Heimskringla - 07.09.1927, Page 1
XLl. ARGANGUR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN. 7. SEPTEMBER 1927.
NÚMER 49
--
C A N A D A
KCCOK
UPPSKBR UFRJE TTIR
FRA MANITOBA
Vierkotter hinn þýzki, og lagöist
hann alla lei© á 11 klukkustundum
og 43 niínútum.
Næstur varð Michel hinn franski,
og var hann rúmar 16 klukkustundir
Um miðja vikuna sem leiö var korn
skera alstaSar byrjuS í Manitoba,
samkvæmt opinbcrum skýrslum, og tal; A|e;gjnn;
16 a6 um 15 prósent væri þá þegar j ^ ag Iand; william
slegift. I Brandon, Glenboro Mor-| {r- New York> Qg var hann
den. Pipestone, Sour.s, Treesbank og | ^^ {g klukkustundir á ieiSinni.
Treherne var uni 50 prosent sleg.S j vierkotter auðvitaS $30,000
og þreskingavélar komnar í gang. —
Miklar rigningar höfdu ví8a gengið
A6 morgni 23. ágúst frysti allvíða
hér i Rauðárdalntim og austur undir
Whitemouth og vestur undir Portage
la Prairie. Fraus kartöflugras víða
og fingerðari matjurtir. Milli stór-
vatnanna, Winnipeg og Manitoba,
fraus einnig ví6a, og sömuleiðis á
stöku sta'S norðan vi® Ríding Moun-
tain. En vesturhluti Mahitobafylkis
er sagt að hafi að'mestu eöa öllu
levti sloppiö Jóskadda&pr fram hjá
þessari frostnótt. Óg ekki er álitiö
a& skemmdir hafi or8ig miklar á
lcorni; helzt á einstaka sta6 aö síð-
spretta hafi skemmst nokkuS.
Hafrar eru ákaflega ryðétnir al-
staöar, og sumstaöar er hveiti all—
tnikiö skemmt af svörtu stilkryði
(black stem rust) og þaö jafnvel ein
staka “Durum”—tegundir. I vestur-
hluta fylkisins er hveiti þó orSiS
kjarnþroskaS og kjarngott, en í aust-
«r hluta fylkisins eru akrar víöa
kjarnrýrir. Bæði “Durum”- og hafra
ekrur hafa víöa lagt sig, sérstaklega
i vesturhluta fylkisins og hefir tölu-
vert háS vextinum. Bygg lítur yfir—
leitt vel út. og víöa ágætlega.
Lítiö tjón hefir oröiö að hagli í
sumar í Manitoba, og hvergi á stór-
nm svæöum. Þó hafa minniháttar
haglskúrir valdiö skemmdum hér og
þar síöustu fjórar vikurnar.
Hör (flax) hefir lítið verið ræktað
ur i fylkinu í sumar, en þar sem til
hefir verið sáð, lítur víðast vel út.
Uppskera verður mjög misjöfn
í fylkinu. Fyrir austan Rauðá og jafn
vel allt að Morden, Carman og Por-
tage la Prairie, verður uppskera víða
rýrari en að vanda, þótt auövitað séu
Uóðir akrar innanun., I öörum hlut-
um fvlkisins mun óhætt að segja, að
hveiti, bygg, rúgur, hör-og kartöflur
tnuni gefa af sér fullkomna meðal
uppskeru og víöa vel það.
Engjar eru ágætar og er þegar bú_
lð að slá og bólstra mikið af bezta
fteyi; sérstaklega hefir eftirtekja
urðið mikil af sætsmára, alfalfa og
tilsánum grastegundum.
