Heimskringla - 28.09.1932, Blaðsíða 2

2 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 28. SEPT. 1932
MERKILEGUR
FORNLEIFAFUNDUR
Fyrir skömmu komu í ljós
mannsbein í uppblæstri, sem er
í svo-nefndu Karlsnesi fyrir
norðan Skarðfjall, allnærri
Þjórsá, skamt fyrir neðan Haga-
vað. F’ann Vilhjálmur Ólafsson
frá Skarðseli, sem nú býr í
Króktúni, höfuðkúpu af manni,
og handarbein nokkur hjá,
sunnudaginn 17. júlí og skýrði
þá hreppstjóranum, Guðmundi
Jónssyni í Múla, þegar frá því,
en hreppstjórinn mér 24. s. m.
Fór eg og athugaði fundinn 7.
þ. m. Landið er blásið hér alt
á mjög stóru svæði og nær sá
uppblástur alt suður frá Þjórsá
og upp á Skarðsfjall. Er hér
enn noltkur leir og mold, vikur
og kosaska er enn í lægðum.
Skarðssel stóð fyrrum rétt undir
fjallinu að norðan, en var flutt
fyrir löngu vestur að Þjórsá, þar
sem enn er óblásin allmikil vall-
lendisspilda suðaustan fram
með ánni, móts við Hagaey.
Hefir þar verið búið þangað til
í vor, að Viilhjálmur flutti það-
an búferlum. — Þar sem beinin
fundust var lægð í hrauninu og
voru þau enn hulin sand- og
ösku-blandinni leirmold öll,
nema þau, er komið höfðu í
ljós. Hefir höfði mannsins ver-
ið lyft lítið eitt upp, en hann
lagður á bakið. Beinagrindin
kom mjög greinilega í ljós, er
búið var að hreinsa ofan af
henni. Hafði verið gerð hér um
bil 2 m. löng gröf og um % m.
að breidd, og var stefna hennar
frá norðvestri til suðausturs.
Hafði líkið verið lagt á dökkleitt
vikurlag. Undir því var Ijóst
vikurlag og moldarlag aftur fyr-
ir neðan það á víxl. Höfuð
mannsins var í suðausturenda,
og hefir hann því horft móti
norðvestri. Hægri fótur hafði
verið lagður yfir hinn vinstri
fyrir neðan hné. Vinstri hönd
og framhandleggur hafði verið
lagður þversum undir bakið, en
hægri framhandleggur upp með
upphandleggnum hægri, og
höndin við hálsinn, og sennilega
um spjótskaft, sem nú sást ekk-
ert eftir af; en oddurinn var
við fæturna, hægra megin.
Hann var lítill, 19 cm. að lengd
og var falur og fjöður jafnlöng,
en fjöðrin 2.7 cm. að breidd
mest. Annað fanst ekki vopna
með beinunum, en leifar af mat-
hníf voru við hægri mjöðm; er
blaðið 8 cm. langt og 1.8 að
breidd; er tréleifar um tang-
ann. Rétt hjá voru 2 lítil met
úr blýi; annað kringlótt, 1.5 að
þvermáli og 0.7 að þykt, um
14 gr. að þyngd, en hitt fer-
strent, 1.8 að lengd og 0,6 að
þverm., og 5 gr. að þyngd. Hafa
þau, og lítill ferstrendur glær
steinn, sem hjá þeim var, verið
í pússi, er maðurinn hefir haft
með sér. Hjá hálsliðum fund-
ust 3 “steinar” af sörvi, þ. e. 1
hvítleitur steinn, um 2.7—2.9 að
þverm. og 1.5—1.6 að þykt,
fremur eygður, 1 raftala, um
2,3 að þverm, og 0.7 að þykt, og
1 græn glertala, með hvítum
röndum um, 1,2 cm. að þverm.
