Heimskringla - 06.04.1932, Page 3

WINNIPEG 6. APRÍL 1932
HEIMSKRINGLA
3 StÐA
THE
MARLBOROUG H
SMITH ST„ WINNIPEG
Winnipeg's Downtown Hotel
COFFEE SHOP
Open from 7 a.m. to 12 p.m.
Special Lunch, 40c
Special Ladies’ Luncheon, 40c.
Served on the Mezzanic Floor
Best Business Men’s
Luncheon in Town, 60c
See Us for our
Winter Room Rates
We cater to Functions
of All Kinds
F. J. FALL Mgr. PH. 86 371
tilkynna iát sitt hér, þrem dægr-
um áöur en símskeyti, sem
flutti fregn’na kom hingaðú svo
er annað, í seinni bréfunum,
þeim sem Einar kallar svo há-
tíðlega “himnabréfin’’ þar gæt-
ir sömu fræðslu og í ýmsum
enskuni fræðum, um þessi mál
þau hefur Inga litla þó tæp-
!ega lært hér á jörðinni, hún
sem ekki fékk að læra kverið
sitt, sökum þess hve hún var
óhraust.
Brimrún.
HUGLEIÐINGAR UM
NÝTT LANDNÁM
Eftir Steingrím Matthíasson
I.
Landið okkar er að mestu
ónumið enn og víða lagt í eyði
þar- sem áður var bygð.
“Nú horfir landið og væntir
manns.” Það mænir eftir dug-
legum, nýjum landnámsmönn-
um og kailar í þá að koma.
I»að vantar fólk í allar sveit-
ir, bæði bændur og búalið. En
stöðugt heldur áfram útstreym-
ið til sjávarplássanna. Hér við
bætist, að nú fer sú tízka að
færast í vöxt, að hjón tak-
marka barneignir, eins og nú
er móðins erlendis. Ógijftar
stúlkur vilja helzt ekkert barn
eiga ,og er þeim vorkunn nokk-
ur, en þær giftu aðeins eitt eða
tvö. En með slíkri sparnaðar-
viðkomu er fyrirsjáanlegt, að
óratíma þurfi til að uppfylla
þetta land og gera sér það und-
irgefið, eins og ritningin ætlast
til.
Því þá ekki að bjóða erlend-
um bændum að flytja hingað
og setjast hér að? Því ekki
bjóða þeim góð kjör, svo að
margir vilji koma og við getum
valið úr hópnum eins og okkur
bezt líkar?
Vinnufólk getum við vissu-
lega fengið, og það úrvals-
verkafólk. frá nágrannalöndun-
um, eins og reynsla nokkurra
ára hefir sýnt. En það má telja
mjög sennilegt, að ef alvarlega
væri af stað farið, gætum við
einnig fengið úrvals-bænda-
fólk frá ýmsum löndum.
Því ekki fara að líkt og
Canadastjórn og stjórn Banda-
ríkjanna hafa til skamms tíma
gert, að auglýsa landið og land-
kosti og greiða fyrir innflutn-
ingi góðra borgara og bænda?
Það er af mörgum talið trú-
legt, að auðvelt myndi að fá
t. d. marga Vestur-íslendinga
til að flytja hingað heim á ný
Þar fengjum við eflaust margt
ágætt fólk, sem fljótt væri að
átta sig og festa hér yndi. En
auk þess, að fá Vestur-lslend-
inga hingað, gæti landinu orð
ið hagur af innflutningi bænd i
fólks af ýmsu þjóðerni. Reyn
slan hefir sýnt það vestur !
Ameríku, að vel fer á því, þó
ýmsum þjóðum ægi saman úti
um sveitir landsins og búi þar
erlendir menn og innlendir í
nágrenni hver við annan. Menn
læra sitt hver af öðrum, en
landsmálið lærist fljótt- svo að
að útlendingarnir verða eftir
1—2 ættliði góðir ihnlendir
borgarar.
II.
