Heimskringla - 30.03.1938, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 30. MARZ 1938
límmskriniila i
(StofnuB 1888)
Kemur út á hverjum miBvikudegt.
Elgendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimis 86 537
VerS blaðslns er $3.00 árgangurlnn borglst . -
tyrtríram. Allar borganlr sendlst:
THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskHta bréí blaðinu aðlútandi sendist: |
Kmager THE VIKINQ PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEPÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” is publisbed
and prlnted by g
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 S37
iiiiiijiiiiiiiiuffliiuiiiiiiiiiiiiijiiiiuiiiiiíiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiuiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiuiíuiiiuiiiiiimiijijiiiimp
WINNIPEG, 30. MARZ 1938
ÍSLENZKUR SJÓNLEIKUR
sýndur af Leikfélagi Sambandssafnaðar
í Winnipeg
Eitt þeirra félaga, sem hér starfar að
íslenzkum félagsmálum, og sem skilið á
ómælda viðurkenningu íslendinga, er Leik-
félag Sambandssafnaðar. Nokkur undan-
farin ár, hefir það verið eitt um það, að
sýna hér íslenzka sjóleiki. Sú blaðsíðan í
sögu félagslífs íslendinga hér hefði án
starfs leikfélagsins sennilega verið ó-
skráð. En auk þess sem starf félagsins
hefir gripið svo djúpt inn í þjóðræknismál
íslendinga, koma þar auðvitað einnig til
greina hin vanalegu menningar-áhrif, sem
góðum og vel túlkuðum sjónleikjum eru
ávalt samfara. Með því að sýna leikrit
merkra höfunda og kynna þau íslenzkri al-
þýðu, eins og t. d. “Stoðir samfélagsins”
eftir Ibsen og fleiri merk leikrit, sem
Leikfélag Sambandssafnaðar hefir gert,
má starf þess fyllilega menningarlegt
heita.
Um leikinn sem félagið hefir nú tekið
sér fyrir hendur að sýna, hefir áður verið
ritað; er og framhald af því á öðrum stað
í þessu tölublaði. Um efni leiksins skal
því her ekki fjölyrða. Þess skal aðeins
geta, að leikritið er eitt af þeim síðustu, er
út hafa verið gefin á íslandi og fjallar um
sömu viðfangsefni og þau er hér og hvar
sem er, gerast daglega. Leikurinn er og
saminn af einu kunnasta og vinsælasta
sögu- og leikritaskáldi fslands, Einari H.
Kvaran.
Þó þetta eitt séu nú næg meðmæli með
leiknum, skal hins samt getið og eins fyrir
það, þó ekkert sé með því sagt, er ekki er
á vitund flestra, að fylsta von er á, að leik-
félagið munr fara svo með þetta verkefni
sitt, að leikritið njóti sín og ánægja verði
að fyrir þá er sækja leikinn. Hæfileikar
leikenda, sem Ragnars Stefánssonar, Mrs.
Steinunnar Kristjánsson, Miss Ellu Hall,
Miss Rósu Halldórsson, svo aðeins fáir séu
nefndir, eru svo kunnir, að einskis annars
er vænst af þeim, en góðrar meðferðar á
hlutverkunum.
Leikurinn verður sýndur tvö kvöld í
næstu viku, á mánudags- og þriðjudags-
kvöld (4. og 5. apríl).
Árni Sigurðsson hefir æft leikendur.
“Heima” heitir rit, sem Heimskringlu
voru nýlega send nokkur eintök af; það er
gefið út af “Kaupfélagi Reykjavíkur”.
Ritið fjallar fyrst og fremst um viðskifta
og samvinnumál, en hefir auk þess með-
ferðis mikinn og margvíslegan fróðleik
annan, t. d. ferðasögur, stuttar greinar
um merka menn, rifdóma um nýjar bækur,
spurningar og svör o. s. frv. Ritið er og
prýtt mörgum myndum og er alt litprentað
og fagurt á að líta, og læsilegt. Ritstjórinn
er Karl Strand.
