Heimskringla - 09.12.1931, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 9. DES. 1931.
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSíÐA
RÍKIÐ OG ÞJÓÐIN.
Frh. frá 3. bls.
semi ríkisvalds er alls ekki til,
og þótt það væri til, væri það
ónýtt, ef þjóðin hefði engum
kröftum á að skipa til að gera
það form lifandi og starfandi.
En aftur á móti, ef þessir kraft-
ar eru til, þá sýnir reynslan, að
þeir njóta sín furðanlega hvað
ófullkomið sem ríkisformið sýn-
ist vera.
Svo erfitt uppdráttar sem
ríkishugmyndin á hér á landi,
og svo vanþakklátt verk, sem
það hlýtur að vera, að brjóta
fyrir henni ísinn, því frekar
her að minnast þess með við-
urkenningu, sem nú á síðustu
tímum hefir verið ritað um
stjórnarfarsbætur í landinu. —
Þær ritgerðir, sem með réttu
hafa vakið mesta athygli, eru
“Stjórnarbót'’ dr. Guðm. Finn-
bogasonar og “Goðastjóm"
próf. Guðm. Hannessonar. —
Hvort sem tillögur þessara höf-
unda verða teknar ^bókstaflega
til greina eða ekki, þá hafa þær
gert mikið gagn með því að
skýra hina brýnu nauðsyn á
bættu stjórnarástandi í landinu.
Fyr í þessari grein hefir ver-
ið drepið lauslega á hfelztu með-
•ulin, sem notuð eru til þess að
tryggja ríkisvaldið gegn árásum
þjóðræðisins. Það eru konungs-
vald, ópólitískt forsetavald og
ópólitískir ráðherrar, og enn-
fremur ríkisþing við hliðina á
þjóðþinginu. Þá má einnig geta
l)ess, að sumstaðar eru sérstakir
stjórnmálaflokkar í þinginu, er
kalla sig ríkisflokka og hafa
það á stefnuskrá sinni að verja
hagsmuni ríkisins. Einnig má
minna á hið svonefnda einveldi
og fárra manna ráðstjóm, Sem
annaðhvort eyðileggur þjóðþing
með öllu eða hefir það aðeins
til ráðagerða.
Það sem hér á landi mun
einna fyrst skiljast, er nauð-
synin á því að fá staðfestingar-
valcjið inn í landið í formi jarls-
stjórnar eða ríkisforseta með
neitunarvaldi. — Vilji menn
halda fast við það, að þingið
sé aðeins þjóðþing, þá er sjálf-
sagt að hafa það í einni deild,
en það kostar þá það að setja
í landsstjórnina ópólitíska ráð-
herra, jafnhliða ópólitískum ráð
herrum þingsins. — Ef ein-
heildarskipun á þinginu verður
höfð, er því óhjákvæmilegt að
takmarka allmikð það þingræði
sem hingað til hefir verið ráð-
andi. Aftur má fremui; bjarga
því við með því að hverfa frá
hreinni tvídeildarskipun, þann-
ig að Neðri deild verði þjóð-
deild þingsins, en Efr deild verði
gerð að ríkisdeild með fulltrú-
um, sem væru þannig valdir, að
þeir væru sem óháðastir þjóð-
deildinni.
* * *
Það er sérstakt verkefni að
athuga, hvernig hlaða skuli
grundvöllinn undir ríkisvaldið,
og skal ekki farið nánar út í
það að sinni. — En allar endur-
hætur á þessu sviði verða ó-
ingar á líffræðilegri stöðu
mannanna að því er snerti heil-
brigði, mannfjölda eða kyn-
bálka? Mundir þú hrófla nokk-
uð við gildandi uppeldisaðferð-
um mannkynsins?
Eg hef prófað þessar spurn-
ingar á sjálfum mér, segir
Wells, og ætla nú að svara þeim
fyrir mitt leyti. Það getur vel
verið, að þér líki ekki svarið, en
þá skalt þú svara betur, en eg
held, að þú hafir engan rétt til
þess, að áfellast mitt svar, fyr
en þú hefir sjálfur komið með |
annað betra.
Verið vissir
kaupið
hina beztu.
HIN BEZTA ER
CITY
MILK
Kostmikil, hrein nærandi
. . . Fullkomnasta fæðar.
fyrir fólk á öllum aldri.
Pantið strax birgðir af
City Milk hjá . . .
N íaf ns Pj öl Id nSÍ I

nýtar, ef þjóðin vaknar ekki til
skilnings á því, að núverandi rýmt að gagni nema hver þjóð
Er unt að afnema styrjaldir? j
Eg mundi afnema styrjaldir.