Eitt af því ánægjulegasta,
sem eg hefi upplifað á minni
stuttu 55 ára æfi, er það yfir-
mat verðmætanna (Umwertung
aller Werte), sem orðið hefir á
því tfmabili, sérstaklega hvað
snertir landskosti vors forna
Fróns.
Fyrir 50 árum löstuðu menn
alment landið, líkt og Hrafna-
Flóki, en nú lofa menn það,
útlendir jafnt og innlendir, líkt
og Þórólfur smjör. Þá voru
flest önnur lönd talin betri,
en okkar talið harðbalaland og
helgrinda-hjarn. Þetta heyrði
eg oft á uppvaxtarárum mín-
um, milli 1880 og 1890. En
þá var hallæri í landi, veðrátta
köld og hafísar. Þá var hung-
ur í sveitinni- og sá á fólki.
en skepnur drápust úr hor. Þá
sá eg á Rangárvöllum oftar en
einu sinni þá hrygðarsjón, sem
eg ekki hefi séð síðan, að hest-
ar lágu horreisa í haganum, og
margir fátæklingar komu klæð-
litlir og svangir og með
sultaról og báðu um mat. Þá
kom gjafakorn frá Englandi, og
stjórnin veitti hallærislán þeim,
sem til þess fundust verðugir.
Og þá komu vesturfara-agent-
arnir. Þeir komu á hverju ári
og ferðuðust um allar sveitir
til að predika um ágæti Vest-
urheims og lokkuðu fólkið vest-
ur um haf. Og fólkið streymdi
þangað í stórhópum til að
bjarga lífinu, því upp á marga
mátti heimfæra vísuorðin: “Set-
ið er nú meðan sætt er, senn
er nú étið hvað ætt er.” Þá
átti margur bágt, og var mörg-
um vorkunn, þó hann gleymdi
ýmsum lofsöngvum um “ís-
land farsældarfrón”. Föður
mínum blöskraði oft bágindin.
sem hann horfði upp á hjá
sóknarbörnum sínum, bæði í
Odda og seinna á Akureyri.
Og þá hrutu honum eitt sinn
af munni vísurnar: “Volaða
land — spjallað og sprungið
af eldi. spéskorið Ránar af
veldi” — o. s. frv. Þær vísur
voru ortar í þunglyndisstemn-
ingu, og fylgdi bæði spaug og
beisk alvara.
!•
III.
Vesturfara-agentar höfðu
komið hingað frá því um 1870.
í fyrstu þótti boðskapur þeirra
mjög skrumkendur, og menn
trúðu ekki nema sumu. Þá
var það, sem faðir minn samdi
gamanleikfnn “Vesturfararnir”,
1873. Þar lét hann Gabríel
agent guma hátt af gæðum
Vesturheims:
Hún Ameríka er umflotið land;
þar er alls staðar lending við sléttan
sand,
sem er gulgrár að sjá, líkur syrj-
óttri rýju,
sér í lagi að vestan, í Californíu.
Eg þarf ekki að segja ykkur, það
er gull. —
Eg hefi séð gullbúinn handargögn,
heymeisa, torfhrip og tennur úr
mönnum,
já, turnar og kirkjur þar sjást i
hrönnum,
úr logandi gullinu alt, já, alt.”
Þá spyr Bjarni, einn af bænd-
unum:
“Er þar útigangspeningur, heitt eða
kalt ?”
Gabríel:
"Já, vetur og sumar sem vor og haust
þar velta sér skpnurnar endalaust
í selengjagrasinu sex feta háu,
sauðir, ær, hrútar og lömbin smáu;
og svo er þar kjarngott, að kvartél
af sméri
kemur undan á, þó um höfuðdag beri
Og siðan af tvævetrum sauð eg sver
er sex sinnum þykkari en nauts-
bringa hér,
og kýrnar þar mjólka svo miskunn-
arlaust,
ein málnyta fyllir heilt langskips-
naust.”
