Heimskringla - 29.06.1927, Blaðsíða 7

WINNIPEG 29. JtJNÍ 1927.
HEIMSKHIN G L A
7. BLAÐSÍÐA.
OH
“Dominion Business College’7 j
Sigur ritvélarinnar j
er jafn furSulegur, sem hann er órhótstæðilegur á hinum
öSrum sviðum verzlunarnámsins. o
I fimtán ár hefir The Dominion Busineiss College sveigt alla
s'ina orhu í þá átt, a’ö undinbúa hundru'ö ungra manjna og kvenna
í Winnipeg og Vestur-Canada fyrir hinar beztu skrifstofustööur
sem fáanlegar eru.
Svo vel hefir “DOMINION” skólanum heppnast þetta, aö
vinnuvekendur flokka' nú alla umsækjendur sína niöur i tvær
sveitir------þá sem hafa notiö “D0MIN10N”-tilsagnar og
íhina, sem eklki hafa tileinkaö sér þann heiöur.
POMINJON
| David Cooper, forseti.
j 301-2 New ENDERTON BLDG. (Næst Eaton’)
j WINNIPEG
| ^nmm omm-ommo-^motmmo-^mo-^mo-^mo-^mommo-^momm:
(Frh. frá 3 bls.)
SEXTÍU ÁRA RÍKISAFMÆLI
CANADA.
lands. — Landamæri voru ákveö—
in og lagt undir Canada allt hiö
mikla landflæmi, er Frakkar höföu
áöur helgað sér vestur aö Missis-
sippifljóti og suöur að Ohiofljóti. —
En landamæri í þá tið voru hreyfan
legur hlutur og urðu þessi ákvæði
skjótt dauð >r 'bckstafu*'. Strand—
fylkin er voru að mestu leyti ensk,
og höfðu hvort um sig sína sérstöku
stjórn, voru undanskilin þessum
lögum. Ekki var gert ráð fyrir þingi
eða almennri þátttöku landsmanná í
stjórnarfarinu. Allmikil áhrif á
samning Quebeclaganna höfðu hreyf
ingar þær, er þá voru að gerast til
fullkomnari sjálfstjórnar í Nýja Eng
landi og Virginia; en þó einkum að
iþvi er snerti landamæraákvæðið.
'Þóttust brezkir stjórnmálamenn koma
með þeim í veg fýrir að nýlendur
þessar færðu út ríki sitt, og með því
hafa þær frernur í hendi sér. En
allt fór það á annan veg.
Hinn 19. apríl 1775 hófst Frelsis—
stríð Bandaríkjanna, með orustunum
við Lexington og Concord. Stóð það
yfir í átta ár og lauk meíi friðar-
samningunum i París 3. sept. 1783.
Við samningana voru fyrir hönd
Bandarikjanna Benjamin Franklin,
John Jay, John Adams og Henry
Laurens. Aðalmaður fyrir hönd
Breta var Riohard Oswald. Við
samningana kom margt til greina, auk
þess að viðurkennt var algert sjálf—
stæði nýlendanna. Fyrst og fremst
var ag ákveða landamæri og rétt til
fiskiveiða. Haldið var því fram af
hálfu Bandaríkjamanna, að þeim
bæri að fá allan Canada í skaðabætur
og til skuldalúkninga. Inn á það
vildu Bretar ekki ganga, en fyrir
lempni Franklins lauk þvt svo, að
landamæri voru áikveðin þau sem nú
eru og upphaflega höfðu veriö, áö—
ur en Quebeclögin voru saniin. Um
rétt til fiskiveiða og einkutn fiski—
þurkunar var deilt. Fylgdi Adams
kröfu þeirri mjög eindregið og var
hún að lokum veitt. Þá kom til um—
tals aö bæta þeint, er haldig höfðu
fast við England meðan á ófriðnum
stóð, hinum svonefndu Loyalistum,
eignamissi, er þeir höfðu beðið, er
:bú þeirra voru gerð upptæk. Eyddi
Fránklin því máli sem hann gat.
Lauk því svo, að því var vísað til
rkjanna sjálfra, og hverju áskilið aö
bæta sinum fyrv. þegnum upp þann
skaða, er þeir hefðu beðið. Var það
sama seni engin úrlausn og sáu Bret—
ar það. En heldur en að láta Can—
ada af hendi, gengu þeir aö þessu,
meö það í huga að launa sjálfir fólki
þessu hollustuna við sig.
