Heimskringla - 28.09.1932, Blaðsíða 1

AMAZING NEWS
|Ð^uufS$1
37 266 I Dry Cleaned 1 1
and Pressed up.
PortKs
MEN! YOUR CHANCE
Regular IISUITS
* * Dry Cleaned
* * ““d Smartly
Service 11 Pressed
phone 37 aea
PortKs
‘$i.
XLVI. ÁRGANGUR.
WTNNIPEG MIÐVXKUDAGINN 28. SBPT. 1932
NÚMER 53
SJÓÐHVARF MANITOBA
HÁSKÓLA.
Um þetta hefir áður verið
getið í blaðinu. Er nú dómur
falinn í máli þessu og John A.
Machray, féhirðir háskólans
dæmdur til 7 ára fangelsis. Eigi
var þó rannsókn lokið um fjár-
stuldinn, þegar málið var dæmt
og þykir það furðu gegna,. hve
dómnum var hraðað, og hefir
mönnum orðið tíðrætt bæði um
J>að og annað í sambandi við
hneyksli þetta. Alls nema fjár-
hvörf þau er Machray er vald-
ur að, og ef til vill einhverjir
fleiri er að baki honum standa,
nájægt $2,000,000. Er þó gert
ráð fyrir að enn komi ýmislegt
í ljós, er færi upphæðina fram-
úr þessu. Fyrir réttinum játaði
Machray að hann væri valdur
að $500,000 hvarfi úr háskóla-
sjóðnum og $60,000 frá fyrver-
andi félaga sínum, Herbert Ar-
chibald. Var sú játning látin
nægja. Ekki var hann spurður
að hvað orðið hefði af hinum
upphæðunum, er einnig voru
íapaðar, né hverjir hefði hirt
erfðabréfið var dagsett skömmu
áður en Macdonald dó. En það
var á ýmsra vitorði, að hann
var um það leyti naumast með
sjálfum sér. t því voru allar
gjafir til opinberra stofnana
sem næst dregnar til baka, en
eignir hans allar látnar ganga
til dótturinnar og tengdasonar-
ins. Eftir að deilum þeim lauk,
sem út af þessu spunnust, fór
að kastast í kekki millum dóms-
málatráðherra og dómara. Ár-
ið sem leið var dregið af launum
dómara í skiftaréttinum, svo
að honum fanst ekki viðunandi.
Sagði hann því embættinu lausu,
en hefir farið með Countydóm-
ara embættið síðan. Birti hann
nokkrar allhvassar ritgerðir í
blöðunum út af þessari launa-
lækkun, er hann nefndi þving-
unartilraun, og bar ýmsar þung
ar sakir á dómsmálaráðherra.
Sat svo þar við þangað til á
þessu vori. Tveir unglingar,
sakaðir um húsbrot og þjófn-
að, voru færðir fyrir dómara.
Er hann kvað upp dóm yfir
þeim, sneri hann orðum sínum
að stjórnarfari og uppeldismál-
um landsins. Benti hann á að
hær. Lögmaður hans, A. E.
Hoskin, flutti langa ræðu, gat skólastjórnir er lokuðu skólum
hess, að hér væri að vísu um j sínum fyrir unglingum, væru
þjófnað að ræða að skilningi
laganna, en ekki í eiginlegum
skilningi. Hefði hinn ákærði
ekki ætlað sér að stela þessu
fé, þó svona hefði farið. Þá var
þess getið, að hann væri sjúk-
lingur, og báru tveir læknar
vitni um það, miða yrði því
■dóminn með hliðsjón til þess.
Lauk réttarfarinu með því, að
dómarinn kvaðst eigi annað
geta gert en að dæma honum
þá þyngstu refsingu, sem lögin
leyfðu — sjö ára fangelsi. Var
svo farið með hann úr réttar-
salnum og hann fluttur tafar-
laust til fylkisfangelsisins að
Stony Mountain, og hann lagð-
ur þar inn á spítala.
