Heimskringla - 06.04.1932, Side 5

WINNIPEG 6. APRÍL 1932
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
tíðar bíl. Hákarlinn eða háf-
urinn sýnir í raun og veru elztu
undirstöðubyggingu mannlegs
líkama, og andlitið eigi síður
í frumdráttum, en annað.
Frh.
$5,000,000 LÁN.
Frh. frá 4. bls.
við að taka, segir forsætisráð-
herra að það muni nægja
Að þessu nýja láni meðtöldu
og ábyrgð fylkisins fyrir skuld
Hveitisamlagsins, nema þá all-
ar skuldir Manitobafylkis $101,-
000,000 (eitt hundrað og einni
miljón daia). Hefir skuklin
aldrei fyrri verið svona há. —
Þegar liberal stjórnin fór frá
völdum var hún undir $70,000,-
000, og þegar conservatíva
stjórnin fór frá, um 35 milj-
ónir.
Er þetta áframhald ærið um-
hugsunarefni ait saman, ekki
sízt þegar um það er hugsað,
að íbúatala fylkisins hefir ekki
til stórra muna aukist á því
tímabili, sem hér er um að
ræða.
ÆFIMINNING.
NIKULÁS SNÆDAL
Hann andaðist á heimili sínu
að Lundar, Man. þann 17. des-
ember síðastliðinn.
Nikulás var fæddur á Hvann
á í Jökuldal í Norður-Múlasýslu
17. marz 1859. Faðir hans var
Þórarinn Jónsson Jónssonar úr
Kelduhverfi í Þingeyjarsýslu,
og er sú ætt komin frá Hrólfi
sterka lögréttumanni á Álfgeirs-
völlum f Skagafirði. Móðir
Nikulásar hét Jóhanna Nikul-
ásdóttir Péturssonar, bónda í
Arnkelsgerði á Völlum; sú ætt
er rakin til Nikulásar ríka, lög-
réttumanns á Héðinshöfða, sem
mikill ættleggur er frá kom-
inn.
Nikulás ólst upp á Fljóts-
dalshéraðinu og fluttist til
Canada árið 1883. Settist
hann fyrst að í Nýja-íslandi;
var í Mikley nokkurn tíma og
svo í Geysisbygðinni til ársins
1889. Þaðan fluttist hann til
Winnipeg, en hafði þar þ<? ekki
langa dvöl, því á næsta ári
fluttist hann út í Grunnavatns-
bygðina, sem l>á var að byrja
að byggjast. Hafði hann fyrst
stutta dvöl í Norðurbygðinni,
sem svo var nefnd> en fluttist
þaðan ásamt öðrum, sem þar
höfðu tekið sér bólfestu suður
að Grunnavatninu og settist að
við norður enda þess skamt frá
Otto póstafgreiðslustaðnum.
Bjó hann þar nærfelt fjórtán
ár, en brá þó búi einu sinni á
því tímabili og dvaldi í Win-
nipeg árlangt 1899—1900. Árið
1905 tók hann sig upp og flutt-
ist norður með Manitobavatni,
til Reykjavíkur, og "bjó þar þá
fjögur ár, en fluttist þaðan
til Marshland og bjó þar næstu
fmm árin; fluttist þaðan norð-
ur aftur 1914 og bjó þar svo
stöðugt upp frá því til 1928,
ej hann brá búi og fluttist til
Lundar.
íFyrri kona Nikulásar hét
Ragnhildur Einarsdóttir og var
*ttuð af Seyðisfirði. Kvæntist
hann henni nokkru eftir að
hann kom vestur. Hún dó árið
(1894. Þau eignuðust sex börn
og eru þrjú þeirra á lífi. Eina
dóttur mistu þau unga og tveir
synir: Þórður Wilfred og Vaidi-
mar Stanley dóu fulltíða menn.
Þau þrjú, sem á lífi eru, eru
Jóhann Einar, bóndi á Oak
Point, Friðþjófur Edward, kaup
maður á Steep Rock. og Ragn-
hildur hjúkrunarkona í W,in-
: nipeg. Síðari og eftirlifandi
j kona Nikulásar er Kristín Er-
lendsdóttir, ættu£ úr Árnes-
sýslu. Þau eignuðust engin
börn.