Heiman frá Islandi.
hafa komið nýle§;a ýmsir Vestur-
Islendingar, er heim fóru l^ynnisferð
i vor, og nokkrir aörir. Pétur And-
erson hveitikaupmaöur, frú hans og
elzta dóttir komu í vikunni sem leið,
I gærdag komu þau hjón Gísli Jons-
son prentsmiðjustjóri og frú Guðrún
H. Finnsdóttir; Ásmundur Jóhanns-
son 'byggíngameistari; ungfrú Helga
Stefánsson frá Húki í Miðfirði, bróð
urdóttir Mrs. Jóhannsson; dr. Olafur
Helgason frá Revkjavík, ungur lækn
ir, er hvggst aö dvelja hér vestra
eitt ár eöa svo og kynna sér ýmislegt
fræöigrein sinni aðlútandi, sérstak—
lega skuröllækningar; Páflmi Sigur-
jónsson pósts á Akureyri, og Sveinn
Tryggvi Þórhallsson Eiríkur Guðmundsson. Högni Guðmundsson
forsœtisráðherra.
Samkvæmt skeyti ep blaðið
“Chicago Tribune” hefir frá
“Associated Press”, hefir kon-
ungur Islands falið Tryggva Þór
hallssyni í Laufási, ritstjóra
“Tímans” og þingm. Stranda-
ntanna, að mynda sjórn á ís-
landi.
—x-
Vel varið kvöldstund.
verölaunin. Míchel fékk $7500 í sinn
hlut og Erickson $2500.
Miss Schoemmell komst lengst á-
leiðis af kvenmönnunum, og átti hún , gvejnsson, ungur maður frá Reykja—
eftir aöeins 2—3 milur enskar, er j vil{.
hún varð að gefast upp sökum kulda. Heimskringla hefir aöeins átt kost
Ethel Hertle og Edith Hecfin frá á örstuttu samtali yið Gísla fotísson !
Toronto komust nærri því eins langt, j og frd hans. Létu þau yfirleitt á— Goodtemplarahúsinu 6. þ. m., eins O'g
en lenglst svnti af kvenmönnunum kaflega vel af ferðinni, þótt veðrátta ; auglýst hafði verið. Það var allt ó-
Martha Stager frá Portland, Oregon. j á Islandi, eða i heimahögum þeirr.1 bundið mál; þrir kaflar úr langri
Gafst hún upp kl. rúmlega 12 um, hjóna að minnsta kosti, væri nokkuð
nóttina, eftir að hafa synt frá því dutlungafull í sumar. Júnimánuíur
kl. hálfníu um morguninn. Fengu j hafði verið einmuna fagur á Islandi,
Herra Halldór Kiljan Laxness las
upp skáldskap eftir sjálfan sig •
allar þessar konur verðlaun, rá $1500
—$2500 fyrir frækilega frammi—
stöðu.
svo að blómgresi í görðum í Reykja—
vík hafði, er þau komu þangað 4. júlí,
náð þvílíkum þroska, sem hér gerist
almennt um mánaðamót júlí og ágúst,
— Heimskringla býður allt þetta
fólk hjartanlega velkomið.
FRA LAUFASI
(Æfiminning.)
Hinn 29. marz síðastliðinn
Grænlandslréttir.
Eftir því sem síðustu fregnir herma
hefir Brackenstjórnin ákveðið að
koma á lögum um ellistyrk hér í
fylkinu, samkvlpemt el^istyrjktarlög-.
um þeim er samþykkt voru á sam— Akureyri 12. ágúst.
bandsþinjginu í fyrra. Er áætlað að Sendiherrafregn 8. þ. m. skýrir svo
fylkissjóður muni verja til þess $840, frá) ag “Berlingske Tidende” hafi átt
000 árlega. Er það þannig reiknað j taí vig Lindemann Walsöe. forstöðu-
út, aö áætlað er að hér i fylkinu séu 1 mann fjárræktarstöðvarinnar á Græn
um 7000 manns 70 ára og eldri, er j landi> og hafi hann sagt aö nú væri
styrk myndu þiggja. Er svo til ætl- j homin reynd á að skilvrði séu góð lil
ast, að styrkurinn nemi $20 á mann; fjárræktar þar vestra. Arið 1915
á rnánuði, eða $240 á ári. Nemur þá voru 180 íslenzkar kindur fluttar vest
styrkurinn alls $1,680,000, en af því { ur en nu e taja fjárins kringum
2000.
