Heimskringla - 03.08.1927, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINOLA
WINNIPEG 3. ÁGÚST 1927
Slóðin fiá ’98
(Skáld^aga úr Norðurbyggðum.)
Séra Magnús J. Skaptason þýddi.
I stóra, fagra sléttu. Að baki mér var gilið, skugga
] legt, eins og væri það heimili viltra, grimmra
! dýra, en fram undan mér var sólin að setjast,
' og varð þá dalurinn glóandi sem gullhella., Eg
’ stóð þarna eins og riddari hinna fyrri daga við
) brúnir töfralandsins, sællar minningar, en allt
j sem eg sá var það, að maður kom upp stíginn.
þar líka aðsetur ásamt mér. En eg lá á óhreinu
gólfinu, og var þar fullt af flóm í miljónatali.
og gerðu þær mér ónæði í svefninum. Og til
þess að fullkomna eymd rnína, fékk eg krampa
drætti af orange-eplunum, sem eg hafði etið urn
daginn. Varð eg því glaður og feginn, þegar
dagaði, og fór eg þá á fætur og lagði leið mína
Einn morgun vaknaði eg urn kl. 6 um morg-
uninn, og fann þá nældan við ábreiðuna miða
frá kunningja mlnum.
Bréfið var þannig:
“Kæri vinur Scotty!
Mér þykir það mjög leiðinlegt að skilja
svona við þig, en yfirmaðurinn hérna er óvæginn
við mig og heimtar af mér þetta 10 daga fæði.
En fyrir það að eg er allur sundurslitinn af
kvölum og sársauka, þá sé eg ekki annað ráð en
það, að leggja á flótta. En eg ætla að skrifa þér
til Los Angeles. Og vertu nú sæll og fylgi þér
hamingjan.
í>inn einlægur vinur,
Happy.”
Það varð mesta uppistand út af hvarfi hans.
En hann var horfinn, og eg fékk óbeit á stað
þessum. Eg hélt þó áfram vinnunni í tvo daga,
og var sem rökkurský legðist yfir sálu mína, og
eg fann það, að eg gat ekki haldið það út leng-
ur. Eg fór því til umsjónarmanns vinnunnar
og sagði honum að eg ætlaði að hætta vinn-
unni.
“Hvernig ætlar þú að gera það?” sagði hann
hálf þykkjulega.
“Mér þykir vinnan of tilbreytingarlaus.”
“Tilbreytingarlaus! Þetta er sú lélegasta
ástæða, sem eg hefi heyrt nokkurn mann bera
fyrir sig, til þess að hætta vinnu. En hver og
einn maður ætti að vera kunnugastur sínu eigin
starfi. Eg skal gefa þér ávísun fyrir því, sem
þú átt inni.
Meðan hann var að skrifa ávísunina fór eg
að hugsa um þetta, hvort það væri virkilega svo.
En þó að það væri hin mesta flónska af mér að
gera þetta, þá var þó eitt, sem var meira áríð-
andi en allt annað, og það var að komast burtu
þaðan sem allra fyrst.
Eg geymdi nú vandlega pappírsmiðann, ceð
kaupinu fyrir vinnuna, og fór að finna einn
verkstjórann, sem einlægt þjáðist af meltingar-
leysi, og var því oftast í vondu skapi. Hann leit
með heldur ljótu brosi á miðann og fékk mér
hann svo aftur.
“Já, farðu með hann til skrifstofunnar okk-
ar í Oakland, þar getur þú fengið peninga fyrir
hann.”
Eg hafði staðið þarna vonarfullur, því að
eg hafði haldið að eg fengi peninga út í hönd;
fyrstu peningana, sem eg hafði unnið mér inn
á æfinni (og það með hörmungum). En nú
horfði eg á hann með kvíða miklum, því að það
voru 200 mílur til Oakland, en eg var þarna al
evg peningalaus.
“Getur þú ekki látið mig fá peninga fyrir
miðann hérna?” stamaði eg út úr mér.
“Nei,” svaraði hann drumbslega.
“Viltu þá ekki gera það?”
“Nei,” svaraði hann og sneri við mér bak
inu.
