Heimskringla - 08.06.1932, Page 1

PertKs
The 4 STAR CLEANERS
Men’s Suits
SjH"....$1.00
.......50c
PHONE 37 266
PeptKs
The 4 STAR CLEANERS
Ladies’ Dresees
Cloth, Wool (f * AA
or Jersey 9 I >UU
PHONE 37 266
XLVI. ÁRGANGUR.
WTNNIPEG MIÐVIKUDAGINN 8., JÚNÍ 1932
NUMER 37
ENGIN BÆNDASTJÓRN
FRAMAR TIL.
Árið 1922, þegar liberal-
stjómin sæla, undir forystu
Norrisar og hans kumpána, var
búin að gera sig svo óvinsæla
meðal fylkisbúa fyrir sukk og
ráðleysi, að ekki þótti við það
unandi, að eiga hana lengur
yfir höfði sér, urðu samtök um
það, að haga fulltrúakjöri á
þing á annan hátt en verið
hafði og koma á laggir stjórn,
er skipuð væri hæfustu mönn-
unum úr fjölmennasta flokki
fylkisbúa — úr bændastéttinni.
Með þessum tilraunum mynd-
aðist nýr flokkur er nefndi sig
Bændaflokk. Varð flokkur þessi
sigursæll við kosningarnar,
enda studdi hann meginþorri
þeirra manna, er skoðuðu, að
fremur bæri að líta á almenn-
ings hag, en sérhagnað sam-
vizkulítilla kaupmangara. Strax
eftir kosningarnar, er hinum
ýmsu bændafulltrúum varð það
ljóst, að þeir hefðu borið sigur
úr býtum, sneru þeir sér að því
að mynda stjóm. Var þá kjör-
inn sem stjómarformaður Dr.
John Bracken, er var forseti
landbúnaðarskólans. Þar með
var hinni svokölluðu bænda-
stjóm hleypt af stokkunum. —
Margt átti að gera, og þurfti að
gera. Fyrst og fremst að taka
í taumana við þá eyðslusemi, er
orðin var að hefð; hreinsa til á
skrifstofunum og setja þar hæfa
menn í stað þeirra, er þar voru
eigi til annars en að draga hátt
kaup; efla framleiðslu- og at-
vinnumál í fylkinu, o. s. frv.. —
En alt varð minna og mjórra en
heitið var. Atvinnu- og fram-
leiðslumálin urðu stjórninni of-
urefli og sátu við það sama!. Úr
tekjuhallanum var bætt með
nýjum sköttum; í skrifstofunum
var hreinsað til með því að bæta
við nýjum mönnum, en hinir
flestir látnir sitja, er fyrir voru.
Ný embætti voru sköpuð með
háum launum. Frumvörp þau,
er sérstaklega lutu að hag bú-
enda, voru svæfð í þinginu.
Hefðu ekki upp á falhð mjög
góð ár, þá í röð, hefði öllu ver-
ið stýrt í strand strax á fyrstu
áxunum. En árferðið var gott,
og það bjargaði.
Eitt aðalatriði í stefnuskrá
flokksins, var þjóðeign náttúru-
fríðenda og auðnytju fyrirtækja.
Var sú stefna hafin í stjómar-
tíð Sir R. P. Roblins, er með
stjóm fór á undan Norris og
liberölum. Hafði hann keypt
talsímakerfið, er þá var í hönd-
um einokunarfélags, hér í fylk-
inu, reist kornhlöður víðsvegar
í akuryrkjuhéruðunum, er lagð-
ar voru undir stjórn bænda,
samið og látið samþykkja vega-
bótalögin, og látið reisa flestar
hinar opinberu byggingar
fylkinu. Yfir auðsuppsprettum,
svo sem fossum og námum
hafði fylkið engin ráð, því þá
hvíldi alt slíkt í höndum sam-
bandsstjórnarinnar.