Nikulás sál. var maður fram
I úrskarandi vel látinn og vin-
; sæll; enda var hann með skemti
j legustu mönnum bæði á heimili
og út í frá. Hann var gestris-
inn maður og örlátur og hinn
frjálsmannlegasti í allri um-
gengni við aðra menn. Mundi
honum hafa látið vel að vera
húsráðandi á stóru heimiíi og
taka á móti gestum með rausn
og höfðingsbrag. Hann var
prýðilega greindur maður, las
mikið og fylgdist vel með tím-
anum. Tók hann góðan þátt
í málum bygðarlaga þeirra, er
hann bjó í, því hann var maður
félagslyndur og myndaði sér
ákveðnar skoðanir og hélt þeim
fram með fullri einurð. Hann
tck og meiri þátt í stjórnmál-
um en venjulegt er um ný-
byggjara hér í landi og bar
gott skyn á þau. í trúmálur®
var hann eindreginn fylgjandi
frjálslynda flokksins meðal ís-
lendinga hér frá því fyrst hann
myndaðist, og studdi starfsemi
hans hvar og hvenær sem hann
gat því við komið. Aðstaða
hans til þáttöku í opinberum
málum var bundin öllum þeim
erfiðleikum, sem samfara eru
bóndastöðu í fámennum og af-
skektum bygðum; en hefði hún
verið betri, má óhætt fullyrða
að hann hefði látið meira til
sín taka, því hann skorti
hvorki hæfileika né vilja til að
halda fram skoðunum sínum
í hverju máli sem var.
Nikulás var með afbrigðum
glaðlyndur maður og bjartsýnn.
Átti hann víst aldrei við svo
mikla erfiðleika að etja að hann
tapaði til lengdar glaðlyndi
sínu. Þær stundir voru kunn-
ingjum hans ávalt skemtileg-
ar, er þeir sátu á tali við hann.
Hann kunni manna bezt að
halda uppi skemtilegum sam-
ræðum. Voru frásagnir hans
jafnan kryddaðar með fyndni
og græzkulausu gamni; og svo
ljósar voru þær, að atburðir
þeir, sem hann sagði frá- fest-
ust í minni manns eins vel og
þótt maður hefði sjálfur verið
sjónarvottur að þeim. Margar
smásögur hans vörpuðu skæru
Ijós iá líf og hugsunanhátt
þeirra tíma, er þær voru frá,
og sýndu, að hann hafði á-
gæta athyglisgáfu. Mjög vel
og skemtilega talaði hann um
gamla kunningja sína, virti
þeim galla þeirra til vorkunn-
ar og kunni að meta kosti
þeirra eins og þeir voru verð-
ir. Það var yfirleitt ávalt
hessandi að koma til hans og
spjalla við hann, og léki eitt-
hvað ekki í lyndi, gleymdist
það í návist hans.
Lengst af æfinni mun Nikul-
ás hafa verið heilsuhraustur
maður, en á síðari árum fór
hann að kenna sjúkdóms,
brjóstþyngsla, sem ágerðist svo
að hann þoldi engar hreyfing-
ar, sem nokkurt erfiði fylgdi.
En hann var ávalt jafn glaður
og skemtinn fram undir það
síðasta. Tveim dögum fyrir and-
látið hnignaði honum skyndi-
lega> en hafði þó verið furðu
hress nokkra undanfarna mán-
uði.
Við jarðarför hans var fjöldi
manns. Sá, sem þetta ritar
flutti stutta húskveðju á heim-
ilinu og talaði yfir líki hans í
kirkju Sambandssafnaðarins á
Lundar.
svo mikið af.
G. Á.
PÁLL KERNESTED.
Æfiminning.
