Heimskringla - 20.04.1932, Blaðsíða 3

WINNIPEG 20. APR. 1932
HEIMSKRINGLA
3 SlÐA
Phone 22 »35 Pbone 25 237
HOTELCORONA
20 Itoomn Wlth Ilnth
Hot and Cold Water in Every
Room. — $1.50 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
ar meir. En Sveinn Björnsson
reisti sér í því starfi þrjá minn-
isvarða, sem vonandi tii endast
lengi og halda nafni hans lengi
á lofti. Hann var einn af aðal-
forgöngumönnum þess, að
Stofnuð voru Eimskipafélag ís-
lands, Brunabótafélag íslands
og Sjóvátryggingafélag íslands.
Þessi félög þrjú hafa nú þegar
sparað þjóðinni mikið fé, sem
að öðrum kosti hefði runnið
út úr landinu til útlendinga, í
farmgjöldum og iðgjöldum. Og
öll eru þau þjóðþrifafyrirtæki,
og þó eigi væri annað af Sveini
að segja en það, að hann kom
þessum þremur fyrirtækjum á
fót, þá væri það líka nóg til
þess að nafn hans geymdist.
En þetta er ekki nema einn
þátturinn í starfi hans, því sem
af er, og enn er hann í blóma
aldurs síns og á væntanlega
eftir mikið starf og gott enn,
áður en að sögulokum kemur.
Ólafur Lárusson.
—Eimreiðin.
SINUM AUGUM LfTUR HVER
A SILFRIÐ.
Nú fyrir stuttu birtir Heims-
kringla þær fréttir, að tveir
háskólakennarar hafi farið að
rannsaka afstöðu frægra vís-
indamanna gagnvart kirkjunni.
Árangurinn er sagt að hafi
verið sá, að af 118, sem leitað
var til með þessar upplýsingar,
hafi einn fjórði talið sig hlynta
sértökum trúarflokkum, en þrír
fjórðu hafi álitið trúarbragða-
afstöðu sína svo léttvæga, sér
eða öðrum til stuðnings, að ó-
þarft væri að skrásetja. Ekki
er þess getið í hvaða tilgangi
þessi rannsókn hafi verið haf-
in, hvort það hafi verið einföld
forvitni eða frá kirkjulegu sjón-
armiði. En hvort sem teljandi
sannjeiksgildi ktrkjunnar eru
nægilega sjálfstæð, trúarbrögð-
unum til eigin viðhalds, án til-
lits til stuðnings frá öðrum
sviðum, skal eg láta ósagt. En
eitt er víst að flestum leiðtog-
um kristninnar, virðist mikils-
varðandi, hvar vísindamenn,
sérfræðingar og önnur mikil-
menni standa í sinni skoðun
viðvíkjandi trúmálum.
Stuttu eftir andlát hins fræga
uppifnningamanns, Thomas A.
Edisons, síðastliðið haust, sá
eg fréttagrein í einu vel þektu
dagblaði, þess efnis að kapólsk-
ur biskup, að nafni Edmund F.
Gjbbons, stjóírnandi kaþólska
biskupsdæmisins í Albany N.
Y., hafi sagt í ræðu sinni á
meðal annars, að Edison hafi
verið hinn skaðlegasti hlekkur
mannkynsins (The greatest
detriment to mankind). Eg
var ekki vel ánægður með þessa
staðhæfingu, þó hún kæmi frá
einum leiðtoga hins stærsta
trúarflokks í heimi. Þótti mér
hún sú fjarstæða, að mér datt
í hug að hún hefði, eins og oft
hefir átt sér stað, breyzt í mis-
sögn í frásögninni. Ef ekki,
þótti mér honum illa farast, að
þakka Edison það ómótmælan-
lega gagn, sem hann hafði gert
mannkyninu um allan heim,
með hinum stórkostlegu fram-
förum vísindanna, sem hafa
komið frá hans hendi. Skrifaði
eg því biskupnum persónulega,
án nokkurs undirbúnings, svo
sem bænagerðar eða signingar,
og spurði hann blátt áfram
hvort frétt þessi væri sönn. Hið
kurteisa * svar biskupsins var
hið sama til mín og flestra
hinna, sem bæði persónulega
og opinberlega ásóttu hann
miskunnarlaust. Birti hann
svar sitt opinberlega í biaðinu
“Knickerbocker Press, dagsett
10. desember 1931, og kom þar
í Ijós það, sem mig að vissu
leyti grunaði, og líkt og oft
hefir komið í ljós bæði munn-
lega og skriflega, að ekki hafði
öll sagan verið sögð í blöðun-
um, biskupinum líklega til niðr-
unar. Hafði ekki verið getið um
í sambandi við hvaða atriði í
Iífi Edisons, að biskupinn hefði
brúkað þessa háskalegu setn-
ingu. Fer biskupinn mörgum
fögrum orðum um Edison sem
uppfyndingamann og vísinda-
mann, tekur til dæmis hina
skæru uppljómun hallarinnar,
sem hann var að tala í, sem
sýnishorn af því, sem heimur-
inn mætti þakka Edison fyrir.