En skamt var gengið af hinni
nýju stjórn í þessa átt. í stað
þess að efla komhlöðukerfið,
lét hún rífa kornhlöðurnar unz
fáar voru eftir, en seldi þær
síðnstu fjárveltumanni hér
borg, fyrverandi fylkisféhirði og
stjórnarráði Norrisar. Við tal
símakerfið hefir hún litlu auk-
ið, en fært upp talsímagjöldin
Strax og fylkið fékk umráð yf
ir náttúrfríðendumun, seldi hún
höfuðfossana í Wínnipegánni
hendur einu alræmdasta einok-
uhar og fjárveltufélaginu í land-
inu. Um sapia leyti keyptu eða
ejfenuðust etnhverjir rátðgjaf-
anna álitlegar hlutaupphæðir í
félaginu. Mál þetta þorði hún
ekki að leggja fyrir þing, þó
komið væri í kaupmakk milli
hennar og félagsins áður en
þingi sleit, heldur samþykti hún
það á stjórnarráðsfundi. Sömu
sögu er að segja um námalönd-
in, munu þau nú flest komin í
hendur auðfélaga og fyrir lítið
fé. Að minsta kosti virðast
tekjur eftir þau rýrar, því að
um miljón dollara nemur tap
þeirrar sérstöku deildar, er
fjallar um þau mál á tímabil-
inu síðan 1930.
Um sparsemi og eftirlitið á
skrifstofunum _ þarf ekki aö
tala. Um leið og fylkinu voru
afhent til umráða náttúrufríð-
endin 1930, voru því fengnar
$4,000,000, er námu hagnaðin-
um, er sambandsstjómin hafði
haft af þeim, fram til þess tíma.
Fjórar miijónirnar fóru, voru
lagðar með tekjunum og þeim
eytt á einu ári, svo að ekki sást
skildingur eftir.. Þá verða og
tveir bókhaldarar á féhirðis-
skrifstofunni uppvísir að stór-
kostlegum þjófnaði, er þeir
höfðu framið til fleiri ára, og
nam upphæðin yfir $100,000.
En ekki fundu eftirlitsmenn
ietta, heldur klöguðu þessir
mannræflar sig sjálfir, er sam-
vizkan fór að ónáða þá um
of, en fyrir þá greiðasemi fengu
leir sem næst uppgjöf saka, 6
mánaða einfalda fangavist. Til
bílaeigenda varpaði stjómin yf-
ir $400,000, og voru flestir þess-
ara manna í þjónustu þess op-
inbera.
Strax á fyrsta árinu var
bændaflokksnafninu varpað fyr-
ir borð. Stjórnin nefndist ekki
bændastjórn, eða flokkurinn
bændaflokkur, heldur fram-
sóknarflokkur. Gerðist þetta fyr
ir síðustu kosningar, enda var
)á byrjað á bræðingi við liber-
ala, og þeim fengin embætti í
stjórnarráðinu. Á síðastliðnum
vetri er svo gengið skör lengra.
Þegar stjórnarformaður sá að
kosningar yrðu ekki umflúnar,
og stjórn hans yrði að standa
reikningsskap á gerðum sín-
um, kom honum það ráð í hug
að fá sem flesta til að ganga
ábyrgðina með sér, hét hinum
flokkunum embættum í stjóm-
arráði, ef þeir vildu fallast á
jessi tilmæli sín. Urðu liberal-
ar skjótir til svara, enda var
jeim skyldast málið, og gegn
jrem ráðherrastöðum, er for-
kólfum þeirra skyldu veitt, sam-
einuðu þeir sig þessari fram-
sóknarstjórn,, og sækja nú
fram undir samsteypunafninu
‘Liberal-Progressive’ ’.
í ráðherrasætin er svo valið:
skipaðir þrfr Skotar, með hin-
um Skotunum, sem fyrir eru.
Fyrsti er læknir, annar timbur-
1 sali og byggingaverzlari, þriðji
Iögfræðingur og fjárveltumaður.
Þetta eru bændurnir! Með þessu
mun óhætt mega telja, að
bændastjórnin sé úr sögunni.