Maygir halda að það sé ógern- |
ingur að afnema styrjaldir, en 1
eg er ekki á þeirri skoðun. Sum- !
ir mundu ekki afnema þær þótt
þeir gætu það. Þeim þykja.
styrjaldir .mesta íþrótt heims-
ins. Þetta er smekkatriði og j
eg hef ekki smekk fyrir hörm-.!1-.................. ._
ungum og sigrum. M. Kellog | iækka þær. Þetta merkir aftur
lýsti því yfir fyrir skömmu, að það að iækka verður gengi
styrjaldir væru afnumdar, en þeirra peninga, sem greiða á
það var árangurslítið. í Man-. nieð skuldirnar. Með öðrum
sjúríu er nú líkt ástatt og áður j orðum, verðlag verður að
en Kellog kom til sögunnar. Eg ' iiækka. Frámleiðslan er nú löm-
verð þessvegna að segja frá því, | ug af verðlagi, sem er of lágt
segir Wells, hvernig eg ætla að j til þess að grt5ði sé í því eða
afnema styrjöldina. Að mínu það g6fj koldið lífvænlegt kaup
áliti verður styrjöldinni ekki út-j0g framleiðendur eru því ófærir
stjórnarform, undir alræði
flokkanna, hefir þegar kveðið
upp dauðadóm yfir hinu ný-
fengna sjálfstæði, og þeim dómi
verður fullnægt innan fárra ára,
ef ekki verður hafist handa. —
Það þarf að koma inn í stjórn-
málalíf vort algerlega nýr andi,
ef alt á að far vel.
Halldór Jónasson.
—Eimreiðin.
UM VÍÐA VERÖLD.
Kreppan og framtíð mannsins
og menningarinnar.
Ef H. C. Wells væri alræðis-
maður heimsins.
gért þetta eða hitt á sínu af-
H. G. Wells hefir nýlega flutt
erindi um ástandið í heiminum
og um það, hvað hann hugsar
sér að gera mætti til þess að
bæta úr ástandinu. En hann
hefir margt skrifað um þessi
mál áður, og hefir Lögretta
sagt frá því sumu.
Það hefir orðið æ augljósara
á nokkrum undanförnum árum,
segir hann, að alt mannkynið er
í mikilli hættu, sem yfir vofir
af völdum nýrrar ægilegrar
styrjaldar, og að ekkert, sem á-
hrif hefir, er til þess gert að
stemma stigu fyrir þessum
voða. Og á síðastliðnu ávi, eða
þar um bil, hefir einnig orðið
okkur ljóst, að yfir vofir einnig
annar voði, sem ef til vill er
ennþá meiri, sá sem sé, að pen-
inga- og fjármálakerfi okkar sé
j ólagi, að efnahagsmál okkar
eru í upplausn og að skortur
og eymd breiðist meðal miljóna
manna. Og þetta gerist í ver-
öld, sem fróðir menn segja um,
að í gæti verið heilbrigði, tóm-
stundir og góð afkoma fyrir
alla. Allir þekkja þetta ástand
og þá erfiðleika, sem nú steðja
að og þarf nú ekki framar að
Btjaka við fólki til þess að það
sjái hættuna, þótt einu sinni
hafi það verið nauðsynlegt.
Kvartanirnar um þetta eru nú
orðnar næstum því hversdags-
legar og oft leiðinlegt að hlusta
á þær, svo að mig langar helst
til þess að spyrja um það, segir
Wells, þegar eg heyri þetta:
Hvað mundir þú gera við ver-
öldina, hvað mundir þú sjálfur
taka til bragðs, ef að þú ættir
sjálfur að ráða fram úr vand-
anum og bera ábyrgð á því, í
stað þess að finna að því, sem
aðrir gera.
Venjulega svarið er: Hvað get
eg gert? Þeir sem kvarta og
finna að segjast allir vera áhrifa
lausir. Við þekkjum öll þessar
afsakanir. Og þótt þessi spurn-
ing sé lögð fyrir fólk, sem í
raun og veru hefir áhrif, þá er
svarið það sama. Þeir geta við
ekkert ráðið, þeir segjast geta
um það að greiða skuldir. Þess
um sig afsali sér nokkru af j vegna þjaumst við af eymd í
völdum sínum i hendur nýrri mjðjum allsnægtunum.