Eg sneri mér frá honum agndofa og sár-
aumur. Þegar eg sagði hinum verkamönnunum
frá þessu, þá urðu þeir reiðir, og fóru að verða
hræddir að því leyti, sem þetta snerti þá sjálfa.
Fyrir augum þeirra gerði eg málstað félagsins
eins svartan og eg gat. Svo tók eg ábreiðurnar
mínar og fleygði þeim um öxl mér og labbaði
niður gilið.
8. KAPÍTULI.
Eg var þarna að æfast í reynslunni, og þeg-
ar eg flýtti mér ofan eftir gilinu, þá skaut morg-
uninn um loftið geislum sínum sem lárviðarblóm
um, og eg fór að fá meiri þrótt í mig. Það var
mér sönn gleði að vera að fara burtu þaðán, og
vera kominn af stað. Endurminningin um und-
irgöngin og sandgröfina, var sem martröð á huga
mínum. Rauða blóðið í æðum mínum svall og
ólgaði, og allir mínar vöðvar stæltust með stolti
yfir því, hvað þeir gætu haldið út; en sjálfur
horfði eg ótrauður og öruggur út í framtíðina.
Eg flýtti mér því, til þess að komast sem
fyrst til Orangelundanna, og- lá þá nærri að eg
stigi með hælnum ofan á ljósblátt bréfumslag,
sem lá þar á brautinni. Eg tók bréfið upp og
skoðaði það, og sá að það hafði inni að halda
uppdrátt og skýrslu á starfi því öllu, sení við
höfðum verið að vinna að. Eg stakk því fljót-
lega í vasa minn.
En rétt á eftir þessu kom þar maður ríð-
andi, og stöðvaði hest sinn, er hann náði mér.
“Heyrðu, ungi maður,” mælti hann, “þú
hefir þó ekki séð blátt bréfsumslag hérna á
veginum?”
Það var eitthvað það við þenna mann, sem
æsti mig upp á móti honum. Eg var maðurínn
sem varð að þræla; eg var maðurinn í óhreinu
strigabuxunum, hann hrokafullur og drembilát-
ur, í svörtum klæðisfötum og hvítri skyrtu.
“Nei,” sagði eg þyrkingslega, og hélt svo
áfram leiðar minnar, og heyrði hann svo ríða
hvatlega upp gilið.
Það var nærri komið kvöld, er eg kom út á
Hann var riðandi á göngunni heimleiðis og hafði til Los Angeles.
undir annari hendinni lifandi kalkúnu, en í hinni
hendinni hafði hann stóran brúsa af rauðu víni.
Hann bauð mér þegar að dreypa á brúsanum,
er hann hitti mig. Það var jólabragur á honum.
og hann var Skoti eins og eg, svo að eg þáði
þetta fúslega og setti stútinn upp að. munnin-
um, en botninn vissi upp. Hann var glaður og
kátur þarna, og vildi að við færum að syngja
“Auld Lang Syne”. Við gerðum það svo þarna
á heiðinni, tókum saman höndum og brýndum
röddina eins og við gátum, og þarna létum við
báðir eins og við værum orðnir bandvitlausir.
Enda var nú hátíðin að byrja — jólahátíðin —
svo að það var ekkert meira um það.
Þar sá eg fyrsta Orange-lundinn. Eg hljóp
þangað á stökki og tíndi mér fjóra stærstu á-
vextina, sem eg sá. Þeir voru* grænir á lit og
súrir mjög; en eg hirti ekkert (um það, og hætti
ekki fyr en eg vár búinn með þá alla. Þá fór
eg burtu og hélt leiðar minnar.
Þegar eg kom inn í borgina, fór hjartað að
stíga í brjósti mér. Eg mundi þá, að eg var
peningalaus, og var ekki búinn að læra að láta
mikið, eða sem eg hefði nóga, þó að vasarnir
væru tómir. Jæja, eg hugsaði mér þá, að eg
skyldi prófa ávísunina, og fór inn* í vínsölubúð
til þess, að vita hvort veitingamaðurinn vildi
ekk láta mig fá peninga út á hana. Veitinga
maðurinn var þýzkur, glaðlegur maður og virtist
mér skína út úr andliti hans þetta: “Vertu vel-
kominn, vinur minn.” En köldu, perlugráu aug-
un hans virtust spyrja: “Hvað miklu get eg náð
út buddunni þinni, drengur minn?” Eg fór mest
eftir augum hans.