Hversu margir bændur, sem
verða kosnir á þing, megna
þeir engu fram að koma nema
með leyfi stjórnarráðsins, sem
að líkindum mun fremur hlusta
á raddirnar, sem berast frá
skozku félögunum hér í bæn-
um, er flestum opinberum em-
bættum hafa náð í sínar hend-
ur, og komið svo ár sinni fyr-
ir borð, að gegn þeirn er árang
urslaust að keppa. Engin stjórn
hér í fylkinu fram að þessu,
hefir dirfst að sýna jafn opin-
bera hlutdrægni og klíkuskap
sem þessi, enda engin, sem í
stóru og smáu hefir svo ger-
og loforðum, sem hún.
Um bændastjórn er ekki
framar að ræða. Bændastjómin
er dauð. Hún er ekki framar
til.
GIMLI-KJÖRDÆMIÐ.
Eftir síðustu fréttum að
dæma, sækja fimm þingmanns
efni um kosningu í Gimlikjör-
dæmi. Eru þrír þeirra íslend-
ingar og tveir annara þjóða
menn.
Búast má við að alir séu menn
þessir myndarlegir og vel gefn-
ir. Er oss Ijóst, að það má um
íslendingana segja. Hina þekkj-
um vér ekki til þess að fella
nokkurn dóm um þá, en eflaust
hafa þeir eitthvað við sig, eins
og menn segja.
Allir, sem vér höfum átt tal
við, ljúka þó upp einum munni
um það, eftir að hafa hlýtt á
þingmannsefnin, að eigi sé um
það að villast, að Mr. G. S.
Thorvaldson, sé sakir mentun-
ar og alls atgerfis eitt hið álit-
legasta þingmannsefni.
Er gott til þess að vita, er
þingmannsefni mæla þannig
með sér sjálf. Og sannleikurinn
mun sá, að aldrei hefir Gimli-
kjördæmi áður átt völ á manni
til þingmensku, er brautina
hefir þrætt um æðri menta-
stofnanir hér, eins og þetta á-
minsta þingmannsefni þjóðmeg
unarflokksins hefir gert. Vér
erum því ekkert hissa á því, þó
að athygli kjósenda hvarfli að
því, þó þess sé því miður of
sjaldan gætt, hvaða hæfileik-
um þingmannsefni eru gædd,
er verið er að velja þau.
Og það var að því atriði, sem
oss hefir lengi þótt vert að
beina huga manna. Eigum vér
þar síður en svo við þetta eina
kjördæmi. Það hefir verið alt-
of algengt, að andleg dúdemi
hafi verið send á þing; menn,
sem þangað hafa ekkert erindi
átt, annað en að vera sjálfvirk
atkvæðavél flokksfylgisins, en
hafa ekki borið skyn á að gera
svo mikið sem athugasemd við
mál, sem víðtækar afleiðingar
hafa í för með sér haft. Þeii
hafa hvorki verið kjördæmi
sínu til neins verulegs gagns,
né sóma, jafnvel þó slett hafi
verið nokkrum dölum í gagns-
lítinn vegarspotta fyrir kosn-
ingar, af flokki hans eða stjórn
í atkvæðasmölunar skyni ein-
göngu. Það sem þarf að gera,
er að fá aðstoð frá fylkinu til
þess, sem varanlega byggir upp
atvinnuvegi kjördæmisins, ef
kjördæmið sjálft er ekki fært
um það. Og ef þetta er hag-
fræðilega hugsað út og flutt á
þinginu, þá stendur sjaldnast
á aðstoð þess. Það eru oftast
nær einhverjir hagsýnir fram-
faramenn í stjórn eða á þingi,
er skilja velferð slíks, svo að
það er auðunnið. En þingmenn
verða að vita fyrst, hvað þeir
vilja. Það hafa aumingjarnir
aldrei gert.
En að þessu sleptu, erum
vér þess vissir, að með aðstoð
og viturlegri ráðstöfun atorku-
sömustu framfaramanna Gimli-
kjördæmis, mætti með öðrum
eins fulltrúa og G. S. Thorvald-
son á fylkisþingi, fá mörgu og
miklu til vegar komið til fram-
fara og heilla Nýja íslandi.