Þar af eru 200 kindur á veg
um Grænlandsstjórnarinnar, og er
þar einskonar kynbórabfi og þar er
ungum Grænlendingum kennd fjár—
mennska og annað slíkt, er að fjár-
rækt lvtur. Hinu fénu hefir verið
marz
sögu og ein stutt um frumbyggja- klukkan 3,25 e. h., andaðist að
lifið í Nýja Islandi. ! heimili sínu, Laufási í Álfta-
Hér er ekki rúm né tími til þess að vatnsbyggð einn af frumbyggj-
fara mörgum orðum um manninn né um Qg allra mætustu mönnum
það sem hann flutti. Það má þó byggðarinnar, Eiríkur Guð-
fullyrða að hér er um engan meðal- mundsson.
mann að ræða. Sjálfur er hann lát- Hann var fæddur 15. október
laus og blátt áfram, en það sem hann 1859 f Kjólsvík í Borgarfirði í
flytur er þrungið af djúpum hugsun-
um. glöggum athugunum og brenn- j Eirfks voru þau Guðmundur Ei- j Eiríkur giftTst aldr^L en átti
and, samuð með ollu sem lif og til- rfksson og kona hans Sesselja félagsbú með bróður sínum með
fmningar hefir. . | Högnadóttir. Var Guðmundur an b4ðir lifðu Eftir 6 ára bQ_
Kaflinn um 'slenzka f.sk.mannmn j gon Eiríkg Jonssonar og Þur- skap á lslandj fluttu þessi þrjú
he.ma, sem bjargað. l5 frajckneskum ^ íðar Högnadóttur, er bjuggu í til Ameríku árið 1882 og settust
Hleinargerði í Eiðaþinghá. ,Ses- að f Álftavatnsbyggð við Mani-
FRA LAUFÁSI
aðþrengd orðin eins og nærri
má geta. Þetta sama vor byrj-
uðu þau Högni og Guðný bú-
skap á Hvoli í Borgarfirði og
giftu sig þá um sumarið. Fór
Eiríkur þangað með þeim og
áttu þessi þrjú heimili saman
upp frá því og hafa aldrei skil-
ið, þar til Högni dó 28. desem-
ber 1925 (sjá æfiminningu lians
Norður-Múlasýslu. Foreldrar|{ Heimskringlu 24. marz 1926)
leggur sambandsstjórnin fram helm—
inginn samkvæmt áðurnefndum lög—
um, og ber fylkinu þá að greiða
$840,000 eins. og áður er sagt.
Gömul hjón, er bæði væru fullir
.styrkþegar, myndu fá $480 á ári,
og mega þau þó að auki hafa dálitl- sk.ft milli Grænlendinga t héruðunum
ar tekjur eða sern nemur $250, og þó krngum Julianehaab. —
geta notið styrksins. j Grænlendingar eru nú sumir farnir
Alls munu vera um 12,000 manns í j að hugsa um sauöifjárrækt. T. d. má
fvlkinu eldri en 70 ára, en af þeirn nefna þaö að tveir lærisveinar af
eru það margir einhverjum efnum j fjárræktarbúinu hafa útvegað sér
búnir, eða þá eru ekki brezkir borg- j jarðnæði og reist bú inn við fjarðar-
arar, að styrkþegar verði ekki fleiri j hotn nálægt Kassiarsuk. Er þar sagt
en 7000. Fylgja þeir skilmálar með skóglendi mikiö og landkostir ágætir.
skipbrotsmönnum, var boðið hvað
sem hann vildi helzt kjósa að laun-
um, og kaus sér nýjan bát — sá kafli,
eins og hann er sagður, er regluleg
snilld.
Söguna frá Nýja Islandi mun flesta
fýsa að heyra. Þar hefir skáldinu
tekist að koma á fáeinar blaðsíður
þeirri mynd, sem sýnir sorgir og sárs
auka landnemanna og einnig mann—
dónt þeirra.