En það sem honum þótti svo {
átakanlegt og hann átti við í
þessari áður á minstu stað-
hæfingu sinni, sem svo illgjarn-
gjarniega svívirti hið látna
mikilmenni í augum almenn-
ings, var afstaða hans í trú-
málum. Reynir biskupinn að
sýna fram á, hve háskaleg á-
hrif það hafi á kirkjuna í heild
sinni þegar annað eips mikil-
menni og Edison sé guðleys-
ingi (Atheist) mín leturbreyt-
ing). Ennfremur segir hann:
“Sem kristinn kaþólskur kenn-
ari, verndari með mínu em-
bætti, grundvallar kenningu
kristindómsms, svo sem tilveru
hins persónulega guðs og hans
guðdómlegu opinberun gegn um
hans son Jesúm Krist” — “þá
get eg ekki látið virðingu mína
fyrir þessu mikilmenni aftra
mér frá því að hrggjast sorg-
lega yfir vantrú hans á hinu
yífrnáttúrlega. Eg efast ekki
um að guðleysingjar um all-
an heim muni í mörg ár notá
nafn Edisons sem tilvitnun sam-
hiiða öðrum vísindamrönnum,
sem hafa neitað ódauðleika sál-
arinnar” (leturbr. mín). “Sann-
leikurinn er sá,” segir biskup-
inn á öðrum stað, “að eg tel
það skaðlega ógæfu, að þrátt
fyrir sínar óaflátanlegu rann-
ir á leyndardómum náttúrunn-
ar, gat honum aldrei tekist að
þekkja og kannast við hinn
rétta náttúrunnar guð.” — “Ver
ið ekki afvegaleiddir af trúlaus-
um vísindamönnum, en kannist
við guð í öllu og alstaðar, á
líkan hátt og mikilmennin Lou-
is Pasteur, Volta, Röntgen Gal-
vani, Amþere Foncault og Mar-
coni.” Eftir nokkrar fleiri við-
vörunarbendingar til okkar, er
stöndum á trúarhálku, endar
svo biskupinn svar sitt með
þessari bendingu: “Fallist ekki
á kenningar þeirra, sem vilja
upp hefja gildi vísindanna á
kostnað trúarinnar. Hver neit-
ar að sú hætta sé nú á ferð-
um?"
Nú fyrir stuttu kemur góð-
kunningi minn séra Friðrik A.
Friðriksson, fram á sviðið með
alveg gagnstæða rökfærslu við-
víkjandi afstöðu Edisons í trú-
málum, í prédikun þeirri sem
hann birtir í Heimskringlu þann
6. janúar næstliðinn, með fyrir-
sögninni: “Edison og eilífðar-
málin”. Ber presturinn vís-
indamanninn fyrir mörgum
staðhæfingum, sem hann út-
leggur á þann hátt, að þær séu
mikiisvarðandi styrkur fyrir
kirkjuna.
