Heimskringla - 17.04.1929, Síða 4

4. BLAÐSIÐA
HEI MSKRINCLA
WINNIPEG, 17. APRÍL, 1929

itnskringla
(StofonS XKSfl)
Krnn »t t hTerJnnj mltTlkotfli
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
803 oB 850 SARGEÍÍT AVE , WIJÍiXIPEG
TALSIMI: 86 537
V«r» blatJslns er $3.00 Argangurlnn borg-
tet fyrlrfram. Allar borganlr sendlet
THE VIKING PREfiS LTD.
8IGTÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Rítstjóri.
L'tnnltskrllt tll hlntlnlnai
THB VIKING PRESS, Ltd., Bol »108
IJtnnflnkrlft t*1 rltstjflraoni
BDITOá HEIMSKRIJÍGLA, Boi 8105
WWNIPEG, MAN.
"Helmskringla ls prubllsljed by
The Vlklng Prens Ltd.
and printed by
ptTV PRINTING * PIIBLISHING CO.
858-855 Snrieent A ve., Wlnnlpog, Man.
Telephonet .80 53 7
WINNIPEG, 17. APRÍL, 1929
Gróusagnir Mr. O.T.J.
Mr. 0. T. Johnson leiðist ekki gott
að gera. Hann heldur kappsamlega á-
fram að rógbera mig fyrir óvild til Banda
ríkjanna og Heimskrirfglu fyrir Banda-
ríkjafréttaleysi í ritstjórnartíð minni. Eg
nenni ekki að sinni, að snúa mér frekar
að vitleysu fyrra atriðisins en ég gerði
í greininni ‘‘Rógburður,’’ en álygarnar,
er felast í síðara atriðinu skal ég með
einkar ijúfu geði hrekja með tölum, sem
Mr. 0. T. Johnson getur ekki forðað sér
undan.
I
Þegar Mr. O. T. Johnson lagði fyrst
í þennan leiðangur, var ófræging hans
sett fram án nokkurs samanburðar. Nú
hefir honum sennilega hugkvæmst, að
áhrifameira myndi vera að láta ófræging
unni um Heimskringlu fylgja lof um
Lögberg, eina íslenzka vikublaðið annað,
sem gefið er út hér vestra. Eg skal
taka það fram*að ég hefi enga tilhneig
ingu til þess að gruna þá, er standa að
Lögbergi, að þeir eigi nokkra sök á
þessu. Mig grunar miklu fremur, að
önnur hafi verið orsök þessarar hervæð-
ingar Mr. O. T. Johnson, þótt um það
megi kyrt láta að sinni,
Að sögn Mr. O. T. Johnson mætir
Lögberg að því að séð verður algerlega
kröfum hans um fréttaflutning úr Banda
ríkjunum. Heimskringla flutt þar á
móti afar ómerkilegar Bandaríkjafrétt-
ir í minni ritstjórnartíð, og að því er
skilja má mikiu færri eða styttri. Telur
hann til marks um þessi “ómerkilegheit”,
að “það blað, sem afsakana-ritgerðin
birtist í, var dágott sýnishorn* í því til-
liti. Á framsíðu blaðsins eru nærri 4
dálkar af fréttum frá Canada. En frétt-
ir frá Bandaríkjunum eru fólgnar í tveim
ur stuttum málsgreinum: Leikhússeig-
andi í borginni St. Louis setur auglýsingu
í blöðin til “ræningja og launsáturs-
manna.’’ Eg endurprenta þetta, af því
að þessi málsgrein er eitt dágott sýnis-
horn, af fleirum, af sannsögli og for-
senduvissu Mr. O. T. J., og kem ég að því
seinna.
Þegar á stað var farið var það ann-
arhvor þeirra félaga, <0 T. J. eða G. T.
A.) sem þótti Heimskringla sérstaklega
hafa vanrækt Bandaríkin síðustu tvö ár-
in, þótt alltaf hefði hún auðvitað bölvuð
verið. Og þegar Mr. O. T. J. syngur
nú Lögbergi hósíanna í hæstum hæðum
á kostnað Heimskringlu, þá þótti mér
rétt að eyða dálitlum tíma til þess að
leiða sannleikanni fullkomlega í ljós. Eg
fór því vandlega yfir árganga beggja
hlaðanna 1927 og 1928, og það, sem kom-
ið er af árganginum 1929 til marzloka.