Torfi Torfason, sem tekur sig upp
frá dágóðu búi heima, selur allt og j þeirra bræðranna,
flytur vestur, er persónugervi íslenzka j Álftavatnsbyggð í
landnemans yfirleitt.
Þegar hann dregttr kindurnar sín- ist gigj-föj Erlendsdóttur. Hann
selja móðir Eiríks var dóttir
Högna Högnasonar og Gyðríðar
Jónsdóttur, er bjuggu í Kjóls-
vík. Þau Guðmundur og Sess-
elja eignuðust sex böm og voru
þau þessi: 1. Þuríður, giftist
Stefáni Jónssyni frá Setbergi í
Borgarfirði; hún dó á íslandi
fyrir mörgum árum. 2. Gunnar
er dó í æsku. 3. Högni, dáinn
28. desember 1925, að heimili
Laufási í
Mánitoba.
tobavatn austanvert. Um land-
nám þeirra og byggð þar nægir
að vísa til æfiminningar Högna,
er að ofan er getið.
Eiríkur var hinn mesti mann-
dómsmaður í hvívetna. Hann
var glímumaður góður og unnl
þeirri þrótt og gerði sitt ítrasta
j til að halda henni við í sínu ná-
grenni. Minnast hinir eldri
Álftvetningar með ánægju mann
j fundanna frá frumbýlingsárun-
‘,Maraþon”-sund var haldið 31. á—
gúst i Ontariovatni hér í Canada.
Var heitið 50,000 dollara verðlautjum
alls og skyldi sigurvegarinn fá af
þeirri upphæð $30,000. Vegalengdin
'var 21 míla ensk, og skyldu kepp—
endur synda þrisvar sinnum þríhyrn_
mg, þar sem hliðarnar væru 7 mrlur
•enskar á lengd samtals. Voru þarna
al annars styrknum, eins og Heims
kringla gat um í vetur, aö styrkþegi
verður aö vera brezkur borgari, hafa
verið búsettur 20 ár í Canada og þar
Annar þessara manna tók 3000 kr.
lán til þess að bvrja með búskapinn.
Auk þess fékk hann 72 kindur Ttjá
“stööinni” gegn þvt að borga þær
af að minnsta kosti 5 síðtistu árin t j aftur smátt og smátt meö sláturfé aö
Manitoba. j haustinu. Búskapurinn gekk svo vel,
Alls er áætlað að lögin nutni kosta j að síðastliðið haust- gat hann endur-
ar á uppboðsstaðinn og þrýstir þétt
að hornunum á þeim að skilnaöi með
sigghertum höndum; þegar strálytrnir
berja kýrnar hans með ólum, og þeg-
ar hann kveður hann Skjóna sinn þá
grætur sálin, þó augun séu þur.
Þegar hann hefir sent konuna stna
vtpp til Winnipeg til þess að vinna, en
er sjálfur á ferðinni úti í skógi á
leiðinni út á vatn og þau hafa skilið
bjargarlítil börnin eftir heima i
kofanum — og tvö í gröfinni
sambandsríkið urn $24,000,000 á ári,
þegar öll fylkin hafa komið á hjá
sér slíkri laggjöf, og leggur ríkis—
sjóður þar af til $12,000.000, en fylk
in hina $12.000,000.
greitt 2000 kr. í vörum, kjöti og ull,
og þar að auki látið 60 dilka upp í
fjárskuldina.