BARNASAMKOMA Á ISLENZKU
Það er ekkert óalgengt, að samkomur
séu nú haldnar, þar sem að börn eru ein
um það að skemta. Hitt er sjaldgæfara
hér, að skemtunin fari öll fram á íslenzku.
En unaðslegri skemtun fyrir þá, sem öllu
öðru fremur unna því sem íslenzkt er,
verður ekki ákosin. f hvert sinni sem
þesskonar samkomur eru hér haldnar, er
sem roði fyrir uppennandi sólu í hinu
fegursta heiði, í hugum eldri fslendinga.
Þær hressa svo og glæða vonir þeirra um
viðhald íslenzkunnar hér.
Bamasamkoman sem haldin var síðast
liðinn laugardag í Fyrstu lútersku kirkj-
unni, vakti slíka unun hjá áheyrendunum.
Böm sem nám höfðu stundað á laugar-
dagsskóla Þjóðræknisfélagsins, komu þar
fram. Skemtiskráin var öll íslenzk, ís-
lenzkur kórsöngur, einsöngur og upplestur.
Og bömunum virtist ofur auðvelt að tala
íslenzku; þau gerðu það með öllu óaðfinn-
anlega og án þess að hún yrði þeim nokkur
kökkur í hálsi. Framkoma barnanna var
öll hin ágætasta.
Skemtiskráin var löng og fjölbreytt því
mesti f jöldi barna tók þátt í henni; og hún
var enn lengri fyrir það, að nálega hvert
atriði varð að endurtaka. Fólst í því ein-
lægur þakklætis-vottur áheyrenda til bran-
anna fyrir skemtunina.
Samkoma þessi ber þess fagran vott, að
tilraun Þjóðræknisfélaðsins með íslenzku
kenslunni er ekki árangurslaus. Standa ís-
lendingar þessa bæjar í þakklætisskuld við
það og kennara laugardagsskólans, er verk
sitt vinna með mikilli elju og fyrir ást á
starfinu öllu öðru fremur.
Söngur bamanna minnir ennfremur á
hið mikla þjóðræknisverk, sem Ragnar H.
Ragnar er hér að vinna með íslenzku söng-
kenslu sinnr. Það er ómældur tími og starf
sem í það fer að æfa barna-hljómsveitirn-
ar, þó ekki sé í þessu sambandi á annað
minst. Er ekkert sjáanlegra, en að starf
það sé orðið svo umsvifamikið, að það verði
ekkr í hjáverkum í það endalausa af hendi
leyst. Heillavænlegra er hér fátt aðhafst í
sambandi við viðhald íslenzkrar tungu en
þetta söngkenslu starf. Greip það huga
vorn á samkomunni að deildin Frón þyrfti
með einhverjum ráðum að fara að sjá fyrir
því, að það starf eigi hér framtíð. Deildin
fær sjálf ef til vill ekki staðið nema að
litlu leyti launakostnað af því, en með
ofurlítilli aðstoð foreldra barnanna, sem
söngkenslunnar njóta, sjáum vér þó ekkert
ósanngjarnt við, að ætlast til þess.
En hvað sem þessu líður, á Ragnar H.
Ragnar og ungfrú Lily Bergsson þakkir
skilið fyrir stjórn á söng barnanna á þess-
ari samkomu.
Séra Rúnólfur Marteinsson stjórnaði
samkomunni.
Maður nokkur í Louisville í Kentucky-
ríki gat ekki greitt tekjuskatt sinn fyrir
árið 1937, er nam $7.40. Ástæðxma fyrir
þessu telur hann í bréfi til skattheimtu-
skrifstofu landsstjórnarinnar vera þessa:
“Mánaðarlaun mín voru $400, en í stöðu
mína náði' einhver annar; lánfélag tók bif-
reiðina mína, bankinn heimilið, konan hús-
munina og einhver konuna. Alt sem eg á,
er góð heilsa og sæmileg mentun samfara
dálítilli lífsreynslu. Mér væri ánægja að því
að vinna af mér þennan skatt á skrif-
stofu yðar, ef þess væri kostur.