Þó eg hafi hér að framan
bent á nokkur lauslega þýdd
atriði úr grein biskupsins, sem
hann birti í áðurnefndu blaði,
“Knickerbocker Press”, geri eg
það af þeirri ástæðu, að eg býst
við að fáir af lesendum Heims-
kringlu hafi séð blaðið. Á hinn
bóginn tel eg ekki nauðsynlegt
að sundurliða prédikun prests-
ins, því flestallir lesendur blaðs
ins munu kannast við efnið,
sem hann svo aðdáanlega út-
leggur Edison til heiðurs og
kristindóminum til eflingar og
stuðnings. En því miður munu
ekki allir orthódox fylgjendur
kirkjunnar gera sig ánægða
með að láta Edison leggja Krist,
Buddha, Konfúsíus og Múha-
með á sömu metaskálar kirkj-
unnar, þó að séra Friðrik hiki
ekki við það að benda á það
sem eitt af hinum mörgu góðu
bendingum Edisons til stuðn-
ings trúnni.
Það er sannarlega gleðiefni
að til sé á meðal okkar maður,
sem ekki aðeins útleggur trú-
leysi Edisons á betra veg, held-
ur til stuðnings kristindómin-
um, og þar með gera 'tilraun
til að efla og styrkja bróðurlega
eining milli trúaðra sem vantrú-
aðra.
Efaiaust mætti telja það eitt
af stórkostlegustu kærleiksverk-
um nútímans, ef Friðrik prest-
ur vild takast á hendur og gæti
hepnast að sannfæra Edmund
biskup um að það sem hann
áliti háskalegt guðleysi Edisons
væri eiginiega mikilsvarðandi
efiing trúarinnar á hinn almátt-
uga og algóða persónulega guð.
Máske að biskupinn hafi ekki
verið búinn að sjá erfðaskrána
andlegu”.
H. J. H.
ENDURMINNINGAR
Eftir Fr. GuSmundsson.
Frh.
Er eg nú er búinn að segja
frá stærstu og eftirminnilegustu
hnippingunum á milli okkar sr.
Arnljóts, í margra ára nágrenni,
þá finst mér að eg vera búinn
að gera sjálfan mig óþarflega
lítinn, þó eg hafi ekkert að
hæla mér af. Eg held að les-
endur mínir skilji mig svo, að
eg hafi alt af verið reiðubúinn
að standa í illdeilum við hann,
en það er ekki sannleikanum
samkvæmt. Eg gerði honum
margan góðan greiða, en þáði
heldur ekki steininn í staðinn
— fyrst sanngjarna borgun og
æfinlega lærdómsríka stund
inni hjá honum í ofanálag. Og
þó eg væri alla tíð, eftir að
biskupinn kom, óvirtur á því
heimili, þá fann eg aldrei til
þess, þegar við séra Arnljótur
vorum einir inni á skrifstofu
hans. Og svo mikil ánægja var
mér að því að tala við hann,
að ef eg var á ferð einhvers-
staðar nærri honum, og þó eg
hefði knappan tíma, þá gat eg
ekki neitað mér um að sitja
inni hjá honum og spjalla við
hann litla stund. Geymi eg líka
minningu hans í heiðri eins og
góðs vinar, og hlakka til að
finna hann á sínum tíma. Eg
veit að hann er námfús á öðr-
um og æðri þroskastigum, og
hann hefir ekki gleymt að fyrir-
gefa mér, þó eg hafi gert hon-
um rangt til. Eg hefi líka fyrir-
gefið honum, og dreymir hann
flestum oftar, og er þá æfin-
lega af honum að læra í stærri
sjóndeildarhring.
Sá var bóndi á Hallgilsstöð-
um í minni sveit, er Benedikt
hét Árnason. Hann var greind-
ur maður og félagslyndur, at-
hugull vel og góðgjarn. Hann
var samtíða mér í hreppsnefnd
tvö eða þrjú ár, og þótti mér
vænt um hann fyrir liðlega sam
vinnu. Hann var tengdasonur
Guðmundar Björnssonar frá
Dal í Þistilfirði. Mig minnir að
hann væri ættaður úr Fnjóska-
dal í suðursýslunni. Ekki upp-
lifði eg nein sérstök æfintýri
með þessum manni, en hefi þó
gaman af að rifja upp og draga
fram í dagsbirtuna sumar að-
gerðir hans.
Þar sem hann bjó á næst
insta bæ við heiðina, þá áttu
þær kindur, er á vorin vildu
fyrir tímann strjúka á heiðina,
oftast erindi framhjá honum.
