Heimskringla - 06.07.1927, Síða 2

2. BLAÐSlÐA
IIEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 6. JÚLI 1927.
í upphafi.
M. H. Skovg<..ard.
I upphafi skóp guð himin og jör?S,
og jörSin var í eySi og tóm og
myrkur yfir djúpinu. En andi guISs
sveif yfir vötnunum. (1. bók Móse,
1. og 2. vers)
I upphafi, i byrjuninni geröi guö
þetta. En 'hvaö var þá til á undan
byrjuninni. Eitthvaö hefir þaö hlot
ig aö vera, alténd orsakir þær, sem
vaildar voru að byrjuninni, orsakir
þær sem gerðu byrjunina mögulega.
Nú vitum vér, aö jöröin, sem vér
lifum á, er ein af ósegjanlega mörg
um miljónum heinia, eöa hnatta, sem
sumir eru svo feykilega langt i burtu,
aö vér getum varla eygt, þó aö þeir
séu margfalt stærri en þessi jörö,
sem vér byggjum, og óefað sjáum
vér ekki nerna mjög litinn hluta
þeirra. Vér vitum ekki, hvaö þessi
geimur er stór, sem hnettirnir hlaupa
um; hann getur vel verið óendanlega
stór, óendanlega víður og óendanlega
djúpur. Margir af þessum hnöttum,
sem vér eygjum aðeins sem hvita
dropa, fyrir fjarlægðina, geta veriö
svo margfalt stærri en þessi jörg og
sól vor, að enginn mannshugur getur
gripiö þaö. Og þó er maðurinn,
þessi skyni gædda og hugsandi
skepna jarðarinnar, svo djarfur aö
segja og halda því fram, að guö,
skaparinn hafi skapað og myndaö
jöröina til þess aö hún ein skyldi
veröa bústaður mannanna, en hinar
stjörnurnar skyldi hann ’hafa til aö
horfa á, og þær skyldu lýsa upp
jöröina á nóttum. En nú vitum vér,
um margar af stjörnunum, miljónir
þeirra, að ljósið af þeim getur
aldrei komist til rjarðarinnar, þó að
vér biöuni eftir þvi þúsundir eöa
miljónir ára.
Hvar Seni vér leitum í hinuin fornu
trúarbrögðum þjóöanna um allan
hinn þekkta heim, þá rekurn vér oss
alstaöar á sömu hugmyndina. Meö-
an heimurinn var ungur, var hann
góður og elskulegur og mennirnir
góðir. Eg held aö þaö sé hiö sama
um allan hnöttinn. Þegar synir guö
anna og börn þeirra og barnabörn
komn til sögunnar, fór heimurinn ein
lægt versnandi. Mennirnir syndguöu
einlægt, lið fram af lið, og þaö því
oftar og meira, sem lengra leið frá
tímabili guðanna þegar þeir einir
áttu aö hafa lifað á jörðinni.
Þetta var hjátrú hinna viltu og
fávitru manna um allan heim; þaö
var sama hvaöa þjóöar eöa hvaða
(kyns þeir voru,, Ajlir voru með
hinu sama marki brenndir. Mennirn
ir hugsuðu ser hiö fyrsta tímabil
jarðarinnar, sem tímabil guðanna,
þegar þeir léku sér og böröust hver
viö annan. Þá var sannarlega gott
og guödómlegt afi lifa; þá þurftu'
mennirnir engan klæönað, þeir gengu
um alls berir, og skömmuðust sín
ekki.
Biblian, ritningin sjálf lætur guð
skapa heiminn á sex dögum og hvíl-
ast á hinum sjöunda. Þá fóru fyrst
af stað á sinni eilífu göngu, milj—
ónir sólkerfanna og triljónir himin—
hnattanna. Og alstaðar vall upp ;gróð
urinn, trén og grösin og blómin og
dýrin, og hinar æðri verur, menn—
irnir. Þá þurfti ekki að sá á jöröu
þessari, sem vér nú byggjum; því
saga þessi segir þaö, að allskonar á-
vextir heföu blómgast. En af einu,
alls einu tré máttu þau Adam og
Eva ekki eta. En þaö undarlega viö
þetta var það, að það tré, sem Adam
og Eva máttu ekki eta af, var ein—
mitt skilningstré góðs og ills.