,g 0,6 að þykt. Hafa þessar
tölur, leifar af fullkomnara
steinasörvi, verið í bandi um
hálsinn. Af beinunum má sjá,
að maðurinn hefir verið lágur
vexti, og grannur, að líkindum;
langleggurinn er 43,3 cm. að
lengd. Tennurnar eru all-
slitnar, en óskemdar. Virðist
maðurinn kunna að hafa verið
um sextugt, er hann dó. Höfuð-
kúpan ber vott um að hann hef-
ir verið langhöfði. Hún er ein-
kennilega þykk upp af nefbein-
inu og er þar sem hnúður á.
Dysin er efalaust frá heiðni,
sennilega ofanverðri 10. öld.
| Hún virðist aldrei hafa verið
i nálægt neinum bæ og kann
| maðurinn að hafa verið veginn
; þar sem hann var dysjaður, en
raunar er alt óvíst um það, og
| hver hann hefir verið.
Beinin, og þeir munir, er
! fundust hjá þeim, eru komin til
:imi og íslenzka ; limu og einn-
i.' verða ieikin ísienzk þjóðlög.
Næsta dag veröa hátíðahljóm-
eikar á konunglegu óperunni.
'yrri hluti hljómleikanna verður
sænskur, en síðari hlutinn ís-
'enzkur. íslenzku hljómleikunum
stjórnar Páll ísólfsson tónskáld.
Þá les frú Anna Borg upp og
ungfrú María Markan syngur
íslenzk einsöngslög.
Sýning verður á gömlum, ís-
’enzkum munum. Sýndar verða
og seldar íslenzkar bækur. Kvik
myndahúsin sýna alla vikuna
Fjalla-Eyvind, Borgarættina og
kvikmyndir frá atvinnulífi ts-
lendinga. Blöðin flytja greinar
um fsland og íslenzka menn-
ingu, skrifaðar af íslendingum
og Svíum.
Sem fulltrúar og gestir ís-
lenzku vikunnar eru boðnir héð-
an forsætisráðherra, sendiherra
tslands í Khöfn, forseti Alþingis,
formaður bæjarstjórnar í
Reykjavík, fyrv. dómsmálaráð-
herra og stjórn Norræna fé-
lagsins.
—Dagur, 25. ág. 1932.
j Mgbl. — Matth. Þórðarson
Þjóðminjasafnsins.
ÍSLENZKA VIKAN
ISTOKKHÓLMI
Norræna félagiið í Stokk-
hólmi efnir til íslenzkrar viku
þar dagana 14.—20. sept. n. k.
Tilgangur vikunnar er að kynna
ísland og íslenzka menningu í
Svíþjóð og meðal liinna Norð-
i urlandaþjóðanna. Þrjár slíkar
vikur J^afa áður verið haldnar
að tilhlutan félagsins, finnska
vikan 1925, danska vikan 1928
og norska vikan 1930. Nú kem-
ur íslenzka vikan, 1932. Þá
verður á boðstólum á hverjum
degi eitthvað, er snertir ísland
og íslenzka menningu.
Dagskrá vikunnar er nú að
mestu ákveðin. Fyrsta daginn
verður íslenzk málverkasýning
opnuð. Verða þar til sýnis og
sölu málverk eftir ajla okkar
betu listmálara. Um kvöldið
flytur Ásgeir Ásgeirsson for-
sætisráðherra fyrirlestur. Næsta
dag flytur sami ráðherra annan
fyrirlestur um atvinnulíf íslend-
inga og Guðm. Kamban rithöf.
um íslenka list. Næsta dag
flytur Einar Arnórsson prófess-
or fyriríestur um sögu Alþingis
og réttarfar á íslandi. Næsta
dag flytur Sig. Nordal prófessor
fyrirlestur um íslenzkar bók-
mentir og rithöfundarnir Gunn-
ar Gunnarsson, Guðm. Kamban,
Davíð Stefánsson, Haldór K.
Laxness og Kristmann Guð-
mundsson lesa upp kafla úr rit-
verkum sínum. Næsta dag flyt-
ur dr. Guðm. Finnbogason fyrir-
lestur um áhrif landsins á þjóð-
ina. Þann dag sýna 12 glímu-
menn, undir stjórn Jóns Þor-
steinssonar íþróttakennara, leik
ISLAND OG AMERÍKA
Eins og að líkindum lætur,
geta amersík blöð ítarlega um
afhjúpun Leifsvarðans í Reyja-
vík. “New York Times” og
“New York Herald Tribune”
birtu ritstjórnar greinar af til-
efni afhjúpunar minnisvarðans.
