Heimskringla - 20.04.1938, Blaðsíða 2

2. SÍÐ.A
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. APRfL 1938
Heimilisiðnaður Islend-
inga í Vesturheimi
(Erindi sent Ríkisútvarpi íslands
til birtingar veturinn 1938)
Eftir að eg hafði fengið með-
mælingabréf frá háttvirtri ríkis-
stjórn upp á vasann og tilkynn-
ingu frá Þjóðræknisfélagi ís-
lendinga í Winnipeg um að 11
kvenna móttökunefnd væri sett
á laggirnar til að taka á móti
mér og ráðstafa ferðum mínum
vestan hafs lagði eg örugg af
stað í maímánuði s. 1. til ársdval-
af hjá löndum mínum vestan
hafs með kistu fulla af sýning-
armunum, því eg taRii ekki ólík-
legt að landar vestra hefðu gam-
an af að sjá og rifja upp ýmis-
legt um íslenzka handavinnu og
kynnast jafnframt að nokkru
leyti heimilisvmnubrögðum
landsmanna eins og þau eru nú.
Eg bjóst ekki við að margt
mundr vera um heimilisiðnað í
Vesturheimi, þar sem vélarnar
eru flestar og hraðinn mestur,
en raunin varð önnur. Það er ó-
trúlega mikið um ýmislega
handavinnu hér vestra, ekki ein-
ungis meðal landa heldur og hjá
hérlendu fólki. Eg hefði ekki
trúað því, ef eg hefði ekki séð
það með eigin augum.
Handavinna, af eldri og yngri
gerð, er að ryðja sér til rúms um
allan hinn mentaða heim og ber
margt til þess að hreyfing þessi
hefir svo góðan byr meðal þjóð-
anna. Fyrst og fremst það, að
allir menn þrá að hafa eitthvað
það fyrir augunum í klæðnaði og
híbýlum sínum, sem segja má
um að sé af eigin toga spunnið.
í öðru lagi, að á seinni timum
eykst áhugi margra manna fyrir
því, sem þjóðlegt er í orðum og
athöfnum. Sú alda gengur nú
yfir öll menningarlönd. Þá kem-
ur og sparnaðurinn til greina, að
nota þau efni, sem fyrir hendi
eru og að nota frístundirnar,
kreppan og hinir erfiðu tímar
kenna mönnum það. Loks
gengur móðurinn í lið með þess-
ari stefnu og er það jafnan
drjúgur líðsauki.
Margt er gert í þessu landi
til að viðhalda og örfa áhuga
manna fyrir handavinnu. Sýn-
ingar eru haldnar árlega í öllum
ríkjum Bandaríkjanna og í öllum
fylkjum Canada seinni part sum-
ars og er þar sýnd öll fram-
leiðsla landsins: jarðargróði
hverskonar, búpeningur o.fl.þ.h.
í sambandi við þær sýningar er
og ætíð stór handavinnudeild og
eru veitt verðlaun fyrir alla vel
gerða handa vinnu og fyrir nýjar
og gagnlegar hugmyndir á því
sviði. Hafa íslendingar oft tekið
þar verðlaun. Einnig eru þjóð-
búningasýningar hafðar við og
við og menn mjög hvattir til að
halda þjóðbúningunum í heiðri.
Verðlaun veitt fyrir þá beztu og
hafa íslendingar að sjálfsögðu
verið “prísaðir” á mörgum sýn-
ingum fyrir sína gullfallegu
kvenbúninga.
Þá hafa skólarnir, einkum
gagnfræðaskólarnir — (High
schools, 4 ára unglingaskólar,
sem taka við af barnaskólunum)
tekið upp handavinnu, 1 tíma á
dag alla daga vikunnar eða 3
stundir í einu einu sinni í viku.*
Sníða og sauma stúlkurnar þar
fötin utan á sig, prjóna og hekla,
en drengirnir smíða ýmsa smá-
muni: borð, hillur, bókastoðir,
einnig nokkra hluti úr málmi.
Barnaskólarnir hafa aftur á móti
alt fram að þessu haft litla
handavinnukenslu, en nú er að
vakna áhugi fyrir þessari náms-
grein, einnig þar. (Sumstaðar
hafa íslenzku kvenfélögin fengið
að kenna handavinnu í barna-
skólunum einu sinni í viku).