En einhviernveginn fór það svo,
aö höggormurinn, sem guö hafði
skapað, fór að spjalla við Evu. Ann
aðhvort hefir höggormurinn kunnað
mannamál eöa F.va höggormatungu,
þó aö þetta séu eins dæmi og enginn
skilji þaö. En þegar þetta kom fyr-
ir, þá var friðurinn rofinn. Þau Ad-
am og Eva voru rekin út úr sælu—
staðnum, aldingaröinum Eden, og
hafa aldrei átt þangað afturkvæmt
síðan.
Ef vér nú berum þetta saman við
hina persnesku sögu um sköpunina.
þá segir hún þannig frá, aö hinn
góði guð Persa, Ormuzd, hafi heitið
hinum fyrstu mönnum óendanlegri
sælu, ef að þeir héldu stöðugt áfram
að vera góðir. En þá tekur hinn
vondi guð Ahriman sig til og bregður
sér í höggormslíki og færir þeim á-
vexti til að eta. Þau tóku við á-
vöxtunum og átu þá, þótt þeim væri
það bannaö, þau langaði eðlilega ti!
iþess að verða vitur eins og guö. En
þetta brázt þeim, höggormurinn hafði
logig að þeim.
Þá voru þau rekin úr þessum hiin-
neska sælustað, og urðu að fara aö
drepa dýrin, til þess aö geta fætt sig
og klætt. En saga þessi hin pers—
neska er svo lík hinni hebresku Gyö
ingasögu, að menn geta undireins
séö, hvaöan Gyðingar hafa haft sögu
sina, sem vér getum lesiö í ritning-
unni.
Grikkir og Rómverjar áttu sér
gullna öld, þá ríkti guðipn Satúrnus
hjá þeim, og guðirnir bjuggu meö
mönnum og blessuðu þá. Þá var eng
inn dauði á jöröu, enginn sjúkdóm—
ur og ekkert, sem illt var, og engin
stríö. En af einhverjum óljósum á—
stæðum lauk þessum gullna tima. —
Næsti tíminn sem þá tók við, var silf
uröldin, býsna góð öld, en þó ekki
eins og hin fyrri. Þá komu á jörð-
inni miklir hitar, en líka miklir kulJ
ar. Og þá fyrst uröu menn aö fara
að sá í jörðina, ávextirnir og, jarð-
argróöi annar spruttu ekki u'pp af
sjálfu sér.
Á eftir silfuröldinni kom eiröldin;
ekki eins góö eins og silfuröldin.
og síðan járnöldin. Þegar þar var
komið, fór nú allt snrátt og smátt aö
versna; sannleikurinn og ærlegheit-
in lögðu á flótta. Landið á jörðinni
ihafði veriö almennings eign. En nú
var landinu skift upp; og svo komu
stríðin og bardagarnir. Oánægjan
kom upp á hverju heimili; synirnir
risu upp á móti feðrum sinum. Menn
irnir fóru aö elska gullið meira en
allt annað. Þá magnaðist ástin til
auöæfanna meö öllum þeim klækj-
um og brögöum, sem þar af leiddu,
og jöröin fór að flóa í blóði mann-
anna.
Og guðirnir fóru aö leggja á
flótta, hver af öörum, þangaö til aö
ertginn varð eftir nema hún Astrea,
gyöja hreinleikans og saikleysisins.
Hún ein haföi þá von aö þetta myndi
lagast. En það kom fyrir ekki, og
loksins varg hún rekin burtu og varð
aö stjörnu á himinhvolfinu, og þar
sjáum við hana enn þann dag í dag.