í ritstjórnargrein “New York
Herald Tribune” er mælt á þá
leið, að þessi viðburður ætti að
verða til þess, að allar þjóðir í
Norður-Evrópu cg menn af
þessum þjóðum í Vesturheimi
fengi betri skilning á því, hve
mikilli skuld þær standa í við
fsland, og er í því sambandi
minst á hinar fornu bókmentir
þjóðarinnar.. Ritstjórnargrein-
ar þessara tveggja stærstu og á-
hrifamestu blaða í New York
eru í alla staði mjög vingjarn-
legar í garð íslands og Islend-
inga. Ritstjórnargreinar af til-
efni afhjúpar Leifs-minnismerk-
isins hafa einnig verið birtar í
fjöldamörgum amerískum blöð-
um, en sum þeirra hafa einnig
birt greinir um Leif heppna og
ferðir hans, lesendunum til
fróðleiks.—Alþb.
FRÁ ISLANDI
Yöur er boöið aÖ vera við
Hina sérstöku sýningu
Raffrysti-vélanna
Sérstaklega lærdómsrík sýning fer fram,
og fyrir henni standa tveir fullnuma stú-
dentar frá M. A. C. í hússtjórnarfræði og
matreiðslu, í Hydro sýningarskálanum, 55
Princess Street, síðdegis á hverjum degi frá
2.30 til 3.30.
Auk þess sem fullkomin tilsögn er veitt um
tilbúning á ýmiskonar frystiréttum og eftir-
mat, eru sérstakar forskriftir gefnar þeim
er þess óska.
ÖLLUM ER VINSAMLEGAST BOÐIÐ
VERÐLAUN
gefin á hverjum
degi sýningargest-
um.
Te og kaffi veitt gestum.
Cfhj of Wfrmfpeg
III llil
SigurSur Skúlason magister
sigldi nýlega til þess að rann-
saka forp skjöl í söfnum í Ham-
borg og Kaupmannahöfn. ,í
samtali við “Soc. Demokraten”
danska hefjr Sigurður getið
þess, að hann hafi fundið mörg
merkileg rannsóknarefni. Meðal
annars hefir hann í ríkisskjala-
safni Dana fundið skjala bögg-
ul, sem í er mat á íslenzkum
verslunarstöðum, áhöldum
þeirra og vörubirgðum frá ár-
inu 1774. f þessum böggli er
fullkomið mat á 18 íslenzkum
verzlunarstöðum. — Sigurður er
nú nýbyrjaður á því að leita í
konunglega bókasafninu og býst
við því að starfa þar um mán-
aðarskeið.
* * *
Skipherrar heiðraðir. í apríl-
mánuði bilaði skrúfan á danska
varðskipinu “Hvidbjörnen’’, og
komu þá íslenzku varðskipin
“Ægir” og “Þór” því til aðstoð-
ar. Danska flotamálaráðuneyt-
ið hefir viljað sýna þeim skip-
herrunum Einari M. Einarssyni
og Eiríki Kristóferssyni viður-
kenningu sína fyrir það hve þeir
veittu vel og greiðlega hjálp
sína, og hefir þess vegna gefið
öðrum vindlakassa úr silfri, en
hinum sígarettuhylki úr silfri,
með áletrunum. Gjafirnar af-
henti sendiherra Dana skipherr-
unum í gær í sendiherrabú-
staðnum.
* * *
Eimskipafélag íslands hefir
farið fram á það við bæjar-
stjórn að fá yfirfærðan á sitt
nafn leigusamning, sem h. f.
Sleipnir hefir á lóð á hafnar-
bakkanum, og að samningnum
verði breytt þannlg, að hann
gildi til 15 ára, með rétti til
í'ramlengingar um 5 ár í senn.