Þegar hann sá ávísunina, sagði hann:
“Nei, eg snerti þetta ekki. Eg hefi svo oft
verið prettaður með þessum ávísunurti. Guð
minn góður, taktu þetta burt frá augum mín
Eg hné niður í stól einn. Varð mér þá
8. KAPÍTULI.
um.
litið í spegil og sá þá andlitið á mér, og hvað
kinnarnar voru fölar og holar, og hvað eg leit
illa út og var þreytulegur. En veitingahúsið
var troðfullt af gestum. Því að nú var jólahá
tíð, og voru menn að byrja að kasta teningum
um jólagæsirnar. Þær voru þar þrjár að brölta
á gólfinu. En úti í horninu var pósturinn að
spila við rauðhærðan mann, hvor þeirra ætti að
hafa tækifæri að bjóða í eina þeirra.
Eg hálfdottaöi og sat kyr og rólegur; eg heyrði
óminn af samtalinu.
“Umslag .... töpuð skjöl .... ]öng bið!”
En nú settist eg upp, og mundi nú eftir
bögglinum, sem eg hafði fundið.
“Voruð þið að spyrja eftir töpuðum skjöl
um?” spurði eg þá.
“Já,” sagði maður einn með ákafa, “hefir
þú fundið þau?’
Eg sagði ekki að eg hefði fundið þau, en
ef að eg gæti fundið þau fyrir þig, hvort mundir
þu vilja gefa mér peninga fyrir þessa ávísun?
“Áreiðanlega,” segir hann. “Góður greiði
verðskuldar greiða á mcti. Komdu með skjölin
og þá skal eg láta þig fá peninga fyrir ávísun
ina.”
Andlitið á honum var hreinskilnislegt og
glaðlegt. Eg tók svo bréfið upp úr vasa mínum
og rétti honum það. Hánn rendi augunum yfir
innihald bréfsins, og sá að það var allt eins
það átti að vera.
“Þetta sparar manni að fara til San Franc
isco,” sagði ha'nn fullur af gleði.
Svo sneri hann sér að veitingaborðinu, og
bað um drykk handa öllum sem inni voru. Þeir
urukku allir upp á hans kostnað; en mér sjálf-um
virtist hann hafa gleymt algerlega. Eg beið við
dálítið. En svo gekk eg fram með ávísunina
hendinni og sýndi honum hana.
“Ó, þetta er ávísunin,” sagði hann.
borga þér enga peninga fyrir hana. Eg var bara
að spauga við þig.”
Nú svall mér reiðin í brjósti, svo að eg skalf
eins og hrísla í stormi.
Þú ætlar þó ekki að svíkja loforð þitt’”
spurði eg.
Hann virtist verða ruglaður.
“Já. Eg get það ekki.
peninga.”
Eg hefi enga smá-
Hvað eg myndi hafa sagt, eða gert veit eg
ekki, þvi að eg var því nær óður orðinn. En
Þa greip maðurinn, sem keyrði póstinn, miðann
ur hondunum á mér, og mælti um leið:
“Heyrðu, eg skal láta þig fá peninga fyrir
ávísunma. En eg borga þér ekki meira en 5
dollara fyrir hána.”
Eg vildi hafa fjórtán, en nú var eg orðinn
svo vonlaus um, að eg nokkurntíma myndi fá
cent út á hana, að eg varð guðs feginn að taka
við fimm dollurum í gulli, sem hann fékk mér.