alþjóðastjórn, sambandsstjórn j Hængurinn á öllu þessu er
fyrir allan lieiminn, í hendur, nú s4> að þessi peningamál eru
friðarþings. Meðan þjóðunum j nú ekki undir einni Btjðrni
er það frjálst hverri um sig, að | keidur mörgum stjórnum, sem
fara i stríð, fara þær það. Frið- ^ ÚVer otar sínum tota. Það er
arþingið mundi ekki vera eins auðveit að segja að feiia eigi
flókið. að skipulagi og Þjóða- , gengið> en það er ervitt að fram
bandalagið, en það mundi hafa , kvæma þetta svo, að ekki verði
miklu meiri völd. Fyrst um sinii júr þvi vitieySa og fjárhagslegur
mundi eg varla hafa í þessari • giundroði og hætta. Stærstu
alþjóðastjórn fleiri fulltrua en þjúðir heimsins hafa ekki einu
markaða sviði, en engu um fr4 svo sem 4tta eða níu stær-jsinni sömu peninga til þess að
stu þjóðunum . Hinir kæmu ; mæ]a & viðskifti sín og þær eru
seinna. Þetta yrðl einskonar ekki a]Iar jafn illa stæðar
yfirstjórn alls heimsins, hún Kreppan er um alIan heim, en
mundi verða einskonar sam-
nefnari allra utanríkisstjórna og
allra sendisveita og hún mundi
verða stöðug afvopnunarráð-
stefna, samnefnari fyrir öll her-
mál heimsins, miðstöð einskon-
ar alheimslögreglu.
það þokað, þegar^ um almenn-
an gang málanna er að ræða.
Slíkt er hverjum einstökum of-
viða, segja þeir.
Fyrir rússnesk áhrif, fyrir á-
hrif frá örvæntingarinnar á-
ræði í Rússlandi, er orðið áætl-
un eða plan nú mjög uppí móð-
inn. En enginn hefir neina á-
ætlun fyrir heiminn í heild
sinni. Það er svo að sjá, að
utan Rússlands, séum við öll of
uppburðarlítil og einurðarlaus
til þess að gera nokkura áætlun
um ástandið og það hvert alt
stefni. Við látum hætturnar
steðja að okkur, koma nær og
nær, en okkur .virðist það ó-
kleift að hefjast handa til þess
að bjarga sjálfum okkur.
Wells segist hafa talað um
þetta við mikinn fjölda manna
og komist að þeirri niðurstöðu
að það mundi verða að mjög
miklu gagni, ef hver maður
gerði sér grein fyrir því, hvað | ^á^tinn um endurskoðun“á | heimsmynt, en kaiia eidri mynt
Alheims fjármálastjórn.
En slík allsherjarstjórn eða
friðarþing stæði ekki eða starf-
aði af sjálfu sér. Jafnframt
þyrfti að stofna aðra alheims-
stjórn sem hefði til meðferðar
efnahag og fjármál. Það er
þörf eitthvað í þessa átt, sem
knúð hefir menn til þess að
setja upp alþjóðabankann,
kemur misjafnlega fram í ýms-
um löndum.
Peningarnir tákna sitt hvað
í hverju landi fyrir sig.
Svo sem hundrað árum fyrir
stríð var gullmynt í raun og
veru heimsmynt vegna hinnar
miklu gullframleiðslu í Afríku,
Ástralíu, Kaliforníu og Klon-
dike. En nú hefir gullgildið al-
veg brugðist. Það er skrítið,
íþví gullið eykst hjá helztu ríkj-
um heimsins, um leið og láns-
traustið lamast og mikill fjöldi
mannkynsins lendir í neyð og
kreppu. Eg mundi fela peninga-
útgáfu einni, og aðeins einni al-
heimsstofnun. Eg mundi ákveða
skuldagreiöslunefndirnar o. sl. . , .
En þetta þart alt að ganga bet- s“tig. d. þe.rrar myntar, sem
„r og hraðar. Alheinletjármála- er hverrar eaBnt,m
þing mitt mundi gera tuttug„íi>ri gagnvart hmmmyju al-
hann mundi gera, ef hann ,ætti
að ráða heiminum.
Gerðu ráð fyrir því, að þú
framleiðslu og verslun heimsins.
