum þjóðfélagsins
á síðastliðnum sextáu árum.
Þá 'hefir og verið skorað á öll
blöð, er út. eru gefin í ríkinu, að
minnast hátíðarinnar rækilega, Tneð
því að skýra frá því sem markverðast
er í sögu þjóðarinnar, og benda á
þær framfarir, er orðið hafa á þessu
tímabili. . En það er efnismestp.
tímaibilið, eigi eingöngu í sögu Can—
adaríkis, heldttr og í sögu allra
hinna siðuðu þjóða. Þessi sðástlið-
in 60 ár hafa verið hin. mikla upp—
fyndingaöld, véla—, iðnaðar— og
vísindaöld, er eigi hefir átt sinn líka
í sögu mantikynsins. Þá hefir og
tímabil þetta verið hin mesta rann—
sóknaröld á sviðum trúar og vísinda,
og því að sjálfsögðu hin mesta bylt-
ingaöld, eigi síður í hinum andlega
en hinum likamlega heimi. Til rann_
sókna þessara og uppfyndinga hefir
Canada Iagt drjúgan skerf, þó land—
íð þyki ungt og óþroskað, drýgri
skerf en margur hefir hugboð um.
Arið 1852 var lagður fyrsti spottinn
af hinu mikla sæsímakerfi, er nú
tengir saman Ameriku og Norður—
álfuna. Hét sá er fyrir því stóð,
og var aðalhvatamaður verksins,
Frederick N. Gisborne, enskur land
nemi, er búið hafði um tíma í Que—
becfylki. Síminn var lagður yfir
sundið milli P(fince Edwaird eyjar
og New Brunswick. Þrem árum
seinna komst Gisborne með simann
yfir St. Lawrence flóann frá Hali-
fax til St. Jóhns á Nýfundnalandi.
Með því mátti segja að hafið væri
brúað, því 5. ágúst 1858 er símalín-
unni skotið á land á Irlandi. Ungur
maður, að nafni Alexander Graham
Bell, flytur frá Skotlandi til Can—
ada til þess að leita sér heilsubótar.
Dvelur hann hér um hríð, en fer því
næst til Boston. Við hann er kennd
ur “telefónninn”, sém hvarvetna er
notaður og hvergi almennara en hér í
landi. Bell var vísindamaður að ætt
og uppeldi. og byrjaði hann á þess—
ari uppfynding sinni skömmu eftir
að hann kom til Ameriku, fullkomnaði
hana og kom henni til almennra nota
með fjárstyrk vina sinna i Boston.
Vilhjálmur Stefánsson er fæddur við
Arnes í Nýja Tslandi. Hann ólst
ttpp í Norður Dakota og hlaut alla
sína skólamenntuti i Bandarikjun—
um. A siðastliðnum aldarfjórðungi
hefir hann kannað norðurhöfin og
heimskautalönd álfunnar, eytt gern—
ingaiþoktmni, sem yfir þeint hvíldi
og þokað sjóndeildarhringnunt út
fyrir þau, svo að þau blasa engu
óskýrara við auiga en sveitirnar, er
áður voru alkunnar. Ungur læknir
í , Torontoborg, Banting að nafni,
færði heintinum þau gleðitíðindi
fyrir fjórum árum síðan, að fundið
hefði hann upp blóðvatn, er læknað
gæti hina illræmdu sykursýki, sem
áður þótti ólæknandi. Mætti svo
lengi halda áfram að telja,, en þess
gerist ekki þörf. Nöfnin eru mörg
og eigt öll einnar ættar eða einnar
þjóðar.
Við áskorun stjórnarinnar vill
Heimskringla verða og geta ihátíð—
arinnar að nokkrú í þessu blaði, þótt
eigi verði unnt að gera það svo ræki'
Iega sem verðugt vasri. Til þess
skortir bæði tíma og rúm, þó hvort—
tveggja sé, að dómi heimspekínga,
óendanlegt. Tíminn er takmarkaður

^

-
SIR TOHN A. MACDONALD
FYRSTI HAUHEHKA OG STJOK NAKFOKM AHUR CANADA
ADAL-FKll >1KVÖÐULL AO FYLKJASAIWEIIVIIVGUNIVI 18«T
óslitin ófriðarár; og verður frá sumu
af því að skýra, þó eigi verði sú
saga rakin nákvæmlega.