Að öllu samanlögðu er mál
þetta, og önnur, er lúta að fjár-
óreiðu fylkisins, orðin að því
hneyksli, er eigi á sinn líka í
allri sögu Canada. Fyrst er
stuldurinn úr fylkisfjárhirzl-
unni, er uppvís varð á síðast-
liðnum vetri, með því að starfs-
mennirnir klöguðu sig sjálfir,
er nam rúmum $102,000. Hvort
þar var um meira fjártap að
með því að rækta þjófa og
glæpamenn, og hvíldi glæpa-
ábyrgð á þeim fyrir slíka
frammistöðu. “Þær eru að
smíða glæpamenn með þessu,’’
sagði hann. “Vér getum búist
við fleiri tilfellum af þessu tæi,
nema því aðeins að ungum
mönnum sé veitt eitthvað að
gera, eða þá innganga á menta-
stofnanimar.’’
Annað atvik kom fyrir. Ung-
ur maður, er haft hafði á hendi
féhirzlustörf, var kærður um
þjófnað. Nam upphæðin tæpum
$2500.00. Var hann búinn að
vera nokkurn tíma í haldi áð-
ur en mál hans kom fyrir dóm-
arann. En nokkru áður hafði mál
svipað þessu komið upp í rétt-
inum. En þar var upphæðin á
þriðja hundrað þúsund dala, er
stolin var, eða $284,177.18.
Dómur var feldur yfir söku-
dóigunum og þeir dæmdir í 18
mánaða fangelsi! Er nú dóm-
ari kvað upp dóminn yfir þess-
um pilti, sagði hann: “Með því
að yfirrétturinn hefir litið svo
á, sem 18 mánaða fangelsi væri
nú síðast stuldur háskólasjóð
anna.
Almenningur segir ekki orð,
og kyr situr stjómin eftir sem
áður. Það er víst um það:
“Manitoba baðar ekki í rós-
um”!
DEILUR STUBBS DÓMARA
OG MAJORS DÓMSMÁLA-
RÁÐHERRA.
Páll S. Pálsson fimtugur
Eg vildi gjarna kveða til þín kvæði,
sem kröftugt væri, þenna gleðidag.
En veit mig skortir vit og rímlist bæði
og vonlaust því að hefja dýran brag.
En því, sem til er, tjalda verð að sinni.
Þú tekur ekki hart á glópsku minni.
Eg heyri sagt að flestu fari aftur
Um fimtugs skeiðið. Svo er ekki um þig,
því þér var gefinn einhver undra kraftur,
sem ekki lætur tímann buga sig.
Með degi hverjum vex þér vit og þróttur,
ei vita menn, hVert styrkur þinn er sóttur.
Það hulið er, en ætti eg þessa að geta,
eg ætla helzt að spá mín verði sú,
að þetta afl, sem allir sjá og meta,
sé ekki sótt í neina “von og trú”.
Því valdi fremur ástir ótal kvenna,
sem eins og ljós á vegi þínum brenna.
Menn tjá mér það, að hljóta kvenna hylli,
sé hefndargjöf — mín reynsla nær þar skamt —
En þér var lánuð langtum meiri snilli;
þú laðar að þér menn og konur jafnt.
Og unga og gamla eins þú til þín dregur,
sem ætíð var hinn sanni gæfuvegur.
Og giftu Örvar-Odds þú sýnist hafa,
að eiga leiði, hvert sem sigla skal;
og skjóta beint og vera ekki í vafa,
og virða að engu ragra manna hjal.
Og eins og hann, þig heimtir Berurjóður,
er hætta skal — og endir sá er góður.
Eg veit þú lifir enn um áratugi
og ennþá stækkar vinahópurinn.
Og enn mun sál þín vera á “ferð og flugi’’,
og frelsisandinn leiðarvísir þinn.
Og ennþá munt þú beita að Braga-móti
því bitrasta og langfleygasta spjóti.