Sumar þeirra ætluðu að fara
með ullina í algerðu leyfisleysi
húsbændanna, og ær ætluðu
jafnvel að asnast burtu með ó-
mörkuð lömb. En svo hvass-
sýnn og góðgjarn var Benedikt,
að þeim varð örðugt um laga-
brotin þessum strokukindum.
Hann náði ullinni af sumum,
og markaði lömbin hjá öðrum,
og kom eftirleitarmönnum oft
vel að þurfa ekki að fara nema
til Benedikts, og fá hjá honum
fulla leiðréttingu sinna mála.
Öðrum færði hann ullarlagðinn
heim, ef hann átti erindi þar
framhjá. Mér fanst þessi vin-
gjarnleiki mætti vera öðrum
fyrirmynd, þó á öðrum starfs-
sviðum væri. — Nú fara menn
ekki að skilja hlýleikann, sem
í svona greiðvikni felst, þegar
allir búfjárhagar eru inngirtir,
og engin kind getur framar
strokið með ullina, og sett bónd-
ann eða eigandan kaffipundi
aftar, í reikningi.
Að Benedikt á Hallgilsstöð-
um var athugull og góðgjara
maður í garð nágranna sinna,
er þó kanski ekki nema önnur
hlið málsins. Vel getur verið,
að bann hafi gert sér meira far
um það en almenningur, að
skilja tilfinningar og eftirlang-
anir kindanna, að hann hafi
betur en almenningur skilið á-
huga kindarinnar og virt, sök-
um endurminninga hennar um
frelsið og sælureiLina við heið-
arvötnin og skæru svanasöngv-
ana. Getur ekki verið að hann
hafi líka verið að hjálpa skyn-
lausu skepnunum, sem svo eru
kallaðar, til að njóta sem fyrst
og lengst frelsisins, og komast
hjá óþægindum, sem því eru
samfara alt sumarið að ganga
í tveim reifum?
Á Ytri-Brekkum bjó sá bóndi
er Vilhjálmur hét Guðmunds-
son. Hann var að mínu áliti
jafnmerkastur allra bænda i
minni sveit. Hann var fallegur
og rösklegur maður upp á að
sjá og eftir að líta, og æfinlega
hreinlegur til fara, djarfur og
ákveðinn í öllum svörum. Mér
farast andlitslýsingar svo illa,
að eg skemmi andlit hans ef
eg fer að lýsa því. Hann hafði
ljóst hár og mikið gulrautt
skegg, æfinlega vel greitt og
hirt. Ennið var fallega kúpt,
hæfilega hátt og fremur upp-
mjótt, augun blágrá og umgerð-
in falleg, augabrýmar hæfilega
bogadregnar, óhvassar en af-
gerandi; nefið bara tilhlýðilegt
en kinnarnar heldur þykkar;
munnurinn og hakan, alt á
kafi í skegginu, hæfilega stór.
Hann var alt af of rjóður í
andliti, enda drakk hann lika
heitara kaffi en nokkur annar
maður sem eg hefi þekt. Hann
hafði bjartar og ávalt hreinar
og fallegar hendur. Hann var á
minni tfð rflíasti bóndýin í
Sauðaneshreppi, og þó ekki fyr-
ir það að hafa féflett aðra, því
hann var sérstaklega ráðvand-
ur í öllum viðskiftum, en fram-
kvæmdasamur, stjórnsamur og
duglegur til allra búverka og
smiður talsverður. Hann var
albróðir Aðalmundar og Sig-
urðar Guðmundssona, bænda í
Dakota, og hefir mér verið sagt
að Aðalmundur væri líkur Vil-
hjálmi, en þá bræður hefi eg
ekki séð. Vilhjálmur var mörg
ár samtíða mér í sveitamefnd-
inni og atkvæðamiltill og góð-
ur. Við vorum alt af góðii
kunningjar, og engan mann
vandalausan dreymdi mig eins
oft og hann, mörg ár eftir að
eg kom til Ameríku.