300 ÁRA AFMÆLI SVÍA
I AMERIKU
Á komandi sumri eru 300 ár síðan Svíar
stigu fyrst á land í Bandaríkjunum. Er
nú gert ráð fyrir að minnast þessa með
hátíðahaldi. Heitir sá Wollmar Boström
er undirbúning hátíðarinnar hefir lengi
haft með hönum. í blaðinu Washington
Star er hermt, að Svíþjóð muni taka nokk-
urn þátt í hátíðinni.
Hátíðin verður haldin 27. júní á komandi
sumri og fer fram í borginni Wilmington í
Delaware-ríki. Þar reistu fyrstu Svíarnir
sem til Bandaríkjanna komu sér bú árið
1638. Þeir gerðu þar vígi allmikið og
kölluðu Christiana. Árið 1655 tóku Hol-
lendingar það af þeim.
Roosevelt forseti hefir boðið krónprmsi
Gustaf Adolf í Svíþjóð og krónprinsessu
Louise vestur um þetta leyti. Er krón-
prinsessan dóttur dóttir Victoríu drotn-
ingar. Kom hún ti'l Washington 1927, er
Leifs Eiríkssonar minnisvarðinn var reist-
ur. Nú koma hin tignu hjón til Delaware
á skipinu Kungsholm og verða flutt upp
Delaware-ána á svenska herskipinu Got-
land.
í för með þessum erfingja Gustafs kon-
ungs V. verður fjöldi háttstandandi manna
í stjórn Svíþjóðar og aðrir merkir höfð-
ingjar þjóðarinnar. Býður Roosevelt for-
seti þá velkemna. Verður krónprinsinum
og prensessunni og nánustu skyldmennum
og fylgdarliði þeirra boðið til Hvíta-húss-
ins í Washington til veizlu.
Erling Eiden erkibiskup lútersku kirkj-
unnar í Svíþjóð verður á hátíðinni og er
sagt að hann muni koma til Winnipeg að
heilsa upp á landa sína.
ENSKA KIRKJAN OG BIBLIAN
Um óskeikulleik biblíunnar hefir fátt
verið talað meðal íslendinga, síðan héma
um árið. íslendingar hafa aldrei verið upp
til hópa fjálgtrúa; kirkjunnar kenningar
hafa ekki ylað þeim eins og mörgum öðr-
um þjóðum, hafa ekki brætt þelan í brjóst-
um þeirra, sem þeim virðist kominn frá
landinu kalda. Hið norræna upplag þeirra
hefir verið það, að stýra hjá boðum öfga-
kenninga kirkjunnar. Á Englandi hefir
þessu verið á annan veg farið. Enska
kirkjan hefir verið varfærin og íhaldssöm,
eins og kirkjur flestra stórþjóða eru, sem
þegnunum treysta ekki vegna almennrar
vanþekkingar til að velja og hafna í trúar
sökum. Þennan auðsæja sannleika skilja
flestir. Það kom því mönnum á óvart, er
frétt barst út um það fyrir skömmu, að
nefnd hefði verið skipuð af kirkjunni á
Englandi til að rannsaka hvort að kenn-
ingin um óskeikulleik biblíunnar, kæmi
ekki í bága við vísindi og þekkingu nútíð-
arinnar. Nefndin hefir nú ekki aðeins
rannsakað þetta, heldur birt niðurstöður
sínar, sem margan hafa nú stórlega
hneykslað, því álit nefndarinnar er ský-
laust um það, að biblían sé engan vegin
óskeikul.
Og hvernig hljóðar nú þetta nefndarálit?
munu menn spyrja. Frá efni þess var
skýrt í ræðu er séra Philip M. Pétursson
flutti nýlega. Hefir hann verið svo góður
að leyfa blaðinu að birta þann kaflann úr
ræðunni, er frá niðurstöðum nefndarinnar
og tillögum skýrir. Kunnum vér honum
þakkir fyrir og fylgir hór með inntak úr
ræðu hans um þetta:
--------“Eins og menn munu skilja, á
eg hér við niðurstöður nefndarinnar, er
skipuð var af ensku þjóðkirkjunni til að
endurskoða trúarjátningar kirkjunnar og
gera einhverjar ráðstafanir um þær fyrir
framtíðina, um það, hverju sé og hverju sé
ekki leyfilegt að trúa.