Þér fylgi gæfan bæði á láði og legi,
og lán og snilli sé þér æ við mund.
Við fimtugustu vörðu á æfivegi
með vinum þínum áir þú um stund.
Þó þefvís finni flöskubrot hjá steini
og fjasi um, þér kemur ekki að meini.
Kristján.
ADMÍRÁL PEARY REISTUR
MINNISVARÐI Á GRÆNLANDI
tawa, hefir verið tekið til
greina, og er nú dómnefnd
skipuð til þess að yfirvega þessi
ummæli Stubbs dómara og þær
sakir, sem hann ber á dóms-
málaráðherra.
ÝMSAR FRÉTTIR.
ræða eða ekki, var aldrei skýrt I hæfileg refsing fyrir $284,177.-
frá. Næstur var þjófnaðurinn! 18 þjófnað, hver myndi þá eiga
úr fylkisbankanum, einnig fram | að vera refsing þessa manns?
inn af þjónum stjórnarinnar og j Eg ætla að fríkenna yður og
láta yður lausan. í næsta skifti
þegar þér lendið í ógöngur, þá
eigið þér mikið til góða upp
í þau óknytti, sem ?ér þá verð-
ið sekir um.’’
Ummæli þessi hvorutveggja
voru hend á lofti í blöðunum.
Mun dómsmálaráðherra hafa
þótt nærri sér höggvið, og er
Stubbs dómari því kærður fyrir
dómsmálaráðuneytinu í Ottawa
fyrir að hafa haft ósæmileg
orð í dómarasæti um réttarfar
fylkisins. Er það varð hljóð-
bært að borin væri fram kæra
á hendur honum við dómsmála-
ráðuneytið, ritar hann afar
harðort bréf, er hann birtir í
báðum dagblöðum bæjarins,
skýrir þar afstöðu sína, skýrir
frá hvaða ofsóknum hann hafi
orðið fyrir, og fer hraklegum
orðum um dómsmálaráðherra
og stjórnina yfirleitt. Kallar
hann meðal annars dómsmála-
ráðherra hið fyrirlitlegasta lög-
fræði-skoffín, er skipar dóms-
málaráðherraembætti þessa fylk
Ennfremur lýsti dómari
Um lengri tíma hefir verið
grunt á því góða mili Stubbs
County dómara hér í bæ og Ma-
jors dómsmálaráðherra. Byrjaði
knurr þessi um árið, þegar Mac-
donalds erfðaskráin sæla var
fyrir skiftaréttinum. Hélt Stubbs
dómari því fram, að erfðabréfið
sem tengdasonur Macdonalds
lagði fram, væri falsað og neit-
aði að veita því staðfestingu
réttarins. Komu fram tvö erfða-
bréf. í hinu fyrra eru ýmsum
líknarstofnunum, er Macdonald
hafði stutt, ánafnaðar stór-
gjafir. Hafði Macdonald látið
það í Ijósi við vini sína, að is.’’
hann ætlaði sér að minnast því yfir, að nú sem stæði væri
um sig fá samþykki hinna, til
þess að mega hervæðast sem
bezt. Er þessu fór fram, sló í
deilu aðallega milli Þjóðverja
og Frakka. Sém kunnugt er,
hefir Þjóðverjum verið bann-
aður allur herbúnaður síðan
strfðinu lauk. Var það að und-
irlagi Frakka. Krefjast nú Þjóð-
verjar að fá órétti þessum
hrundið, en Frakkar hafa stað-
ið þar öndverðir á móti, enda
ráða þeir mestu á fundunum.
Afstöðu sína skýra Þjóðverjar
með bréfi, er utanríkisráðherra
þeirra, barón Konstantin von
Neurath, sendi forseta þings
ins, Hon. Arthur Henderson.
Þar segir meðal annars:
“Aðeins ein úrlausn afvopn-
unarstefnunnar er hugsanleg.