I>arna raknaði nú fram úr fyrir mér. Það
var komið miðnætti, þegar eg bað Þjóðverjann
um herbergi. Hann sagði að það væri svo fullt
hjá sér, að hanji hefði ekkert herbergi til. En
fyrst eg hefði ábreiður mínar, þá gæti eg farið út
í kofann á bak við húsið. Hann væri þur og
góður. Og það gerði eg. En f hænsnin höfðu
Los Angeles borgin verður héðan af rituð með
gullnu letri í skjölum endurmininga minna. Eg |
kom þangað sá)r og aumur, úr hinum ómjúku
greipum stritsins og vinnunnar, en nú fór eg
baða mig í greipum aðgerðaleysisins, án þess
að lyfta hendi til nokkurrar vinnu. Það var lát-
laust sólskin, og allt var svo rólegt á bókastof-
unni, og inn um opna gluggana lagði ilminn af
magnólíutrjánum. Og það var svo ódýrt að lifa
iarna — svo ótrúlega ódýrt. Eg þurfti ekki að
borga nema 75 cent á vikunni, og fyrir 10 cent
gat eg fengið mér miðdagsverð, góðan og mik-
inn. Eg fékk súpu, fisk og kjöt og garðmat,
og bíting og eina flösku — litla náttúrlega —
af léttu víni, allt fyrir 10 cent. Og þarna las eg
og sat í draumum mínum, eða eg ráfaði um stræt
in og lifði á daginn í draumkenndum unaði far-
sældarinnar.
En fimm dollarar taka einhverntíma enda.
Og þá kom tíminn, er eg neyddist til þess að
fara að vinna aftur. Eg verð að játa það, að mig
hálfhryllti við því, að fara að vinna harða vinnu
aftur. En þó reyndi eg nokkrum sinnum að fá
hana. En eg hafði einn ókost vondan. Eg var
bæði stoltur og feiminn. Og væri mér einu
sinni neitað um vinnu, þá reyndi eg ekki að leita
hennar aftur þann daginn. Mig vantaði ger-
samlega allt sjálfstraust, en það er nauðsynlegra
en allt annað við vinuleitun, og svo lenti eg aftur
í hóp vandræðamannanna, sem ekki ganga út á
vinnustofunum.
Loksins var það morgun einn, að eg átti
ekki annað eftir af fimm dölunum, en 25 cent,
það var aleiga mín. Eg hafði leitað eftir vinnu
við diskaþvott, en mér var hryssngslega neitað.
Settist eg þá einn á bekk einn, í þessum erfiða
stað, og fór að tala við sjálfan mig.
Nú er það loksins komið svo langt, að eg,
Athol Meldrum, af göfugum ættum og alinn upp
sem Hálendingur, neyðist til þess að fá að læra
að saxa kjöt og kálmeti í lélegustu matsölu-
búð. Sannarlega er eg fallinn langt niður. —
Hvaða réttlæti er það að setja mig neöar en hina
aumustu og lélegustu vinnuþræla?. Eg hefði
þó getað látið mér líða vel í Norövesturlandinu,
við það að ala upp feitar og fallesar kindur, sem
eg átti sjálfur. Og ef að eg skrifaði heim, þá
fengi eg undireins hjálp. En hvað sýndi það?
Eg játaði á mig, að eg hefði gugnað og gefist
upp. Eg tapaði öllu sjálfstrausti. Játaði því
sjálfur, að eg væri einskis virði. Nei, nei! Eg
geri það ekki. Hvað sem yfir dynur, skal eg
halda áfram og aldrei láta mig — aldrei gugna.
En rétt í þessum^ svifum sá eg skrifarann
koma og skrifa á borðið á veggnum.
“Það vantar mann til þess að bera fána.”
“Hvað mikið fæ eg fyrir að gera þetta?”
spurði eg. -
“Ó, eg held þeir borgi 25 cent um klukku-
tímann, fyrir það,” sagði hann kæruleysislega.
“Þarf maður að hafa nokkra æfingu til þess?
spurði eg aftur.
Nei. Eg held jafnvel að þú getir gert það
fyrir þessa peninga.”
Eg lét nú af heruli seinustu 25 centin mín.
og var mér sagt að eg skyldi fara til Sheeny-
búðarinnar á Broadway. Var mér þar fenginn
fáni mikill, og stóð, á honum með stóru letri:
“Great Retiring Sale” (stórmikil uppgjaf'asala)
og svo framvegis.