Og árangurinn var þá þessi: í þessum
117 tölublöðum hvors blaðsins fyrir sig
flytja þau fréttir frá Bandaríkjunum
sem hér segir:
Lögberg: 1067 þuml., eða 54.7 Hkr.
dálka.
Heimskrmgla: 1046 þuml., eða 53.6
Hkr. dáika.
Og úr því ég var nú einu sinni byrj-
aður á þessu datt mér í hug að bera sam-
^Auðkennt hér.
■ríÉLÍ

an aðrar fréttir Mér vannst ekki
tími til að fara yfir meira en árganginn
1928, og árganginn 1929 til marzloka,
eða 65 tölublöð alls af hvoru blaði. Og
árangurinn er þessi, að í þessum 65
tölublöðum hafa blöðin flutt fréttir alls,
aðrar en frá Bandaríkjunum (kanadisk-
ar og erlendar), sem hér segir:
Lögberg: 2047 þml., eða 105 Hkr.
dálka. , ^
Heimskringla: 2165 þml., eða 111
Hkr. dálka.
* * *
Svna ábyggilegar eru nú staðhæfing
ar Mr. O. T. J. Blöðin mega í raun og
veru kallast hnífjöfn. Heimskringla
flytur síðustu 15 mánuðina sex dálkum
meiri fréttir f>rá Kanada og öðrum lönd-
um en Lögberg, en Lögberg flytur aftur
á móti 1 — segi og skrifa einum — dálk
meira af Bandaríkjafréttum en Heims-
kringla síðustu 27 mánuðina. Svo enda
þótt maður vildi ganga inn á þá skoðun
Mr. O. T. J., (sem að vissu er vitleysa,
þótt ekki verði nánar farið út f þá sálma
hér), að ‘‘vestur-ísl. blöðin eigi fyrst ög
fvrst og fremst að vera ‘’réttablöö,’’ þá
veitir Heimskririglu heldur betur í því
efni, einmitt þar sem Mr. O. T. J. ætlar
að skaða hana mest!
En svo er það ótahð, sem liver sann-
gjarn maður myndi líta á, og virða mér
til mikilla málsbóta, ef ég þyrfti nokkurra
við í þessum samanburði, að ég er einn
við ritstjórn Heimskringlu, þar sem Lög
berg hefir tveim mönnum á að skipa. Eg
er ekki að segja þetta til að gera lítið úr
verki starfsbræðra minna að Lögbergi:
ég veit að þeir hafa nóg að gera, heldur
til þess að leiða enn áþreifanlegar í ljós,
hve fjærri fer að ég þurfi að bera nokkurn
kinnroða fyrir þann samanburð. er hr.
O. T. Johnson greip til í fáræöi sínut
Það þarf nú enga spádómsgáfu til að
renna grun í það hvar Mr. O. T. J. ætlar
sér að leita hælis. Auðvitað á balt viö
staðhæfinguna um það hve tiltölulega—
eða algerlega— ómerkilegar fréttir I-Ikr.
flytji, og á bak við sýnishomið, er hann
nefndi. Því skal aðeins þar tií svaraó,
að ég þori alveg ósmeikur að leggja það
undir dóm hvers sæmilega greinds og ó-
hlutdræígs manns, er eitthvað fylgist með
því, sem á dagskrá þjóðarinnar er, að
maður sá, er til dæmis eingöngu læsi
Hkr., væri engu ófróðari um þau niál,
er helzt eru á döfinni með ’Bandaríkja-
þjóðinni, og henni þykir mestu varða, en
sá maður, er til dæmis læsi Lögberg ein-
göngu. Og það eru rakalaus ósannindi
hjá O. T. J., að greinin, ^r hann gat um
sé “dágott sýnishorn” af Bandaríkja-
fréttum Heimskringlu. Það er þvert á
móti algerð undantekning, að hún flytji
slíkar fréttagreinar þaðan, eða annars-
staðar erlendis. En O. T. J. þykir auð-
vitað miklu merkilegra, er Lögberg flyt-
ur frétt um það, að Smith lögreglumað-
ur og einhver negri hafi drepið hvorn
annan, og að Florida Debro fékk útborg-
aða lífsábyrgð manns fyrir negrann, en
varð að skila henni aftur, er það kom á
daginn, að hún hafði verið greidd fyrir
"‘vitlausan” negra. Eða það, að Júðinn
Mendelson hafi höfðað $100,000 skaða-
bótamál á hendur líkbrennslustofu fyrir
meðferð á iíki konu sinnar; o. s. frv., o.