Ef vér förum nú til Indlands, þá
hittum vér Parsana. Þegar þeir
lita aftur til baka í tímanum, þá
koma þeim fvrst i hug Parsarnir,
og er Yimi þeirra mestur. Þá voru
ibæði menn og skepnur ódauðlegt.
Þá þornuðu vatnsibólin aldrei, þá visn-
uðu trén aldrei upp af hitanum. Það
var nóg af fæðu handa öllum. Eng-
inn maður öfundaöi annan. Þá var
þar aldrei kuldi eöa snjór eða of—
j miklir bitar, en mennirnir liföu all—
ir til hárrar elli.
Búddhatrúarmenn líta aftur fram i
tímann, þegar forfeður þeirra liföu
á hinum fyrri öldum. Þá voru
menn þessir hinar fyrstu dýrölegu
verur, syndlausar og kynlausar,
hvorki karlar né konur, og þurftu
engrar fæðu að neyta; þangaö til á
einni ógæfustund, aö þeir smökkuðu
einhvern yndislega góöan rjóma, er
þeir fundu á yfirborði jarðar. Þá var
þeim lokið. Þá byrjuðu deilur og
missætti, manndráp og strið.
Chetya konungur Búddhatrúar—
manna, varð fyrsti maðurinn til að
Ijúga. En mennirnir, sent heyrðu
þetta, vissu ekkert hvað þetta var, og
spurðu hvort þaö væri hvítt eöa blátt
eða svart. Þá urðu lif mannanna
styttri og styttri. Maha Sagure kon
ungur ríkti í 252 þúsund ár og sein-
ustu árin fór hann að taka eftir því
sér til mikillar míeðu. að hár og skegg
hans var farið aö gfána!
Ibúar fjalllendisins Tiibet norður
af Indlandi, og Mongólar, trúöu þvi
fastlega, að hinir fyrstu menn hefðu
verið .guðir eða þvi sem nær. En
svo leið ekki á Iöngu, þar til þá fór
aö langa í sætar jurtir, sem þeir
fundu. En þegar fóru að eta þær.
þá duttu af þeim vængirnir, en þeir
voru vængjaöir og gátu flogið þeg-
ar þeir vildtí. Fegurö þeirra rýrn—
aöi; og árin, sem þeir lifðu, urðu
færri og færri og verri og verri.
Þetta voru nú hugmyndir hinna
manna um langan tíma.
En svo voru líka til aðrar hug-
mynflir. En þær voru þannig, að
hinir fyrstu menn hafi verið á mjög
lágu stigi. I fyrstu var maðurinn
dýr, eða því sem næst. Hann þurftr
einlægt að berjast viö fátækt og
eymd og vesöld. Mennirnir kunnu
ekki aö kveikja eld til að verma sig,
eöa búa til mat handa sér, fyrri en
Promeþeifur brá sér til himins, og
stal eldi af himnum ofan og færði
mönnunum; þá fyrst gátu þeir vermt
sig og eldað mat sinn. Saga þessi
er eldgömul saga frá fornöld Grikkja.
Hjá EsajaS spámanni getum vér
lesiö söguna um úlfinn, sem liíir hjá
lambinu, og leópardinn legg^t niður
hjá kiðlingnum, og kálfurinn og feita
lambiö leika sér við Ijónið, og lítið
stúlkubarn leiðir þenna hóp hvert sem
ihann lystir.
Sagan í ritningunni byrjar meö sög
unni um aldingarðinn Eden, ög henni
lýkur með hugmyndinni um fullkomna
jörð; nýjan himinn og nýja jörö.
Vér ‘heyrum menn oft láta þessar
ihugmyndir í Ijós, að liðnu dagarnir
hafi veTÍð svo skemtilegir. Ungu
börnin og fólkið hafi verið svo siö-
samt og elskulegt, og jörðin fegurri
og lífiö lengra; en þetta er allt sam-
an imyndun ein. Menn sjá æfinlega
•
gallana og ókostina í miklu’ sterkara
Ijósi Og skýrara, meðan vér horf-
um á iþá, heldur en seinna, þegar
langt er liöið frá.