Vilhjálmur klifraði ekki á
skýjunum, gef ekkert fyrir
hugsjónaflugin, en hann var
þeim mun hygnari á allar verk-
legar framkvæmdir. Kona hans,
Sigríður Davíðsdóttir frá Heiði
í okkar sveit, ættuð frá Lund-
arbrekku í Bárðardal annars
vegar, en sömu ættar og Sig-
urður ráðhera á Yztafelli hins
vegar, var að mínu áliti greind-
ari manni sínum. En það er
ekki vandalaust að gera upp
þess háttar reikninga við slíkt
fyrirmyndar hjónaband. Hún
vvar líka útlærð af kvennaskóla.
Börn sín mentuðu þau hjón
mjög myndarlega, og einn son-
ur þeirra er héraðslæknir og
talinn í beztu röð. Áður bjó Vii-
hjálmur á Skálum, nyrsta bæ
á Langanesi, og átti í stöðugu
höggi við hæstu haföldurnar,
-” T I M BU R KA™*
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
BirgSir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Bkrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA.
hina illræmdu Langanesröst,
fuglabjörgin og sífelda sólskins-
lausa þokusudda. Þar fékk Vil-
hjáimur iöulega tvær tunnur
fullar af lifur úr einum hákarli,
eftir að hafa veitt honum hol-
undar og mergundar sár, og
brugðið gegnum hann bana-
spjóti. Þar höndlaði hann marg
an feitann hafþorskinn, og þar
innhentust honum á frönskum
fiskiskútum, margar gómsætar
koníaksflöskur. Þó var Vil-
hjálmur aldrei drykkjumaður.
kunni vel með að fara og láta
góða gesti njóta af slíku sæl-
gæti. í þann tíð var Vilhjálm-
ur æfintýramaður, en þá var
eg uppi á Hólsfjöllum og naut
lítils góðs af. Man eg þó glögt
fyrstu kveðjur þeirra hjóna i
okkar garð. Áður en við sáum
þau, kom einhver ferðalangur
með fulla pottflösku af rauð-
víni til móður minnar frá hús-
freyju Sigríði á Skálum. Þá
voru búnir til flauelsgrautar á
hverri helgi, í háfa herrans tíð,
og rauðvín haft að útáláti. Sá
er enginn allra daga þræll, sem
einu sinni er sæll.
Þetta eru nú vinirnir mínir,
sem eg af og til sný mér að í
myrkrinu, og þá heyri eg rétt-
an framburð á íslenzkunni,
hvað hátt sem enskan gellur i
eyrum.
Eg hefi áður í endurminning-
um mínum um séra Arnljót,
minst á andlát Jóhanns borg-
ara og bónda Jónssonar á Þórs-
höfn. En nokkuð meira þarf
eg að minnast á þann mann,
meðan hann var frískur og á
flakki í okkar hópi. Jóhann var
einkennilegur maður, einn sá
fegurðar næmasti, sem eg hefi
þekt, og jafnframt einn sá vin-
sælasti. Engan mann hitti eg,
sem var illa við Jóhann í Þórs-
höfn. Hann var lítill maður
vexti og hvergi fríður eða veru
lega eftirtekta verður nema fyr-
ir snyrtimennskuna og bróður-
lundina í svipnum. Hann var
alla þá tíð sem eg þekti hann
mjög óhreystislegur að útliti, en
æfinlega kvikur á fæti og hall-
aðist áfram þegar hann gekk
eins og áhuginn og vUjinn bæri
fæturna ofurliði, sem alltaf voru
þó á þönum. Jóhann var auð-
sæll maður og efnaður vel.
Hann hafði ungur lært söðla-
smíði en var hættur þeirri iðn
þegar eg þekti hann. í eðli hans
bjó einhver ýmigustur á torf-
veggjum, fanst þeir víst ófagr-
ir og óþolnir ,eftir því sem til
þeirra var kostað.
Á Þistilfirði strandaði talsvert
stórt gufuskip er “Bravo” hét,
en það var fáum árum áður en
eg kom í þessar sveitir. Á
dekki skipsins var lítið matreið-
sluhús er losnaði við skipið, og
komst nokkurnveginn óbrotið
á land. Þetta hús sá eg seinna.