s. frv., er því nær óendanlega mætti
telja.
* * *
Um gildi frétta, er blöðin flytja má
auövitað deila til eilífðar nóns; eins um
þessar, sem aðrar. En þá væri máske
heklur ekki úr vegi að reyna að grennsl-
ast eftir því hvílíka afburða þekkingu
og dómgreind um mannfélagsmál, slíkir
háyfirdómarar, sem hr. O. T. J. hafa til
brunns að bera. Um það getur tæplega
óljúgfróðara vitni en sjálfan hann, og er
því _rétt að lofa honum að birtast lesend
um í allri dýrð þekkingar sinnar og dóm-
greindar Hann kemst meðal annars
svo að orði í síðasta Lögbergi;
“Við* Bandaríkjamenn þekkjum Upton
Sinclair, án þess að leita til H. K. L. eða rit-
stjóra Heimskringlu. Við* höfum lesið bækur
iians — og stundum dembt mátulega miklu salti
í þá andlegu fæðu, sem þar er til boða. Sin-
ciair reit bók um sláturhúsin i Chicago, sem
nafnfræg er orðin. Frá sláturiðnaðinum sagði
hann þá eftirminnilegu sögu, að þegar veyka-
mennirnir yrðu fyrir slysum og yltu í soðpott-
ana, þá væru dauðir mannabúkar skoðaðir hið
æskilegasta fituefni! I stóru sláturhúsunum
í Chicago færu rottur og mýs sömuleiðis í soð-
ið — allur sá viðbætir þakksamlega þeginn.
Við Bandaríkjamenn borðum ennþá kjöt og
notum fituefnin, þrátt fyrir þessa nafnfrægu bók
Uptons Sinclair.”
Eg hefi nú ekki minna álit á þroska
Bandaríkjam., þeirra er fylgjast sæmi-
lega með því sem er að gerast í kringum
þá, ekki sízt er ræðir um það örlitla brot
þjóðarinnar, er íslendingar mynda, að
ég hygg að þeir myndu verða nokkuð
margir, er hugsuðu sig um tvisvar — eða
jafnvel þrisvar, iíkt og Njáll — áður en
þeir væru reiðubúnir að samsinna því, er
Mr. O. T. J. talaði þarna fyrir munn allr-
ar þjóðarinnar. Og mér er það satt að
segja einkennileg og óskemtileg tilhugs-
un, að maður, sem hefir í tvö og hálft ár
haft ritstjórn kanadisks blaðs á hendi, og
búið, ég veit ekki hvað mörg ár, í Banda-
ríkjunum, gerandi sér í hugarlund að
hann fylgdist vandlega með merkustu
fyrirbrigðum þar, skuli sýnilega ekki hafa
hugmynd um það rót, er ‘‘The Jungle”
vakti, né vita, að hún kom Roosevelt
sjálfum á stað til þess að láta rannsaka
og endurbæta sláturhúsin, er bókin fjall-
ar um. Því ég vil ekki gera Mr. O. T.
