Heimskringla - 31.08.1932, Síða 2

2 BLAÐSIDA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 31. ÁGÚST 1932.
SKÝJABORGIR
Eftir Jakob Jóh. Smára.
Vanalega eru menn dæmdir
eftir því, sem þeir gera — eða
gera kki, en ættu að gera. Einn-
ig er það ákaflega algengt, a.
m. k. hér á íslandi, að dæma
menn eftir — ekki því, sem
menn hugsa, heldur — hinu,
sem þeir gætu hugsað, ef þeir
legðu yfirleitt slíkt erfiði á sig,
að hugsa, — eða m. ö. o. eftir
því, sem kallað er gáfur. En
menn gá ekki að því, að gáfur
án viljaþróttar og siðferðilegs
þreks eru oft lítils virði. Því er
ísland fult af rústum gáfaðra
manna, eins og eg sagði einu
sinni, og sjálfsagt önnur lönd
líka. Að vísu má heldur ekki
dæma menn of hart, með
drembnu öryggi oddborgarans,
þótt þeir geri aldrei neitt, sem
gagn er að. Það getur verið
nægilegt gagn frá þeirra hendi,
að þeir eru til. Þeir geta með
tilveru sinni einni saman upp-
ijómað svo heiminn, að bjartara
verði í honum fyrir aðra. En
þeir, sem aldrei gera neitt og
ekki eru neitt heldur, — já, eg
veit ekki hvað við þá á að gera.
Og þó eru í þeim flokki ýmsir af
mest virtu mönnum þjóðanna,
— menn, sem aldrei gera neitt
til gagns og eru heldur ekki-
neinum til gleði eða gamans.
Líklega væru þeir bezt komnir
við að éta skyr og rengi hjá
Húsavíkur-Jóni, — ef hann vildi
hafa þá í sínum húsum!
Eg vil stinga upp á því, að
dæma menn eftir draumum
þeirra, — dagdraumum, loft-
köstulum og skýjaborgum.
Raunar má einnig dæma menn
eftir draumum þeirra í eigin-
legri merkingu orðsins, svefn-
draumum, því að í slíkum
draumum koma oft fram leynd-
ustu óskir og dýpsta eðli manns
ins. En maður ber þó ekki
sömu ábyrgð á svefndraumum
sínum sem á vökudraumunum,
og er því bezt að halda sér við
hina síðamefndu.
Vökudraumar, loftkastalar,
skýjaborgir, hugsnjóir —- alt
merkir þetta eiginlega hið sama,
— takmark, sem stefnt er að,
— hlut eða ástand, sem maður
þráir, — draumsýn, sem maður
elskar, — fjarlægð, sem maður
óskar að verði nálægð og vill
eftthvað leggja í sölurnar fyrir.
Og það, sem skiftir og sker úr
um mennina, er þetta: Hvað
sjá þeir í fjarskanum úti við
sjóndeildarhringinn? Eru það
sömu fúamýrarnar, sem við er-
um að vaða í, svo að við getum
alveg eins staðið kyr, eða er
það dýrlegur fjallstindur, sem
veitir útsýn um ónumin undra-
lönd? Að hverju vilja menn
keppa, hverju sækjast menn
ertir, — hver er sú stjarna,
sem stefnt er á og Ijómar ofar
skýjum og mistri mannlífsins?
Eftir því má líka dæma menn,
bæði einstaklinga, þjóðir og
tímabil, hvað markið er sett
hátt. En hverjar eru þá skýja-
borgir okkar nú á tímum? Að
iverju stefnum við, — hvað
þráum við? Erum við svo stór- ,
huga, að eftirkomendur okkar
muni álíta okkur óða og æra,'
að hafa dreymt slíka drauma? j
Eða fetum við kinda^4"' "an-
ans og þorum ekki að láta okk-
ur dreyma um flugabjörg og
instigi andans? En eftir þrám
kkar og takmarki verðum við
dæmdir af seinni kynslóðum
Þó að við “hnígum í grunn”
eins og aldan, mun það verða
virt við okkur, ef við höfum
“stefnt á fjallið”, eins og skáld-
ið segir. Og það getur einnig
orðið okkar eigin sáluhjálp.