Eftir orustuna við Yorktown 1781,
er séð var fyrir um lok stríðsins og
sigur nýlendumanna, haföi fjöldi af
þessum Loyalistum flutt sig búferl—
urn til Canada. Settust sumir að i
Nðw Brunswick, en langfilesltir á
skaganum milli Ontario og Erie
vatna. Áöur en friðarsamninigarnar
voru undirritaðir, er gizkað á að um
5000 manns hafi verið seztir að á
þessum síðarnefndu stöðvum. —
Fjöldi bættist viö eftir þaö. Yfir
40,000 manns fluttist þangaö á ár—
unum, 1783 til 1790. Tók nú brezka
stjórnin þá að sér, fékk þeim land og
aúk þess styrkti þá með fjárveitingu,
er nam rúmum fjórum miljónum
sterlingspunda. Er haft eftir einurn
Bandaríkjamanni þeirra tíma, að
IhoMustan hafi dregið hálft hlass en
sterlingspundið hollustuna og hlass—
ið norður yfir Niagarafljót. En hvað
sem því leið, var fólk þetta hinir á-
•
kjósanleg'ustu innflytjendur. Byggð—
in var nefnd Ontario, eftir Ontario-
vatni. Með innflutningi þessum kom
þag strax i ljós, að ekki gat fólk þetta
unað Quebeclögunum. Það var vant
meira frelsi en þau gerðu ráð fyrir,
mælti á aðra tungu og fylgdi öðrum
sið. Var það flest Presbyteratrúar
eða tilheyrandi ensku kirkjunni. —
Rak nú nauð til að veita þvi einhverja
réttarbót; samdi því brezka parlia—
mentið hin svonefndu stjórnarskrár—
3ög (Constitutional Act) 1791, skifti
Canada við Ottawafljótið í tvö fylki,
Efri— og Neðri—Canada, og skipaði
sérstaka stjórn 5 hvoru fylki fyrir
sig. Neöri Canada, eða Quebec, er
var að mestu leyti franskt, hélt sin—
um fornu lögum; Efri Canada fékk
nýja stjórnarskrá, samda eftir brezk
um lögum, en. ekki þótti hún full—
nægjandi. Var frelsi manna of tak—
markað og almenningur litlu ráðandi.
Eyddust nær 50 ár í stjórnmálaþras
og höfðu nýlendumenn smám saman
sitt fram. Ahugaefni fylkjanna voru
sitt með hvoru móti: Frökkum var
mest hugað um að efla þjóðernislegt
sjálfstæði sitt, og hafa stjórnartaum
ana í sín.um höndum; lýðveldisskoð—
anir geröu lítið vart við sig hjá
•þeim og geröu þeim ekkert ónæði.
Þeir voru ánægðir með einveldis—
fyrirkomúlag í stjórnarfari svo lengi
sem þeir réöu stjórninni. Ontario—
búar vildu aftur á móti sníöa stjórn—
arfyrirkomulag sitt sem mest eftir
þvi sem tíðkaðist í nýlendunum syðra
og þeir höfðu vanist. Heimtuðu þeir
almennan atkvæðisrétt, löggjafarþing
er úrskurðarvald hefði yfir öllum
sérmálum nýlendunnar. Þá vildu þeir
og fá að skipa embættismenn sína
sjálfir. Þóttu kröfur þessar fullfrek
ar, en fremur en. í óefni færi slákaði
stjórnin til smám saman.
Árið 1812 sló í ófrið með Banda—
ríkjamönnum og Bretum. Deilurnar
er því ollu, áttu aðallega rót sína að
rekja til Napoleönsku styrjaldarinn—
ar. Drógust canadisku nýlendurnar
í ófriðinn. — Fannst Bandaríkja-
mönnum sér vera meö þessu
gefið tilefni til þess að leggja
landið undir sig; héldu því með her
norður yfir landamærin. Veitti ýms .
um betur. Aðal orustuvöllurinn. varð
suðurskagi Ontario; voru margar or
ustur háðar þar og á stórvötnunum og
upp með Niagarafljótinu. Arangur
varð þó engnnn af orustum þessum,
annar en sá, aö draga hugi Ontariö
manna meira saman, og fjailægja
þá þeirri hugsun að vilja sameinast
Bandaríkjunum. Að loknum ófriðn
um stóðu landamæri eins og verið
ihöfðu.
First Draft of Confederation Pact
Facsimile of portion of Sir John A. Macdonald’s first rough
draft of the British North America Act.