Hún er sú að allar hlutaðeig-
andi þjóðir séu skoðaðar sem
jafningjar, og að hin sömu á-
kvæði séu látin gilda jafnt fyr-
ir alla og engin hlutdrægni
sýnd í þeim efnum. Það er eigi
sanngjarnt að ætlast til þess,
að Þýzkaland geti tekið þátt í
þeim samningsatriðum, sem
snerta afvopnun, málið eða
takmörkun herútbúnaðar, fyr
en fultlrúum þess eru veitt hin
sömu tilöguréttindi og fulltrú-
um annara þjóða. Þýzka stjórn-
in er eigi að síður sannfærð um
það nú sem áður, að stór nauð-
I syn beri til þess að takmarka
Bandaríkjastjórnin hefir lát-
ið reisa minnisvarða af hinum
fræga heimskautafara, Robert
Edwin Peary aðmírál, á York-
skaga norðan við Baffinflóa á
Grænlandi. — Minnisvarðinn er
standmynd allmikil, reist á há-
um stalil fram við sjó, þar sem
liggja leiðir norðurfara þeirra
er sigla um nyrztu sund Græn-
iands. Minnisvarðinn er 60 ft.
hár og því sjáanlegur úr all-
mikilli fjarlægð í hafi. Líknesk-
ið ber hjálm á höfðu úr skygðu
ryðvörðu stáh, er lýsir af sem
ljósi, þegar sólar nýtur. Mynd-
in var afhjúpuð 21. ágúst s. 1.
af dóttur Pearys, frú Marie
Peary Stafford.
Að koma minnisvarða þess-
um upp, var hin mesta þrek-
raun. Fyrir því verki stóð Capt.
Robert Bartlett norðurfari, og
einvalalið steinsmiða og ann-
ara handverksmanna, er stjórn-
in sendi norður. Var myndin
flutt, og efnið er til minnis-
varðans fór, á skonnortunní
Effie M. Morrissey. Þegar norð-
ur kom safnaði Cajli. Bartlett
liði meðal Eskimóa til aðstoð-
ar við smíðarnar. Voru þeir
fúsir til þessa starfa, og voru
hafðir til að færa efnið að stein-
hleðslumönnunum, meðan á
verkinu stóð. Yfir 10,000 fer-
hyrningsfet af timbri fóru í
hleðslupallana, auk þess ógrynni
af járni og fleira, er nota þurfti.
Að verkinu loknu var efni þessu
skift upp meðal Eskimóanna,
er að vinnunni höfðu verið og
þótti þeim fengur í.
Sem kunugt er, komst Peary
aðmíráll fyrstur manna á norð-
urheimskautið. Er hann talinn
frægastur allra norðurfara, er
uppi hafa verið í Bandaríkjun-
um. Margar tilranir var hann
búinn að gera áður en honum
tókst að komast alla leið. Hann
var hinn fyrsti maður er komst
Náði hann þangað um vorið 6.
apríl 1909. Heim kom hann aft-
ur úr þeirri ferð 5. september.
Var þá nýkominn frá Grænlandi
maður að nafni F. A. Cook, er
þóttist hafa komist alla leið
norður á heimskaut á undan
honum. Risu út af þessu deilur
um tíma; fékk Cook ýmsa með-
haldsmenn. En brátt kom í ljós,
að frásögn hans var fölsuð, og
þær athuganir, er hann þóttist
hafa gert, tilbúningur einn. —
Hélt Peary því heiðri sínum ó-
skertum og þeirri frægð, að
hafa fyrstur allra manna yfir-
stígið þá erfiðleika, er frá önd-
verðu höfðu varnað mönnum
allrar vitneskju um hin yztu
endimörk jarðar.
HORFUR BATNA f SASK.
Eftir skýrsium að dæma verð
ur afkoma almennings í Sas-
katchewan stórum betri á þessu
hausti en hún var síðastliðið
haust. Er nú ætlun stjórnarinn-
ar, að tala þeirra fjölskyldna,
er aðstoðar þurfi með frá því
opinbera á þessum næstkom-
andi vetri, muni eigi fara fram
úr 9000, og að styrkveitingar
muni eigi þurfa að nema sam-
tals meira en einni miljón dala.