Hverjar eru þá leiðarstjórnur
okkar nú á tímum? Því að við i
látum okkur ekki nægja eina,
heldur höfum við margar, — og
hvort þær benda allar í sömu
áttina, skiftir ekki svo ýkja-
miklu máli; við hirðum ekki svo
mjög um það, hvert við förum,
ef við erum bara á ferðinni. —
Stjörnurnar — eða eru það
strætaljósker? — heita ýmsum
nöfnum, svo sem frelsi, fram-
1 farir, framleiðsla o. s. frv. Við
1 skulum athuga þetta nokkru
nánar.
Frelsi er nauðsynlegt, — frelsi
til þroskunar og sjálfstjórnar,
án óréttmætar íhlutunar ann-
ara. En alt er undir því komið
hvers frelsið er notað. Þar
eldur mestu, hver á heldur.
Það er eins og beittur hnífur,
nauðsynlegur og nytsamur grip-
ur, en hættulegur. Frelsið út
af fyrir sig er því ekki hið eina
nauðsynlega og þarf ekki að
/era svo ákaflega mikils virði.
Frelsið til þess að fara til hel-
n'tis, beinlínis eða óbeinlínis,
er náttúrlega fjarska dýrmætt,
en hvort maður verður glaður
vfir því, þegar þangað er komið,
er alt annað mál. Og sélfrelsi
sumra er hið mesta öfresli fyrir
aðra. Ættum við því ekki að
nota orðið “frelsi’’ sem nokk-
urs konar ‘sesam”, er við bú-
umst við að opni fyrir okkur
allar dyr framtíðarinnar? Eg
er hræddur um, að annars
kunni að fara fyrir okkur líkt
og manninum, sem sagði:
“Bygg, opnist þú!” í staðinn
fyrir “sesam”, og djnnar héld-
ust náttúrlega lokaðar, unz
ræningjarnir komu og drápu
hann.
En framfarirnar þá? Eru
þær ekki mikils virði og sóma-
samlegt takmark? Getur verið,
en hvað er eiginlega átt við með
framförum? Eru það bættar
samgöngur, aukin velmegun,
nieiri framleiðsla? Eg býst við
því, — og svo auðvitað ýmislegt
felira. Þetta eru alt saman á-
°;ætir hlutir, gagnlegir fyrir
líkamann. Við eyðum ekki
hundrað og fimtíu árum til að
framleiða listaverk, sem beini
hugum manna til hæða og frelsi
•álir þeirra. Til slíks höfum við
engan tíma og erum alt of ó-
vissir um það, hvort nokkur sál
sé eiginlega til, sem vert sé ó-
maksins að frelsa. En við eyð-
um tíu eða fimtán árum í að
grafa skipaskurð milli tveggja
úthafa, svo að vöruflutningar
gangi fljótara og fyr sé hægt
og með meiri krafti að ráðast
á flota óvinanna í næstu styrj-
öld. Skurðurinn er ef til vill
fallegur og aðdáunarverður, en
það er alveg óvart, að hann
verður það. Aðalatriðið við
liann er matar- og baráttu-
gagnið af honum. Og þannig
er um alt hjá okkur.
En fer okkur nú nokkuð fram
með öllum þessum framförum?
”)llu mögulegu öðru fer fram, —
samgöngur batna (svo að hægt
sé að vera fljótari til að drepa
menn í næsta stríði), velmegun-
in eykst (hjá fáum mönnum,
en allur almenningur berst í
bökkum eins og æfinlega), fram
leiðslan vex (svo að hlöðurnar
geti verið fullar af vörum, þó að
fólk sé of fátækt til að geta
keypt vörur og enginn sjái nein
önnur ráð en þau, að hætta að
framleiða í bili og auka þannig
enn á hersveitir fátækling-
anna). — En eykst hamingja
mannanna að nokkrum mun?