Það mundi ekki brjóta niður
alla tollmúra undir eins. Það
sért alræðismaður alls heimsins mundi valda alt of miklum
í næstu tuttugu ár. Allur heim-
urinn er nákvæmlega eins og
glundroða. En það mundi vinna
að því að koma samgöngumál-
hann er núna, að öðru leyti en 'um heimsins í samfelt kerfi, láta
því, að þú ert alræðismaður. Þú j ræktun hverrar tegundar, sem
hefir engin dularfull völd eða' rækta þarf, fara fram þar, sem ! stíórn er að mínu áliti, segir
mátt og engin bein yfirráð yfir j skiiyrðin eru best, láta veita á | Wells, undirstöðuskilyrði þeirr-
hjörtum og hugmyndum fólks- j eyðimerkur og rækta skóga.
ins. Þú getur ekki látið fólk- p>etta íjármálaþing mundi krefj-
ina inn smátt og smátt. Allsherj
ar peningastofnunin ætti svo að
sjá um það, að dreifing hinnar
nýju myntar færi þannig fram,
að skuldir minkuðu í réttum
hlutföllum en framleiðslan yk-
ist. Ein og sama mynt um all-
an heim og allsherjar fjármála-
mínu
Dr. M. B. Halldorson
401 Bnyd RUIk.
flkrlfatofusími: 23674
Stundar sérstaklegra lungrnasjúk
dóma.
Er aTJ flnna á skrifstofu kl 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Heimlli: 46 Alloway Ave
TalMfiuit 33158
DR A. BLONDAL
602 Medlcal Arts Bldg.
Talsími: 22 296
Btundar sérst&klega kvensjúkdóma
og barnasjúkdóma. — AtJ hitta.
kl. 10—12 ♦ h. og 3—6 e. h.
Haimlll: 806 Vlctor St. Sími 28 130
Dr. J. Stefansson
116 NKDICAL ARTS IILDG.
Horni Kennedy og Graham
■ tundar elagttagn nug*nn- eyrn m
nef- og k verka-Mj Akdómn
Er ah hltta frá kl. 11—12 f. h
og kl. 8—6 e. h
Talnlmii 2IN34
Hetmlll: 638 McMillan Ave 42691
MOORE’S TAXI LTD.
Cor. Donald and Graham.
90 Cenli Tazl
Frá etnum sta® til annars hvar
sem er í bænum: 6 manns fyrlr
sama og einn. A.Uir farþegar á-
byrgstir. allir bílar hitabir.
Slmi 23 80« t8 llnur)
Kistur, töskur o rhúsgagrna-
flutningur.
DR. L. A. SIGURDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Phone 21 834 Office tímar 2-4
Heimili: 104 Home St.
Phone 72 409
ið unna hvort öðru og ekki lát-
ið það t. d. trúa á Múhamed, en
hvernig svo sem á því stendur,
þá hlýðir fólkið þér, alveg eins
og ult löghlýðið fólk hlýðir lög-
legu yfirValdi. Það getur verið
að því sé það pljúft að hlýða,
en gerir það samt, meðan ein-
ræði þitt stendur. Þú hefir ó-
takmarkað löggjafar- og fram-
kvæmdavald. Þá kemur önnur
spurning.
Hvernig mundir þú fara með
heiminn? Mundir þú útrýma
styrjöldum? Og ef svo, hvernig
mundir þú búa um hnútana til
þess að girða fyrir það, að styrj-
aldir ehdurtækju sig. Mundir þú
gera nokkurar stórbreytingar á
efnalegu lífi heimsins? Mundir
þú gera tuttugu ára áætlun?
Mundir þú hreyfa nokkuð við
peningamálunum? Mundir þú
ast mikils mannafla. Eg mundi
fá alla duglega kaupsýslumenn
og framleiðendur til þess að
starfa með því og eg mundi
koma á miklu kerfi af sérskól-
um og rannsóknarstofnunum.
Eg mundi reyna að fá fólk til
þess að tala alt sömu tungu,
vegna þess að af því væri mikil
þægindi.
Sama mynt um allan heim.
Ein og sama mynt yrði að
ganga um allan heim. Það er
nú knýjandi nauðsyn. Það er
augljóst að peningakerfi nú-
tímans er að hrynja saman. Það
er fomt og úrelt. Það er rotið.
Framleiðslu heimsins er íþyngt
með þungri skuldabyrði. Fyr-
sta verk alræðis míns mundi
verða það að gera heiminn gjald
þrota. Þetta merkir það, að
ar endurskoðunar á efnahags-
málum heimsins, sem er hinn
eini trausti grundvöllur alheims ínni
friðar'og farsældar.
gera nokkurar gagngerðar breyt styrkja yrði yfir skuldir eða
Fólksfjölgun og takmörkun
hennar. <
En ef slíkur alheimsfriður og
farsæld kæmist á, mundi þá
ekki verða sívaxandi hætta á
ógurlegri fólksfjölgun og á-
rekstri þjóðflokkanna? Ef eg
væri alræðismaður, segir W’ells,
mundi eg sjá um það, að þekk-
ingin á því hvernig takmarka
má fójksfjöldann, yrði útbreidd
um allan heim. Eg held ekki
heldur að hætta yrði á því að
kynflokkunum slægi saman.