Ontario hét William Lyon McKenzie,
en í Quebec, Louis Joseph Papineau,
Gerðust tíðindi þessi á fyrsta ríkis—
stjórnarári Victoriu drottningar,
1837. Þó eigi væri alveg sami til—
gangur í báðum fylkjunum með
veittar þungar átölur heima af stjórn
inni, svo að hann sagði af sér eftir
rúma fimm mánaða veru hér í landi
og sigldi heim aftur.
Eftir að heim kom, samdi hann
og Neðra Canada ári seinna, 1840.
Var nú sett eitt þing fyrir bæði fylk
in, með jafnri fulltrúatölu frá hvoru.
Landstjóri var skipaður Syden—
ham lávarður og sendur til nýlend—
unnar með þessa stjórnarlxit. En
aldur hans varð skernri en ætlað var,
þvi ári síðar andaðist hann, áöur en
breytingarnar höfðu fyllilega komist
>á. Bót var þetta frá þvi sem var,
þó eigi fullnægjandi. Frakkar voru
óánægðir og tortr.yggðu lxtntkilagið.
Umbótaflokki Ontario þótti of skamt
farið. Sat þó við þetta fram að
1849. Landstjóri var þá El'gin lá—
varður. Það ár var samþykkt að
greiða skaðafoætur þeim, setu fyrir
eignatapi höfðu orðið í “uppreist—
inni” 1837 og orðið fyrir fjárnámi
af hendi hinna ríkissinnuðu og stjórn
arinnar. Lýsti landstjóri því yfir,
að þingið hefði algert úrskurðarvald
í þessu máli og ritaði því undir
frumvarpið. Gerðu hinir íhaldssam—
ari mikið veður út af þessu, og kváðu
fjárveitingu þessa eigi annað en
“landráðalaun”. Æstu þeir til upp—
hlaups í Montreal. var eldur lagður
þinghúsið og það brennt til kaldra
kola. Ráðist var á Elgin lávarð, eti
hann sat við sinn. keip. Hjaönaði
gauragangur þessi niður eftir nokk—
urn tíma, en spor hafði verið stí'gt—
ið áfram, og þingið öðlast myndug—
leika, er það hafði ekki áður h’aft.
Við þafí5 sat ofan aö árinu 1865.
Á þessum tímum, sem nú hefir ver—
ið skýrt frá, tók iandið stórkost—
legum framförum í iðnaði og verzlun.
Arið 1854 gerði Elgin lávarður
verzlunarsamning vi^f Bandatríkin,
hinn 9vonefnda “'gagnskiftasamn—
ing” (Reciprocity treaty), er leyfði
frjálsa verzlun milli landanna, til ó—
metanlegs hagnaðar fyrir Canada.
Allur .tollur var afnuminn og gátu
nýlendumenn sent varning sinn suð—
ur og fengu hæsta verð fyrtr, en
fengið aftur þá vöru, sem þá helzt
vanha'gaði um. Kom þeim þetta að
góðu haldi, því áfrið 1861 skall hið
mikla borgarastríð á í Bandaríkj-*-
unum, er nefnt hefir verið “Þræla—
stríð”. Urðu þá allir aðflutningar
frá Evrópu óvissir og valt á þá að
treysta, en hentugt að geta keypt
allan sinn varning með sæmilegum
kjörum svo að segja heima. Þá óx
líka eftirspurn eftir allri canadiskri
skýrslu um ástandið í nýlendunum,
uppreistinni, voru tildrögin að mestu bar fram tillögur, er víðtækari áhrif i
leyti hin sömu. Fyrir Frökkum og hafa haft á stjómmálasögu Canada, I vöru, svo aö á árunutn, setn stríðiS
en allt sem þangað til hafði verið rit stóð yfir, marigfaldaðist magn út-
að eða ráðgert. Er hann eiginlega fluttrar vöru sem svaraði 300%.
Papineau vakti algerður aðskilnaður
við brezka ríkið og stofnun lýðveldis,
PRIME MINISTERS SINCE CONFEDERATION
DH

í EF ÞU ATTKUNNINGJA
f
I
A
ÆTTLANDINU
FarseSlar
fram nftar
til
allra staða
í veröldinni
j
j
SEM ÞIG LANGAR TIL AÐ
HJÁLPA TIL AÐ KOMAST
VESTUR HINGAÐ, KOMDU
OG TALAÐU VIÐ OSS. VJER
GETUM GERT ALLAR RÁÐ
STAFANIR því VIÐVÍKJANDI
Alloway & Champion, járnbraut-agentar
607 Main Strcet, WlnnipeRr. (Sfmi: 3« S«l)
UMBOÐSMENN allre SKIPAFÉLAGA
e?Sa gnfiifi jtfiir til hvnfta n^entH »em er
| Qanadjan |\J ATIONAL j

1
t. Hon. ALEXANDER MACKENZIE—
Nov. 7, 1873 to Oct. 16, 1878.