Svo spyr Bjarni aftur:
“Vex þar i staupinu?”
Gabríel:
“Sterkasta vin
bar strevmir fram líkt og áin Rin,
sem mjöður er fljótið hún Missisippi,
þar messuvin drekkur hvert flóka-
tryppi.
Og siróp úr trjánum þar síast sem
tjara,
en sjampavin ólgar i Niagara. —
Þar uppsker fólkið þó enginn sái,
því ódáins smjör er á hverju strái."
Þá mælti Auðunn bóndi:
“Er það kyn þó hann gumi af Gósen
slíku — ?
Gott er undir búið í Ameríku."
Og Gabríel heldur áfram:
“Þar fer alt í loftinu, sem logi yfir
rein,
alt landið má heita maskína ein;
menn ferðast i maskínum, leika sér.
lifa,
menn lauga sig, klæða sig, tala og
skrifa,
talast við og skrifa þó skilji leiðir,
og skutlast á orðunum þingmanna-
leiðir;
menn drekka, menn borða, menn
danza, menn ljúga,
-nenn deyða, menn lífga, menn ganga,
menn fljúga,
og meyjanna biðja með maskínu-
krafti.”
Þannig sagðist honum Gab-
ríel í gamanleiknum, og dró
hann ekkert af hlutunum. En
undir það eins ótrúlegur fanst
mörgum boðskapur hinna sönnu
agenta, þeirra, sem komu hver
af öðrum til að lofsyngja lands-
kostina vestra. Menn dussuðu
við og reyndu að gera gys að
ræðum þeirra; en þeim var al-
vara. Og þegar þeir komu ár
eftir ár og sögðu hið sama, og
fáir gátr með rökum mótmælt
þeim; og þegar bréf fóru að
berast að vestan frá innflytj-
endum, sem líkaði vistin vel og
staðfestu átti það nokkurn þátt
í ferðahug fólksins, að frá
fornu fari lifðu hér í landi
sagnirnar um Leif hinn heppna
og landfundi hans. Nú var
Vínland hið góða endurfundið
og stóð öllum opið. En mestu
ollu afleiðingar Öskjugossins
1875 og hallærið um alt land
sem hófst eftir 1880. — Þá
rak hver skipsfarmurinn annan
af vesturförum. Og' svo mikil:
varð útstraumurinn, að ýms-
um blöskraði og hugðu aö
landið myndi leggjast í eyði.
Eftir 1890 fór aftur árferði
að batna. Þá varð aftur líf í
landi og traust til þess fór að
glæðast á ný. Þá var margt
ritað og rætt á móti Ameríku-
ferðum. Ritlingur séra Jóns
Bjarnasonar: “ísland að blása
upp”, var lipurt ritaður og fróð-
legur. Þótti mörgum trúlegt
margt, sem var þar skráð um
það, hve land vort væri orðið
úr sér gengið frá því í fornöld.
En þá kom Þovaldur Thorodd-
sen og ritaði röggsamlega á
móti bæklingnum og reif þær
kenningar niður. Og svona varð
fleira til að kippa í taumana,
eins og t. d. það, sem Grön-
dal skrifaði aftur og aftur á
móti útflutningunum vestur.
Minnisstæðast varð þó flestum
kvöldið góða, 8. marz 1893,
þegar vesturfara-agentarnir
Baldwin Baldwinsson og Sig.
Kristopherson voru píptir út úr
Góðtemplarahúsinu í Reykja-
vík. Eg var í 3. bekk, og allir
skólapiltar tóku þátt í þeim
ærslum. Það hafði verið agit-
erað í okkur af kennurum og
embættismönnum úti í bæ, að
mæta vel, og okkur upp á lagt
að hafa með okkur hljóðpípur
eða barnalúðra og hvers konar
instrúment- sem framleitt gætu
org og óhljóð. Við létum ekkí
segja okkur þetta tvisvar. Eirin
hafði með sér þokulúður og ann
ar hrossabrest, en allir ein-
hverjar hljóðpípur. Það var ekki
einasta húsfyllir þetta kvöld,
heldur múgur og margmenni
fram úr dyrum og langt út á
götu, og urðu margir frá að
'iverfa. Og þegar þeir agent-
arnir, hver af öðrum, ætluðu
•ið byrja: “Mínir heiðruðu herr
ar og frúr!’’ þá tók við pípu-
blásturinn og endalaus hávaði.