Þaö er svo vanalegt fyrir gamla
fólkið, aö allt hafi verið svo miklu
betra og fullkomnara, þegar þeir
eöa þær voru ungar. I trúmálunum
heyrum vér og lesum um guö, sem
lifði með mönnunum, læknaöi sjúka,
Hfgaöi dauða, huggaöi 'hrellda og
iboðaði mönnunum trúna á sig og sitt
ríki. En nú er hann horfinn endur
fyrir löngu; og vér höfum ekki orð
frá honum síðan opinberunarbók—
I inni var lokið. Það er eins og
I mennirnir ihafi orðið blindir við þetta,
svo að þeir sjá ekki blómskrúöa nátt
úrunnar og heyra ekki raddir henn-
ar. Hennar, sem svo fúslega vildi
tala til þeirra ,og segja þeim og skýra
þeim frá undrum og dásemdum, sem
æfinlega eru og verða ný og fersk. I
.stað þess láta þeir sér duga óminn
af orðuin mannanna, sem lifðu og
dóu fyrir 1900 árum, og þó verður
| iþaö aldrei nema ómur. Enda má
I gerlega sjá það í framkomu manna
j og breytni. Bók náttúrunnar liggur
þó éinlægt opin fyrir augtim þeirra.
En er nú nokkur áreiðanleg vissa
fyrir því, að hún hafi verið til, þessi
j hin gullna öld mannkynsins? Vér er
um með hverju árinu að fræðast
meira og meira um þessa gullnu öld;
vér erum aö fræðast um sögu mann-
kynsins. Vér vitum nú af letruðum
rúnum, að löjtgu fyr en heimurinn
átti að hafa verið skapaöur, eftir því
sem Genesisfoók Gyðinga segir frá,
var menntun hin blómlegasta á Egypta
landi; en mörgum öldum þar á und—
an var foún minni, og að öllti rýrari
og einlægt minni, sem nær dró upp—
foafinu. Og hiö fyrsta, sem vér vit—
um um manninn, er þaö aö hann
eða þeir liföu i foellirum og holum í
jörðu, naktir Og klæðlausir, og voru
þeir þá likir eða engu æðri en hin
villtu dýr. En frá þessu villidýra—
eöli eöa náttúru, lyftir hann sér,
maðurinn, unz hann fór aö ganga
uppréttur. Og þaö er vist satt, sem
skáldið enska Tennysort segir um
hann, að mar,gar miljónir ára hafi
þurft til þess að mynda manninn. En
í allri sögu mannkynsins finnum vér
ekki eitt einasta dæmi til þess, að
foann hafi fallið frá hærra stigi á
!ægra stig.
Vér sjáum að honum hefir einlægt
verið aö fara fram, hægt og hægt,
en einlægt áfram og upp á viö, fovaö
vitið snertir, í siðgæöi og í trúar—
brögðum. Og nú á foinni seinitstu
öld hefir honum fariö meira fram,
en á öllunt hinum undangengnu öld—
um.
I siðgæði hefir þó framförin orð-
iö hvað mest. Þegar menn í byrjun
þessarar aldar töluðu um um bræðra
lag manna, þá áttu menn viö sér
skvlda menn, menn af sinni eigin
þjóð, eða bræöralag hvitra manna, og
á öldinni á undan þessari drotnaöi
þrælafoald um allan heim. En það
má stórvirki kalla, að útrýma því á
einni öld. Hann fellur stundum,
maðurinn, en föllin verða færri og
færri, og þó að hann áé ófullkom—
inn ennþá, þá er hann betri en hann
nokkurntíma hefir veriö. Og haldi
foann fram, þá er vel að verið.
Ivauslega þýtt,
M. J. Skaptason•
----------X-----------
Gerið háar kröiur.
(Danskur skólakennari, Hartvig
Frisch, sem er formaður stúdenta-
félagsins Danska og nú orðinn fólks-
þingsmaður, ritaði haustiö 1924 neö
anmálsgrein í “Social Demokraten”,
aðallblað danskra jafnaðarmanna.