Minning hans varir í hug- gestrisnis alúð á heimili hans,
um hans mörgu vina, því að sem allir mættu, er þar komu,
hann var maður, sem gott var svo að þeir sem nutu, sáu að
að kynnast og maður, sem gekk um beina í blóð borin
veitti öðrum af þeirri heilbrigðu mannúð hjá veitendum, sýni-
lífsgleði, sem hann sjálfur átti lega jafnrétthá og það að lifa
og vera til. Og þegar þurfa-
manninn bar að garði, þá reyndi
hann aldrei að leita sér að
öðrum til samanburðar eða til
að mæla sig við, hvernig að
hann skyldi taka honum. Hann
horfði beint í augu gestsins,
sem heilsaði honum, og tók
fast í hönd hans — eins fyrir
það, þó hans eigin hönd væri
farin að kreppast. Þannig ögr-
uðu augu hans og hönd, innri
tilfinning gestsins til eftirtektar
og ákveðinnar skoðunar um
það, í hvers augu hann hefði
horft og hvers hönd tekið. Því
hlutu öll persónuleg kynni af
Páli sál. að taka yfir víst og
ákveðið rúm í huga þess, er
kyntist honum, sem ekki var
hægt að spara handa mörgum
öðrum. Þetta varð svo að vera,
því festa skapgerðar hans mark
aði honum svo vissar og á-
kveðnar áttir um málefni, hvert
sem þau vissu út á við eða inn
á við, því málefnin, sem hann
lét sig skifta, voru honum ætíð
lifandi kjör, gagnstætt efa eða
óákveðni, sem ber að kalla
dautt kjör. I hvaða tilfelli eða
sambandi sem það er skoðað.
Hann áleit það ekki sjálfsagt,
að andstöðumaður í skoðunum
við hann væri að taka hans eig-
ið, heldur hitt að hann játaði
andstöðu sína„því tvískinnungs
háttur var svo langt frá huga
hans, eða að hann vildi beygja
hugðarefni sitt til að hlýðnast
öðrum einstaklingum og vinna
sér-þar með nýja vini„ var svo
langt úr vegi skoðana hans, að
hann hlaut að sækja fram und-
ir fána sinnar eigin sannfæring-
ar og hugsjóna með ótvíráðri
framkvæmd, hvort sem að af-|
staðan gat talist til sóknar eða j
varnar, af því að hann áleit!
að það væri skylda, sem mann-|
dómsþrek og tilfinning hlytu ■
að krefjast af hverjum einum, I
sem vernda vildi arinn sinn með
í
afli sinnar eigin sannfæringar.
En þessi skapgerð hans skapaði
honum svo hreinar leiðir, að |
andmælandi hans var aldrei
dulinn, hver stefna Páls var, I
því hún var svo ljós og ákveðin
að fokfenni breytinganna gat j
ekki hulið hana fyrir auga and-
mælandans, svo að hann varð J
að viðurkenna það með virð-,
ing, hve skýrar vörður mörk-1
uðu allar leiðir, sem hugar- j
stefnur Páls fóu um. Og einn-I
ig það, að ákveðnum stefnum’
fylgir viss manngildis þungi, I
engu síður í augum andstæð-
ingsins en hinna. Og því var
Þess var fyrir nokkru síðan
getið í blöðunum, að dáið hefði
að heimili sínu' að The Ner-
rows, Man., bændaöldungurinn
Páll Kemested, 82 og hálfs árs
að aldri.
Páll heitinn var fæddur á
Skriðu í Hörgárdal í Eyjafjarð-
arsýslu árið 1849. Faðir hans
var Kristján Jónsson Kerne-
sted, Þorlákssonar bónda á
Skriðu. En móðir Páls var
Þorbjörg Pálsdóttir prests á
Bægisá, Árnasonar biskups á
Hólum.
Eins og frá er skýrt í land-
námssöguþætti í Almanaki Ó.
5. Thorgeirssonar, 1914, var
Páll þríkvæntur og lifir síðasta
koná hans, Snjólaug Jónasdótt-
ir.
Engin börn eru á lífi eftir
*vrstu konu Páls sál., Sesselju
Friðriksdóttur. En með annari
konu sinni, Guðnýju Jóhannes-
4óttur, átti hann 10 börn og
af þeim eru á lífi þessi: 1.