Þegar mönnum yrði frjálst að
vera, hvar sem þeir vildu á
jörðinni, mundu þeir helzt vera
^ar, sem loftslag og land væri
bezt við þeirra hæfi. Þegar þeir
kunna að takmarka fjölda sinn
gera þeir það. Hinir miklu
þjóðflutningar liðinna tíma hafa
verið hungurgöngur, og ráð-
stafanir mínar gegn ofmiklum
fólksfjölda og til alheimsstjórn-
ar á fjármununum, mundu
binda enda á slíkar truflanir.
Uppeldið og framtíðin.
Hvernig ætti svo að festa í
sessi þetta nýja heimsskipulag
friðar og farsældar? Með mjög
gagngerðum breytingum á öllu
uppeldi. Uppeldi er ekki í öðr\i
fólgið en því, að gera manninn,
hugmyndir hans og vilja, hæf-
an til þess að lifa í umhverfi
þess þjóðfélagsástands, sem
hann þarf að lifa í. Það er ekki
hægt að breyta uppeldi nema
með því að gera jafnfran^t til-
svarandi breytingar á þjóðfé-
lagsástandinu. Það er ekki hægt
að gera neinar verulegar og
varandi breytingar á þjóðfélag-
inu nema með því að ala æsk-
una upp í þeim. Eg hefi altaf
trúað á uppeldi, rétt uppeldi,
og sú trú mín hefir aukist eft-
ir því sem árin liðu. Alræði mitt
mundi að miklu leyti verða
alræði uppeldisins. Eg mundi
auka stórlega uppeldisstarf
meðal fullorðins fólks.
Allsherjar stjórn fyrir allan
heiminn mundi gera alt opin-
bert líf miklu einfaldara en það
er nú. Alræði mitt, segir Wells,
yrði alræði skynseminnar, án
þess að slíkt alræði þyrfti endi-
lega að koma fram í ákveð-
persónu. Ekki mundi þó
þurfa að afnema þær einstöku
stjórnir, sem nú eru til, ein-
staka þjóðfána og slíkt. Eg er
ekki rauður byltingaseggur. Eg
hefi enga tilhneigingu til þess
að rífa niður virðulega hluti.
Ef eg* væri alræðismaður heims-
ins, mundi eg svifta þessar
stjórnir valdinu til þess að fara
í stríð, svifta þær fjárhagsleg-
um yfirráðum yfir uppeldi og
vísindum. Ef þær gera gagn á
sínu sviði, þá lifa þær, ef þær
eru gagnslausar, þá hverfa þær
af sjálfu sér eða svo að engin
eftirsjá er að þeim.
Þannig mundi eg, segir H. G.
Wells, fara með heiminn, ef eg
væri alræðismaður í 20 ár, og
eg álít að með þessu móti
mundi lífið verða hamingju-
samara en það er nú.
Lögr.
G. S. THGRVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfrœðingur
702 Oonfederation Life Bldg;
Talsími 24 587
W. J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIH LÖGFRÆÐINOAB
á oðru gðlfi
325 Main Street
Tals. 24 963
Hafa einnig skrifstofur að
Lnudar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvikudag 1
hverjum mánuði.
Telephone: 21613
J. Christopherson,
Islenskur Lógfrœðingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoba.
I
A. S. BARDAL
eelur likkistur og ann&st um útf&r
ir. Allur útbúnaður sá beitl
Ennfremur selur h&nn allikon&r
minnísvarba og legsteina.
843 SHERBROOKE 8T.
Phonei n« ««7
WINNIPI*
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DK. 8. G. SIMPSON, N.D., D.O., D.C.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAN.
MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
854 BANNING ST.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
íslenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Simi: 23 742 Heimilis: 33 328
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
BaKirafe and Fnrntture Mavlif
762 VTCTOR ST.
SIMI 24.50«
Annast allskonar fiutninga fram
og aftur um bœinn.
J. T. THORSON, K. C.
Inlrnxktir lilKfrre^lnrur
Skrlfstofa: 411 PARIS BLDG.
- Sími: 24 471
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Talalmli 28 889
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
614 Someraet Block
Portage Avenue WINNIPEG
BRYNJ THORLAKSSON
Söngstjóri
StUUr Pianos og Orged
Simi 38 345. 594 Alverstone St.