¥ * *
Svo má með sanni segja, að saga
Canada byrji með Vínlandsfundi
Leifs Eiríkssonar og íslendinga um
árið 1000. Upp að þeim tíma vissu
Norðurálfumenn ekkert um land
þetta eða eylönd þau er lágu utan
við “jarðarkringluna”. Það er ekki
fyr en Hallbjörn hefir fundið Hall-
bjarnarsker og Eirtkur hinn rauði
hluti Grænlandsbyggðar, hafi flutt
sig til Vínlands, hvað sem af því
í úki hefir orðið. Oljósar sagnir frá;
16. öld geta um hvíta þjóðflokka í'
landinu, er hinir fyrstu landkönnun— |
armenn áttu að hafa orðið varir við. j
Er eigi ómögulegt, ef sögur þessar
eru á rökum byggðar, að flokkar
þessir hafi runnið saman við land—
nemana er frá Norðurálfunni komu,
eftir að land tók að Byggjast. En
hvað sem um það er, slitnar sagan
á tímabili, svo að landsins er að engu
Englendipgar um landafund þenna,
þó á honum byggðu þeir tilkall sitt
til Iandsins rúmum hundrað árum
siðar. Engin tilraun var gerð til
þess að nema landið, og leið svo fram
til þess tíma er Frakkar hófu sigl—
ingar hingað, á fyrra hluta 16. ald—
ar. Kunnastur meðal þeirra er sjó-
garpurinn mikli Jacques Cartier. Hélt
hann uppi stöðugum rannsóknarferð
um með austurströndum landsins í
sjö ár, frá 1534—41. Kannaði hann
iland beggja megin St. Lawyence—
fljótsins og sigldi þangað upp, sem
nú stendur Montrealborg. Þar var
þá örlítið Indíánaþorp er nefndist
Hochelaga. Tilraun gerði hann Ail
þess að nema landið, en það mis—
iheppnaðist. Verzlun rak hann við
Rauðskinna, er fremur þótti arðber—
andi, og urðu þvi fleiri til að fara
að hans dæmi. Dró það hugi manna
að landinu, og varð það til þess, að
það byggðist seinna.
Næstur honum að dugnaði og frægð
á þessum tímum, var samþjóðarmað
ur hans Samuel De Cihamplain. Er
Ihann frægur landkönnunarmaður og
með hinum glæsilegustu æfintýra—
mönnum þeirrar aldar. Kannaði
hann land allt beggja megin St.
Lawrence fljótsins suður að stór—
vötnum. Fann hann á þeim ferð—
um vatn það, sem eftir honum er
nefnt, og liggur milli Quebec og
Vermont. Hann byggði fyrstur land
ið. 1604 stofnaði hann í félagi með
frönskum aðalsmanni, er De Mont
hét, fyrstu nýlendu Frakka í Can—
ada, þar sem heitir Port Royal í
Nova Scotia; 1608 byggði ihann
Quebec. Fengu þeir veitingu Hin—
riks Frakkaikonungs IV. fyrir öllu ■
Jandi í hinni nýju álfu, er liggur millij
40. og 46. stigs norðurbreiddar. Var
nýlendusvæði þetta nefnt Nýja
Frakkland. Champlain kom á fót
THE FATHERS OF, CONFEDERATION
FtTL,l,THt AR Ht.YSÍA SÉKSTtÍKl < \\ WtlSlvl FYI.KJA
A SAMBAlVDSFinVDINlJYI YIIKL.A t
(sjá bls, 2 og 3n BR STOFNLIDU CANADISKA SAMBAYDIH.
Ql'EBEC, 1 OKTÖBER 18«4.
hjá þeim, sem við blaðið vinna, og
þá rúm í dálkum blaðsins eigi síður,
en saga landsins er löng, þó eigi sé
aldur ríkisins hár, og hún verður
'hvorki sögð eða samandregin með
stundar fyrirvara. En Svo bæta mynd
irnar upp fyrir það, sem ó—
sa:gt er, svo lesendur sjá það, sem
þeim er ekki skýrt frá og hlaupið er
yfir. Aðdragandinn að fylkjasam—
einingunni er langur, og gerðist
margt sögulegt fyrir daga Sambands—
ins, á nýlenduárunum, er heita máttu
Grænland, að siglingar hefjast vest-
ur á bóginn og hinna nýju landa verð
ur vart. Areiðanlega má telja, að
Helluland og jafnvel Markland hafi
legið á austurströnd Canada. Og vilja
margir halda því fram, að Nova
Scotia sé Markland hið forna. Sigling
ar hafa haldist við til þess er byggð
Islendinga í Grænlandi dó út, eða
fram undir daga Columibusar, og eru
margar sagnir til um Vinlandsferðir
frá tólftu, þrettándu og fjórtándu
öld. Allar líkur eru til að einshver
getuð fyr en eftir síðara fund þess
í lok 15. aldar.