Þessi nefnd var sett fyrir fimtán árum,
þ. e. a. s. árið 1922. Hún hefir skoðað og
endurskoðað öll trúaratriði þjóðkirkjunnar
á Englandi, og hefir nú að lokum komið
sér saman og birt álit sitt. Sumum finst
að ályktanir nefndarinnar séu um of rót-
tækar, og eru all harðorðir í garð nefndar-
mannanna. öðrum finst að nefndin hafi
aðeins látið þær skoðanir í ljós, sem eru
þegar orðnar öllum kunnar, og halda jafn-
vel fram, að hún og verk hennar sé til-
gangslaust, vegna þess að nefndin hafi alls
ekki farið nógu langt. ,
En ályktanir nefndarinnar eru, að mín-
um dómi mjög þýðingarmiklar, og þó að
þær flytji' ensku þjóðkirkjuna, ef til vill,
aðeins stutt skref áfram í íeit sannleikans,
styrkja þær stefnur, eða hreyfingar, eins
og stefnu vora til muna, því þær geta
ekki annað en sannað málstað vorn, og
sýnt að það sem vér höfum lengi haldið
fram, er nú viðurkent af biskupum og
prestum einnar voldugustu kirkju heims-
ins.
Auðvitað er það of mikið að búast við
að allar erfikenningarnar verði umsteypt-
ar þegar í stað. En það hefir verið gengið
furðu langt.
Sem dæmi' vil eg nefna nokkur atriði,
helztu og róttekustu ályktana nefndarinn-
ar.
Fyrst og fremst segir nefndin um Erfða-
syndina, að ættarerfðir geti' ekki talist
synd, eða falið nokkra synd í sér. Þetta er
nú gagnstætt öllum kenníngum rétttrúnað-
arins, sem hefir ætíð kent að maðurinn sé
fæddur í synd, og þessvegna syndugur.
Um biblíuna segir nefndin að hún sé
ekki óskeikul né að hún dæmi, eða geti
dæmt fyrirfram um rannsóknir á hvaða
sviði' sem er.
Nefndin var ekki sammála í dómi sínum
um kraftaverk, eða um það, hvort krafta-
verk gætu átt sér stað. En hún kom sér
saman um það, að Guð gæti gert krafta-
verk ef hann vildi gera þau.
Um kenninguna um Jesús sem eingetinn
son guðs og fæddann af Maríu mey, hefir
þessi' nefnd það að segja, að skoðunin um
þetta sem sögulegt atriði, eða sögulega
staðreynd, verði að byggjast á sögulegri
sönnun, en að enga þesskonar sönnun sé
að finna, og að það, sem skoðað er sem
sönnun, geti ekki skoðast sem rök í nein-
um raunveruleika. Þar af leiðandi getur
þessi' kenning ekki annað en fallið, fyrst
að hún hefir ekkert við að styðjast, og
allur átrúnaður, sem stafað hefir af henni
verður þýðingarlaus hjátrú.
Páfavaldinu kom nefndin sér saman um
að enska þjóðkirkjan yrði að spyrna á móti
og öllum kenningum um páfann, sem æðsta
trúarvald heimsins. En ekki var nefndin
alveg eins einróma um upprisu-
kenninguna. Meirihluti nefndar-
innar hélt því fram að gröfin,
sem Jesús var lagður í eftir
krossfestinguna, hafi verið tóm
vegna þess, að hann hefði upp-
risið eins og kent er í trúarjátn-
ingunum. En þó nokkuð stór
minnihluti hélt því fram að sag-
an um upprisuna eigi að vera
nokkurskonar “trúartákn” (re-
ligious symbolism) en ekki sögu-
legt atriði sem hægt sé að reiða
sig á.