Vaxa tækifærin til a,ð lifa sann-
mannlegu lífi? Verður mann-
fólkið göfugra, hugrakkara,
betra? Þetta eru þær spurning-
ar, sem svara verður játandi, ef
alt framfarabröltið í okkur á að
geta haft nokkurt gildi — nokk-
urt raunverulegt gildi. Því að
þetta er það, sem máli skiftir,
— ekki svo mjög, að mennirnir
verði hamingjasamir, (því að
það er vafamál, hvort almenn-
ingi er unt að vera hamingju-
, samur í þessum heimi), — held-
| ur hitt, að þeir verði göfugri,
! sannmannlegri, — að þeim lær-
| ist æ betur að skilja lífið og til-
I veruna, kunni æ betur að njóta
j hins fagra í náttúrunni og mann
lífinu og meta það, og að lok-
um, að þeir móti vilja sinn og
breytni samkvæmt lögmálum
þeim, er þeir sjá æðst í tilver-
unni, og í samræmi við þá
fegurð, er þeir skynja háleit-
asta. Og allar framfarirnar og
alt okkar brask verður að meta
eftir því, að hve miklu leyti það
styður að því, að göfgi og tign
mannlegs lífs verði meiri, að
öllum gefist kostur á að kom-
ast sem lengst og að komast
hæst á vegum sann-mannlegs
þroska. —
Fyrrum voru prestarnir taldir
nauðsynlegustu embættismenn-
irnir, — nú eru það læknarnir.
Forfeður okkar dreymdi um að
frelsa sálirnar, — okkur dreym-
ir um að frelsa líkamann. Eg
skal alveg láta ósagt, hvort er
betra. Hvorttveggja er einhliða.
Forfeðrum okkar gekk nú reynd
ar skrattalega að frelsa sálir.
En gngur okkur nokkuð betur
að frelsa líkami? Eg held ekki.
Að minsta kosti bera sjúkdóma-
skýrslur og atvinnuleysis-skýrsl-
ur ekki vott um það, að okkur
takist sérlega vel að sjá um
líkamina, sjúka eða heilbrigða.
Og örsökin er sú, að hugsjónir
okkar, vökudraumar okkar,
fljúga lágt og letilega. Jörðin
gæti verið sannkölluð paradís.
En okkur dettur ekki í hug að
reyna til að gera hana að para-
dís. Nei það er svona langt frá
því, að ef einhverjum dettur í
hug, að unt sé að gera hana að
svolítið þolanlegri samastað en
hún er, þá eru flestir sammála
um að kalla hann skýjaglóp.
Og að nokkur vilji nokkuð á
sig leggja, til þess að lífið verði
þolanlegra, fegra og betra, —
nei, biddu fyrir þér, — “við er-
um þó ekki nema menn”, sem
er útlagt: “Við erum bara skepn
ur.’’
Setjum svö; að bæjarstjóm og
borgarar Reykjavíkur kæmu
saman einn góðan veðurdag og
segðu af alhug: “Við skulum
gera Reykjavík að fyrirmyndar
bæ. Hér skulu ekki framar
vera forugar götur, ljót hús,
heilsuskaðlegar íbúðir, eymd og
f-átækt annarsvegar, en óhóf og
bruðl hinsvegar. Hér skal alt
fólk, að svo miklu leyti sem í
okkar valdi stendur, vera mett
og sómasamlega klætt, mentað
og ánægt”. Dettur nokkrum
manni í hug, að þetta væri ó-
mögulegt, ef menn legðu allan
hu gá það? Nei, mögulegt væri
það, — mannkynið hefir lagt á
sig það, sem erfiðara er, til
þess að skaða náungann (sbr.
styrjaldir), og upp skorið þján-
ingu að launum . Víst væri
þetta mögulegt. En dettur
nokkrum í hug að taka svona
tal alvarlega? Nei! Menn dreym
ir ekki nógu djarft, eða þó að
menn dreymi, vilja þeir ekki eða
þora ekki að lifa drauminn. En
þannig hefir öllum Grettistök-
um verið lyft á jörðu hér, að
menn hafa þorað að lifa í sam
ræmi við sína fjarstæðustu —
og um leið æðstu — drauma.
[Tvö eða þrjú atriði í grein
þessari eru tekin úr “Castles in
Spain”, eftir John Galswothy.]
J. J. S.
....Eimreiðin.
