Heimskringla - 26.12.1934, Qupperneq 2

2. SlÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. DES. 1934
^cimskrtttgla
(Stofnnð ltSt)
Kemur út i hverjum nMvikuiegt.
Eigendur:
THE VXKING PRES8 LTD.
153 OO S55 Sargent Ávenue, Winntpeg
Talsimia tt 537
Verð blaðelna er $3.00 árgftngurlnn borgtat
fyrirfram. Allar borganir sendi*:
THE VIKINQ PRE8S LTD.
öll Tlðakiíta bréf blaðinu aðlútandl lendist:
Manager THE VIKING PRKSS LTD.
853 Sargent Áve., Wtnn*p«a
Ritstjóri STEFÁN KINAR8SON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLÁ
853 Sargent Ave., Winntpeg
‘■Heimslcringla'' is publistaad
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winntpeo Man.
Telephone: 8ð MI
WINNIPEG, 26. DES. 1934
ÁRAMÓT
Snemma á þessu ári, sem er að líða,
birtist grein í bandarísku tímariti um
markverðustu viðburði síðustu 25 ára, þá
viðburði, sem greinarhöfundur áleit að
talist gætu sögulegir. Ætla mætti, að
* það hefði orðið langt registur en svo var
þó ekki. Viðburðirnir fyltu sem svaraði
tæpa þrjá dálka í vanalegu fréttablaði.
Og þó var þess einnig getið, að hverju
leyti þeir væru sögulegir.
Ef á viðburði þessa árs, sem er að
líða væri lagður sami mælikvarði, yrði
það að líkindum aðeins tvent sem minst
yrði á: inntaka Rússa í Þjóðbandalagið,
sem vottur um aukið bræðraþel þjóða
heimsins, og svo hitt, að á þessu ári hefir
vottað fyrir rénun kreppunnar. Ef spurt
yrði þó að því, hvernig það megi ské, að
nokkuð sem hafst hefir verið að, bendi til
varanlegra breytinga til hins betra, yrði
ef til vill djúpt á svarinu. Það virðist
vera með kreppuna, eins og vindinn, sem
blæs og þú heyrir hans þyt, en veizt
ekki hvaðan hann kemur eða hverty hann
fer. Kreppan skall á öllum að óvörum,
að því er virðist. Og það er hugboð
margra, að hún muni eins réna eða án
þess að nokkur geti gert sér grein fyrir
því. Þjóðfélagsfræðin er ekki eins gagn-
sæ og ýmsir ætla. Þó fleiri en ætla
mætti þykist skilja hana, má líklegast
með sanni um það segja, að það sé engu
auðveldara að ráða þá gátu, hvaða stefn-
ur þjóðlífið tekur en það, að segja fyrir-
fram um hvert tréð, sem er að teygja
kollinn upp úr moldinni, muni hallast
þegar það er fullvaxið.
En sé hér um veruleika að ræða, þrátt
fyrir það þó grein verði ekki fyrir því
gerð, er það bezti fyrirboði komandi árs.
Ýms lönd hafa orðið fyrir þungum bú-
sifjum á þessu ári. Hefir Vestur-Canada
ekki farið varhluta af því. En ekkert eða
fá lönd hafa þó um eins sárt að binda af
óblíðu náttúrunnar og ættlandið kæra,
ísland. Eldgosið og svo litlu síðar of-
viðrið og óhagstæð veður á sumrinu,
hafa landinu orðið þung í skauti.
Sigrar og ósigrar, sorg og gleði hafa
vissulega skifts á á liðnu ári og munu
gera það á komandi ári. Nýársósk Hkr.
er þó sú, að sigrunum og gleðistundunum
fjölgi, en óhöppunum fækkL
ALMANAK ó. S. TH. 1935
Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar fyrir
árið 1935, sem nýkomið er út, hefir sína
fyrri kosti: prýðilegt útlits og innihaldið
þættir úr landnámssögu Vestur-íslend-
inga, ásamt öðrum fróðleik. 1 þessa árs
Almanaki (1935) er “Söguágrip íslend-
inga í Suður-Cypress sveitinni í Mani-
toba” ,ritað af G. J. Oleson í Glenboro.
