Heimskringla - 02.12.1931, Blaðsíða 4

4. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 2. DES. 1031.
^rctmshringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
íyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
' Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKÍNG PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrijt til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
' and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 2. DES. 1031.
MAMMON, GUÐ OG KIRKJAN.
(Ræða flutt í kirkju Sambandssafnaðar
í Winnipeg, sunnudaginn 29. nóv. 1931,
af séra Benjamín Kristjánssyni.)
Mér líður aldrei úr minni sú stund,
þegar eg fyrir fimm árum síðan, kom
inn í kapelluna í l’Hotel des Invalides í
París, að gröf Napóleons mikla. Jarð-
neskar leifar þessa herkonungs, er reist
hafði veldisstól sinn á valkesti fjögurra
miljóna mannslífa, sem hann hafði beint
eða óbeint orðið að fjörtjóni, hvíla nú í
miklu og vönduðu skríni, gerðu af fág-
uðu rauðgrýti í kringlóttri opinni gröf
í miðju góífinu, en umhverfis standa
vörð sigurgyðjurnar tólf, gerðar af skín-
andi björtum marmara, kaldar og dramb-
samlegar á að lfta. Það er ógnarleg kyrð,
sem hvílir yfir þessum stað. Eyrir rúmri
öld síðan var ekki meiri gnýr um ann
an mann í Norðurálfu en Napóleon. Nú
er dauðaþögn, eins og þegar óveðri slot
ar. Múgurinn, sem þangað safnast dag-
lega .stendur eins og þrumu lostinn og
mælir naumast í hálfum hljóðum, eins
og hér lægi dýrlingur, sem verið væri
að biðja árnaðar hjá guði. Kapellan er
undursamlega fögur.. Hvelfingin logar í
marglitu ljósflóði. Og þegar manni verð
ur litið upp, blasir augum dásamlega fög-
ur og voldug líkneskja af Kristi, sem reist
er þar á háum stalla yfir þessari víkings-
gröf.
Eg man eftir þessum vormorgni fyrir
fimm árum síðan, þegar eg gekk þama
inn, ásamt einum vini mínum, framhjá
fallbyssunum og sigurmerkjunum í garð-
inum fyrir utan, sem enn voru með
greinilegum blóðflekkjum úr síðusti
styrjöld. Það fór fyrir mér éins og öðr-
um, að eg varð næstum því agndofa, þeg
ar eg kom inn í þenna hljóða helgidóm.
En það, sem eg undraðist, var einkum
þó þessi tilbeiðslukenda lotning, sem
fólkið sýndi þessum dýrling sínum. Og
eg horfði ýmist á skrín Napóleones og
feiknstafina, er lýstu af ásjónum sigur-
gyðjanna, er héldu á lárviðarsveigum
hans, eða eg lyfti augum mínum upp til
Kristslíkneskjunnar, sem stóð þarna með
útbreiddan faðminn og með marglitan
friðarboga yfir höfðinu.
“Hvers vegna flytja þeir skrín þessa
herkonungs upp að krossi Krists?”
spurði eg kunningja minn, sem með mér
var, eftir að vorum komnir út á götuna
aftur. “Gátu þeir fundið nokkurn ann-
an óheppilegri stað fyrir þenna morð-
varg, sem tortímdi miljónum mannslífa
til að seðja grimd sína og hégómalega
valdagirnd, en friðsæian helgidóm hans,
sem dó fyrir aðra? Er þetta logandi háð
eða felst ef til vill í þessu, bæn frönsku
þjóðarinnar um það, að Kristur megi
miskunna þessum vesalings syndara, þeg
ar hann kemur í dýrð sinni til að dæma
lifendur og dauða? Því að einhvern tíma
verður andi Napóleons að standa frammi
fyrir dómstóli Krists, og þá verður það
hans eina iíknarvon, ef Kristur verður
honum ekki óblíðari en svipur þessarar
líkneskju, sem hér stendur brosandi með
óumræðilegri mildi yfir rotnuðum bein-
um hans, yfir hrundum veldisstóli og
gleymdri herfrægð?”