Það mun hafa verið um 8 fet
á hvern kant og lítið yfri 6 fet
á hæð. Þetta hús keypti Jó-
hann á stranduppboðinu, og
flutti það heim, hafði í því
söðla smíðisdót sitt og bjó að
mestu leyti í því. En það var
hinn mjófi mikils vísir, því
Jóhann var hinn fyrsti maður
er bygði stórt og fallegt tlm-
burhús í Þórshöfn. Það var og
hið fyrsta íbúðar timburhús í
sveitinni. Jóhann átti konu þá
er Árnþrúður hét Jónsdóttir,
ættuð og uppalin í ojtkar sveit;
var hún honum sérstaklega vel
tilvalin, samhent og sameigiu-
lega um alla hulti. Naumast
hefi eg þekt mann, er væri eins
veðurglöggur og Jóhann. Allir
þeir íslendingar er fóru full-
orðnir frá ættjörðinni, endur-
minnast þess hve afarmiklum
vanda það var háð, oft og tíð-
um í óþurkatíð, að sjá fyrir
snemma morguns áður en fólk
gekk á engjar langt frá bæ,
hvort verða mundi heyþurkur
þann daginn eða ekki, þá skifti
það ekki litlu máli, að vera bú-
inn að dreifa miklu heyi þegar
fór að glaðna til ef maður
hafði séð rétt fyrir með veður,
er aðrir voru að snúast að-
gerðarlausir og þekkingarlaus-
ir um það, hvaða stefnu veðr-
ið mundi taka. Ekki segi eg að
Jóhanni hafi eldrei skjátlast í
þessum efnum en öllum öðrum
nágrönnum mínum fremur
þekti hann á veðrið, og sagöi
mér jafnvel sum einkenni þess,
lærð og reynd af eldri mönnum
í marga liðu. Hið elsta af
veðureinkennum hans var það,
þegar fór að rofa*til í lofti hvar
fyrstu sólskins blettirnir sáust
á fjallahringnum, og ef þeir
færðust til, þá í hverja átt.
Eg hefi nú getið um flesta
bændurna á suðurenda sveitar-
innar, þá er eg hafði mest
saman við að sælda, og þá hina
sömu sem endurminningarnar
dvelja einkum við. Á öllu mið-
biki sveitarinnar og norðurenda
hennar, fæst eg minna við að
gera mér bændurnar að um-
talsefni, nema hvað sérstakir
atburðir og minningar knýja
mig til þess.
Frh.
MOKAFLI f FASKRÚÐSFIRÐI
en saltleysi yfirvofandi
og ekkert salt hægt að fá.
Rvík. 18. marz.
Mokafli síðustu daga til jafn-
aðar 15—20 skpd. á dag. 1 gær
veiddust um 200 skpd. á 10
báta. Fiksurinn er veiddur suð-
ur í Lónsbukt, og er mikið
vænni og feitari en venjulega
á þeim slóðum.
Algert saltleysi fyrir dyrum
og bankinn neitar tryggingu
fyrir nýjum saltkaupum.
—Mbl.
SKRÍTLUR
Einn af þessum miklu and-
ansmönnum hafði verið fengin
til að leggja hornstein í stór-
hýsi eitt, og átti hann eins og
vani er til, að flytja ræðu við
það tækifæri. Hafði hann ræð
una skrifaða og hélt á blöðun-
um er hann lagði steinin á
sinn stað. Þarna var saman
komið margmenni og vonuð-
ust’nú allir eftir að heyra ræðu
hans. En hann vappaði vand-
ræðalega fyrir framan mann-
þyrpinguna uns hann víkur sér
að konu sinni sem þar stóð og
heyrðist hann segja til hennar
í lágum róm: “Hvað í heimin-
um á eg til brags að taka, eg
hefi lagt steininn ofan á ræð-
una sem eg ætlaði að flytja
við þetta tækifæri?”
• • •
“SjálfsmorÖ.”
Selveiðamenn tveir áttu heima
í sama kauptúninu; þóttust báð-
ir góðir, en hvorugur gerði
mikið úr veiðimensku hins, eins
og gengur.
Eitt sinn frétti annar þeirra,
að keppinauturinn hefði skotið
sel, vænan.
Hann verður hugsi, en segir
svo;
—Hvað skyldi hafa bagað
selnum, að hann skyldi fara að
fyrirfara sér svona?