Dugnaðarmenn bygðanna njóta
sín þá fyrst og bygðin athafna
þeirra , eins og óskandi væri,
er þeir hafa fulltrúa, sem eru
harðfylgnir sér og berjafct fyrir
TILNEFNINGU LOKIÐ.
Tilnefningu þingmannaefna í
kosningunum í Manitoba, sem
fara fram 16. júní, lauk s. 1.
mánudag. Þeir sem hafa ætlað
sér að setjast í þingmannasess-
inn, og enn hafa ekki verið til-
nefndir, eiga þess nú engan
kost.
Um þessi 55 þingsæti, sem til
eru í Manitoba, sækja nú 140
þingmannlsefni. Eru 50 af þeim
þjóðmegunarflokksmenn, 49 frá
Brackenstjórninni, 13 liberalar,
12 óháðir verkamanna-sinnar,
og 16 óháðir, of ýmsum póli-
tískum litum, svo sem verka-
manna og bænda, jafnaðar-
manna, Úkraníuflokki (?), ó-
háðir bændasinnar, liberal-
verkamanna, United Workers
(kommúnista) o. s. frv.
Meira en helmingur þeirra,
er undir merkjum Bracken-
stjórnarinnar sækja, eru liber-
alar. Hinn eiginíegi Bracken-
flokkur var nú ekki oröinn
sterkari en þetta. Hann gat
ekki af eigin ramleik hugsað
til að vinna kosningarnar. Og
jafnvel þó stjórnin kæmist aft-
ur til valda, er líklegt að Brack-
enflokkurinn verði fáliðaðri en
liberalar. Flokkur hans er því
úr sögunni nema að nafninu
til. Liberalar gátu heldur ekki
á eigin spýtum náð völdum.
Þess vegna sitja nú þessir flokk
ar við bræðingstrogið í bróð-
erni, að þeir voru svo búnir að
tapa fylgi, að þýðingarlaust
hefði verið fyrir þá að sækja í
þessum kosningum á sínum eig-
in styrk. Almenningur er alger-
lega fráhverfur orðinn stefnum
þeirra, eftir dýrkeypta reynslu
af þeim. Og það er ekki við að
búast, að þær smakkist kjós-
endum neitt betur, þó smurðar
séu með samsteypugrút.
Þjóðmegunarflokkurinn fer
ekki þannig að ráði sínu. —
Hann kemur til kjósenda með
ákveðna stefnu, sem hann er
svo sannfærður um, af sögu-
legri reynslu, að er betur lög-
uð eftir kröfum tímans, en
nokkur önnur stefna, og hann
víkur ekki frá þeirri sannfær-
ingu sinni, hvað sem í boði er.
Hann kemur af einlægni og
með sterkri trú á skoðanir sín-
ar fram fyrir kjósendur, og er
reiðubúinn að standa og falla
með þessari sannfæringu sinni,
heldur en að víkja frá henni
eða verzla með hana til þess að
krækja í völd. Þetta er hverjum
alvarlega hugsandi kjósanda al
varlegt umhugsunarefni í þess-
um kosningum.
Þjóðmegunarflokkurinn fylg-
ist stjórnarfahslega betur með
tímanum, en aðrir flokkar. —
Hann viðurkennir þjóðeigna-
stefnuna, sem í stjómmálaheim-
inum er að ryðja sér til rúms
síðari árin. Hann setti meira að
segja á fót í þessu fylki stænsta
og varanlegasta þjóðeignarfyrir-
tækið, sem hér hefir á legg kom
ist, sem sé talsímakerfi fylkis
ins, fyrir tveim tugum ára. Og
það fyrirtæki er varanlegt. Lib-
eral stjórn þessa fylkfe hefir
einnig sett á stofn ýms þjóð-
eignarfyrirtæki, svo sem Rural
Credit, Power Commission,
Farmers Loans, fylkisbanka, —
sem öll eru á heljar þröminni,
og sum, eða eiginlega öll oltin
um. Að vísu hefir Bracken-
stjórnin átt drýgstan þáttinn
í að steypa þessum fyrirtækj-
um kollhnýs, en sannleikurinn
var sá, að stofnun allra þessara
með sérstaklega góðu eftirliti
og hagfræðislegri framsýni og
viturri stjóm. En vegna þess,
að slíkt hefir skort, em fyrir-
tæki þessi nú að heita má í
rústum. En ekki virðast liberal-
ar hafa tekið það nærri sér, að
svo er komið með þessi af-
kvæmi sín, því hefði svo verið,
hefðu þeir ekki hlaupið fagn--
andi í faðm Brackens, eins og
raun er á oröin, fyrir að hafa
kreist úr þeim lífið, og þurkað
út með því helztu minjarnar
um starfsemi þeirra í stjórn
fylkisins.