Karl, giftur bóndi við Oak NView
Man.; 2. Gústaf, ógiftur heima í
föðurgarði; 3. Þorbjörg (Mrs.
Ritchie?) í Chicago; 4. Þórdís
(Mrs. Thorvardarson) í Winni-
peg, ekkja; 5. Wilhelm, giftur
verzlunarmaður í Ashern, Man.
6. Jóhannes, giftur og býr á
föðurleifð. Eftir síðustu konu
hans er ein dóttir heima, Kat-
rín að nafni, ógift.
Um það tímabil, sem Páll sál.
bjó með fyrstu konu sinni, er
ekki mikið ljóst, annað en það
að hann unni þeirri konu mik-
ið. En með annari konu sinni
mun hann hafa háð landnema-
og fjölskylduþarfa baráttuna,
og með henni orðið að verjast
aðsókn fátæktar, er á þeim ár-
um vildi sækja að flestum, er
stórar fjölskyklur höfðu fram
að færa. En þó munu þau hjón
aldrei hafa verið talin í flokki
þeirra fátæku, á þeirrar tíðar
mælikvarða, enda mátti segja
að þau hjón væri komin til
góðs efnalegs sjálfstæðis, þeg-
ar Páll misti þá konu sína.
Svo að um hana megi með
sanni segja, að hún stríddi,
sigraði og dó.
Páll sál. mátti að ýmsu leyti
telja lánsmann, þó að hann
ætti við mikinn einkavinamissi
að stríða. Og til þeirrar lán- það jafneWilegtf að PáU sál.
gefni fyrir hans heimili — eins gffiti aldrei yerið upp á hálf.
300 Gyðingar, 19,800 Móhamm Pau var í miklu áliti sem
eðstrúarmenn og 19,000 menn hershöfðingi og kom jafnvel til
kristinnar trúar. Tala Gyðinga orða, að hann, en ekki Joffre,
í Jerúsalem hefir aukist um j yrði gerður að aðalhershöfð-
18,000 síðan 1922. ingja, í heimsstyrjöldinni.
Frá árinu 1918 var hann for-
seti frakkneska Rauða krossins.
Hann átti ávalt miklum vin-
sældum að fagna í Frakklandi.
—Mbl.
* • •
Fornleifafundir í Svíþjóð.
í Svíþjóð hafa, á árinu sem
leið fundist ýmissar steinaldar-
minjar, sem benda ótvírætt til
þess, að landið hafi verið bygt
mikið lengur en menn höfðu
áður ætlað.
Það er aðallega á þremur
stöðum, hjá Gottskar, Raö og
Varberg að þessar fornleifar
hafa fundist og staðirnir verið
rannsakaðir nákvæmlega. Og
gripirnir eru, að sögn dr. Nils
Niklasson, þjóðminjavarðar.
sumir að minsta kosti 10 þús-
umd ára gamljr, ef til vijl
mikið eldri.
í Gottskar fanst fjöldi muna
og eru þeir sýnilega eldri held-
ur en munir þeir, sem fundust
á hinum stöðunum. Eru það
aðallega munir úr hrafntinnu
og eru sumir þeirra svo fákæn-
lega smíðaðir að það þarf augu
úr forfræðingi til þess að sjá
að þetta sé verkfæri, gerð af
mannahöndum ,en ekki aðeins
flísar og brot, sem náttúran
sjálf hefir gert.
Hjá Fraildefors í Dalsland var
í sumar verið að brjóta grjót
Á skipasmíðastöðvunum
við Clyde
voru smíðuð 101 skip árið sem
leið, alls 152,666 smálestir. Til
samanburðar má geta þess, að
1930 voru í sömu skipasmíða
stöðvum smíðuð 249 skip, alls
529,526 smálestir, en árið 1913,
sem var metár, 377 skip, alls
766,490 smálestir. Skipasmiða
stöðvarnar eru alls 21, en að
eins tvær þeirra hafa nú nóg
verkefni. Smálestatala skipa
þeirra, sem nú eru í smíðum á
stöðvum þessum er 70,000, en
140,000, ef Cunardlínuskipið
mikla er talið með. Smíði
þess var stöðvað fyrir nokk-
j uru, eins og frá hefir verið
skýrt í Vísi.