HRESSINGARLUNDUR
Það mun hafa verið kringum
1860 að Árni Thorsteinseon,
síðar landfógeti, fór að gróður-
setja garð bak við hús sitt í
\usturstræti. Jarðvegurinn var
þá að mestu leyti malargrjót
sem hann lét aka burtu, en
flytja að frjómold og gera lag
nógu djúpt til þess að tré gætu
vaxið þar og dafnað. Og smám
saman blómgvaðist þarna einn
fegursti garður í Reykjavík, en
luktur húsum, svo að engir nutu
hans nema eigendurnir. Nú er
garðurinn orðinn “almennings-
eign’’ með þeim hætti, að gamla
landfógetahúsið er orðið að
kaffihúsi með borðum úti í
garðinum, og fara veitingar þar
fram þegar vel viðrar. Er þar
hvert sæti skipað á sólbjörtum
og hlýjum dögum. Lgéknar og
lögmenn, fjáraflamenn, stjórn-
málamenn og aðrir þeir, sem
stynja undir önnum og áhyggj
um, flýja þangað á eftirmiðdög-
um til þess að gleyma þreytu og
þrasi yfir kaffisopanum. Lista-
Brauð er örfaiLYSTINA VIÐ MORGUNVERÐINN . . .
ROYAL YEAST CAKES gera þau létt og bragðgóð
Ef þér viljið gefa fjölskyldunni
eitthvað lystaukandi til morg-
unverðar? Þá—skamtið “ein-
hverja tilbreyni” með brauð.
Royal Yeast Cakes gera létt og
Ijúffengt brauð, snúða og kaffi-
brauð. Og hinar nýju Sponge*
forskriftir veita mikinn tíma-
spamað.
í meir en 50 ár hafa þessar
þjóðkunnu gerkökur verið mæli-
kvarði allra vöru gæða. Hafið
jafnan nóg fyrirliggjandi. Þær
geymast svo Tnánuðum skiftir.
Skrifið til Standard Brands Lim-
ited, Fraser Ave., og Liberty St.,
Toronto, eftir ókeypis Royal
Yeast bökunar bók. í henni eru
forskriftir fyrir allskonar heima-
bakningu, brauð, snúða og kaffi-
brauð. Þér megið eiga víst að
þurfa hennar ef þér bakið brauð
heima.
Kaupið vörur búnar til í Canada.
KAFFI BRAUÐ (*Royal
Hrærið út 6 matskeiðar af smjöri með y2
bolla af sykri. Bætið i það 1 velþeyttu eggi
og l/2 bolla af mjólk. Látið það ásamt 3
bollum af mjöli með % teskeið af salti út í
1 bolla af Royal Yeast SpongeV til þess að
deigið verði mjúkt. Hnoðið það örlítið,
látið það í fitúborna lokaða skál á hlýjann
stað, meðan það hefar sig vex um helming.
Snúið svo deigið í kaffi kringlur. Leggið í
fituboma pönnu og látið hefast unz það
vex um helming. Rjóðrið yfir pað bráðnu
smjöri og stráið yfir með skornum hnetum
Sponge forskrift nr. 3)
eða kanel. Bakið við 400° P. I svo sem 45
mínútur.
*ROYAL YEAST SPONGE: Leysið upp
eina köku af Royal Yeast í hálfri mörk af
volgu vatni í 15 minútur. Leysið upp eina
matskeið af sykri í y2 mörk af mjólk.
Blandið saman við gerið uppleyst. Bætið í
það 1 potti af hveitimjöii. Peytið það vel.
Byrgið og látið hefast yfir nóttina unz það
hefir vaxið um hellnlhg. Setjið á hlýjan stað
þar sem ekki kemst aö þvi súgur. JÞetta
gerir 5 til 6 bolla af soppu.
menn, stúdentar, skrifstofu
menn, ungir slæpingjar, sitja
þar og dreyma og dunda, meðan
blærinn leikur í laufinu, sólin
skín á grasið og blómin, trén og
andlitin. Sumir lesa útlend
blöð, aðrir hafa ekki augun af
hinum ungu dömum, sem fjöl-
menna þarna á hverjum degi,
sumarklæddar, ljómandi af bros
um og fegurð. Og jazzlistar-
nýjungar útlandsins með gjall-
arhornskrafti berast út yfir
garðinn, og gera dvölina að
laufskálahátíð á nútímans heið-
inglegu vísu.