L. W. segir að féð þrífist ágæt—
lega og sé heilsugott, laust við*alla
kvilla. Ullin er mikil og góð, og til
frálags reynvst það fullt eins vænt og
fé hér á landi. Sumarhaigar eru af—
bargös góöir og kjötið af fénu mjög
“ljúffengt. En nokkrir örðugleikar
Síðan Nungesser og Coli fórust,
og Lindbergh, Chamberlin og Byrd
flugu yfir Atlantshaf, hafa margar
tilraunir verið geröar til sömu ferö-
samankomnir um 300 af bezIuTundl ar’ en allar mistekist. ° Ssi*ast sú er|eru á sö,u kíötsins °S Þvi komi« t!1
görpum heimsins, körlum oglconum, | aS a,durtila hefir orSiS CaP4- Hami) , orða að sjóða niður eitthvað af því
l>ar á meðal sigurvegararnir frá Ermj ton’ Co1' Minehin °g prinsessu Lö-j
arsundi, Georges Michell, balcarinn wenstein-AVertheim, er ætlu
íranski, er á skemmstum tima hefir Hnglandi til Amertku. Canadiskir
Hgst það; Ernst Vierkotter, hinn ætíu^' 1 siS^stIU viku 1
tveim flugvélum, Terry Tully höf-
bálfblindi þvzki sundkappi, er næst—
iJiótastur (hefiir orðið Michel ýfir
Hrmarsund, og Henry Sullivan frá
Hovell, Mass.; sundkonurnar frú Jane
Sion frá Brussel, er oft hefir því nær
synt Ermarsund, og Littie Moore
Schoemmel frá New York, og fleiri.
Einnjg Canadameistarinnl ungi,
George Young frá Toronto, er fyrst
Ur sva,T> Catalínusundið við Los An-
gelet;.
Svo fóru leikar að einir * rtr menn
komust alla leið. Varð fyrstur Ernst
uðsttiaður og Medcalff lieutenant á vél
inni Sir John Carling, og C. A.
Schiller (“Duke” að auknefni) og
Philip S. Wood í vélinni the Royal
Wiridsor. Lögðu báðir af stað á
föstudaginn og strönduðu báðir: Tully
og Medcalff í Maineríki en Sohil—
ler og Wood í Quebec nálægt Mont-
real. — Báðir hyggja þó til ferðar
strax og gefur, því vélarnar eru ó-
skaddaðar að mestu.
_ _ „ , . um, þar sem þeir glímdu við
4. Emkur. 5. Guomundur gift- A,. e . .
. . .......... __ Eirik — og lagu fyrir honum.
Ekki þótti honum eins mikiðTil
dó í Winnipeg árið 1910. 6. Jón
er dó þriggja ára á íslandi.
neins koma í starfi Þjóðræknis-
félagsins, sem þess, að þeir tóku
Eiríkur ólst upp með foreldr-. Upp íslenzku glímuna. Sótti
um sínum og systkinum í Kjóls- hann þá þing Ijeirra mest til
vík. Árið 1874 dó móðir þeirra. j þess að horfa á þá íþrótt. Fátt
Bjó faðir þeirra þá enn fjögur j mun honum þó hafa fundist um
ár fheð þeim í Kjólsvík, en kunnáttu hinna yngri manna í
flutti þá að Stekk í Njarðvík. þessari list, en lét í ljós þá skoð
Þar kvæntist hann seinni konu un sína að þeir “kæmu til með
sinni Sesselju Þorkelsdóttur, tímanum”.
Fjárræktarmaurinn minnist þakk—
frá samlega komu Sigurðar Sigurðssonar
búnaðarmálastjóra til Grænlands, og
eins komu ungfrú Rannveigar Líndal,
setn kenndi Grænlendingum tóskap og
fleira.
Til orða hefir k^mig að senda ung
an Grænlending, Isak Lund, hingað
til lands, til að læra hér hitt og ann-
að, sem að haldi gæti komið þar
vestra. Tilraun verður nú gerð í þá
átt að ala upp tslenzka hesfa í Græn-
landi g hefir Sigurður búnaðarmála_
stjóri gert ráðstafanir til þess, að'eínn
graðhesur og átta hryssur verði send-'
ar héðan vestur um miðjan þenna
mánuð.
(Islendingur.)
þá
niætir hann munaðarlausri tík, hvolpa I
fullri. Hann finnur til með tíkinni,!
finnur blóðið renna til skyldunnar,
þar sem allt líf á sama föður, og tek
ur hana að sér.