Umferðakennarar hafa verið
sendir út um sveitir og bæi, kost-
aðir af alríkinu, fylkjum eða fé-
lögum, til að leiðbeina húsmæðr-
um um ýmislega handvinnu. —
Varð eg áhrifa þeirra víða vör í
Manitoba. í því fylki er mjög
mikið um sauðfjárrækt. Voru
því leiðbeiningar af hálfu hins
opinbera sérstaklega miðaðar við
meðferð ullar og notkun hennar
til klæðnaðar og annara heimil-
isnota. — Ullin var á verstu
krepputímum verðlaus að kalla
eins og fleira af framleiðsluvör-
um bænda (3—5 cent, eða 15—
25 aura pundið af ullinni ó-
hreinni). Nú er verðið 15—20
cent pundið).
Þá hjálpar tískan drjúgum til.
Hin stóru verzlunarhús, sem
hafa ullar- og bómullargarn til
sölu hafa öll kenslustofu, er veit-
ir ókeypis tilsögn í öllu er að
prjóni og hekli lýtur, sem notað
er til ýmrslegrar fatagerðar á
börn og fullorðna. Fjöldinn all-
* Engir skólar í Ameríku eru
starfræktir á laugardögum.
Vín eins og það
er bezt!
• Hið óviðjafnanlega bragð að HERMIT PORT og
HERMIT SHERRY, er áþekt bragði aðfluttra vína
en verðið á HERMIT PORT og HERMIT SHERRY
á ekkert skilt við verð annara vína!
' spinna ekki, og prjóna svo peysur
úr, eru þær hlýjar og góðar og
| hafa verið keyptar í stórverzlun-
j um. Allsstaðar sér maður
heimaunnar peysur, nærföt og
Plögg.
Þá er ekki síður unnið af
kappi að rúmábreiðugerð víðs-
vegar í borgum og sveitum, bæði
til sölu og til heimanotkunar
(stoppteppi—Quilt). Þessar á-
breiður tíðkast, held eg, vítt og
breitt um Ameríku, a. m. k. hefi
eg hvarvetna, bæði í Canada og
Bandaríkjunum, sofið við stopp-
teppi úr ull og eg sé þau í hverju
rúmi'. Áður fyr var bómull nær
eingöngu notuð, en á seinni árum
eru menn hvattir til að nota ull-
ina, sem hefir verið verðlítil,
enda hafa menn ekki annað ofan
á sér en teppin, ofin og stönguð,
sængur eru ekki notaðar, þó ein-
staka landi eigi sæng til vetrar-
ins.
fslenzku kvenfélögin, sem eru
hér á hverju strái, bæði í borg-
um og bæjum og standa að mikl-
um mun straum af kirkjulegu
starfi meðal landa, fara að sjálf-
ur af konum, eldri og yngri, í. sögðu margar leiðir til að afla
bæjum og til sveita, nota heima-|sor fjár, en mest og best samt
Fröken Halldóra Bjarnadóttir
prjónaða eða heklaða kjóla,
ýmist úr ullar- eða bómullargarni
og sómir það sér ágætlega.
Margar íslenzkar konur vinna
sér inn drjúgan skilding með
því að prjóna eða hekla slíka
kjóla fyrir náungann. — Til
með margskonar vinnu. Fjöldi
af félögum framleiða teppi' til
sölu, sækjast stórverzlanir og
einstaklingar eftir teppum kvenn
anna. Félagið kaupir ullina ó-
hreina og félagskonur skifta
þvottinum á milli sín, koma svo
kvenfatnaðar heyra glófar og saman til að kemba, sumar með
hafa konurnar hér tekið sér fyrir i stólkamba, aðrar með algenga
hendur að hekla þá úr fínu garni, j kamba, og sumar tæja ullina,
prýðilegt verk. I aðrar þræða teppið saman. —
í Manitobafylki, þar sem fs.! Innraverið kaupa þær fyrir 1
lendingar eru flestir, er mikið i dollar' I teppið fara 4-5 pund
um ullarvinnu, kuldinn knýr af hremm ull, og söluverð þegar
menn til að nota ullarfatnað og,búið er’ er jafnaðarlega 5 doll-
í öðru lagi hagar svo til, að einn arar' ~ Það er oft Slatt a hJalla
aðal atvinnuvegur þeirra, sem! hJá konunum við þessa teppa-
landið byggja, bæði íslendinga! ferð kafflð smakkast vel að
og annara þjóða, eru fiskiveiðar jloknu star í.