2. Hon. SIR J. J. C. ABBOTT—
June 16, 1891 to Dec. 5, 1892.
3. Hon. SIR JOHN THOMPSON—
Dec. 5, 1892 to Dec. 12, 1894.
4. Hon. SIR MACKENZIE BOWELL—.
. DeF 2Í’ 1894 to April 27, 1896.
5. SIR CHARLES TUPPER, Bart.— .
May lst, 1896 to July 8, 1896.
6. Right Hon. SIR ROBERT BORDEN_
Oct 10, 1911 to July 10, 1920.
7. Right Hon. SIR JOHN A. MACDONALD—
Juiy 1, 1867 to Nov. 6, 1873 and
Oct. 17. 1878 to June 6, 1891.
8. Right Hon. WM. LYON MACKENZTE KING, C.M.G.-
Dec. 29, 1921 to June 29, 1926, and
/ Scpt. 25, 1926 to present.
9. Right Hon. ARTHUR MEIGHEN—
July 10. 1920 to Dec. 29, 1921, and
June 29, 1926 to Sept. 25. 1926.
10. Right Hon. SIR WILFRID LAURIER—
July 11, 1896 to Oct 6, 1911. J
Meðan á ófriðnum stóð lágu allar
stjórnmáladeilur niðri, en vöknuðu
sikjótt aftur eftir að stríðinu lauk. —
Aðal óánægjan stafaði út af skipun
embættismannastéttarinnar, er öll virt
ist skipuð úr hópi landeigna og stór-
eignamanna, er voru innbyrðis tengdir
eða venzlaðir hver öðrum á einhvern
bátt. Mátti nieð sanni segja, að
nokkrar ættir í landinu réðu lögum
og lofum. Var þessi innlenda höfð
ingjastjórn nefnd einu nafni “Family
Compact”. Kvartanir urðu háværar
gegn þessum yfirgangi, og er stjórn
in daúfiheyrðist, var gripið til vopna.
Aðalferingi uppreisnarflokksins i
en fyrir McKenzie að brjóta höfð—
ingjaklíkuna á bak aftur og koma á
alþýðlegri stjórn í samræmi við
þarfir og kröfur fólksins. Uppþot
þessi báru þann árangur, að árið
eftir, 1838, sendi brezka stjórnin
Durham lávarð til Canada sem
landstjóra. Var hann beðinn að
rannsaka mál uppreistarmanna, or—
sakir til óánægjunnar, og fengið fullt
umboð til að fara með þessar sakir er
ihonum sýndist sanngjarnast. Strax
og hann kom, tók hann til starfa. I
stað þess að hegna uppreistarmönnum
rak hann fyrírliðana úr landi. Fyrir
þessar tiltektir, er gerðalr voru í
sátta og miðlunarskyni, voru honum
höfundur fylkjasambandsins, því þó
tillögur hans væru ekki allar teknar
undireins til greina, breytti hann al—
gerlega afstööu stjórnarinnar gagn—
vart landinu. I skýrslunni leggur
hann til að Efra og Neðra Canada
sé strax sameinaö i eitt ríki undir
rikisstjóra og þingbundinni stjórn,
meö það markmið framuntlan, aö
allur hinn brezki hluti Noröur Ame—
ríku verði sameinaður í eitt ríki, er
svo sé fengið fullt sjálfsforræði, og
umlwð yfir öllum sínum málum,
hvort aðlútandi eru réttarfari, verzl
un eða stjórnarskipun. Þótti þetta
oflangt gengið, en þó varð það úr
að brezka stjórnin sameinaði Efra
Verð steig á allri matvöru, og fé
streymdi inn í landið.
A þessu fimtíu ára tímabili,
hafði influtningur aukisí svo að ó—
trúlegt niátti virðast. Um 1800 var
íbúatala Ontario 80,000 hvítra manna;
1824 150,000, en 1861 1.396,091. I
Quebec var fólksfjöldinn lítið eitt
minni. Ur rúmum 80,000 1763, var
íbúatalan orðin 1,11)0.000 1861. Var
sjáanlegt að komið var að tímamót—
um, er landig tæki enn meiri fram—
förum og heimti þau réttindi er
fullvalda ríki læra. Og þær breyt-^
ingar stóðu fyrir dyrum. Arið 1864
var því hreyft innan Strandfylkj—
(Frh. á 8. bls.)