Kunningi minn brosti að þessum barna-
legu athugasemdum og mælti: “Ekki
skaltu ímynda þér neitt þvíumlíkt og að
franska þjóðin sé að biðja Krist fyrir-
gefningar til handa Napóleoni, fremur
en hún mundi biðja Napóleon fyrirgefn-
ingar til handa Kristi. Því að hún trúir
engu síður é Napóleon, en Krist. Nei, hún
trúir miklu meira á Napóleon, eins og
þú getur séð á þessum blóðugu vopnum,
sem rétt nýlega er búið að taka að her-
fangi af nágrannaþjóðunum. Napóleon
var aðeins persónugervingur hins franska
hernaðaranda, ágirndar, valdafýstar og
drambs. Þess vegna elskaði öll þjóðin
hann og dáðist að honum og fylgdi hon-
um til hverskonar glæpa. En á hinu
leytinu er Kristur, þessi útskúfaði og
lítils virti guð, sem þjóðin trúir á að
nafninu til. Hann svarar til þeirrar misk-
unnar, göfuglyndis og bróðurþels, sem
svo iðulega er gert að hornreku úti í
yztu afkima hugans, í hamslausri bar-
áttu fyrir veraldlegri upphefð, í miskunn-
arlausum þrældómi fyrir hégóma þessa
heims. Kristur á lítil ítök í hugum
manna, en samt örlítil og þegar honum
hefir verið misþyrmt mjög níðingslega,
þá er þó eins og menn fái af því örlítið
samvizkubit, og reisa honum þá gjarna
fallegar kirkjur, þar sem þeir loka hann
inni og fara ekki að sjá hann, nema
endrum og eins. Þetta er hið mesta þjóð-
ráð, sem menn hafa fundið upp í guðs-
dýrkun sinni, og hér má einmitt sjá eitt
hið stórkostlegasta merki um þenna
framúrskarandi hæfileika mannanna til
að hræsna fyrir sjálfum sér: Undirniðri
finna þeir, að þeir hafa krossfest Krist í
sálum sínum með því að fylgja Napóleon,
sem þeir elska. En til þess svo að kyrra
samvizkur sínar, gera þeir tilraun til
þess að sætta þessa guði, með því að
byggja dýrlega kapellu yfir báða og spara
til engan hlut. Þannig ímynda þeir sér
að Kristur verði gerður ánægður, að nógu
skrautlegt hús sé gert yfir hann,
svo að hann hafi minni tilhneigingu til
að hætta sér út í daglega lífið, því að
þar ríkir Napóleon enn. Það er aðeins
mold hans og aska, sem hér er inni-
byrgð”.
Mér hefir oft dottið í hug þessi at-
hugasemd vinar míns, eftir að eg fór að
kynnast kirkjumálum nánar, en af ímynd-
un einni og þeirri hugmynd skólaár-
anna, að í kirkjunni væri virkilega starf-
andi guðs andi og kraftur mönnunum til
viðreisnar og blessunar. Nú upp á síð-
kastið hefir aftur og aftur komið að mér
sú spurning, hvers vegna verið sé að
halda við kristindómi að nafninu til hér
í Ameríku, þar sem svo lítill kristindómur
er til í raun og veru, hvers vegna enn sé
bygðar stóreflis kirkjur, eftir að flestir
eru hættir að trúa á guð eða Krist?
í fljótu bragði gæti manni dottið í hug,
að kirkjurnar, með turnum sínum og
bogaglúggum, væri aðeins bygðar til
prýðis innan um luralegar og kuldalegar
stórbyggingar verzlananna, til að brjóta
það leiðinlega tilbreytingarleysi, sem ann-
ars hvílir yfir öllum hörgum og hofum
Mammons. Það væri hægt að ímynda sér,
að hér réði einhver neisti af næmleika
fyrir fagurri byggingalist, ef maður yrði
þess ekki jafnframt var, hversu herfilega
kirkjurnar stinga að jafnaði í stúf við alt
umhverfi sitt og standa einmana og ut-
anveltu eins og munaðarlaus börn í öllu
argaþrasi stórborgarlífsins.