Þegar þetta er borið saman við
ástand fylkisbúa í fyrra, hefir
mikið breyzt til batnaðar. Á
síðastliðnu ári varð stjórnin að
leggja 57,000 fjölskyldum til
fæði, klæðnað og fóður handa
skepnum. Nam framlagið rúm-
um $18,000,000. Á þessu vori
lagði stjórnin til útsæði ofan f
8 miljón ekrur af landi, en á
næsta vori er búist við að eigi
þurfi að leggja til meira en sem
svarar ofan í 100 þúsund ekr-
ur. Þá er búist við að um 90%
af bændum muni geta greitt
skatta sína á þessu hausti, út-
sæðislán og bindaratvinna, er
stjórnin lánaði þeim. Sjálf býst
stjórnin við að geta jafnað svo
útgjöldum, að enginn tekjuhalli
fyrir norðurtakmörk Grænlands j verði. Uppskera í fylkinu er
Þjóðverjar ganga af afvopnun-
arstefnunni í Genf.
Þýzka stjórnin hefir tilkynt
forseta afvopnunarráðstefnunn-
ar í Genf, að hún dragi fulltrúa
sína til baka og taki ekki frek-
ari þátt í þeim fundahöldum,
með því að Þýzkaland sé eigi
látið njóta jafnréttis þar við
önnur ríki, er fulltrúa hafi á
þinginu. Forseti afvopnunar-
þingsins or Hon. Arthur Hen-
derson, fyrv. utanríkismálaráð-
herra Breta. Fyrir ráðstefnunni
hafa legið meðal annara mála,
tillögur Hoovers forseta, um að
Iækka herkostnað, sem svari
fullum þriðjungi á ári, frá því
sem verið hafi, jafnframt því
sem eftir verði gefið með
greiðslu á stríðsskuldunum. —
Benti hann á, sem sanngjarnt
virðist, að til lítilla nota komi
þótt gefnar séu upp stríðs-
skuldirnar frá veraldar ófriðn-
um 1914—18, ef jafnmiklu eða
meiru fé en þeim uppgjöfum
nemur, sé varið til herútbúnað-
ar, er leiði til heimsófriðar að
nýju. Tillögur hans hafa verið j herbúnað þjóðanna, til þess að
ræddar og farið um þær mörg- ; tryggja frið í framtíðinni. Fylg-
um fögrum orðum á stjórn- ! ist hún því með öllum þeim til-
þessara stofnana í erfðaskrá
sinni. Töldu því margir að hér
hér í fylki tvennskonar réttlæti,
gilti annað fyrir fátæklinginn
mundi vera að ræða um hiðjog hitt fyrir þann ríka.
rétta erfðabréf. Leit Stubbs| Klögumál dómsmálaráðherra,
dómari og þannig á líka. Hitt segja síðustu fregnir frá Ot-
málamanna vísu, en að öðru
leyti fengu þær engan byr. —
Er þær voru úr sögunni, kom
til greina hve miklu fé skyldi
varið til herútbúnaðar, og hve
miklu hverri þjóðinni skyldi
sérstaklega leyft að verja til
þeirra hluta. Eigi var um það
spurt, hvort það fé væri til eða
með hvaða hætti því yrði safn-
að. Allar eru Evrópuþjóðimar
hræddar hver við aðra, og kom
það í ljós í ræðum fulltrúanna.
raunum afvopnunarþingsins
með fylstu samúð, sem miða í
þá átt. En á niðurstöðu
þingsins gagnvart ofan
greindum atriðum, velta af-
skifti hennar og þátttaka
fundahöldum framvegis.’’