Eg fékk þeim svo seinustu 25 centin mín
og lagði svo á stað, og lá nærri því að eg hálf-
skammaðisP mín. En það fór af mér, þegar frá
ifleið, og eg gekk þarna um strætin fram og aftur
og fann ekki til þess, að eg væri að vinna erfiða
“Eg’vinnu, enda hafði eg nógan tíma til þess, og eg
gat þarna hugsað um hvern grefilinn sem eg
vildi, jafnvel heimspeki, ef að mér hefði komið
það til hugar. Og eg hefði gengið þarna hugs-
unarlaust einlægt áfram, ef mér hefði ekki óvart
orðið litið á fánann, sem eg bar, og tekið eftir
því,- að þar stóð með stóru letri: “Retireing Sale”,
Eg ætlaði að hníga máttvana niður af hryllingi.
Eg hafði ekkert á móti því að bera fánann, aug-
lýsinguna. En að bera aðra eins hroðalega
prentvillu! Þeir kunnu ekki að stafa, sem
höfðu letrað þetta. Það átti að vera “Retiring
Sale”, en ekki Retireing”. Þetta voðalega “e
átti ekki að vera í orðinu. En sá bjálfi, sem
skrifaði þetta?
Eg sneri undireins við, og ætlaði að af-
segja að bera þessa bannsettu vitleysu lengur.
En )il allrar hamingju var orðið áliðið dags, o
eg hafði farið um flest stræti bæjarins, þegar eg
kom til þeirra aftur, svo að eg fékk einn dollar
fyrir starfið.
Það var dýrindis dollar. Eg lifði á honum í
heilan mánuð. Og eg skal segja yður, vinir mín
ir, hvernig eg fór að því, svo að þið rengið mig
ekki, en þetta var allt svo undur létt.
Fyrst af öllu sagði eg gömlu konunni, sem
leigði mér herbergið, að eg gæti ekki borgað
henni fyr en eg fengi vinnu, og að hún gæti haft
ábreiðurnar mínar að veði þangað til. En þá
var nú eftir að hafa eitthvað að eta. En út úr
því komst eg þnnig, að eg keypti mér 5 centa
virði af gömlu, upp þornuðu brauði, og þetta át
eg í herberginu mínu, og drakk með því hreint
uppsprettuvatn. Og þurfti eg ekki annað en að
ímynda mér, að brauðið væri kjöt og vatnið
ljúffengt vín. ímyndanin gerði þetta allt sam-
an — breytti brauðinu í kjöt og vatninu í lúf-
fengt vín. Þarna kostaði morgunmaturinn og
miðdagsmaturinn svo sem ekki neitt, en á kvöld-
in fór eg á Gospel Hall (Guðspjallahöllina). Þar
var vanalega fullt hundrað manns. Þeir sungu
þar sálma af kappi og ákafa, svo miklum, að
þeir hömuðust, og svo fluttu hinir og þessir
ræður um guðsríki og ‘góða kirkjulega siði. En
þegar það var búið, fengu allir kaffi og stóran
hleif af brauði. Og kaffið var svo ilmandi —
og það var brauðið ekki síður.
Við lok þriðju vikunnar fékk eg vinnu við
það að tína Orange-epli. Vinnan var sú, að við
reistum langa stiga upp í trén, en þau voru öll
krök af ávöxtum, og þegar viö vorum búnir að
sópa ofan af trjánum, og láta ávextina í poka,
þá vorum við ánægðin Þaö er einhver sú
skemtilegasta vinna, sem eg hefi unnið. Hinir,
sem unnu með mér, voru frá Mexico, en mig
kölluðu þeir “Gringo”. Vanalega fékk eg 50
cent í kaup fyrir daginn. Þó fékk eg einn daginn
70 cent, og voru þá ávextirnir óvanalega stórir.
Enda þóttist eg mikill maður' þá um kvöldið.
Að öllum líkindum hefði eg haldið áfram við
vinnu þessa, og verið ánægður, að sitja þarna
uppi í stiganum í toppum trjánna, glóandi og
Eg varð þess þá var, að eg var orðinn eigndi íð
fjögur hundruð níutíu og fjórum centum * —
nærri fimm dollurum. En það ríkidæmi! Nú
flaug mér sem leiftur í hug, að þegar eg væri
orðinn svona ríkur, þá skyldi eg nú gera það,
sem mig svo lengi hafði langað til. Eg skyldi
fara að ferðast. Og svo flýtti eg mér og keypti
mér farseðil með járnbrautinni til San Diego í
Californíu. Ennþá einu sinni var eg kominn af
stað aftur.