En það gæti verið ýmsar fleiri ástæð-
ur„ og þannig er líka iðulega látið í
veðri vaka. Sumir eru svo hreinskilnir að
segja það blátt áfram, að þeir vilji vera
í kirkju aðeins fyrir félagsskapar sakir,
en ekki af því, að þeir trúi neinu af því,
sem þar er kent. Þeir segja, að stundum
hitt maður þar manneskju, ^em maður
geti haft ánægju af að kynnast, og geti
hjálpað manni til að drepa tímann, þegar
hann verði altof leiðinlegur, og ef mað-
ur þess vegna kæri sig um að eignast
einhverja kunningja, þá séu kirkjur ekki
óþægilegri félagsskapur til þess en ein-
hver annar. Auk þess geti slíkur félags-
skapur stöku sinnum hjálpað manni til
að komast að atvinnu eða á einhvern
annán hátt stutt menn til að koma ár
sinni fyrir borð, og þá sé óneitanlega
ofurlítið gagn að honum. Því að það
þykir altaf gott, að geta varið fé sínu á
þann hátt, að það komi til baka með
margföldum vöxtum, jafnvel þótt það
fari til kirkjulegs félagsskapar. T. d. borg-
ar það sig fyrir viðarkaupmanninn, að
gefa 1 cord af við til kirkjunnar, er kirkj-
an síðan kaupir af honum tíu cord, hvað
þá ef safnaðarfólkið virti þessa rausn á
sama hátt og léti hann sitja fyrir við-
skiftum sínum. Á þenna hátt skilja marg-
ir að hægt sé að hafa gagn af kirkju-
legum félagsskap. En þá er auðvitað um
að gera að vera í stórum kirkjum. Þar
geta kaupmenn selt meira. Þar fá læknar
og lögmenn fleiri viðskiftavini. Þar hafa
fátæklingarnir meira tækifæri til að fá
vinnu. Með öðrum orðum, þar er hver
dollar, sem eytt er í félagsskapinn, viss-
ari .til að skila sér aftur með góðum
vöxtum í beinhörðum peningum. Þess
vegna þykir það oft og tíðum gera minst
til, þótt það sem fram fer í kirkjunum
sé ef til vill ekkert annað en tómt bull
og vitleysa. Kanske bezt, að það sé svo
mikil fjarstæða, að það trufli ekki hugs-
un eða sálarfrið nokkurs manns. Hitt
er ófyrirgefanleg synd, ef kirkjur eru
litlar, því að þá er ekkert upp úr þeim
að hafa. Þar selja kaupmenn lítið, þar
hafa læknar og lögmenn lítið að gera,
og þar hefir fátæklingurinn svo sem ekk-
ert tækifæri. Og þá þykir auðvitað ekki
mikils um vert að koma þar inn fyrir
dyr, allra sízt ef einhvern tíma væri
hróflað þar við þeim staðreyndum hvers-
dagslífsins, sem þykja óþægilegri til um-
hugsunar en ímynduð dýrð annars heims
— eða þar er sagt einhvern tíma annað
en það, sem menn eru vanir að heyra í
kirkjum, búast við að heyra þar eða vilja
heyra þar.
Eg hefi orðið fjölorður um þessa fé-
lagslegu hlið kirkjulífsins, ekki af því, að
eg álíti hana hina einu skýringu þessa
máls eða fullnaðarskýringu þess, heldur
af því, að á hana má líta sem eina skýr-
ingu af mörgum.