38 landnema er getið og má það heita
gott innlegg við þetta ágæta safn, og því
fremur sem höf. er bæði skýr maður og
vel kunnugur þeim er frá er greint. —
önnur góð grein er í Almanakinu um
Islandsvininn Arthur M. Reeves, banda-
rískan mann, er þýtt hefir nokkrar af
íslendingasögum og söguna “Piltur og
stúlka”, eftir Jón Thoroddsen; þörf og
verðug grein. Aðrir sem í Almanakið
rita eru J. M. Bjamason: Tvær merkar
íslenzkar konur (Kristín Þorgrímsdóttir
Jackson og Herdís Jónsdóttir Bray); Uón
J. Bíldfell um Ingibjörgu Bjamadóttir
Sveinsson og Ó. S. T. um Sveinbjörn
Björnsson. Þá eru helztu viðburðir,
mannalát og smælki.
Þetta er fertugasta og fyrsta árið sem
Almanak ó. S. Th. kemur út. Sá sem á
það frá byrjun, hefir mikið af verðmætum
fróðleik um Vestur-lslendinga í fómm
sínum.
FRÁ MIKLEY
Síðan bygðir íslendinga hófust vestan
hafs, hafa blöðin Hkr. og Lögb. hvatt
menn til þess, að skrifa pistla til fróðleiks
og gkemtunar úr býgðunum.
Margir hafa brugðist vel og drengilega
við þessu, og það hefir orðið til þess, að
stytta andlegar fjarlægðir milli landa í
dreifingunnL
Eg minnist þess ekki, að hafa séð neina
heildarlýsing af Mikley í íslenzku blöðun-
um, og má það undarlegt heita, því að
þessi bygð er vafalítið ein allra einkenni-
legasta íslendingabygðin hér vestra.
Mikley liggur í Winnipegvatni h. u. b.
100 mílur norður af Winnipeg. Hún er
stærst af fjölda eyja í.vatninu og fjöl-
mennust. Lengd hennar er um 19 mílur,
og mesta breidd 6 mílur. Sumstaðar er
svo vogskorið að breiddin er aðeins 3 /z
míla.
Tala heimilisfasts fólks er lítið eitt á
4 hundrað. En þar fyrir utan dvelur hér
fjöldi manna tíma og tíma, bæði fiski-
menn og daglaunamenn, sem hér fá at-
vinnu við sögunarmylnu og skógarhögg.
Auk þess er hér á sumrum fjöldi sumar-
gesta. Hafa margir þeirra bygt sér sum-
arhús kringum Gull Harbor, sem er nyrst
á eynni. Þar er stjórnarbryggja og besta
og fegursta höfn eyjarinnar og þó áð
víðar væri leitað.
Alt fram á síðustu ár, hafa fastir íbúar
Mikleyjar verið af íslenzku bergi brotnir.
en nú eru annaraþjóða menn að byrja að
setjast hér að.
Fyrir 10—15 árum var líkt að stíga hér
á land og heima á Fróni í gamla daga.
Allir töluðu íslenzku, og siðir og hættir
voru alíslenkir. Og þrátt fyrír það, þó að
óhætt megi fullyrða að Mikley sé ennþá
íslenzkasta bygðin í hinni miklu Vestur-
álfu heims, eru nú tunga og siðir hins
enska stórveldis að herja fast á þá gömlu
múra, og auðsætt að tönn tímans sverfur
þá niður, eins og alla hluti á himni og
jörðu.
Séra Benjamín Kristjánsson lét svo um
mælt, er hann steig á land á Mikley: “að
á engan stað hefði hann komið hér
vestra, sem minti hann eins á ísland.”
Vatnið breitt og bjart var ímynd hafsins.
Hið ræktaða land kring um heimilin
var iðgrænt eins ■ og túnin heima, og
skógurinn í baksýn minti á íslands fjöll.
Á Mikley sannast: “Landið er fagurt og
frítt.” — Hér er fallegt, um það ber öll-
um saman, sem hér koma.
Hefði kreppan ekki haldið á jarðar-
kringlunni í krumlunni eins og dálitlum
leikhnetti, — mundu hafa, risið hér upp
fjölmennir sumarbústaðir, sem fært hefðu
eynni aukna menning og almenna vel-
líðan.
Bygður hluti eyjarinnar liggur eftir
austurströndinni frá suðri til norðurs á
h. u. b. 12 mílna.lengd. Suður og vestur-
ströndin eru óbygðar og miðbikið einnig,
sem alt er skógi vaxið, með illfærum
mýrarflákum hér og þar. Aftur er vestur
og suður hluti eyjarinnar takmarkalaust
engjaland. Mætti heyja þar — jafnvel
þúsundir tonna með ódýrum endurbótum
á landinu. Þar heyja eyjarskeggjar meira
og minna á hverju sumri, viðbót við það,
sem fæst á ræktuðu landi austan megin.