Séra Þorgeir Jónsson, sem
þjónaði Sambandssöfnuðunum í
Nýja íslandi fram á vorið 1930
en hvarf þá heim aftur, hefir
verið skipaður skólastjóri vði
þó undir rós væri talað. Vill hver ungmennaskóla í Hrútafirði.
og sannaði með því að það
væri eyja, og gat sagt til um
sjávardýpi þar norðurfrá. Djúp-
mælingar gerði hann við heim-
skautið, og reyndist þar yfir
1500 faðma dýpi.
Peary aðmíráll er fæddur í
bænum Cresson í Pennsylvaníu
6. marz 1856. Lagði hann fyrir
sig verkfræðinganám við Bow-
doin College, og var veitt laut-
inantsstaða í sjóflota Banda-
ríkjanna 1881. Árið 1884 var
hann skipaður aðstoðarverk-
fræðingur við Nicaragua skipa-
skurðinn í Mið-Ameríku. Vann
hann þar að landmælingum í 3
ár, en fékk leyfi sumarið 1886
til þess að ferðast norður til
Disco-eyjar á Grænlandi. Var
það fyrsta norðurför hans. —
Árið 1891 efnir hann til fyrsta
leiðangurs til Norður-Græn-
lands, en þangað fór hann 9
ferðir ails fylgdist þá kona hans
með honum. Er hún hin fyrsta
meðal hvítra kvenna að leggja
upp í heimskautaleiðangur.
Höfðu þau vetrarsetu við Ingel-
feldflóa. Um vorið fór hann á-
samt ungum Norðmanni, er með
honum var, Eyvindi Astrup, yf-
ir Grænlandsjökla niður til hinn
ar eystri strandar. Til baka aft-
ur fóru þeir sömu leið, norðan
við jökulbúnguna og komust
þar að norðurtakmörkum lands
ins.
1893 leggur hann upp í hinn
annan leiðangur, og fylgist
kona hans þá enn með. Fædd-
ist þeim þá dóttir þar norður-
frá, sú hin sama er nú afhjúp-
aði minnisvarða föður síns. I
síðasta leiðangrínum, er haf
inn var 1908, komst peary alla
leið til norðurheimskautsins
búist við að verði til jafnaðar
um 18 bushel af ekrunni. Frá
sex til átta hundruð járnbraut-
ar vagnhleðslur af korni eru nú
fluttar út úr fylkinu á degi
hverjum, auk annara afurða,
er allmiklu verði nema.. Flest-
ar sveitir hafa lækkað skatta
að mun, og er það spor í rétta
átt, svo almenningur fái fljót-
ara rétt við. Eru það skattarnir
sem komnir voru upp úr öllu
viti, bæði þar og annarsstaðar,
sem reynst hafa þyngsti bagg-
inn þessi kreppuár.
MERKUST VITASMfÐI
I VERÖLDU.
Sænska verksmiðjufélagið Aga
hefir lokið smíði á hinum merk-
asta vita, er reistur hefir verið
í veröldu. Tók það að sér vita-
smíði þessa fyrir Brazilíustjórn-
ina fyrir nokkru síðan. Vitinn
er reistur á háum kletti eða
eyðiskeri í eyjahverfi því, sem
nefnist Penados de Sao pedro
e Sao Paulo, við norðurströnd
Brazilíu. Er viti þessi settur
aðallega til leiðbeiningar lotf-
skipum. Hann er á aðalflugleið
þeirri, sem farin er frá Norður-
Ameríku og suður. Vitaljósin
eru hin heimsfrægu Agaljós, er
sænski vísindamaðurinn og Nó-
belsverðalaunahafinn Dr. G.
Dalen fann upp. Misti Dalen
sjónina við þær rannsóknir sín-
ar, er hann var að mæla hve
mikinn gasþrýsting þyrfti til
að framleiða ljós þetta. Ljósun-
um er þannig fyrir komið að
þau slokkna af sjálfu sér að
morgni fyrir áhrifum sólar-
geislans, en kvikna að kveldi
Prh 4 5 bte.