— Hvað eftir annað reyndu
heir að taka til máls, en urðu
'oksins að gefast upp og fara,
I og smám saman tæmdist hús-
i ið og hver fór heim til sín. —
Þetta tiltæki spurðist mis-
jafnt fyrir, bg ef til vill hefir
það haft nokkur áhrif á þá,
sem um það lásu úti um landið,
að draga úr sumum þeirra
ferðahug til Ameríku. En hitt
vóg meira- að nú var árferði í
landinu farið að batna og freist
ingin orðin minni að leita burtu.
Satt að segja hafði eg mesta
ógeð á pípulbæstrnium, þó eg
væri með ásamt skólabræðrum
mínum. Því ekki hafði eg
sjálfur neitt vð Ameríkuferð-
irnar að athuga og hefði verið
fús að fara vestur, ef til þess
hefði komið, og enn síður hafði
eg nokkuð út á agentana aö
setja. Mér leizt þejr vera ment
aðir og kurteisir menn, og í
rauninni skammarlegt að níð-
ast á þeim, — margir á móti
tveimur. Eg hefi oft síðan iðr-
ast þess, að eg skyldi taka þátt
í þessum leik. Einkum fann
eg til þess, þegar eg síðar
heimsótti Landa ýestan hafs
og sá, að boðskapur agent-
anna hafði yfirleitt verið sann-
ur og ekkert skrum. En sjálf-
sagt var það hollast landi voru
og þjóð, að þessi og þvílíkur
andróður var hafinn móti
Ameríkuferðunum til að stöðva
mesta útstreymi fólksins, þvi
nóg var komið að sinni fyrii
okkar fámennu þjóð. Fór hér
eins og oft, að sama fyrirbrigð-
ið kemur í ljós í líkama heillar
Þjóða, eins og í líkama manns-
ins. Jafnvel í öngviti eftir ofsa-
blóðrás vaknar öfl í æðum ti!
andófs dauðanum og til íhalds
lífinu, og gagneitur myndast,
svo sem kunnugt er, gegn hvers
konar sjúkdómseitri.
IV.
Mannkyssagan segir. frá
mörgum þjóðflutningum land
úr landi, og venjulega hefir
verið að ræða um flótta manna
og heilla þjóða undan ýmsri
óáran.
Saga okkar íslendinga segir
frá mörgum hörmunga-tíma-
bilum vegna drepsótta, elds og
ísa, og má geta sér til, að
stundum hefði mikill þorri
landsmanna, ef ekki öll þjóðin,
flúið landið, ef það hefði eigi
verið “ægi girt yzt á Ránar-
slóðum” og þar að auki langt
frá öðrum betri löndum. í
Móðuharðindunum kom það til
mála að flytja alla íslendinga
(sem þá voru orðnir að eins
35 þúsundir) af landi burt og
koma þeim niður á Jótands-
heiðum til búsetu. Til fram-
kvæmda kom þó ekki. Mun
þar hafa valdið, að fáum þótti
hið fyrirheitna landið fýsilegt
til vistaskiftanna, og svo hitt-
að örkin mun ekki hafa verið
alveg við höndina og enginn
Nói né neinn Horna-Móises eða
Mússólíni nógu harðvítugur
til að gangast fyrir slíkri her-
leiðingu. En meiningin var
góð.