9. KAPÍTULI.
Þegar eg var búinn að vera nokkra daga í
San Diego, þá var eg nærri þrotinn að skilding-
um, og sá þá að mér var bezt fara að komast
burtu þaðan, og með Iéttu hjarta og Ijúfu geði
labbaði eg af stað, og fór gangandi járnbrautar-
leiðina til Los Angeles. Ef að það er heillandi fyr
ir göngumenn, að vera peningalitlir á ferðalagi,
var eg vissulega einn þeirra manna, því eg átti
ekki einn einasta skilding í eigu minni. En eg
hugsaði mér, að drottinn liti eftir börnum sín-
um. Og þegar eg varð svo svangur, að eg þoldi
ekki við, þá kom eg á bæina og bað fólkið um
brauöbita, og kvaðst fúslega skyldi saga fyrir
það. Það hefir líklega verið æsku minni að
þakka. Eg bar mig klaufalega að við beining-
arnar, en fólkið tók þessu vel og gerði æfinlega
vel til mín.
Járnbrautin liggnr með sjónum á löngu
svæði. öldurnar voru margar mílur á lengd, og
var niður mikill, er þær skullu á ströndinni. _
Sólarlagið var undur fagurt, en stundum voru
stormar miklir, og vildu þá eldingar oft skjótast
ur skýjunum. Á kvöldin byggði eg mér vanalega
kofa eða skýli, til að sofa í, úr brautarstaurum
sem hafði verið fleygt, og kveikti mér svp eld,
því eg var hræddur við kvikindi þau, sem eg
sá skríða um á daginn. Eg heyrði úlfana kalla,
í hæðunum, og eitthvert urg heyrði eg úr þykku
brösunum. En tennurnar glömruðu í mér af
kuldanum, og það hélt mér vakandi, þangað 'til
að eg tók vasaklutinn minn og batt honum um
háls mér. En þó að svefninn væri ekki sem
beztur, þó að eg yrði meira eða minna blautur
af næturdögginni, þó að eg væri hálfsoltinn og
þreyttur af göngunni, þá virtist eg með hverjum
deginum verða hraustari og hraustari.
En svo beygðist leiðin frá sjónum, og lá nú
um graslendi mikið og fagurt, líkast enskum
skemtigarði. En svo aftur fram hjá kviksyndis-
mýrum, og aftur kom eg í gripalandið, með
nautaréttunum og einstaka kúahirði. Þá man
eg líka eftir spönsku kristniboðshúsi, og svo kom
eg aftur til Orangelundanna, með djúpum skurð-
um til að hreinsa upp landið. Og hitti eg þar tvo
menn — flækinga eins og eg var sjálfur — og
urðum við samferða margar mílur. Eina nóttina
sváfum við í frystivagni, g fannst mér þá um
nóttina að ískögglar lægju við bakið á mér. En
þeir voru þungir til gangsins.
En
morgun emn
stálust þeir með farangurslest, og skildum við
þar. Mér þótti vænt um að losna við þá, því að
mér sýndust þeir ekki vera vel hreinir, og hryllti
við þesskonar fénaði.
Þegar eg kom til Los Angeles, þá fór eg
undireins á pósthúsið. Var þar bréf til mín
frá hinum “glataða syni”, dagsett í New York,
með fimmtán dölum, sem hann skuldaði mér.
Bréfið var á þessa leið:
“Eg kom heim til feðrahúsanna, þreyttur
og ferðalasinn af ganginum. Feiti kálfurinn beið
mín þar. Eg varð fljótt þreyttur af því öllu sam
an. Mættu mér í “Frisco” í lok febrúarmánað-
ar. Þá skal eg koma með Ijómandi uppástungu.
Láttu mér ekki bregðast það. Eg verð að hafa
félaga, og þú ert maðurinn, sem mig vantar. —
Líttu eftir bréfi á General Delivery.”
Framh.