Það er öll ástæða til þess að
fagna því að þessi garöur er
orðinn að veitingastað, og að
eigandi kaffihússins, herra
Björn Bjönrsson, hefir gert alt
til þess að gestum hans líði þar
sem best og notalegast. —
Garðurinn er sem best má verða
til þess fallinn að njóta þar
góðrar hvíldarstundar, eða
skemtilegrar viðræðu, sökkva
sér í heimspekilegar hugleiðing-
ar — eða sóla sig í innilegum
hugrenningum. Gleðjast yfir
fegurð ungra kvenna krota vísu
á blaðið sem maður var að lesa,
eða ætlaði að fara að lesa.....
Hví skyldi ekki hér geta skap-
ast ný stefna í listum; bókment-
um eða lífsskoðun, eins og forð-
um í garði Epikúrusar í Apenu?
Og hvort mundi ekki mörgum
ungum manni hlýna hér um
hjartarætur, engu síður en
Adam forðum í hinum fræga
lundi í Eden? En þá er þess að
minnast að alt er best í hófi, svo
að engan þurfi að flæma út úr
garðinum með “sveipanda
sverði” ....
Vér höfum heyrt að ungir
listamenn ætli að halda ball í
garðinum þegar líður á næsta
mánuð, og langdegið er úti. Alla
vega lit rafljós eiga að hanga í
trjánum, og auk þess mun gert
ráð fyrir því að tunglið verði í
fyllingu þetta kvöld, svo að
sæmilega bjart verði í garðinum
Enn fremur mun þess vænst að
kerúbar verði á sveimi yfir lund-
inum, ef á þarf að halda. Þ
mjög svipar mönnunum enn
dag til sinna fyrstu foreldra. Og
allur er varinn góður. G.
—Lesb. Mbl.
ÚRSKURÐURINN í HAAG
Báðir málsaðilar virðast
vera ánægðir.
Rvík. 5 ágúst.
Danir slaka ekki til.
Munch utanríkisráðherra seg-
ir um úrskurðinn í Haag:
Úrskurður þessi er á þann
veg, að Danir geta verið fylli-
lega ánægðir með hann. Dan-
mörk hafði farið þess á leit að
dómstóllinn vísaði hinni síð-
ustu kröfu Norðmanna á bug.
Þetta hefir dómstóllinn einmitt
gert á þann hátt, sem Danir
óskuðu eftir. Danmörk hafði á-
skilið sér rétt til þess að snúa
sér síðar til dómstólsíns með
umsókn um, að gerðar yrðu
‘varuðar ráðstafanir”, ef ástæð-
urnar gæfu tilefni til þess. Dóm-
stóllinn hefir sagt, að ef ástæð-
ur verði til þess, þá tekur dóm-
stóllinn það mál til meðferðar.
Svo virðist sem menn í Nor-
egi hafi hallast að þeirri skoðun,
áður en úrskurðurinn var feld-
ur, að Danir væri farnir að
slaka til frá fyrri afstöðu sinni
í málinu, og þessi tilsökun
kunni að hafa haft áhrif á það
hvernig úrskurður féll. En fyr-
ir slíkri tilsökun frá kröfum
Dana, er engin hæfa. Umsögn
forsætisráðh. Dana um málið
var lesin upp í réttinum, sem
vitnisburður um afstöðu Dana
til málsins fyr og síðar.
Við málspieðferðina fyrir dóm
stólnum hafa Danir ekki vikið
neitt frá skoðun sinni um yfir-
ráðarétt sinn yfir þessum hér-
uðum. Að sjálfsögðu innifelur
þessi úrskurður engar vísbend-
ingar um málaleit í hinum
tveim aðalmálum, sem dómur-
inn dæmir um. En sá úrskurð-
ur, sem nú er feldur hlýtur, alt
fyrir það að vera Dönum gleði-
efni.
Norðmenn náðu því sem þeir
ásettu sér:
Oslo 4. ágúst.