Þegar tímar liðu, urðu þær
framfarir í skipasmíði, að nýj-
ar og stærri Nóa-arkir en
nokkru sinni áður hlupu af
stokkunum, og þar við bættist,
að ný l'önd stóðu til boða heil-
um þjóðum, þar sem var marg-
falt betra að búa en á Jótlands-
heiðum.
Þannig var komið sögunni
þegar hallærið á síðasta fjórð-
ungi síðustu aldar gekk yfir
land vort og svarf að þjóðinni.
Þá komu vesturfara-agentarnir
og buðu öllum, sem flýja vildu
hólmann, nógan farkost og ó-
dýran og vísa vist í nýju Gósen-
landi. Og fólk fór vestur í
þúsundatali, og ef til vill hefðu
allir farið, ef þá hefði geysað
önnur eins plága og Móðuharð
indin fyrrum. Því hættan er
sú. eins hvað snertir mann-
kindurnar eins og sauðkind-
urnar, að öll hjörðin renni á
eftir, þegar nokkur hluti fén-
aðarins víkur út af veginum
jafnvel þó að út í ófæru sé
stefnt. Gera má þó ráð fyrir,
að margur landinn hefði reynt
þér sem
notit
TIMBUR
KAUPTÐ
AF
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Bkrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ gæði anægja
að leita heim aftur í sína átt-
haga, er árferði batnaði á ný.
Á þeim 40—50 árum, sem
síðan eru liðin, hafa enn orðið
stórstígar framfarir í mann-
flutningum um höfin. Á styrj-
aldartímunum síðustu gátu
ensku stórskipafélögin leikandi
flutt miljóna-herlið hejmsálf-
anna á milli á að eins nokkrum
mánuðum. Ef þeim hefði boð-
ist það happ gegn góðri borg-
un út í lönd, að flytja okkur
íslendinga af landi burt, hefði
mátt flytja okkur alla í 20—
30 skipa flota í einum rykk.
Og á næstu árum verða senni
lega flugtækin enn þá notalegri
til mannflutninga. Gætum við
þá, ef mikið lægi við, farið að
líkt og rjúpan. sem sögð er
hafa yfirgefiö landið, og haft
vistaskifti til Grænlands, a. m.
k. í bili.
V.
Það er nú gott að vita, aö
við erum ekki lengur tjóðraðir
við hólmann, líkt og Cimbrai
voru og Teutónar á vígvellin-
um forðum. Og enn betra er
að vita, að enginn skoðar það
öðru vísi en spaug eitt, að nokk
urn tíma framar þurfi að koma
til mála, að þjóðin yfirgefi land-
ið, jafnvel þó enn verri árferðis-
kaflar dynji yfir það en nokkru
sinni áður. Því allir, sem vel
hafa kynt sér sögu landsins
og hag þjóðarinnar nú á tím-
um, munu sammála um, að ó-
lík sé aðstaðan nú og áður var
til að þola þær raunir. sem þjóð-
inni var ofurefli að etja við fyr
á öldum. — “Nú er hún gamla
Grýla dauð” — er máske full-
mikið sagt, — því í framtíð
líkt og fortíð mun Grýla lengi
gera vart við sig í líki elds og
ösku, íss og k’ulda, en víst er
um það, að mörg harðindin,
sem áður ollu skepnufelli,
hungri og sóttum, myndu nú
ekki lengur gera landsmönn-
um neitt verulegt mein, og
er það að þakka vaxandi fyrir-
hyggju í búskaparháttum, betri
samhjálp og betri samgöngum
Phonr 22 »35 Phone 25 237
HOTELCORONA
Roomn Wlth Bnth
Hot and Cold Water in Every
Room. — $1.50 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
FurSuleg leður-kvoða.
Spnrar hverrl fjttlNkyldu
mnrjfa dollara
Blessun á þess_
um hallæris tíma.
— hvorki notað-
ur hamar. naglar
efca fleygar. —
Spnrnnftar leftiirkvoffu má
drepa eins og smjöri á
brauö, storknar á einni
nóttu, myndar vatnshelda,
mjúka húó á sólann, er
eykur endingu hans um marga
mánuCi. Má nota til aó bæta hæla,
gúmmí, bílgjaróir, bílaþök o. fl.