í hinum fiskisælu vötnum fylk-l Ein gerð af þessum teppum
isins og því mikil þörf á hlýjum eru skrautteppi, dýr og vönduð
klæðnaði. Þá kom sér vel kunn- vinna, frekar til prýði en til
átta landanna á meðferð ullar-
skjóls (þau eru stoppuð með við-
innar, enda hafa þeir haft henn- arull). Þessi teppi gat að líta á
ar góð not.** jöllum stærri sýningum og á
Maður sér allsstaðar hjá eldri förfum heimilum, þau eru flest
löndum ýmisleg ullarvinnuáhöld: handsaumuð ,en sum prjonuð eða
rokka, kamba, bæði stólkamba
og algenga kamba, prjóna,
snældustóla og hringprjónavélar.
Sumir komu með þessi áhöld að
hekluð og öll samsett úr mörg-
um tyglum, prýðileg vinna, —
oft taka kvenfélagskonur, sem
að þessu vinna, sinn tygilinn
Hermit
Port
•
Concord
WINES
Hermit
Sherry
•
Catawba
THE FAMILY WINES FOR ALL THE FAMILY
Hermi, PorfandSherry—26 02. bottle 60c. Carton of six 26 oz. $3.00
Concord and Catawba—26 01. bot. 50c. Carton of six $2.50. 1 gal. jar $2.00
Produced by T. G. Bright & Co., Limited, Niagara Falls

This advertisment is not inserted by the Qovemment Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements made as to quality of products advertised.
heiman, en hér eru einnig rokka! hver að 3auma' ',rJona e8a hek>a-
og kambasmiðir og bæði sænsk-1 3Voeraf Jejrtt saman a eft-
ar og norskar veralanir, og jafn-|'r- v.rðist hetta takast mætavel
vel stórverzlanir bæjanna, hafa kemur “n‘8ur' Kvenfelog-
rokka og kamba á boðstólum, lm hafa of‘ la“8 draf um >ef“r
sem hafa reynst vel. Eg hefi ahr0‘8ur feng.ð 40-80 dollara
víða séð stólkamba í notkun hér, fyrir veria‘
t- - 11* '* Það V0erl no& efm 1 annan
þvi ullm er viða heimakembd þo f,
, . , , . __í pistil að skyra fra samtokum is-
nóg se af kembmgarvelunum í f J . , . .
i j* tvít' „„„„„ os lenzkra kvenna 1 Vesutrheimi.
landinu. Mer þotti gaman að .
sjá gomlu bændurnar vera að Það starf hf hafa mf af
samkemba og kemba fyrir kon- h°na. með felagslegum samtok-
urnar sinar milli mála í 30 stiga um.s““f fVr‘r k'rkjn »8 knst-
hita í sumar, (Celsius). l‘udom’ flrr‘r ■slefka “"Wf
^ ^ ' . ii e hverskonar þjoðrækm verður
Það sem serstaklega er fram- ., . . ,.*
. _ , „ . , aldrei fullþakkað ne metið sem
leift, auk nærfata og plagga til gkyldi
heimanotkunar, er söluvarningur, A nær þyí hye einasta
ýmiskonar, mest vetlmgar, sem heimm hér yeg bæg. f bæ
notaðir eru við Lskiveiðarnar i um gveitum „ svokölluðum
vötunum, en einmg sokkar og nýtízkllheimi.lum & hinum sem
peysur. i vetlingana hafa marg- halda e]dri siðum> ^ maður
ir eingirni og kemba og spinna margt heimaunnið; hekJað
ullina heima og margir hand- gaumað eða prjónað; g
prjóna vethngana alveg, en aðrir d„ka Qg hlífarj heng. al]gkonar
prjona 1 hrmgvelum, sem her eru Qg gluggabiæjur úr ódýru Qg
almennar, en handprjona totur fallegu efni> handtöskur margs_
og þumla Þessir fethngar■ eru konar Qg ýmisle ^ rúmfatn.