J. þar getsakir, að hann viti betur. Eða
að hann skuli halda, að hann éti enn
samskonar niðursoðið kjöt og það, er
sláturhúsin í Chicago framleiddu, er
“The Jungle’’ var rituð. Auðvitað þori
ég ekki að fullyrða, að það sem hanri
leggur sér til munns af.“kjöti og fituefn-
um”, sé ekkitilreitt ‘‘á'la Chioago um
1900.” En það er áreiðanlegt, að ef svo er,
þá er hann nokkuð sérstæður meðal þjóð-
arinnar, í því að minnsta kosti.—-
En með tilliti til þessarar þekking-
ar Mr. O. T. J. á áhrifum ‘‘The Jungle” í
Bandaríkjunum, þá lá menn mér tæp-
lega, þótt ég stórfurði mig ekki á, að
því er virðist, algerðu þekkingarleysi hans
á áliti Upton Sinclairs í Evrópu, eða að
honum þyki hlægileg ummæli Brandesar
um Sinclair. Né lái mér heldur stór
1 kostlega, þótt ég svona fyrst um sinn
meti a. m. k. jafnmikils umrnæli séra
Björns Jóhannssonar og reyndar ýmissa
fleiri málsmetandi manna og kvenna, ís-
lenzkra, í Bandaríkjunum, og þau um-
mæli er dómgreind og velvild Mr. O. T. J.
hafa í sameiningu látið mér og starfi
mínu í té.—
Eg met að vísu mikils þau vinahót
Mr. O. T. J., er hann svo Ijúfmannlega og
lítillátlega klappar á kollinn á mér með
þessum orðum: "Persónulega ber ég
^engan illvilja til ritstjóra Heimskringlu.
Hann er prýðilega rithæfur og orðhagur,
þó ungur sé og óreyndur í ritstjóra-
sessi.”---■-
Kj aftæðisfrelsi
N og rógréttur
*Auðkennt hér

Eg ber heldur ekki hinn minnsta
persónulega illvilja til Mr. O. T. J. Og
það er því á engan hátt sagt honum til
lítilsvirðingar, heldur af því að það er
sæmilega rökstutt álit mitt, að ég þurfi
frekar að halda á fullyrðingum ýmissa
annara manna en hans, um ritfærni
mína og orðhegurð á íslenzka tungu, ef
ég á að géta sætzt á þau atriði við sjálf-
an mig. Um hitt, að ég sé ungur og ó-
reyndur í ritstjórriarsessi, get ég aðeins
sagt það, að ef mig misminnir ekki stór-
kostlega um fæðingarár mitt, þá hlýt ég
að vera býsna mikið nær því, að kallasc
miðaldra, en ungur maður. Að minnsta
kosti sé ég enga von til þess, að ég eigi
jafn mörg ár ólifuð, og þau, er ég hefi að
baki mér. Og ef ég er algerlega ó-
reydur í ritstjórnarsessi, eftir þó fimm
ára samfleytt starf, þá get ég ekkert
annað en beðið ‘haming'juna að hjálpa
mér, við tilhugsunina um það, að ég
hljóti að verða löngu kominn í kör, ef
ekki dauður, áður en ég get gert mér
nokkra von um að öðlast nokkra verulega
reynslu í því starfi, þótt ég legði ekkert
annað fyrir mig það sem eftir er æfinn-
ar. Og þá líka hugsað til þess að hr.
O. T. J. hlýtur þá að hafa hvílt sem ó-
tenntur hvítvoðungur alla sína tíð í
ritstjórnarsessinum, þar eð hann var þar
aðeins tæpan helming þess tíma, er ég
hefi þar setið.
W’peg, 15. apríi, 1929.
Sigfús Halldórs frá Höfnum.
Síðan skipulag-sbundið mannféllag
var stofnað, hafa menn deilt um
mannréttindi og frelsi. Hver þjóð
á sínar frelsishetjur. Eru það þeir,
setn risið hafa gegn útlendri- eða
innlendri, andlegri eða veraldlegri á-
nauð. John Stuart Mill setti þá
reglu fyrir ihlutunarrétti félagsheild
arinnar á breytni einstaklingsins, að
hver maður cctti að vcra sjálfráður,
ef hann ekki ynni öðruni skaða með
breytni sinni. Taldi hann öll lög
siðspillandi, ef þau koma í bága við
þá reglu. Bg býst við að engjn
regla sé algild og án undantekninga,
en þó er talið að þessi regla hafi
mjög skýrt og- glöggNrað tilfinning
ntanna fyrir einstaklingsrétti, og átt
sinn þátt í að honum hafi verið bet-
ur borgið á Englandi en víða ann-
arsstaðar. En hegðanfrelsi manna
takmarkast ekki eingöngu af lögum,
heldur einnig af almennum siðaregl-
um, hugsunarhætti og venjum.