Hét greinaflokkurinn einu nafni:
“Staðleysa og stjórnmál”. Greinarn-
ar hófust á frásögn um bók eftir
Englendinginn Thomas More", er uppi
var á 15. og 16. öld, en í þeirri bók
var lýst sameignarriki, sem hvergi
var til, o,g hét því bókin “Utopia”,
en það er griskt orö dg þýöir “stað-
leysa” (er ekki óliklegt að íslenzka
orðiö “staöleysa”, sem foaft er um
hvað eina ótrúlegt, eigi rót að rekja
til þessa bókarnafns, enda foefir
‘ utopi” i útlendum málum fengið á-
■þekka lítilsvirðingarmeTkingu'. Er
af þessu dreginn fyrri hlutinn áf
nafninu á greinaflokkinum. . Siðan
er i greinaflokkinum lýst kenningu
Karl Marx eöa hinni “vísindalegu
jafnaðarstefnu”, og því einkennilega
móti, sem hún hefir fengið á sig í
þremur þjóðlöndum, Þýzkalandi, It-
aliu og Rússlandi. I framfoaldi af
því eru rakin áforif jafnaðarstefn—
unnar á stjórnmál í Norðurálfu, og
sýnt, fovernig háar kröfur, þótt “stað
leysur” séu kallaðar, haldi stjórnmál-
unum upp úr þvi að verða aö fúltí
lýðsmjaðri. Af því er síðan komi'st
að þeirri niöurstöðu, að nauðsynlegt
sé að gera háar kröfur i stjórnmál—
um, halda fram “staðleysum”.
Hér á landi gætir nú í fjárpiálum
og jafnvel fleirum opinberum mál-
um ríkra áhrifa frá Dönum og ekki
sízt frá efnamannastétt þeirra, sem
eðlilegt er, þar sem eitt af helztu
blöðum höfuöstaöarins er undir bein
um áhrifum danskra kaupsýsltimanna.
Er því ekki úr vegi aö gefinn sé kost
ur á að kynnast hagsmunum fleiri
stétta, og eru því foér á eftir þýddir
kaflar úr síöasta hlutanum af áður-
nefndum greinaflokki, og þar meö
gefið dálítið sýnisfoorn af þvi, hvern
ig danskir menntamenn fougsa nú á
dögum. Þaö eitt er tekið, sem foefir
sameiginlegt gildi hvar sem er, en
hinu sleppt, sem aöeins á við danska
þjóðfoætti.)
“Staðleysa veröur ekki forakin.
Markmi'ö ihennar rná neita blátt á-
fram, en ráöin, sem stungið er upp
á, ef til kæmi, má rannsaka og meta.
Þá er komið að þeirri gagnrýning,
sem hinir hagsýnu stjórnmálamenn
munu hefja. Þeir munu segja: Slík
ar hugsanir utji fyrirmyndarríki eru
hinumegin viö öll stjórnmál. Munið:
Sftjórnmálastatfsemi er list máttu-
leikanna. Þaö er þá sama sem að
stjórnmálastarfsemi sé beitisigling yf
ir grynningar veruleikans, eöa það,
sem kallað er gagnsamleg stjórnmála
starfsemi, og ber eg aö visu fuHa
virðingu fyrir foenni. Eg fougsa ó-
sjálfrátt til manna eíns og Þemi—
stoklesar, Cronnvells, Bismarcks,
Hörups og P. Knudsens. En þegar
menn gæta dálítið nánar að, uþp—
götva menn, að nokkuð allt annað
er fólgið undir iþessum oröum. Þaö,
sem flestir munu hugsa meö oröun-
um: gagnsamleg stjórnmálastarfsemf,
er fleðuleg stjórnmálastarfsemi, þar
sem á því ríður að foafá framvisa til-
finningu fyrir því, að hverju skepn
unni getist bezt, eöa eins og sagt er,
hvað “efst er á foaugi”.