seldir a 30-35 cent panð (1.35 aðar Ekk- górlega ^ ^
kr.—1.55 kr.) og fast 4 5 por smekklegt og tildurlaust, svo það
ur pundinu. Storverzlamr bæj- þohr yel hnjask daglega lífsins
anna kaupa þessa vethnga i þus- («stássstofur-, eru hér ekki til>
undatali. Þess eru dæmi meðal gem betur fer)> _ Mikið er um
fslendinga, bæði í borgum og heimagergar flosmöttur bæði við
bygðum að eitt heimili hefir selt dyr Qg framanvið rúm, prýði_
5-600 pör a ari. Vetlmgarmr: ]ega mjúkar> sterkar og smekk_
eru ýmist hvitir grair eða blau ]egar Eru þessar möttur gerð_
yrjað saman við vitt. o ar ar ár uppgjafa silkisokkum eða
eru eins framleiddir, y^118 an ‘ nærfötum, eða úr bandi og sum-
prjónaðir eða vélprjónaðir og
peysur nokkuð, þær eru eingöngu
handprjónaðar, því breiðar vélar
eru alment ekki til á heimilun-
um. Sumir lyppa ullina, en

Winnipeg er höfuðborgin.
fbúatalan miljón, þar af 7,000
íslendingar.
ir gera þær jafnvel úr lopa, lita
ullina allavega fyrst. Flosað er
í grind í sterkan striga með sér-
stakri nál eða heklunál, munstrið
er dregði' á strigann. Þessi
teppagerð er eitt af því, sem um-
ferðakennararnir leiðbeindu
um.
Þá er mikið um prjónaðan og
s
erve heálth
ave MONEY...
Í(/íIÁ
“IHEALTH
BREAKFAST!
QU/CK
QUAKEROATS
^Qua fce
J* to keen tamin
d'g'ihot, anJ’ n'rves.
'7 f‘P top condr fÞÞeti"
cíus,VeJy ,rr 7 ,,r'°'i- Ex.
breawa,,er0a‘s
2 °egs.
’ Value of
30 GENEROUS
HEALTH BREAKFASTS
IN EACH PACKAGEI
heklaðan klæðnað: kjóla, vesti,
húfur, vetlinga, trefla o. s. frv.
Mikið þótti íslendingunum
gaman að skoða handavinnuna,
sem eg hafði' meðferðis að heim-
an (fjöldi af hérlendu fólki hefir
líka átt kost á að sjá sýningarn-
ar, bæði í fjölmennum félögum
og skólum og hafa allir lokið
miklu lofsorði á vinnubrögðin).
íslenzku konurnar dáðust að ull-
inni, sem eg hafði meðferðis, og
varð þeim mörgum að orði: —
“Margt fallegt gætum við unnð
úr ull, ef við hefðum svona ull.”
En sýnishornin voru heldur ekki
valin af verri endanum, eins og
nærri má geta.
Það eru tiltölulega lítið notað-
ar vélar hér til að flýta fyrir við
heimilisiðnaðinn. Þó eru fót-
stignar saumavélar nær því á
hverju heimili. Eins og eg áður
tók fram, kemba margir heima í
stað þess að senda í kembivélar.
í einni íslenzku bygðinni gisti.eg
hjá gömlum hjónum, bóndinn
var um áttrætt, hann kembdi
fyrir konurnar í bygðarlaginu og
tók 20 cent (kr. 0,90) á pundið,
þær vildu heldur verzla við hann
en kembivélarnar, sagði hann,
því þá voru þær vissar um að fá
sína eigin ull aftur. Þessi gamli
maður hafði fengið sér mjög
einfalt kembiverk, sem hann
bauð mér að sjá í kjallara sínum.
Vélin kembdi ullina í nokkurs-
konar lopa, kostaði með öllum út-
búnaði 13 dollara (önnur stærri
fæst á 39 dollara). Þessar litlu
kembivélar sá eg víðar hjá lönd-
um og höfðu allir fengið þær
hjá Sifton Spinning Factory,
Sifton, Manitoba, Can. Vélin var
ekki ólík hverfissteini' og snúið
með handaafli. út úr “steinin-
um” voru tennur sem skiftu ull-
inni í lopa, en flókna ull sagðist
gamli maðurinn þurfa að kemba
í stólkömbum áður og hafði hann
þá þar við hendina. Og að þessu
vann gamli maðurinn í 30 stiga
hita (Celcius), en kaldara var
niðri í kjallaranum og þar svalt
og gott vinnuherbergi. Eg vakn-
aði við kembingarhljóðið, og
trúði varla mínum eigin eyrum.
Allir, sem nota þessar vélar hér
láta vel af þeim, segja að það
sé bæði fljótlegra og léttara verk
að kemba í þeim en vanalegum
kömbum.
Prjónavélar eru, eins og áður
er sagt, fátíðar á heimilum,
nema hringvélar, stóru flatvél-
arnar þykja dýrar. Einstaka
kona hefir komið með brúkaða
vél að heiman og hefir góða at-
vinnu af prjóni hér.