Hafnarstjórnin hefir samþykt
að leigja Eimskip ióðina til 10
ára, með rétti til forgangsleigu
um 5 ár í senn.
* * #
Einar Arnórsson prófessor
hefir sótt um lausn úr bæjar-
stjórn Reykjavíkur vegna þess
að hann tekur nú dómarasæti
í Hæstarétti.
* * *
Guðmundur Hannesson pró-
fessor brá sér fyrir skemstu til
Flateyrar og stóð þar við í
fimm daga til þess að athuga
skipulagið þar í bænum, sem
menn voru orðnir mjög óánægð
ir með. Á þessum dögum fann
hann nýtt skipulag fyrir þorp-
ið, flutti fyrirlestur um það og
athuganir sínar og líkaði öllum
vel. Síðan brá prófessornin sér
norður til Siglufjarðar með
“Brúarfossi”, og þaðan með vél-
báti til Ólafsfjarðar, til þess að
athuga skipulag kauptúnsins
þar, sem margir höfðu sagt, að
í óefni væri komið. Gerði Guð-
mundur Hannesson þar sínar
athuganir og gaf bráðabirgða-
leiðbeiningar um það, hvernig
ætti að koma skipulagi þorps-
ins í gott horf.
* * *
Veðrið 31. ágúst: Á Austur-
landi er vindur nú allhvass SA
og mikil rigning. Á Vesturlandi
hefir létt til í bili, en ný lægð
virðist vera að nálgast suðvest-
an að, svo útlit er fyrir vaxandi
SA eða S-átt og rigningu vestan
lands innan skamms.
Veðurútlit í dag: Vaxandi
SA eða S-átt. Rigning öðru
hvoru.
* * ¥
Meðalalin. í seinustu Hagtíð-
indum er eftirtektarverð skýrsla
um landaurareikning, síðan fyr-
ir stríð og breytingar á með-
alalin. Árið 1914—15 var með-
alin á öllu landinum 60 aurar,
hækkaði svo smám saman uns
hún náði hámarki sínu 1920—
21 og var þá kr. 1.95. Nú er hún
í 91 eyri og er 20% lægri held-
ur en hún var seinasta fardaga-
ár.
* * *
Smásöluevrð í Reykjavík.
Samkvæmt seinustu Hagtíðind-
um hefir smásöluverð í Reykja-
vík verið 6 stigum hærra í
byrjun ágúst heldur en í byrjun
júlí. Þó er vísitalan núna 4%
Iægri heldur en í ágústmánuði
í fyrra.
* * *
Fisksalan. Greiðlega gengur
með sölu og útflutning fisk-
birgðanna, segir sölusamband
fiskframleiðenda. Tvö fiski-
tökuskip að leggja frá landi, og
verið að hlaða þrjú. Engin
breyting er þó á verði, frá því
sem verið hefir, stórfiskur sunn-
lenzkur í 75 kr. skpd., en norð-
lenzkur í 80—85 kr. Labri seld-
ur á tæpl. 60 kr. skpd. og press-
aður smáfiskur rúmlega 30 au.
pr. kg.
* * *
Síldveiðin. Herpinótaskip hafa
öll aflað talsvert nú undan-
farið. Hefir borist svo mikið að
af síld til ríkisverksmiðjunnar
á Siglufirði, að hún hefir ekki
getað tekið við meiru í bili. Út-
flutningur síldar frá veiðistöðv-
um gengur fremur greiðlega.
Hve mikið er óselt af síld er
ekki fengið yfirlit yfir, en kunn-
ugir telja það minna en undan-
farin ár. Fréttamaður blaðsins
á Siglufirði segir að þar sé full-
yrt að Þjóðverjar þrefaldl nú
innflutnings toll sinn á síld, frá
3 mörkum á tunnu í 9. Saia til
Þýskalands sögð hætt.
Ný síldarganga er nú vestur
við Strandir og á Húnaflóa. Þar
tók Snorri goði 2000 mál seinni-
part föstudagsins.
* * *
Veðráttan. Undanfarna viku
hefir verið eindregin sunnanátt
um land alt, með úrkomum á
Suður- og Vesturlandi. Þurkar
hafa verið góðir á Norður- og
einkum Austurlandi. Hlýindi um
land alt.