Saga Canada hefst þá að nýju
með siglingum og landafundi Bris—
tolkaupmanna, undir forustu þeirra
John og Sebastian Cabot. Arið 1497
fann John Cabot eyju þá hina miklu,
er liggur fyrir þverum St. Lawrence
flóa og slíðan hefir borið nafnið
Nýfundnaland. Alitið er, að á þeirri
ferð hafi hann komið við á Austur—
strönd Nova Scotiia, og jafnvel
farið suður með landi. Ekkert hitrtu
öflngu kaupmangarafélagi, er fékk
einokunarleyfi til allrar verzlunar á
þessu svæði. Nefndist félagið
“Hundrað manna félagið”. öll
stjotn nýlendunnar var í höndum
þess og svo kaþólsku kirkjunnar, er
nriklu þyikir ráða þar enn til þessa
tíma. Verzlunin var aðaltilgangur—
inn með nýlendustofnuninni. Voru
þvi reist smáþorp til og frá með
fljótinu. En nýlendumenn komust
brátt að þvi að verzlunin var ekki
(Frh. á 2. bls.)
Brackeostjórnin
við völdin.
Sem búist var við, urðu úrslit
kosninganna þau á þriðjudaginn, að
Brackenstjórnin situr kyr, og sterk-
ari en áður. Arásir þær er liberal—
ar hófu á stjórnina, hafa komið þeim
sjálfum í koll, svo að þeim ætti að
vera eftirminnilegt. Verða þeir
nú fáliðaðasti flokkurinn í þinginu,
þvi likur eru til að þelr hafi aðeins
rtáð fjcrum sætum' Trúðh engir
fagurmælum þeirra og sparnaðarlof—
orðum. Var kjósendum í of fersku
minni ráðsmennska Norrisar og nóta
hans, er söktu fylkinu í $40,000,000
skuldir á rúmum 5 árum. AftUr hef
ir conservatívum aukist fylgi; verða
þeir nú sterkari í þinginu en áður;
hafa þeir í það minnsta 11 sæti vís
og þó líklega fleiri, um það er allt
er talið.
Atta Islendingar voru í kjöri að
þessu sinni í fjórum kjördæmum;
tveir hafa náð kosningu s\ro víst sé,
í Gimlikjördæmi, fulljtrúi stjórnar-i
innar hr. Ingi Ingaidson, og í St.
George, að því er frézt hefir, Skúli
Sigfússon, liberal, og fyrverandi þing
maður. Annars eru úrslit þaðan ekki
komin enn nema frá 12 kjörstöðum af
26. Geta því tölur þessar breyzt við
það sem'nú er um það að allt er tai
ið frá öllum kjörstöðunum. Foringjar
flokkanna hafa allir náð kosningu.
Braoken í Le Pas, Taylor í Portage
La Prairie og Robson hér í bænum.
Verkamannaflokkurinn virðist hafa
tapað við það sem var á síðasta þingi.
Er í óvissu enn hvort nokkrir hafa
náð kosningu úr þeirra hópi aðrir en
Farmer og Queen hér í bænum og
Edmison í Brandon.
Sökum þess að viðhafðar voru hlut
fajlskosningar í 44 kjördæmum,
gengur talning seint og endileg úr-
sht því ekki fáanleg fvr en undir
vikulokin. Um það leyti að blaðið
fer í pressuna, standa flokkarnir
þanniig; Bracken 28 sæti, conserva-
tívar 11, liberalar 4, verkamenn og ó—
háðir 3,
Hér í bænum féllu atkvæðin þannig
að John Haig varð hæstur og hlaut
4820 atkvæði, næstur honum er Rob_
son með 4655. Voru þeir báðir lýst
ir kosninr við fj’rstu talningu. Talið
er víst að stjórqin nái að minnsta
kosti tveimur sætum í Winnipeg. _____
Fleiri atkvæði voru greidd hér í bæn
um við þessar kosningar en nokkru
sinni fyr; sagt er að yfir 72 prósent
aljra kjósenda hafi greitt atkvæði.
Uni úrslit bjórsölulaganna er enn
ókunnugt. Winnipeg og stærri bæ_
irnir greiddu staupatali á bjór meiri
hluta atkvæða, en aftur hafa lands-
byggðirnar greitt atkvæði á móti.
Er því óvíst hvernig fer, en líkur í
þá átt að frumvarpið verði fellt. OI-
gergðarhúsin unnu af kappi miklu
með lögum þessuni, og er það ef til
vill því að kenna, hversu athvæða—
greiðslan hefir fallið í bæjunum.
Alltaf eru þar allmargir, sem”eru
leiðitamir og eigi sízt þegar beitt ér
fagiupgala og brögðum. Með til—
rýmkun á bjórsölu hafa fleiri grvitt
atkvæði en með staupasölunni, en þó
er enn óvíst að það valdi nokkrum
breytingum við það sem verið hefir.
I Winnipeg fékk þessi hluti frum-
varpsins 13,123 meirihluta atkvæði,
en staupasalan 10,016. Þó atkvæða-
munur þessi sé rnikill, er þó alls ekki
óhugsandi að atkvæði sveitamanna
muni meira en vega upp á móti.
Nánari fréttir verða að bíða næsta
blaðs.
•X'
.i I