Við Islendingar miklumst mjög af
forfeðrum okkar, fyrir drenglyndi
þeirra, frelsisást og fleiri dyggðir.
Við tölum oft um að vernda þann
arf, til blessunar fyrir það þjóðfél -
ag, sem við nú erum orðnir hluti af.
Islenzkt drenglyndi er yfirgripsmikið
orð, og gripur yfir flest það, er heyr-
ir til göfugu hugarfari. Ráðvendni
er einn þáttur hins forna drenglynd-
is; ekki aðeins sú ráðvendni, að stela
eigi fémunum, heldur en^u síður ráð-
vendni í orðum og hugsunum. MSin-
orðið var hin dýrmætasta eign hvers
manns, Forfeður vorir vildu heldur
láta lífið en mannorðið. Mannorðs-
þjófurinn var í þeirra augum engu
síður réttdræpur heldur en sá, sem fé-
munum stal. Hver sá, sem sannleik-
ann virti að vettugi, var settur í ó-
drengja tölu.
Við Vestur-íslendingar höfum nú
eignast frelsishetjur, menn, sem ótil-
kvaddir hafa tekið sig til að vernda
þjóðarsómann okkar, og hinn góða
orðstir, sem við höfum getið okkur
í landi hér. Hafa þeir nú í heilt
ár síaðið á árvökrum verði í blöð-
um okkar, og almenning stórfurðað
á úthaldinu. Eg er einn í tölu
þeirra sem hafa horft undrandi á
þessa varðsveit okkar frá byrjun, og
nú siðast ekki áhyggjulaus. Það
hafa komið fram í huga mínum
spurningar eins og þessar: Hvar
myndi “þjóðarsóminn” okkar standa
í áliti hérlendra manna, ef þeir hefðu
átt kost á að íylgjast með deilunum,
og bardagaaðferðinni ? Og hvað
myndi verða um framtíð íslenzks
drenglyndis, ef þessir sjálfkjörnu
leiðtogar væru teknir til fyrirmynd-
ar? Hvert stefnir íslenzk blaða-
mennská? A hún að verða opinber
leikvöllur, þar sem óhlutvendni og
slaðúrfýsn hafi mannorð einstakling
anna að leiksoppi ? Erum við að
Icggja ný lönd undir ríki mannrétt-
inda og frelsis'? Og ef svo er, eru
það þá ekki þær greinar frelsis og
réttar, sem á hispurslausu alþýðu-
máli myncju nefndar: kjaftœðis-
frelsi og rógréttur. )
Eg hafði aldrei ætlað mér að
leg'g'ja orð í deilurnar, sem staðið
hafa uni heimfararmálið, né það,
sem inn í þær hefir verið spunnið.
Hefði heldur ekki gert það nú, nema
fyrir þá sök, að nafn mitt hefir ver-
ið dregið inn í þær af öðrum, í sam-
bandi við hið svonefnda Ingólfsmál.
Og eg held jafnvel, að eg hefði þag-
að, ef ekki hefði verið dróttað að
öðrum mönnum, mannorðs-meiðandi
sökum, sem ég einn get borið um
að eru tilhæfulausar og lognar frá
rótum.
Fyrir nokkru síðan birti A. B. Ol-
son grein eftir sig í Lögbergi, þar
sem hann segir frá samtali við séra
Rögnvald Pétursson. Hafði séra
R. P. talfært_við Arnljót, hvort Þjóð
ræknisfélags-stjórnarnefndin myndi
ekki vilja leggja fram fjárstyrk
nokkurn úr varnarsjóði Ingólfs Ing-
ólfssonar til lögvarnar fyrir annan
mann. Kveðst A. B. Olson. hafa
tekið því fjærri, en gefur í skyn að
féð muni samt hafa fengist. Er
KIDNEY
A PIUS^
^UkidneT^T
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin.
viðurWennriu jneðujl, við bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mlörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúS
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir_$2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
nd
helzt að skilja á máli hans, að ein-
hverjir, eða einhver, hafi átt að
þröngva séra Albert Kristjánssyní
og mér til að taka féð, án nefndar-
samþykktar, —og því í heimildar-
leysi. Talar hann mikið um myrkra:
verk, og þar fram eftir götum.