Þá næst, um sköpunarsöguna,
sem ætíð hefir verið svo mikið
deiluefni', síðan að Darwin fann
upp þróunarkenninguna, — og
einnig síðan að menn fundu það
upp, að heimurinn væri svo ó-
mælanlega mikið eldri en lengi
var haldið að hann væri, segir
nefndin að engin geti haft á móti
þróunarkenningunni vegna sköp-
unarsagnanna í biblíunni, því að
öllum mentuðum kristnum
mönnum beri saman um það, að
þær séu að öllu leyti þjóðsögur
eða goðasagnir sem geti ekki
skoðast sem sögulegar.
Um líf eftir dauðann, segir
nefndin að hún hafi enga sam-
stæða hugmynd, en að hún geti
ekki haldið gömlu skoðuninni
fram, né samþykt hana, að um
sé að ræða nokkurt himnaríki
eða helvíti. Hún heldur því fram
að ekki sé auðvelt að vita hvort
nokkur sál verði eilíflega glötuð,
og að ekki sé auðvelt að finna í
Nýja Testamentinu grundvallar-
kenningu fyrir því að tækifæri
til endurlausnar sé útilokað. En
skoðun á þessum málum, segir
nefndin, verður að vera nógu víð-
tæk til þess, að kirkjan útiloki
ekki þá, sem vilja trúa því, að
sumir munu glatast, og einnig
verður kenningin að taka til
greina þá, sem halda því fram,
að elska guðs sé svo víðtæk, að
hún nái til allra, og að allar sálir
sameinist henni að lokum.
Nefndin hefir látið í ljósi skoð-
anir sínar um ýms önnur trúar-
atriði, en þessi, er eg hefi bent á,
eru hin helztu, eða sem flestar
eða meginreglur kirkjunnar og
atriði játninganna hafa grund-
vallast á.
Margar athugasemdir hafa
þegar verið gerðar, um þessar
ályktanir, og margar aðrar
munu verða gerðar, en hverjar
sem þær verða og hvert sem.
álit ensku þjóðkirkjunnar verð-
ur um ályktanir þessarar
nefndar, þá sannast það, ætíð
betur og betur í þessum og öðr-
um líkum málum, sem kanúki
einn í ensku kirkjunni, hefir
sagt, Percy Dearmer, sem einnig
er prófessor í King’s College,
University of London, í ritgerð
er hann samdi fyrir þremur ár-
um; hann sagði: “að það sem
haldið hafði kirkjunum frá því,
að sameinast á vorum dögum,
væru hlutir sem Jesús talaði
aldrei neitt um, og kom ef til vill
aldrei til hugar.” Ennfremur
sagði hann: “Hin gamla trúfræði
var öll bygð á röngum skilningi.
Boðskapur Jesú, í hans upphaf-
legu mynd er þessvegna eins og
ný trú á vorum dögum.”
En allir eru ekki eins frjálsir
eða óháðir í skoðunum eins og
þessi maður. Margir eru mjög
afturhaldssamir og fordæma
hart nefndina fyrir dirfsku
hennar að láta sér koma til hug-
ar slíkar skoðanir sem hún hefir
birt. Vér megum því búast við
að heyra meira um þetta mál er
tímar líða.”
Munið eftir að hin nýútkomna
bók, Myndir II. af listaverkum
Einar Jónssonar frá Galtafelli
fæst nú meðan upplagið hrekk-
ur á skrifstofu “Hkr.” fyrir
$2.65 ;*burðargjald, ef um póst-
sendingu er að ræða, lOc. Þeir
sem eiga eldri bókina er kom út
fyrir 12 árum munn vilja eign-
ast þessa. Eiga þeir þá mynda-
safn af öllum verkum hans.
Stjómamefnd
Þjóðræknisfélagsins
FJóRÐI OG FIMTI
ÞÁTTUR AF “JóSAFAT”
Leikrit í 5 þáttum
eftir E. H. Kvaran
Við skildum við Jósafat í
þriðja þætti, yfir flöskunni. Og
Grímur situr hjá honum, eins og
til hughreystingar. Þegar tjald-
ið er dregið frá þessum þætti,
sem er sá fjórði, þá sérðu út á
strætið fyrir framan hús Jósa-
fats, í gegn um “portið”. Einn-
ig sérðu á kofann hennar Grímu
gömlu við stafninn á húsi Jósa-
fats inn í “portinu”.