Sumir álíta, að kirkjum sé aðeins við-
haldið af gömlum vana, og hvað kenn-
ingum þeirra viðvíkur, þá séu þær í sjálfu
sér orðnar úreltar, en mennirnir haldi þó
ennþá í þær eins og gamla flík, sem þeir
geti ekki fengið af sér að fleygja, enda
þótt þer viti, að hún sé orðin bráðónýt
fyrir löngu. Auðvitað viðhelzt margt f
kirkjumálum eins og annarsstaðar fyrir
gamlan vana, en þó getur þetta ekki ver-
ið nein endanleg skýring á jafn umfangs-
mikilli stofnun og kirkjan er, að hún við-
haldist aðeins af vana. Það verða að vera
einhverjar brýnni ástæður. Og getum vér
þá loks litið á skýringar kommúnista á
tilveru kirkju og kristindóms:
Þeir halda því fram, að trúarbrögðum
sé viðhaldið af þeim stéttum mannfélags-
ins, sem betur eru stæðar, eins og hand-
hægu ráð til að blekkja og kúga alþýð-
una. Trúarbrögð séu ópíum fyrir fólkið.
Það sé af ásettu ráði deyft fyrir jarð-
neskum hörmungum sínum og allskonar
áþján, með staðlitlum stöfum og skrum-
kendum loforðum um sælu í himnaríki
ef það aðeins láti nógu auðveldlega á sér
ganga hér í þessu lífi. Með öðrum orð-
um: kirkjurnar séu í raun og veru ekk-
ert annað en dulbúin glæpafélög, þar sem
nafn guðs eða Jesú Krists séu höfð að
skálkaskjóli, til að svíkja auðtrúa lítil-
magna í hendur okrara og níðinga.
Auðvitað er þessi síðasta skýring mjög
svo ýkjukend, og þó að allar þær skýring
ar á viðhaldi kristindómsins, sem eg hefi
nú talið upp, geti að vísu komið til greina
í vissum tilfellum, þá eru þær þó hver
um sig mjög einhliða og segja ekki allan
sannleikann. Skýring kunningja míns á
trúarlífi Frakka fer vafalaust nær lagi.
Kirkjan er ekki að upphafi eða eðli til
glæpastofnun, enda þótt sagan og reynsl-
an sanni það, að hún getur auðveld-
lega orðið það í höndum óvandaðra
manna. Hitt er öllu nær að segja, að
hún sé einskonar sáttartilraun. Þrátt fyr-
ir eigingirni mannanna og margskonar
blindni fyrir andlegum hlutum, verða þeir
þó stöku sinnum varir við rödd í sál
sinni, sem kgnske alveg óvænt og skyndi-
lega grætur undan þunga hins vonlausa
hversdagsstrits.. Staðreyndir og athafnir
hversdagslífsins nægja ekki til að friða
þessa rödd, sem svo oft er daufheyrst við,
að hún hlýtur að hrópa stöku sinnum og
heimta áheyrn. Þá eru kirkjur bygðar til
að gefa henni einlnerja félagslega útrás.
Kærleikshvatir mannsins, bróðurþel, mis-
kunn og göfuglyndi er klætt upp í spari-
föt og leitt í kirkju á sunnudögum. En
það sem hrapallegast er við þetta, er það,
þegar svo fer, að kirkjan verður aðeins
að nýju fangelsi fyrir hinar betri hvatir
mannanna. Því að sáttartilraunin milli
hins æðra og lægra eðli mannsins fer
of oft á þá leið, að hinum betri hvötum
er vaggað í svefn með sálmasöng og
bænum, á meðan hverskonar óbilgirni
fær að leika lausum hala á orustuvelli
lífsins.
Á stríðstímum til dæmis, tekst sáttar-
tlraunin milli Krists og Napóleons á-
valt þannig, að Kristur er látinn ganga
til liðs við Napóleon. Eg hefi séð hann
málaðan með byssu um öxl ásamt öðr-
um “stríðsmönnum guðs’’. Þá þykir
Kristur góður. Á öllum tímum gengur
það álíka liðlega, að sætta guð og mam-
mon, það er að segja sé það gert með
þeim hætti, að guð gangi til liðs við
mammon. Því að hitt gengur ávalt miklu
treglegar, að fá mammon til að ganga til
liðs við guð, og í gegnum alla þá sáttar-
tilraun skín það mjög svo greinilega,
hversu mikils til heitar menn
elska mammon. Þetta sýnist
samt mjög undarlegt, þar sem
allir vita, að mammon er skurð-
goð, sem menn hafa búið til,
og engin trúarbrögð eða saga
fer af því, að hann hafi skapað
menn eða haldi sinni almátt-
ugu verndarhendi yfir þeim.