Aðfaranótt 20. ágúst var hita-
stig um .frostmark víða hér,
sunnan lands, og sá talsvert á |
karöflugrasi í þeim görðum,
sem illa liggja fyrir nætur-
frostum.
* * *
Akureyrarkaupstaður 70 ára.
Akureyrarkaupstaður varð 70
ára 29. ágúst s. 1. Akureyri
fékk kaupstaðai'réttindi með
konunglegri reglugerð 29. ágúst
1862. F'yrsta bæjarstjórn var
kosin 31. mars vorið eftir og
var hún skipuð 5 mönnum, auk
bæjarfógeta. Fimm verslanir
voru á Akureyri fyrir 70 árum
og allar danskar, tvær veitinga-
knæpur og nýbygð kirkja, sú
sama, sem bærinn á enn við að
búa, en engan spítala og engan
barnaskóla átti bærinn þá.
Prentsmiðja var á staðnum og
eitt blað var gefið út og var rit-
stjóri þess Björn Jónsson hinn
eldri. Lyfjabúð var hér og
danskur lyfsali. Embættismenn
voru: Syslumaður og bæjarfó-
geti Stefán Thorarensen, hér-
aðslæknir Jón Finsen, sóknar-
prestur Daníel Halldórsson, en
hann var búsettur á Hrafngili.
Amtmaðurinn, pétur Hafstein
sat á Möðruvöllum. íbúar
Akureyrar voru þá 286, en eru
nú fjórum þúsundum fleiri.
Tekjur fyrsta fjárhagsárið voru
644 ríkisdalir og 30 skildingar
eða um 1330 krónur. Árið 1931
námu þær 654 þúsundum.
* * *
íslenzku samningamennirnir,
Ólafur Thors og Jón Ámason
sigldu ásamt frúm sínum í gær
með Lyru. Fara þeir til þess að
halda áfram samningaumleitun-
um við Norðmenn í Oslo. Einn-
ig fór skrifari íslenzka nefnd-
arhlutans, Stefán Þorvarðsson
stjórnarráðsritari.
* * #
Ný kirkja hefir veriS reist á
Siglufirði. Eins og til stóð fór
vígsla hennar fram klukkan 2 á
sunnudaginn 28. ágúst. Hófst
hún með því að klukkum gömlu
kirkjunnar var hringt og síðan
gengu biskup og átta prestvígö-
ir menn ásamt honum með gripi
gömlu kirkjunnar til hinnar
nýju kirkju.
Biskup vígði kirkjuna og síð-
an hélt séra Bjami Þorsteins-
son guðsþjónustu. Var kirkjan
troðfull af fólki. Hún tekur
um 600 manns í sæti, en talið
var að 900 væri þar inni, en þó
mundi hitt fleira, sem úti fyrir
stóð, og ekki komst inn.
Að vígslu lokinni var haldið
samsæti og voru þar mikil ræðu
höld.
Kirkjan hefir kostað rúmlega
hundrað þúsundir króna, en þó
vantar enn nokkuð á það, að
hún sé fullger.
—Mbl.
HELLURISTUR
á Rogalandi.
í sumar hefir stud. mag.
Eva Nissen verið að rannsaka
helluristur á Rogalandi. Byrj-
aði hún þar sem heitir Eystri-
Ámuey og þar er svo mikið af
helluristum, að hún hefir ekki
getað rannsakað þær allar í
suínar. — Alls hefir hún fundið
þar um 1000 myndir höggúar á
stein, og hafa sumar slíkar
myndir aldrei fundist fyr. Auk
óteljandi skipsmynda hefir hún
fundið tvær myndir af öxum,
eina mynd af grefi og mynd af
hesti. Á einum stað fann hún
tvær þykkar hellur — fórnar-
steina. Voru á annari 150 rist-
ur, en 70 á hinni.