Það er um miðja nótt. Aðeins
dauf birta af götuljósi. Vit-
firringurinn er eitthvað að
snuðra á milli húsanna. Grímur
kemur út frá Jósafat. Láfi er í
einhverju makki við “makt
myrkranna”. Margt býr í þok-
unni. Sörli, gamall ‘kunningi
Gríms, kemur ráfandi eftir
strætinu, með tóma vasa og
þurrar kverkar. En Grímur er
í mátulegu standi til að draga
Sörla á flot. Hefir hundrað
krónur í vasanum, og nóttina á
hann sjálfur, því konan sefur
heima — og nóg er til af vökvan-
um í Reykjavík — svo þeir eru
sennilega úr sögunni.
Hamarshögg í fjarska, rjúfa
næturkyrðina. Gluggi fellur til
jarðar og brotnar. Það er kvikn-
að í húsi Jóasfats. Gunnsteinn
læknir bjargar frú Finndal,
Sigga litlaj og Rúnu út um
glugga. Eldliðið heyrist koma.
Fólk fer að streyma að. öllum
er bjargað úr húsinu. Það er að
fyllast af reyk. Svæluna leggur
um alt. Hvar er Jósafat? Eng-
inn hefir séð Jósafat. Enginn
mundi eftir Jósafat. Hver
kveikti í húsinu? Gríma gamla
verður óð.
“Makt myrkranna, stjórnar-
völd helvítis.” Lögreglan bann-
ar öllum að fara inn í húsið fult
af reyk! “Það logar út um hlið-
ardyrnar”. Sumir geta ekki lif-
að með óhreina samvizku. Gríma
gamla stekkur inn um framdyrn-
ar, inn í logandi húsið. óhljóð
og uppnám! Alt “heybrækur og
lítilmenni”! Gríma bjargar sín-
um versta óvin frá bráðum
dauða. Eða, “eru þau dáinn?”
Brak og brestir og — nei', við
skulum draga tjaldið snögglega
fyrir fjórða þáttinn, eg má ekki
sýna þér alt, sem gerist.
Við skulum nú jafna okkur dá-
lítið áður en eg dreg tjaldið frá
fimta og síðasta þættinum. —
Hvernig skyldi þeim líða, Grímu
gömlu og Jósafat — sem hún
dró út úr eldinum — og hvað
varð af þeim? Þau voru bæði
flutt á kaþólska sjúkrahúsið í
Landakoti, fyrir tveimur dögum
síðan. Við skulum þá draga
tjaldið gætilega til hliðar og vita
hvað við sjáum. Þetta er
sjúkraherbergi í Landakots-spít-
alanUm í Reykjavík. Hreint og
íburðarlaust herbergi.
Eitt rúm er í herberginu. Það
liggur einhver sjúklingur í því.
Það er ekki Gríma gamla, hún
liggur í næsta herbergi við hlið-
ina, og henni kvað líða þolan-
lega, og er óðum að hressast.
Kvöldsólin skín inn um glugg-
ann á sjúklinginn í rúminu. Það
er Jósafat, sem liggur þarna,
með reifaðar hendur og höfuð.
Það hangir Krists mynd á
veggnum.
Nunna vakir yfir Jósafat. -
Hann hefir verið með óráði.
Hún á fult í fangi með hann,
þegar hann fær æðisköstin. Það
sækja á hann illir draumar. —
‘Fylgjan’ hans ræðst á hann með
slíkum hamförum, að læknirinn
verður að sprauta deyfandi með-
ali í handlegginn á honum. —
“En ef eg dey ekki — alveg —
þá verð eg að vera með einhverj-
um, einhverskonar sambýli' er
líklega hinumegin.”
“Máske þú viljir vera með ein-
hverjum viðskiftavinum þín-
um?”