Menn vita það jafnvel og við-
urkenna, að mammon er svikull
og gjafir hans stundum til vafa-
samrar blessunar. Þó elska
menn hann eins og augun í
höfði sér og hjartað í brjósti
sér.
W- DODDS
'kidney
4Dder TROyjVi
^heumaTJS
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
Sá guð, sem menn hins vegar | meðul við bakverk, gigt og blöðru.
, , , . , ... . sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
játa tru sina á í kirkjum og er stafa frá veikiuðum nýrum. -
látast vera að tilbiðja þar, ev j Þ*r eru til söiu í öiium iyfjabúð-
talinn að vera almáttugur skap- “ 0S fpí “Í& Trl
ari himins og jarðar. Hann á , Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
að vera gjafarinn allra gæða, °“to- °nt - °S aenda andvirðið þang-
einnig gullsins. Hann á að hafa „.
skapað mennina og alt líf og kvikmyndahúsin hér í bænum
haldið því við af vísdómi náðar vjg óvanalega mikla aðsókn
sinnar og miskunnar. Þessi guð mikiu betur en nokkru sinni
í himnunum, þessi guð trúar- fyr Nauðsyn kvikmyndanna,
bragðanna, er því í orði kveðnu þessa gáfulega skáldskapar
talinn að vera upphaf og endir frú Hollywood, sem allmörgum
tilveru vorrar og hin eina von sálarfræðingum nútímans er
vor í lífi og dauða. En í fram- farjg ag koma saman um, að
kvæmdinni birtist svo trúin á munj fjestu öðru fremur stuðla
þenna guð í því, að það þykir ag þvf> ag gera kynslóð nútím-
rausn að gefa einstöku sinnum ang grunnhygna og léttúðuga,.
25 cents til þess eina félags- þykir nú vera orðin svo mikil,
skapar, sem menn halda pppi ag tæplega þykir forsvaranlegt
til þess að vegasama guð sinn annag; en a5 senda jafnvel
og skapara, og til þess að berj- jjnrn 0g 0yita til að horfa á þær
ast fyrir þeim hugsjónum, sem ejnu sjnnj ega tvisvar á viku.
sú trú hlýtur að hafa í för með Qg naumast getur svo mikla fá-
sér. Gyðingar, sem taldir eru að fæklinga, að þeir áætli ekki viss
hafa verið allra þjóða féfastast- útgjold á mánuði til kvikmynda-
ir, guldu þó gjarna tíund a. busanna, Þessar sýningar þykja
öllu, sem þeir áttu, til niustei- nþ orðið svo lífsnauðsynlegar,
isins. Vér þykjust gera vel, ef að gþðgergaféiögin gangast jafn
vér gjöldum eitt per cent. af vg] fyr]r því> að útvega þurfal-
tekjum vorum, eða tíu sinnum jngUm bæjarins aðgöngumiða
minna. Vér látumst trúa því, á ]eil{húsjn við og vjg, til þess
að allar góðar gjafir komi að þejr þurf. ekkj að fara á mls
ofan frá föður ljósanna. En rfð þegSa blessun nútímans. Þó
þegar svo á að fara /að byggja kjrkjurnar nytu þess vegna
kirkjur eða halda saman söfn- ekkj mejrj hollustu> en kvik-
uði til að vegsama hans dýrð, myndahúsin njóta nú yfirieitt,
þá er aldrei hægt að reita sam- þg finnur enginn til þess að
an pening til þess, nema með þ&u géu þjóginni til byrði, þá
harmkvælum. Þetta er stað- muDdj hagur þeirra standa með
reynd, hvort sem vér stingum ágætum blóma, og enginn ein-
hendinni í vorn eigin barm eða staklingur þurfa að finna til
lítum til annara, og þessi stað- mejrf þyngSia af kirkju sinni,
reynd ber svo glögt vitni sem | en þvf kvikmyndahúsi, sem
verða má um það, hvað vér hann yanur að sækja, a. m..