Sá “galli er á þeirri gjöf Njarðar,” að
enginn sumarvegur fær hestum er yfir
eyjuna. Verður að fara með þá í fjörum
og vatni “í kring”, sem kallað er. Eru
þær ferðir bæði illar og erfiðar viðfangs.
Strax í landnámstíð, voru gerðar í-
trekaðar tilraunir að festa bygð á þessu
frjóva engjalandi suðvestan á eynni, en
þess var enginn kostur. — Sú náttúra
fylgir Winnipegvatni, að undarleg “hækk-
un” hleypur í það með nokkurra ára
millibili. (Indíánar segja á hverjum 20
árum), svo að alt engið fer í kaf. Um
orsakir þess ber mönnum ekki saman,
svo að þjóðtrúin yrkir í eyðurnar. Verður
hún aldrei ráðalaus þó að rök bresti. —
Sumra skoðun er að óvættur nokkur
liggi í djúpinu, opni hún flóðgáttir undir-
heima með þeim ásetningi að sökkva
öllum Rauðárdalnum. Fyrir örófi alda var
hann allul’ í kafi, og vættur þessi voldug
drotning hins mikla Vatns. Smámsaman
fjaraði vatnið út og Rauðárdalurinn
myndaðist, og klæddist grænu grasi. Þá
flýði vætturinn í Winnipegvatn og gerir
þaðan áhlaup á hverjum tuttugu árum að
ná sínu forna veldi. Mundi vættur þessi
fyrir löngu vera búin að sökkva hinni
miklu brauðkörfu Canada ef Mikley, 19
mílna löng stæði ekki í vatnshækkun’inni
upp að mitti og stilti æði hennar. —
— Margir gamlir landnemar, sem aldrei
vildu gefast upp ,urðu að víkja, fyrir flóð-
um af suðvestur hluta Mikleyjar í þung-
um hug, sigraðir af hinni máttugu höfuð-
skepnu. Hefði ekki þessi meinbugur
verið á ráði Mikleyjar, mundi hún að lík-
indum þann dag í dag, vera ein af at-
kvæðamestu bygðum íslendinga í Canada.
En á henni sannast eins og fleiru, sem
Islendingum tilheyrir: “Það er sitt hvað
gæfa og gjörvileikur.”
Aðal atvinnuvegur Mikleyinga eru fiski-
veiðar. Þó hefir meiri hlútinn eitthvað af
nautgripum, og sumir eigi all fáa. Hesta-
“team” eru orðin mörg hér. Margir hafa
töluvfert af sauðfé og hænsnum.
Winnipegvatn hefir verið gullnáma, og
yrði í allri framtíð, ef veiðiaðferðum
væri stilt í hóf eftir vísindalegum þróunar
reglum. En á það vill mikið bresta. Og
enginn brunnur er svo djúpúr að ekki
megi ausa hann upp. Fyrir gengdarlaus-
an netafjölda af öllum stærðum af riða,
hafa margir hugsandi menn áhyggjur af
því, að fiskurinn sé að “dragast upp”
og þessi mikli atvinnuvegur eyðileggisít
með tímanum.
Það erú feiknin öll, sem harðsæknir
fiskimenn eru búnir að afla úr Winnipeg-
vatni vetur og sumar. Ef þeir hefðu feng-
ið hlut sinn borgaðan úr hendi hinnar
sanngjörnu réttlætisgyðju — þó að hún
sé sögð blind á báðum augum, hefðu þeir
þolað þessa kreppu og aðra til — án þess
að blikna. En því er ekki að heilsa.
Stærsti hlutinn af arði vinnu þeirra, fer í
einhver félög suður í Bandaríkjum, og
næst stærsti í milliliði. En fiskimanna
hlutinn, er svo mikið minstur, að þój að
leitað væri með logandi ljósi, er ekki rík-
ur fiskimaður til, þó að rík fiskifélög og
milliliðir séu til og lifi í velistingum
praktuglega.