Þegar húsbóndi hans misþyrmir svo
tíkinni, þar sem hún liggur á sæng,
þá ræðst þessi rólyndi, geðspaki Is-
lendingur á þrælmennið og hendir
honum út úr dvrunum, en gengur síð
an út í skóg, legst þar niður og græt-
ur — og tárin falla niður í kaldan
snjóinn.
Barnakvæði er í þessari sögu eink
ar eðlilegt og hjartnæmt. Barnið bið
ur guð að blessa kúna, sem gefur
þeim mjólkina og mömmu sína sem
fór upp til Winnipeg í vinnu, en kem
ur um jólin.
Þeir Islendingar fóru mikils á mis
1)1 "il ki
, sem þar var upp alin
Bjuggu
Hann unni mjög bókmehnt-
þau þar 5 ár eða til 1883. Það um og fróðleik. Las hann allt
ár skeði sá atburður, sem dýpst- sem hann komst yfir og var
ar og óafmáanlegastar rúnir j minnu^ur. Var hann séþ-lega
sem ekki notuðu sér þessa kvöld— j
stund til þess að hlusta á
Hér skal ekki meira sagt; en mig
langar til þess að lýsa verkum hans
síðar, þegar eg hefi kynnt mér þau
betur.
Ritstjóri Heimskringlu og próf.
Steingr. Hall skemtu ágætlega með
söng og hljóðfæraslætti.
Sig. Júl. Jóhannesson.
risti á minnisspjöld þess af fólk-
inu á Stekk, sem lifði hann af.
Snjóflóð mikið féll á bæinn.
lagði hann í rústir og gróf hann
undir margra feta djúpri fönn-
inni.. Níu manns voru á bæn-
um, þegar snjóskriðan féll á
hann: Guðmundur faðir Eiríks;
Sesselja, síðar kona hans; barn
þeirra; Þuríður móðir Guðmund
ar; Sesselja Guðnadóttir, fóst-
urdóttir þeirra jhjóna; vinnU-
kona þeirra; þeir bræðurnir Ei-
ríkur og Guðmundur, og Guðný
Jónsdóttir, sem þá var heitin
Högna. En Högni hafði verið
að smíðum suður í Borgarfirði
þegar þetta skeði. Eftir fleiri
skáídið 1 daga eríiiM Þeirra nágranna, er
til varð náð, voru bæjarrústirn
ar grafnar undan fönninni og
voru þá aðeins þrjú á lífi af
þeim níu, sem á bænum voru
þegar slysið vildi til. Það sem
náðist lifandi var: Eiríkur, Guð-
mundur yngri bróðir hans og
Guðný Jónsdóttir, seiji fyr er
getið. Voru þeir bræður all-
mikið meiddir, og öll voru þau
vel heiúia í íslendingasögum og
íslenzkum bókmenntum yfir-
leitt, meira en almennt gerist.
Hann var einn af stofnendum
íslenzka lestrarfélagsins í sinni
byggð, og í framkvæmdarnefnd
þess allt þar til hann dó.
Þegar því var fyrst hreyft
meðal bænda í Alftavatnsbyggð
að þeir stofnuðu sjálfir rjóma-
bú (creamery), var hann með
þeim fyrstu sem lögðu fé í það.
Var hann einn hinna ötulustu
starfsmanna þess fyrirtækife og
lengst af, (ef ekki alltaf) í
framkvæmdarnefnd þess. Hinn
sívaxandi áhugi hans, ósér-
plægni og ráðvendni gerði hann
eftirsóknarverðan meðlim f
hverjum þeim félagsskap, sem
hann vildi ljá lið sitt.
Þessa kosti lærði sá er þetta
ritar þó bezt að meta í sam-
bandi við kirkjumálin.. Áhugi
hans fyrir þeim málum var víst
fyrst vakinn þegar hann kynnt
ist boðskap Únítarakirkjunnar,
(Frh. á 5. bls.)