trúum mikið á guð í raun og k ejnu sjnnj á yiku
veru. Þetta er svo auðvelt reikn-
Það er ekki sagt með nein- ingS(iæmi sem verða má, og
um ýkjum, þó að til séu auð-1 get eg eklíl verig ag fara út í
vitað margar heiðarlegar und- það núnar. Hinu ber sízt að
antekningar frá því, að afstaða
fólks til kirkjunnar er yfirleitt
neita, að eins og ástandið er,
kemur það altaf hart niður á
orðin á þá lund, að það tímir j orfúa einstaklinga, að viðhalda
ekki að halda henni við, að kirkjum, og hefi eg oft og tíð-
minsta kosti ef það þykist ekki
hafa þann félagslega ávinning
eða skemtun af henni, sem það
heimtar, annaðhvort af prest-
inum eða hvað af öðru. Á örð-
ugum tímum eins og nú eru, er
auðvitað barið við fjárkreppu og
peningaleysi, þegar menn þykj-
ast ekki hafa efni á því, að
styðja kirkjur. En að þetta er
ekkert nema yfirvarpsástæða,
má auðveldlega sýna fram á
með því að benda á, að fyr á
timum, þegar hagur almennings
stóð yfirleitt mörgum sinnum
ver en nú, dafnaði kirkjan og
græddi auð fjár, af því að þá
trúðu menn alment á málefni
hennar. Og þar sem menn trúa.
vantar aldrei fé. Þar sem menn
lykjast fá eitthvað fyrir fé sitt,
er það fúslega látið af höndum.
En t>að er grunur minn, að nú
sé trú manna á guð kirkjunnar
mörgum tilfellum orðin svo
þokukend, að það fé, sem menn
mundu ekki láta af höndum til
kirkju sinnar, nema fyrir eftir-
gangsmuni eða með eftirtölum,
mundu þeir með glöðu geði láta
fyrir drykk í bjórstofu, eða fyr-
ir skemtun á kvikmyndahúsum,
hvað þá ef unt væri að gambla
með það í hofum mammons,
þó ekki væri nema með einum
möguleika á móti tíu, að geta
hagnast af þeim.
Til þess að sanna það, að
eg fer ekki með staðlausa stafi,
nægir að benda á það, að ein-
mitt nú í harðærinu, þrífast
um undrast þann dugnað og þá
þrautseigju, sem einstaka menn
og konur sýna í þessu efni. En
samt sem áður sannar þetta
það, sem eg hefi áður sagt:
Þung vinna kemur á einstaka
menn aðeins af því, að allur
fjöldinn hefir engan áhuga og
stendur nákvæmlega á sama,
hvort kirkjan lifir eða deyr. —
Þess vegna er heldur ekki hægt
að segja, að söfnuðir hér í
Ameríku séu nú í kröggum af
því að þeir geti ekki haldið við
kirkjum sínum af fjárhagsá-
stæðum. Ástæðan er aðeins sú,
að þeir vilja það ekki. Að minsta
kosti er áhugi þessrar kynslóð-
ar fyrir guði sínum snögt
minni en fyrir leikurunum
vestur í Hollywood. Því að með-
an hver bekkur er þétt setinn
í kvikmyndahúsunum og börn-
in næstum því ómálga send
þangað, til að horfa á Mickey
Mouse og aðra afkáralega
skrípaleiki, sem hvergi eiga sér
stað í veruleikanum sjálfum, og
þeim eru kend þar morð, inn-
brotsþjófnaðir og ýmiskonar
daður, sem þeim liggur ekkert
á að læra á undan stafrofinu,
— meðan fullorðna fólkið flykk
ist þangað til að horfa á til-
búna sorgarleiki, sem það gæti
séð miklu sannari og alvarlegri
í veruleikanum alt í kringum
sig, ef það gæfi sér tíma til að
gefa gaum að honum — en
sunnudagaskólarnir og kirkjurn
ar eru hálftómar og það þykir
\