Meginregla slikrar stjórnmála-
starfsemi er: Hvað vill fólkið?
Eitthvert stórblaöiö spyr: Hvað
segja lesendurnir ? Eða þá einfover
öflugur bókaútgefandi: Hvað vill
almenningur lesa? Hjá slíku fyrir-
tæki verður árangurinn óumflýjan
lega nokkurs konar beinkröm og
kvapi, enginn stíll, engin festa, eng-
in uppistaða, en menn safna holdum,
þangað til róið er i spi.kinu. Aö sín«
leytinu fer eins fyrir þeirri stjórn-
málastarfsemi, sem rekin er fyrir sem
allra stuttJegast kjósendasjónarmið.
En á friðartimum þjóðfélagsins er
margt, sem mælir með því, að henti-
stefnusinnarnir og áhangendur hinn
ar gagnlegu stjórnmálastarfsemi hafi
rétt fyrir sér. Allar breytingar eru
svo örsmáar; þjóöin sjálf og hinn
þjóðfélagslegi veruleiki eru þung og
óbifanleg. Það er næstuin þvi bros-
legt, þegar ofstækismaður fer í ein-
foverju skotinu að tala hás'töfum um
stefnuskrá; menn ljá efninu tæplega j
eyru, en glápa á mannskepnuna sem |
vofu: Öhreinn línkragi, seglgarn í
staö skóreima! Eða á hinn bóginn:
Maðurinn er snyrtilegur, en rödd hans
lætur illa i eyrum ! Allt sanian virð
ist þýðingarlaust.
En eg hygg, að á þ?ssu sviði gildi
eitthvað það, sem nefna mætti “lög—
mál hámankskröfunnar”. Flestir
munu kannast við söguna um Tar-
quinius kóng og Sibyllu; fyrst bauð
foún honum niu bækur fyrir vitleysis
lega hátt verð, og hann hafnaði boð-
inu. Þá varpaði hún þremur í eld-
inn og bauð hinar, sem eftir voru,
fyrir sama verö; þrjár i viöbót fóru
í eldinn, en verðið var enn hið sama.
“Snortinn af býsnum þessurn”, lét
kóngur tilleiðast.
Það, sem foér riður baggamuninn,
er að hafa djörfung til að halda fram
skoðunum sínum. Imynd slíks manos
var Bismarck, sem í fyrsta sTnni, er
hann hélt ræðu, var skoðaður sem
afturganga frá miðöldum og yfir-
gnæföur með hrópum "og sköllum:
I Hann sneri sér undan, tók upp dag—
folað og las, þangað til kyrrð komst
á.
Imynd slíks manns var Lenin; á.
einum stað vegsamar Gorki hið helga
æði hinna djörfu (“bolsivikanna”)
og segir, að meðal þeirra sé Lenin
fremstur og langæðisgengnastur. Þaö
sem Gorki á hér við með æði, er
foámarkskrafan. 1 foenni felst i raun
veru foin ósvikna gagnsemis stjórn—
málastefna. Þjó&in verður snortin
af býsnum þessuni.
Gerið háar kröfur!
Nei; það á sér dýpri rætur, þegar
enginn þessara mannfélagsflokka hef
ir getað tileinkað sér og haídið fram
kröfum fyrirmyndar þjóðfélags. —
Hjá þeim öllum ríkir sem sé sá hugs
unarháttur, að reyndar sé sjálf vinn
| an nauðsynleg, ef til vill virðingar-
' verð, en ekki meginatriðið í tilveru
þeirra; menn létu sér vel lynda að
sjá verkið unniö af öðrum og voru
jafn-nýtir bændur, háskólakennarar
og bankaráðsmenn þrátt fyrir það.
Sérhver mótaður þjóðfélagsflokk-
ur hefir nefnilega innri þungamiðju,
sem er ákveðandi um hagsmuni hans
og mat og setur hinn eiginlega svip
sinn á folutaðeigandi mann, sem án
þess væri alls ekki sá, seni foann er.