Handspunavélar eru ekki þekt-
ar hér meðal landa, en þeir lögðu
eyrun við, er eg skýrði frá um
notkun þeirra, og margs þurftu
þeir að spyrja þaraðlútandi. —
Mér þykir ekki ólíklegt að fs-
lendingar hér vestra komii sér
upp vélum áður langt um líður,
nógan hafa þeir efniviðinn og
góðan og nóg er hér um góða
smiði, þeim mundi ekki verða
skotaskuld úr því að smíða
spunavál. Þeir mundu líka flj ótt
fá raforkuna í lið með sér. —
Fjöldi af sveitaheimi'lum hér
hafa einfaldan og ódýran rafur-
magnsútbúnað (vindmótora),
sem veitir þeim nóg rafurmagn
til ljósa, til að dæla vatninu upp
úr brunninum og fyrir útvarpið.
Vefnaður er lítt tíðkaður á
heimilum hér, svo sem ekkert
meðal fsl. en Svíar og Norð-
menn hafa nokkuð lagt stund
á vefnað og kent lítilsháttar. —
Þó hitti eg nokkra landa, sem
höfðu gert tilraunir með vefnað
og höfðu mikinn áhuga fyrir
honum. — Einn gamlan íslend-
ing hitti eg í Nýja-íslandi, sem
hafði smíðað sér vefstól, og ofið
fyrir fólk í 3 vetur fyrir 50 cent
á dag (V° dollar), og sagðist
hann þá hafa skilað 10 ál. eftir
daginn. Það fer að vakna al-
mennari áhugi hjá löndum fyrir
vefnaðinum, ef þeir fá sér spuna-
vélar
Það sýndi áhuga landa minna
hér fyrir heimilisiðnaðinum og
skilning á sýningunum að þeir
komu með ýmislegt með sér á
samkomurnar, sem þeir álitu að
eg hefði gagn og gaman af að sjá
af þeirra heimavinnu. Einn
bóndinn köm t. d. með þófasokka
eða háleista, sem mikið eru not-
aðir hér í kuldanum, háleistarnir
eru búnir til úr ull, kembum,
margvafið um sokkatré og þæfð
á því. Hann sagði að það væri
ólíkt liðugra að vera í þessu við
útivinnu en í 3—4 pörum af
sokkum. Frakkar og Galesíu-
menn, sem hér eru víða innan-
um íslendingana, kendu íslenzku
bændunum þetta, en þeir kendu
mér. — Ein konan kom á sýn-
inguna með lítinn rokk, sem er
knúinn með rafurmagni, en ekki
stærri en svo að hann mátti hafa
á borði eða í rúminu hjá sér. —
Þeim hefði þótt gott að hafa
svona áhald, konunum heima,
sem ekki þoldu að stíga rokkinn,
en vildu fyrir hvern mun spinna.
Snældu umbúningurinn var líkur
og á vanalegum rokk og spunnið
úr kembum eða lopa.
Þegar þess er gætt, hve litla
hjálp húsmæður hér í landi, bæði
í bæjum og sveitum hafa við inn-
anhússtörf, má það merkilegt
heita ,hve miklu þær koma í
verk af handavinnu, þjónustu-
brögðum, og ýmislegri fegrun
heimilisins og hve víða' og hve
vel þær taka þátt í félagsstörf-
um, koma stundum með börnin á
handleggnum á félagsfundina. —
Þær mála sjálfar og “pappíra”,
sníða, sauma, prjóna og hekla.
Flestar hafa vinnukonur en bót
er það í máli, að karlmennirnir
hjálpa mikið við ýms hússtörf
og börn og unglingar eru vanin
að hjálpa sér sjálf og að hjálpa
til úti og inni, að áhöld öll og
tæki eru mjög auðveld í notkun,
húsin hentug og harðviður í öll-
um gólfum, mataræðið einfalt
hversdagslega og matarefnin
nærtæk og síðast en ekki sízt,
eldsneytið ágætt: rafurmagn eða
eldfimur viður. — Þá má ekki
gleyma þvottavélunum, sem eru
Bækurnar eru til fróðleiks og
skemtunar. Góðar bækur eru
dýrmæt eign. Látið þær einn-
ig vera til prýðis í bókaskápnum
yðar, með því að senda þær í
band til Davíðs Bjömssonar á
“Heimskringlu”. Verkið vel af
hendi leyst.