Það gerir minst til, hvað þessi
eða hinn stjórnmálaflokkurinn
kallar sig. Hitt er aðalatriðið,
að hann lagi «ig eftir kröfum
tímans, á heilbrigðum grund-
velli, en ekki óheilbrigðum eða
með ekkert annað alvarlegra í
huga, en að hvíla sig í valda-
sessinum. En sjáanlega býr lib-
eral-Bracken flokknum ekkert
annað í huga en það, að geta
hallað sér út af í stjómarsóff-
unum, í þessum kosningum.
Þeir minnast ekkert á vandamál
þau, er í þessu fylki bíða úr-
lau'snar. Og á stjórnarferil sinn
virðast þeir skammast sín fyr-
ir að minnast.
í þeim kjördæmum, sem ís-
lendingar eru fjölmennir í,
sækja þessir um kosningu:
í Gimli-kjördæmi: G. S. Thor-
valdson, þjóðmegunarflokksmað
ur; E. S. Jónasson, liberal-pro-
gressive; I. Ingaldson, óháður
progressive; Michael Ewanchuk
liberal; W. Dowhanysk, óháður
talinn.
í St. George: Skúli Sigfússon,
liberal-progressive; Robt. Kerr,
þjóðmegunarflokksmaður.
í Swan River: Stefán Einars-
son, óháður bændasinni; G. P.
Renout, þjóðmegunarflokksmað
ur, og C. H. Goodman, óháður
liberal.
í Cypress-kjördæmi: W. H.
Spink, þjóðmegunarflokksmað-
ur og J. L. Christie, liberal-pro-
gressive.
Af íslendingum sem sækja,
er tveggja enn að geta, þeirra
Col. H. M. Hannesson, í Rock-
wood, og Vlctors B. Anderson,
í Winnipeg.
Nú áður en kosningarnar
fara fram, er tala þingmanna
hvers flokks sem hér segir: —
Brackenflokkurinn, 29; þjóð-
megunarflokkurinn, 15; liberal-
ar, 5; verkamenn 3; óháður, 1;
og tvö sæti, sem auð eru.
EINKENNILEG BÓK.
FJÆR OG NÆR.
hugsjónum þeirra hlífðarlaust,
bg á rökstuddum og viturleg- fyrirtækja var varhugaverð, og
Séra Ragnar E. Kvaran, sem
hefir fyrirhugað að dvelja í
Vatnabygðum í sumar, mun
flytja guðsþjónustu í kirkjunni
í Wynyard á sunnudaginn kem-
ur, 12. júní, kl. 7 e. h.
* * *
Kirkjuþing hins Sameinaða
kirkjufélags íslendinga í Norð-
ur-Ameríku, sem haldið var að
Lundar um síðustu helgi, fór
hið ánægjulegasta fram. Hjálp-
aðist að veðurblíða og framúr-
skarandi gestrisni bygðarbúa,
að gera aðkomufólki, sem var
margt, bæði úr Winnipeg og
Nýja íslandi, vertina þar sem
skemtilegasta og minnisstæð-
asta. Nánari fregnir af kirkju-
þinginu verða bráðlega birtar í
Heimskringlu.
* * *
Heimilisiðnaðarfélagið heldur
næsta fund að heimili Mrs. P. J.