Engum hinna ráðandi þjóðfélags-
flokka, sem til þessa hafa þekkst,
foefir vinnan verið hin innri þunga-
miðja. Aðlinum var hún uppruna-
lega riddarahcrþjónusta, seinna meir
œttcrni að eins; óðalsbóndanum var
hún ávalt ji.rScignin fremur én
vinnan sjálf; lærdómsstéttinni mcnnt
unin fremur en atorka, en einnig
fremur en auður og ætterni; kaup-
sýslumanninum ágóðinn (non olefe:
'Meðulin hafa mijjna að segja).. Ger-
ið tilraun með mjög einfaldri spurn-
ingu: Hverjum gifta þessir mótuðu
flokkar einkum dætur sinar?
En fvrirmyndar þjóðfélag, hvort
sent það er nefnt “staðleysia” eða
jafnaðarmennska, er það þjóðfélaig,
þar sem viðurkennt er. að vinnan sé
uppspretta allra auðæfa, og þeir eigi
að hljóta hagnaðinn sem vinni. —
Þenna aðaláhuga á vinnunni hefir i
enginn áður ríkjandi þjóðfélagsflokk i
ur haft. Allir þessir þjóðfélagsflokk !
ar sem eg hefi minnst á, hafa lifað
sitt fegursta og örlagastund þeirra,
runnin upp, — hinna “menntuðu” á'
árunum fyrir og til 1890, foændanna1
á timafoilinu fyrir og til 1910, auð-1
magnsins nánast meðan á styrjöld— |
inni stóð og eftir foana. Þeir hafa
sýnt, aö þeir höfðu ekkert að mark—!
miði nema aö láta sér líða vel og1
græða fé á annara kostnað.
En kröfur tímans eru tilkall til j
þeirra manna, sent geta og þora að |
drottna samkvæmt hinu innra lögmáli,
framleiðslulífsins. Einkunnarorð
vorra tjma eru samvinna og óskertj
réttindi þeim, sem vinna. VinnarTerj
þungamiðja vorra tíma, og jafnaðar
stefnan er því áhugamál þessarar
aldar, lærdómur styrjaldarinnar og
vilji þjóðanna, og nú hefur verka—
lýðurinn sig upp til að verða hinn
drottnandi flokkur þjóðfélagsins. —
Honum er vinnan hin innri þunga-
miðja, sem er ákveðandi um mat
foans og setur svip sinn á hann, og
án hennar væri hann ekki sá, sem
hann er.
Þess vegna er það eitt af mark—
miðum jafnaðarstefnunnar, að skapa
forvígismenn og drottnara, sem séu
verkamenn og skemmist eigi þannig,
að þeir verði að nokkurskonar eigna
mönnum eða menntamönnum, sem að
visu hafi foina góðu eiginleika þess-
ara stétta, en galla þeirra einnig,
heldur séu þeir fyrirmynd þeirra
manna, sem eru vaxnir hinum þjóð
félagslegu viðfangsefnum, menn, er
peningar hrína ekki á sem ekikr
glúpna andspænis menntun, heldur
meti allt nákvæmlega og hispurs—
laust en réttilega eftir vinnunni.
Sérhverri þjóðmenningu hefir tek
ist að skapa sér ímynd þeitra manna
sem þörfum hennar -og nauðsynjum
var fullnægt með. Hið forna róm-
verska lýðveldi skapaði sér ímynd
foerstjóra þeirra og valdsherra, sem
Scipionarnir og Etillarnir voru, tim
ar keisara dæmisins íniynd hinna
stjórnsömu og duglegu ráðherra
öldungaráðsins, lénsmannatímabil miö
aldanna foinn herskáa, harðsnúna aðal
og páfakir.kjan hinn blíðmála, tungn-
mjúka og valdsmannlega “preláta”.
Þjóðmenningarhrörnun kemur fram
foið ytra í hnignun hinnar ráðandi
stéttar, og nýi tíminn birtist þannig
að á nýrri drottnandi stétt bólar.