— Dómsúrskurður alþjóða-
dómstólsins í Haag í Græn-
landsmálinu féll í gær. Dómar-
amir komust einróma að þeirri
niðurstöðu, að eins og ástatt sé
nú geti það ekki talist nauðsyn-
legt að gera varúðarráðstafanir
til þess að koma í veg fyrir að
valdi verði beitt gagnvart Norð-
mönnum í Suðaustur-Græn-
landi, hvorki með því að verða
við kröfu Norðmanna um að
snúa sér til Danmerkurstjórnar
í því efni, né heldur með fyrir-
skipun um þetta. Dómstóllinn
áskilur sér rétt til að taka mál-
ið fyrir á ný, ef nauðsyn krefur.
Þótt úrskurðurinn geti talist
Danmörku í vil, að því er form
snertir, hefir hann engum von-
brigðum valdið í Noregi, þar
sem af forsendum í málinu og
af yfirlýsingum, sem gefnar
voru af málflytjanda Dana
meðan á rekstri málsins stóð,
kemur skýrt í ljós, að Norðmenn
hafa í raun og veru komið því
til leiðar sem þeir ætluðu sér
með málaleitun sinni til dóm-
stólsins, þ. e. að koma í veg
fyrir að valdi yrði beitt á einn
eða annan veg gagnvart Norð-
mönnum í SA-Grænlandi.
Hundseid forsætisráðherra
segir að það sé eðlilegt, að úr-
slitin hafi orðið þessi, eftir und-
anhald Dana í Haag. Braad-
land utanríkisráðh. segir, að án
tillits til ummæla málflytjanda
Dana í Haag og fyrirvarans í
úrskurðinum, ætti ekki að vera
nein ástæða til að óttast vánd-
ræði. “Vér höfum náð því,
sem vér höfðum ásett oss að
ná”.
Málflytjendurnir Rygh og
Smedal og’ Hoel docent hafa
tjáð sig ánægða yfir málsúrslit-
unum.—Mbl.
KREPPAN Á SPÁNI.
Madrid í júlí.
Kreppan hefir komið hart við
Spánverjar og viðskifti þeirra
eru þeim óhagstæð að mörgu
leyti. Samkvæmt verslunar-
skýrlsum, sem nýlega voru birt-
ar, nam verðmæti innflutnings-
ins fyrstu tvo mánuði yfirstand-
anda árs 158,437,000 pesetum,
en verðmæti útflutningsins á
sama tíma nam 120,633.000 eða
37,804,000 pes., minna. Fyrstu
tvo mánuði ársins 1931 nam
verðmæti innflutningsins 235,-
176,000 pes. (gullpes.) og verð-
mæti innflutningsins 170,957,000
eða innflutt um fram útflutt
64,219,000. Skýrslur þessar
bera með sér að viðskifti fara
minkandi. Miðað við gullgengi
peseta hafa viðskifti Spánverja
við aðrar þjóðir rýrnað um helm
ing frá því í janúar og febrúar
1930. í janúar 1930 nam verð-
mæti innflutningsins 384,004,-
000 gullpesetum og útflutning-
urinn 354,421,000 gullpesetum.
Spánverjar hafa löngum flutt
meira inn heldur en út, en þessi
óhagstæði munur á innflutningi
og útflutningi jafnaðist upp að
talsverðu leyti með því, áð mik-
ið fé st'reymdi árlega inn í land-
ið frá Spánverjum, er flutst
höfðu til Vesturheims, aðallega
til Bandaríkjanna, Cuba, Argen-
tínu og Brazilíu. Nú hafa út-
flutningar fólks frá Spáni sem
öðrum löndum hætt að mestu
leyti, annað hvort vegna strangr
ar lagasetningar um þessi efni
eða vegna kreppunnar. Spán-
verjar leggja því aðaláhersluna á
það um þessar mundir að draga
úr innflutningi á vörum frá
öðrum löndum og hæna sem
flesta, ferðamenn til landsins, en
stjórnin leggur áherslu á að
forðast að flytja út gull, eins og
gert var mikið að seinustu daga
konungsveldisins og fyrstu daga
lýðveldisins.—Mbl.