AbeiiiN ein Ntierh, haukurinn k<»Nt-
ar Nenilur #1.0«. Skósólmi fer ekkl
fram ftr lOe. Kaupitt beina leift.
ECONOMY SALES CO.
1"6A Market St.» Wlnnipea;. Man.
Útsölu og umboósmenn óskast
innanlands og við útlönd.
1 stuttu máli sagt — þjóð-
inni hefir vaxið sá dugur og
skilningur góðs og ills, að nú
kann hún ólíkt betur en áður
lag á að glíma við náttúru
landsins og afla sér ýmsra auð
æfa þess, sem áður voru ó-
þekt og óvinnandi. Og nú er
svo komið- að aðrar þjóðir
margar geta nú litið öfundar-
augum til landsgæða hér, og
mundi oss í lófa lagið, að
smala hingað, ef við vildum,
hvaðanæfa þúsundum af fólki
til innflutiíings og aðsqturs,
líkt og agentarnir úr Vestur-
heimi fyrir hálfri öld síðan
smöluðu landsmönnum vestur.
VI.
Nú skal enginn ætlast til, að
við getum smalað Vestur-ís-
lendingum heim til okkar í nein
um stórhópum. Til þess eru
þeir orðnir allflestir of hag-
vanir þar vestra, og þeim líður
svo vel, að það væri óráð fyrir
þá að bregða búi. En um
nokkra tel eg trúlegt, að þeir
mundu vilja koma, ef á þá
væri kallað og þeir fyndu, að
þeir væru aufúsugestir- öllum
öðrum erlendum mönnum fram
ar.
Eg er ekki í nokkrum vafa
Erh. á 7. bls.
DONTMISSThlS 0FFER!
^uijancf sav^
ROVAL CROWN
FLAKED LVE
Mýkir versta hartlvatn,
sótthreinsar og þvær
vatnskálar, skolpípur.
trog o. fl„ hreinsar og
ferskir mjólkur dunka
er gott til sápugerhar
metSal annara nota. AC
hafa bauk á heimilt er
nautSsynlegt.
MISSIÐ EKKI AF ÞESSU!
12 (eitt dúzín) BLÝANTAR
og 5 SKRIFBÆKUR
fyrir aðeins tvo miSa af
R0YALCR0W.N
FLAKED LYE
og 25c
Hér eru nóg skriffæri til atS endast
um langan tima. MetS 5 skrifbók-
um, þá hafiti þér nóg handa börn-
unum fyrir skólann fj’rir relkn_
ingshald og forskriftir heima fyrir.
GótSur pappir, 32 síöur strykatSar og
tllbúnar hvort nota skal blýant etSa
blek. Þá eru 12 blýantar, á fullrl
stærti, úr gótSum vitS metS mjúku
blýi, er fylgja metS bókunum. Alt
þetta fyrir TVO Royal Crown Flak-
ed Lye mitSa og 26 cent.
t
HVERNIG PANTA SKAL
Kauppib tvo hankit af Royal Crown Flaked
Lye hJA maiNfllanum. SendiV omr vðrnmifi-
ana áNamt 2*c en nkrifiV áritan y»ar frrelni-
loKfl. vertia l»á blýnntarnir 12 ojs Nkrlfbæk-
urnar 5 aendar ybur um h«*l meh frreldilu
burbarKjaldl. SENDI # EKKI VÖRI MIÐA
af ö rum royal crown vörum. a«-
elna vörumlhflr af Royal Crown Lye eru
teknlr K<ldir 1 þeNNum Nklftnm — en elnN
marftar pantanlr meRlh l»ár Kera og þár
vlljltl.
FLAKED
100 próaent hrelnt
Sendið vörumiðann 1 DAG til
The Royal Crown Soaps Ltd., Winnipeg
M