Samanborið við hið lága verð á fiskin-
um, eru net og allur útbúnaður við fiski-
veiðar rándýr. Hinn skiplagslausi kapi-
talismi ríður jafnt húsum í afskektúm
bygðarlögum og inn í hringiðu stórborg-
anna, eirir engu nema drekka blóð þeirra
manna, sem fórna sér á altari heilbrigðr-
ar starfsemi. Þó hafa fiskimenn á Mikley
bjargast fyllilega á við hvaða alþýðu-
menn sem er ,með því að vinna hart bæði
á landi og vatni, og mætt kröfum tísku
og tíma á sjálfstæðan hátt. Á naeiri hluti
þeirra vandaðá vélabáta og dýran útbún-
að í öllu, sem að fiskiveiðum lítur.
Stjórnarbryggja, löng og fullkomin var
nýlega bygð fyrir miðri eyju. Leggjast
við hana bátar af öllum stærðum —
gætu bryndrekar vígbúnu stórþjóðanna
legið þar. En því fer betur, að þeir
komast aldrei inn á Winnipegvatn.
Fiskiklak — stjórnarbygging mikil og
dýr stendur við Gull Harbor. Frjóvgar það
Winnipegvatn með miljónum ungra fiska
á ári. Póst fær eyjan tvisvar í viku með-
an vatn er autt. En að vetrinum aðeins
einú sinni.
Byggingar eru hér góðar yfirleitt. —
Mörg vönduð timburhús hafa risið hér
upp með steinsteypu kjöllurum á síðustu
10—15 árum. Sögunar mylna hefir verið
starfrækt á miðri eynni í mörg ár. Hefir
hún átt drjúgan þátt í, að gera mönnum
kleift að byggja góð hús.
Nölegur tveggja rúma skóli er hér, með
11 bekkjum og 2 kennurúm. Böm og
unglingar, sem á hann ganga, eru um 50.
Kennararnir eru ungar, velgefnar stúlkur
báðar fæddar og uppaldar á Mikley.
Falleg og vönduð ný kirkja, eign lúter-
ska safnaðarins stendur á miðri eynni.
Kostaði söfnuður byggingu hennar, þó
munú utansafnaðar menn hafa tekið ein-
hvern þátt í þeim kostnaði. Hefir lúter-
ski söfnuðurinn leyft prestum Sambands-
safnaðar, að gera prestverk í kirkjunni,
og ber það vott um menningarlega víð-
sýni og samvinnu. Prestur safnaðarins
er séra Jóhann Bjarnarson hniginn að
aldri, þéttur á velli og karlmannlegur og
ramur Isl. í fasi og framkomu.
Eg hlýddi á ræðu, sem hann hélt í sam-
sæti í sumar, og eg gekk þess ekki dul-
inn, að hér væri vörpulegur fulltrúi hins
gamla tíma, sem nú á svo fámennan
flokk eftir, flokk, sem hafði fyrir einkun-
arorð “aldrei að víkja”.
Samkomuhús stórt og reisulegt er hér.
Rúmar það bæði Mikleyinga sjálfa og
gesti, sem oft fjölmenna á samkomur
hingað úr öðrum bygðariögum. Hafa
sjónleikir oft verið leiknir af eyjarfólki,
og tekist furðu vel eftir ástæðum. Fé-
lagsskapur þróast vel, þrátt fyrir erfitt
árferði.
Elzta félagið mun vera kvenfélagið
“Úndína”, stofnað 1886. Hefir það rétt
mörgum nauðstöddum hjálparhönd — og
er einn af aðal þráðum í þróunarsögu
eyjarinnar frá upphafi.
Lestrarfélag stofnaði kvenfélagið “Únd-
ína” 1896. Er það orðið fjölbreytt safn.
Yfir því hefir verið deyfð síðustu ár, sem
stafar að nokkru af kreppunni og óhag-
kvæmum bókakaupum frá ís-
landi. S. 1. vor var J. K. John-
son útsölumaður Heimskringlu
kosinn forseti þess. Er búist við
að yfir því lifni undir stjórn
hans, því að hann hefir verið
einn af bestú og ötulustu fé-
lagsmönnum eyjarinnar í mörg
ár.
Árið 1930 var stofnað hér fé-
lag, sem eg hygg að sé sérstakt
f sinni röð sem bygðarfélag. —
Nafn þess er: “Hjálp í viðlög-
um”. Mikill hluti eyjarmanna
er í því. Ársgjald hvers félags-
manns eru $2.00. Þó er þess að
gæta, að sé meðlimurinn fjöl-
skyldumaður, ná hlunnindi þess
til konu hans og barna innan 16
ára aldurs.