Sivertsen, 497 Telfer St., fimtu
dagskvöldið 9. júní. Óskað er
eftir að sem flestir meðlindr
samlega brugðM: stefnu ' sinni um grundveltt á fylkisþinginu. þau gétru ekki btessast, aema'sæki þenna fund.
“Bautasteinar’’ eftir Þorstein
Björnsson úr Bæ, er einkennileg
bók og einstæð í íslenzkum
bókmentum. Þó hún væri prent-
uð 1925 hefi eg ekki séð hana
fyr en nú, aðeins séð liennar
getið í blöðum frá íslandi. Minn-
ist eg ekki að íslenzku blöðin
í Winnipeg hafi nefnt hana á
nafn. Þess vegna kom mér í
hug að fara nokkrum orðum
um hana, svo þeir sem eru
henni ókunnugir hér vstra —
sem eg hygg að séu margir —
geti fengið ofur litla hugmynd
um, hverskonar bók þetta er-
Bókin er, eins og nafnið ber
með sér, einskonar ininningar-
ljóð dáinna manna — kvenna
og karla, — er að einhverju
leyti hafa verið öðrum nafn-
kendari á sínum tíma, að mestu
á síðasta fjórðungi 19. aldar og
fyrsta hinnar 20. Ekki einasta
grípur þessi dánarannáll yfir
allar sýslur og sveitir á fslandi,
heldur einnig flestar íslenzkar
bygðir í Ameríku. Eins og gef-
ur að skilja, er fjöldans aðeins
minst í fáum setningum, en það
svo að aðaleinkenna hvers eins
er getið — auðvitað samkvæmt
almennings áliti. Ýmsra nafn-
kendra manna og kvenna, er
þó talsvert ítarlega getið, og
einnig þeirra, sem höf hafði
náin kynni af, og sem honum
hefir fundist til að einhverju
leyti..
Bókinni er skift í kafla, eft-
ir lífsstöðu og mannvirðingum
hvað fyrir sig. Embættismenn,
skáld og mentamenn, kaup-
menn, læknar, prestar og bænda
fólk. Landsfjórðungar og sýsl-
ur, hver út af fyrir sig. Öll
mannanöfn í kvæðunum eru í
feitu letri, sem bendir á að
þeirra sé að leita í nafnaskránni
sem er aftan við bókina, ásamt
fæðingar- og dánarári hvers
eins og blaðsíðutali, sem gefur
bókinni sérstakt gildi, ekki sízt
fyrir Vestur-íslendinga, því eg
hygg, að hver einasti íslending-
ur, sem fæddur er og uppalinn
á íslandi, finni þar marga, sem
hann kannast við, skylda og ó-
skylda. Jafnvel yngra fólkið hér
vestra getur fengið góðan leið-
arvísir til að kynnast uppruna
sínum og ættemi, ef því væri
það áhugamál.
Eins og þessir minnisvarðar
eru einkennilegir og frábrugðnir
því vanalega, svo er og um
kveðskapinn. Hann er í fyista
máta sérkennilegur, en ber þó
vitni um fjölbreytta og mikla
skáldgáfu höf., skýra dóm-
greind og djúpsæi, og ekki síð-
ur ást og lotningu fyrir öllu
góðu og fögru, en aðdáun og
virðingu fyrir karlmensku,
drengskap og dugnaði í öllum
myndum. En skoðanir sínar og
ályktanir setur hann fram á
annan hátt en flestir aðrir, er
við ljóðagerð fást. Sérkennileik-
inn í öllu: Setningaskipun, orða-
vali og bragháttum. Hann hugs-
ar og talar í líkingum. Er óspar
á fomyrðum og goðfræðisleg-
um kenningum, enda er hann
með annan fótinn í fomöldinni,
eins og einkent hefir marga í
Húsafellsættinni.
Lýsingar höf. á konum og
körlum eru víða snjallar og við-
eigandi — ef til vill sumstað-
ar full-íburðarmiklar — en þó
sanngjamar og hreinskilnisleg-
ar. Hann fórnar ekki sannfær-
ingu sinni á altari hræsni og
fordóma, heldur gengur hreint
Fih. á 2. bU.