* * *
Gjaldeyrisverzlun Norðurlanda.
Sem svar við fyrirspurn lands
stjórnarinnar um neyðarráðs-
stafanir norrænu • ríkjanna
vegna gjaldeyrisskortsins, hefir
og fundu menn þar þá þrjá Sveinn. Björnsson sendiherra
apjótsodda, gerða úr hrafn-
tinnu af miklum hagleik, og
eru þeir ævagamlir.
f Bohusljeni rákust menn á
símleiðis sent skýrslu um aðal-
atriði þessar ráðstafana, og
eru þau þessi:
Danmörk: Útflytjendur eru
og þá stóð, og hans eigin elli
— mál telja síðustu giftingu
hans, þriðju konu sinn-i, Snjó-
laugu Jónasdóttur, sem reynd-
ist honum bezt, þegar hann
þurfti þess helzt með, enda á-
unnið sér óskifta virðingu og
þakklæti stjúpbarna sinna að
launum, sem svo mörgum öðr-
um hefir mishepnast að ná
undir líkri afstöðu.
Páll sál. var búinn að vera
undir 60 ár í þessu landi, og
þekti með eigin reynslu á allri
afstöðu frumbyggjalffsins, er
krafðist alls sem hver einstak-
lingur hafði yfir að ráða aí
kröftum, sem þarf til þess að
stríða, þola og fórna. Og að
Páll sál. yrði að inna þetta aí
hendi sem aðrir, fékk hann víst
enga undanþágu frá, því hann
vissi svo vel, eins og hinir frum
byggjarnir, að þá undanþágu
gat enginn veitt nema dauðinn.
En með þessu er í rauninni
lítið sagt af persónu hans og
viðhorfi.
Sú hlið sem vissi að umhverf
inu og öllum vegfarendum, en
um leið snertir beint við per
sónu Páls sál., var hin kunna
ýmsa forngripi frá jámöld í skyklir að afhenda þjóðbank-
sumar. — Vegagerðarmenn anum ahan erlendan gjaldeyri
fundu hjá Hogslatt tíu forn- sem Þeir eignast, en bankinn
mannahauga, sem sokknir voru ver honum til nauðsynjanotk-
í jörð. í fæstum þeirra var unar> sem stendur aðallega til
mikið að finna. Þó hittust í greiðslu á opinberum lánum,
sumum haugunum steinkrukk- kaupa á kolum, korni og bú-
ur, að vísu brottnar, en þó peningsfóðri. Nú í bili er
svo, að hægt var að setja þær varla unt að fá erlendan gjald-
saman og vantaði ekkert brot- eyri tl annars. Til öryggis að
jð. ekki sé farið í kring um þessar
Hjá Svenneby fundust fjór- ráðstafanir, er bannað að flytja
ir formannahaugar, gerðir af út gull, danska peninga, tjekka,
mold og grjóti. í einum af, vixla, skuldabréf, hlutabréf og
þessum haugum fundust fagrir vaxtamiða nema með samþykki
munir úr bronze, með skraut- þjóðbankans. Sömuleiðis er
legu útflúri, en það mátti sjá á bannað að flytja inn dönsk
þeim, -að þeir höfðu verið born- hlutabréf og skuldabréf nema
ir á bál með eigandanum. ! gegnum banka og víxlara, sem
Hjá Askum, þar sem byrjað ekki mega afhenda þau nema
var að grafa skipaskurð, rák- í samþykki þjóðbankans. Náin
ust menn líka á forna hauga, samvinna um allar framkvæmd-
sem sokknir voru í jörð, en ir þessu viðvíkjandi er á milli
fátt fanst þar. þjóðbankans og annara banka
Það er eftirtekavert, að allir Gg víxlara. Gjaldeyris höftin
þessir haugar, sem fundist hafa, hafa einnig nokkurn stuðning
hafa verið gerðir á sléttum j jögum u minnflutningshöft.
grundum, en ekki á hólum eða j í Svíþjóð er smvinna milli
hæðum. Hafa þeir þess vegna rjkisbankans og hins sænska
sokkið í jörð og geymst þegar bapkafélags. Þeir, sem er-
lendan gjaldeyri vilja kaupa,
verða að tilgreina tli hvers þeir
ætli að nota hann, og gjald-
eyrir fæst eingöngu til viður-
stundir liðu.