Markmið félagsins er að létta
kostnaðarbyrði í sjúkdóms til-
fellum. Veikist meðlimur þess,
eða einhver af skylduliði hans,
eða svo að sækja verði lækni,
eða vitja hans, borgar félagið
ákveðna upphæð, sem miðast
hlutfallslega við upphæð lækn-
is kostnaðarins.
í þaú 15 ár, sem félagið hefir
verið starfrækt, hefir það borg-
að út til sjúkra meðlima —
$2,295.0.0 og átti á banka 1.
des. 1934 $820.00.
Inntektir þessa félags hafa
fyrst og fremst verið árstillög
félagsmanna, og ágóði af sam-
komum, sem það heldur einu
sinni á ári. Hafa þær sam-
komur gefið góðan arð—stund-
um meðan tímar voru betri hátt
á annað hundrað dollara sam-
koman. Félag þetta hiefir átt
duglega forseta, sem unnið hafa
mikið verk í þarfir þess fyrir
ekki neitt. Bygðin öll befir
tekið ástfóstri við félagið, enda
er það menningarleg mannúð-
arstofnun og mega Mikleyingar
vera stoltir af því.
Læknir eyjarinnar er dr.
Steinn Thompson, búsettur í
Riverton, góður læknir og á-
gætis drengur — en engin fjár-
plógsmaður. í óáran þeirri, sem
nú þjakar landi og lýð, er þörf
fyrir menn líka honum í þús-
únda tali, sem kippi þessum
mannfélags hjalli á grunn í
óeigingjömum tilgangi.
Stúka var stofnuð í fyrra af
Hjálmari Gíslasyni. Heldur hún
marga fundi. Vænta menn þess
að hún verði giftudrjúg í bar-
áttunni við Bakkús.
Sökum þess hvað eyjan er af-
skekt, hefir verið örðugleikum
bundið að halda upp^ hag-
kvæmri verzlún. Fram úr þeim
vandkvæðum er nú ráðið.
í fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna plllur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúk-
dómum, og hinum mörgu kvilla er staía
frá veikluðum nýrum. — pær eru til
sölu í öllum lyfjabúðum á 50c askjan
eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær
beint frá Dodds Medicine Company Ltd.,
Toronto, Ont., og senda andvirðlð þang-
að.
Haustið 1932 setti póstmeist-
ari Gustaf A. Williams (Sigur-
geirsson) verzlun á stofn. Er
hann ungur maður, innfæddur
á eynni. Strax í byrjun, tók
hann þá stefnu að loka úti lán-
veitingar — láta hönd selja
hendi. —. Tóku menn þeirri ný-
breytni misjafnt í fyrstu, en sú
gullna regla: “Gleymd er goldin
skuld,” sýndi sig brátt í reynd-
inni. Og nú er verzlun þessa
unga manns, sem byrjaði að
mestu með tvær hendur tómar í
miklu áliti. G. A. Williams er
listrænn hæfileika maður, og
drengur góður. Virðast hinar
margbrotnu reglur viðskifta-
lífsins leika í höndum hans, þó
að ungur sé. Er honum sér-
staklega sýnt um að byrgja
verzlun sína með fjölbreyttum
vörum, sem samsvari þörfum
fólksins og kröfum tímans. Sel-
ur hann ódýrt, eftir því sem
men hafa átt að venjast — og
segist þola það vegna þess hann
ekki láni. Á hann vinsældum
að fagna, og líkindi til að for-
ystu störf þessarar bygðar lendi
að meir eða minna leyti í hönd-
um hans í framtíðinni.
Hecla Lumber Co., undir
stjórn Sigurgeirssona yngri, rek
ur víðtæk viöskifti. Starfrækir
það sögunar mylnu í sambandi
við box factory. Einnig hefir
það gufuskip, sem heldur uppi
reglubundnum ferðum milli
Winnipeg og Berens River. —
Flytur það bæði farþega og
vörur. Auk þess hafa þeir
bræður gasbáta til flutninga og
ferðalaga. Þeir kaupa fisk og
eiga vandað frystihús ásamt ís-
húsi. Veita þeir fjölda manns
atvinnu.
(fóright’s
HERMIT P0RTVIN
OG
HERMIT SHERRY
eru hln ffnustu drúgu vfn, og
varfn meff fblöndun af hrefnu
drúgu brennlvínl
í 26 og 40 únzu flöskum
jfóright's
C0NC0RD
OG
CATAWBA
hafa verlð uppáhald á Canadlsk-
um heimilum f meir
en fimtfu ár
í 26 og 40 únzu flöskum
og 1 gallónu glerbrúsum