Séra Albert: E. Kristjánsson fannt
sig meiddan af þessum aðdróttunum
í og mótmælti þeim í Heimskriglu. Hr.
: W. J. Lindal, lögmaður, lýsti einn-
| ig yfir því, að féð hefði ekki veriS
! veitt. Þetta hélt eg að væri nægi-
i legt til þess að A. B. O. myndi sanra
færast um það, að ummæli hans
I væru ósönn, og að hann myndi háTa
j drengskap til þess að aft’urkalla þau^
opinberlega, samkvæmt áskorun séra
Alberts, og biðja fyrirgefningar.
En hvað skeður?
Fjórða apríl keniur önnur grein
frá hendi hans, og er hún birt í Lög-
bergi: I upphafi greinarinnar lýsir
hann yfir því, að sér “hafi veriö
| kennt að elska óvini sína,” og fyrir
j sögnin er: “Af ávöxtunum skuluð þér
j þekkja þá.” Mún nú ekki mörgum
| þykja einkennilegir ávextir elskunn-
ar hjá Arnljóti, eftir að þeir hafa
I lesið grein hans. Því það hygg
egj að lengj megi leita, ef finna á'
illmannlegra skrif. Hann japlar
enn á sömu aðdróttunum og áður,
1 að öðru en því, að nú nefnir hann
ekki sera Rögnv. Pétursson, en
| snýst meir að hr. W. J. Lindal lög-
j manni og mér. Ekki nenni ég aö
j eltast við allar vitleysur Arnljóts.
Það er sama tuggan sem þeir félagar
þreytast aldrei á að taka hver út úr
öðrum og væta í munnvatni sínu,
áður en þeir smyrja henni á ný yfir
síðurnar í Lögbergi. En aðdrótt-
anir hans til séra Alberts, Mr. Lin-
dals og' séra Rögnvalclar, í sambandi
við þá hugmynd hans, að “tvö liundr
uð dalir hafi verið greiddir” úr
varnarsjóði Ingólfs Ingólfssonar, í
því skyni sem séra Rögnvaldur á að
hafa stungið upp á við hann í sam-
tali því, sem áður er minnst á, eru
allar tilhæfulaus heilaspuni. Eg
var gjaldkeri Þjóðræknisfélagsifis
þegar þetta Ingólfsmál var á döf-
inni. Eg hafði varnarsjóð Ingólfs
Ingólfssonar með höndum, meðan á
málinu stóð. Eg 'grejddi engum
manni eitt Cent úr þeim sjóði, neina
þeim sem nefndih hafði samþykkt
að ætti að fá borgun. Og allar
j dvlgjur hr. A. B-.Olson um þessa
j tvö hundruð dali, eru rakalaus ósann-
indi, svo ég noti vægasta orðið.
Hvorki Mr. W. J. Lindal né séra
Rögnv. Pétursson minntust á þá fjar
beiðni við mig með einu orði. Um
séra Albert Kristjánsson og launa-
kröfu mína (að henni vík ég síðar)
er það að segja: að séra Albert
vissi ekkert um hana, fyr en hanti
Jlas upp reikning minn á nefndar-
fundi, að A. B. Olson viðstóddwm,
ásamt öðrum nefndarmönnum. —
Frá þessu hafði eg fyrir löngu skýrt
Arnljóti. Og igeta menn af þesstt
séð drengskapinn, sem á'bak við að-
dróttanirnar stendur.
Þá vil ég mínnast fáum orðum á
þau atriði í grein Arnljóts, sem
snerta míg sérstakíega. Eftir að
hann er búinn að hæla sér af því,
hve vel bonum hafi farist snuðrið