Mest þótti þó í það varið að
þama fann hún stærstu helli-
ristumynd af skipi, sem fundist
hefir á Norðurlöndum. Er skips-
myndin 5,70 metrar á lengd og
2.70 metrar á hæð um fram-
stafn. Yfir skipinu er sólmynd
og alt um kring það eru myndir
af nær 20 öðrum skipum. Eng-
ar mannamyndir eru á þessu
stóra skipi, en það er búið vel
og stafnarnir mjög einkennileg-
ir í laginu.
—Mbl.
Reynið
Hann..
Hann er voldugur!
Þunnur, sterkur og þvalur
. . . Eiginlega betri vind-
linga pappír fyrir þá alla
“er vefja þá sjálfir’’, en þó
á sama verði og venjulegur
vindlinga pappír . . . lím
borinn.
120 blöð & 5c
VINDLINGA-PAPPÍR
FJÁRHAGSÁSTÆÐUR BÆNDA
Á ÍSLANDI.
I. •
Alþingi 1929, samþykti að
heimila ríkisstjórninni að skipa
þrjá menn “til þess”, eins og
segir í 23. gr. fjárlaganna fyrir
árið 1930, “að athuga ástand
Skeiðaáveitunnar og fjárhags-
getu bænda á áveitusvæðinu,
til þess að standa straum af á-
veitukostnaðinum.” — Var jafn
framt stjóminni heimilað að
létta af bændum þeim hluta af
áveitukostnaðinum er þeim, að
athuguninni lokinni teldist um
megn að greiða.
Ríkisstjórnin varð vjið til-
mælum þingsins og skipaði
nefndina. — Nefndin skilaði ít-
arlegu áliti og bar fram á-
kveðnar tillögur, sem stjóm og
þing féllust á og lögfestar voru.
Enn mun þó ekki hafa náðst
samkomulag um endanlega
lausn á málinu.
Á síðasta þingi var stjóra-
inni einnig heimilað, að skipa
3 menn “til að athuga ástand
Flóaveitunnar og fjárhagsgetu
bænda á áveitusvæðinu til
greiðslu á skuld við ríkissjóð
vegna áveitunnar og Mjólkur-
bús Flóamanna”. Sömu menn
skulu og athuga fjárhagsástæð-
ur Mjólkurbús Ölfusinga.
Nefnd þessi hefir nýlega ver-
ið skipuð. Hennar verkefni er
að safna skýrslum og upplýs-
ingum um þessi mál, og senda
síðan stjórninni sitt álit. Að
fengnu áliti nefndarinnar ber
stjórninni að leggja fyrir næsta
Alþingi tillögur um lausn þess-
ara mála.
Þessi stutta saga er athygl-
isverð. Því verður ekki neitað,
að hérað það, sem hér á hlut
að máli, Árnessýsla, mun vera
eitt hið bezta landbúnaðarhér-
að á öllu landinu. Hinu verður
heldur ekki neitað, að einmitt
í þessu héraði hafa verið gerð-
ar stórfeldastar tilraunir til þess
að lyfta landbúnaðinum upp og
hefir verið til þess varið miklu
fé úr ríkissjóði. Manni verður
því ósjálfrátt að spyrja: Er nú
virkilega svo komið, að þetta
sé eina héraðið á landinu, sem
þannig er ástatt um, að gera
verði alveg sérstakar ráðstaf-
anir til þess að bjarga frá
hruni?
II.
Hér að framan hefir verið á
það bent, að Alþingi hafi fund-
ið ástæðu til að láta fram fara
rannsókn á fjárhagsgetu mikils
þorra bænda í Árnessýslu. Til-
gangurinn með því að benda á
þetta er eigi sá, að finna að
þessu á neinn hátt, heldur hinn
að vekja athygli á því, að fjár-
hagsástæður bænda eru, því
miður, erfiðar í fleiri héruðum
en Árnessýslu. — Fæst þess-
ara héraða hafa leitað til Al-
þingis enn sem komið er. —
Nokkrir hreppar hafa þó neyðst
til þess að biðjast hjálpar, og
hefir stjórninni verið falið að
rannsaka fjárhagsástand þeirra
og íbúanna. En séu þess mál