Þeir tímar og sú öld, er vér lifum
á, eru jafnaðarstefnunnar. Að hve-
miklu leyti þörfum okkar verður full-
nægt, veltur«á því, hvort verkamenn
irnir geta sjálfir úr sinum hópi teflt
fram mönnuni, sem eru irnynd hins
nýja tíma og hugsjónir þeirra eru:
þjóðnýtt framleiðsla, barátta gegn
almætti peninganna, samúð mill*
allra þjóða.
Þessi flokkur manna mun ekki Hkj
ast neinum fyrrum og mun tæplega
falla ríkjandi menningu í geð, en
yfirbragð mun foann eiga sér sam-
eiginlegt með öðrum kunnum valds-
foærrum: alþýðuforingjum (tribunus
plefois) hins rómverska tímabils, borg
arstjórum Hansabæjanna, Krist—
munkum Ignatiuss Loyolas, ernbætt-
isníönnum foins gamla prússneska rík
is á dögum Friðriks II, eða hinum
rússnesku alþýðufulltrúum ráðstjórn
arveldisins nú á dögum.
Þessir synir verkatnannanna, full-
trúar þeirra og drottnarar, munu í
því greina sig frá öllum fyrrum, að
þeim er vinnan það höfuðatriði, er
ríkið, mátturinn og dýrðin hvílir á,
en hvorki á ætterni eða eignum.
menntun eða tungumálum, þjóðerni
eða trúarbrögðtim, heldur aðeins á
vinnunni og starfsdugnaði.
En það að g'era ímynd slíkra
manna raunverulega, er ekki einung-
is komið undir hinum svonefndu
“fjárntunalegu hagsmunum” (sem
auðvitað geta aldrei annað gert ert
flutt peningana úr einni pyngjunni í
aðra), heldur þeim hugsjónum, sem
efst eru á baugi meðal verkalýðsins,
— hugsjónir sem tákni hér sarna og
fyrirmynd.
Öll mannleg sérkennamyndun skap
ast eftir fyrirmynd hvort sem hún
nú er Mucius Scævola eða Jörundur
foelgi eða “Emile” Rousseaus eðo
Marx og Engels, og ber eftir því,
sem við á, hver um sig sem árangur
foina rómversku foorgarstjórn, kross-
ferðarriddarann, Jacobina-sinnann og
ráðstjórnarfulltrúann.
Máttur orða og hugsjóna felst í
því, að þau verk séu fyrirmynd, er
sviphafi foins nýja tíma mótast eftir.
Bænasamkomúr hreintrúarsinna á
Englandi, hifi skorinorðu rit fræðslu
tímabilsins á Frakklandi og hinir
fjarrænu, sveimfouga sameiningar— .
drauniar á Þýzkalandi voru ekki án
árangurs. I kjölfar þeirra komu þeir
Croirrwell, Rofoespierre og Bismarck. (
er breyttu þessum hugsunum í bjarg-
fastan veruleika.
A sarna foátt munu þeir menn, er
drottna fyrir hönd verkalýðsins,
skapast af þeim hugsjónum, sem láta
til sín taka i orðum og hugsununi'
ver.kamannsins.
Fylg því að málum kröftinni um-
alþýðumenntun, ekki einungis sem
nokkurskonar fyrirlestrahreyfingu, er
birtir niðurstöðitr visindanna, ‘heldur
sem öflugri og djarfri útforeiðslu—
starfsemi, er beinir sjónum manna
að markmiði jafnaðarstefnunnar.
Gerum foáar kröfur — einnig til vor
sjálfra I
(Alþýðtiblaðið.)
Hveitisamlagið.
Grein i verzlunarútgáfu Man—
chester Guardian 2. júní s d., talar
um Hveitisamlag Vestur-Canada sem
“foið merkijegasta verzOunarsaiuband
Canada á seinni árum”, og endar með
því að segja, að “því öflugri sem