—Mbl.
Fiskveiðar Breta.
drættings hlut, því festan í
skapgerð hans varð að krefjast
þess að hlutur hans væri heill,
af því að hann var fús á að
greiða öðrum fullan hlut, þeg-
ar hann sá að verðleikar mæltu
með því. Og þó að reynslu-
vitið sanni það, að á sandfjöru
tímans hverfa flestra spor
fljótt, og því fyr sem mann-
dómsþunginn er minni, sem
markar þau, þá verður það
samt viðurkent, að Páll sál.
markaði sín spor með þeim
þunga í vitund þeirra, sem
kyntust honum, sem vara á
meðan endurminning um hann
lifir. En þeim sérkennum hans
verða auðfundnar * ættarfylgj-
ur á meðal kynslóða norrænna
þjóða langt í aldir aftur.
Páll. sál. dó 14. febrúar s. 1.
og var jarðsunginn 14. marz
af séra R. Marteinssyni, að við-
stöddu fjölmenni.
Sveitungi.
Landbúnaðar- og fskiveiða-' kendra nauðsynja. Bannað er
ráðuneytið hefir tilkynt, að að fiytja út tvímynta skulda-
fiskiveiðar Breta hafi árið 1931 i þréf og vaxtamiða.
HVAÐANÆFA.
Gýðingum í Jerúsalem
hefir fjölgað mjög á síðari ár-
um. 1 Jerúsalem eru nú 51,
numið alls 19,789,480 vættum,
sem að verðmæti voru £15,
868,022. Til samanburðar skal
getið, að fiskiveiðar Breta námu
árið 1930 21.877,361 vætt og
var verðmæti aflans það ár
talið £18,321,076.
Fiskur innfluttur af erlend-
um þjóðum nam 1931 2,957,422
vættum, en 1930 3,418,471 vætt.
—Mbl.
• • •
Pau hershöfðingi.
Paul Pau, frakkneski hers-
höfðinginn frægi, lést í Passy
þann 2. þ. m. Var hann hers-
höfðingi hers þess, sem í á-
gúst 1914 barðist við Þjóð-
verja í Elsass-Lothringen (Al-
sace- Lorraine). Pau var á
84. aldursári, er hann lést.
Pau misti annna handlegg-
inn í fransk-þýsku styrjöldinni
1870, í orustunni við Frosch-
willer, en þá var hann yngsti
yfirforinginn í 78. herdeildinni.
Undir eins og sár hans var
gróið, fór hann aftur til víg-
vallanna, og tók þátt í sein-
ustu orustunum, sem háðar
voru í þessari styrjöld.
Noregur notar líkt fyrirkomu
lag og Svíþjóð og er það bygt
á frjálsri samvinnu milli Nor-
egsbanka og annraa banka og
svo meiri háttar útflutnings-
félagsskapa, svo að gjldeyris-
kaup fara að eins fram til við-
urkendra nauðsynja. Auk þess
hfa bankarnir krafist þess af
viðskiftamönnum sínum, að
þeir panti ekki útlendar vörur,
nema að hafa áður trygt sér
hjá banka gjaldeyri til greiðslu.
—Mbl.
• • •
6 menn skotnir.
Fyrir skömmu ætluðu fjórir
karlmenn og tvær konur að
laumast yfir landamæri Bessara
bíu og inn í Rúmeníu. En
landamæravörður varð var við
för þeirra og kallaði viðvör-
unarorðum til þeirra. Þau
skeyttu því engu og greip hann
þá til byssunar og skaut öll
svo að þau biðu bana. Við
nánari rannsókn kom í ljós að
þetta voru fimm kommúnistar
frá Rússlandi og einn smyglari,
sem höfðu ætlað að laumast
inn í Rúmeníu.