Heimskringla - 17.08.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 17. ÁGÚST 1938
HEIMSKRINGLA
5. SfÐA
mestu gagni í þessu tilfelli, þar
sem þær geta lent inni í landi og
dreift þar út smitberum.”
Þýzki herforinginn von Tem-
pelhof, hefir gengið frá fræði-
legu kerfi fyrir hernað, þar sem
sýklar séu notaðir sem vopn. —
Það hafa verið gerðar mjóg
margar og víðtækar tilraunir
rannsóknardeild þeirri innan
herstjórnarinnar er hann stjórn-
ar. Þar hefir verið reynt að finna
upp meðal til að geta stráð eyði-
leggingu yfir heiminn. Þetta er
ný hernaðaraðferð, nýtt hernað-
artæki, sem þarf að hagnýta og
læra að beita. Þetta nýja tæki
á að geta orðið eins þýðingar-
mikið eins og skriðdrekar, flug-
vélar og eiturgas, og í næsta
stríði fær þetta tæki það stór-
brotna hlutverk að framkvæma
hið vísindalega hópmorð meðal
friðsamra borgara. Þetta vopn
er pestin.
f þýzka tímaritinu “Deutche
Wehr” hefir einn sérfræðingur
skift í þrjá liði þeim athugun-
um, sem unnið er að í sam-
bandi við sýklastríðið: 1) Það
verður að athuga hvaða sýklar
séu bezt til þess fallnir að verða
notaðir í hernaði. 2) Finna þarf
fljótvirkustu aðferð til þess að
útbreiða þessa ssýklabera. 3)
Rannsaka þarf þau, sem fjölda-
smitun og landfarssóttir byggj •
ast á.
Þessi sérfræðingur fullyrðir
að kólera, bólusótt og barna-
veiki séu ekki heppilegar til út-
breiðslu í næsta stríði, þar sem
sýklarnir séu ekki nægilega hf-
seigir.
Pestargerlarnir eru sérstak-
lega vel til þessa fallnir. Pestin
hefir einnig áhrif á sálarlíf
manna, leiðir af sér hræðslu,
ofboð o. fl.
Pestina er vitanlega aðeins
hægt að nota gegn frið sömum
borgurum óvinaþjóðarinnar eða
þjóðanna. Það væri langt of
hættulegt að sýkja hermenn
andstæðingjanna, þar sem þeir
geta auðveldlega komist í ram-
band við manns eigin hermenn.
Meira verður ekki að sinni sagt
um þetta atriði, enda geta l^s-
endur hugsað sér franxkvæmd
þessarar hernaðaic.ðíerðai.
Það er og önnur hætta í þessu
sambandi, sem rétt cr aö taka
tillit til. í fyrrahau.st var all-
mikið skrifaó um gin- og klauia-
veiki í Þýzkaia’.’. li. En þangað
átti hún að hai’a borist yfir
Frakkland, um frá Afríku,
þaðan sem Franco íekk Mára-
hersveitir sinar. Eftir því sein
þýzk blöð sk<’ J uou a þessuin
tíma, þá gerði veii-:ín allmikinn
usla.
Franskur blaðamaður, sem
vann í Þýzkalandi, hatói komist
á snoðir um þecta hjá þýzkum
embættismanni. En þegar hann
sendi blaði sínu í Parú fregn
um þetta, þá var honurn vísað úr
landi. Það tókst sar.it sem áður
að hefta útbrevðshi sjukdómsins
og hefir hann gert mun miniia
GULLBRÚÐKAUP
Frh. frá 1. bls.
áður er getið voru brúðhjónun-
um gefin blóm og skrautlegar
gjafir frá söfnuði, kvenfélagi,
börnum og barnabörnum og ein-
stökum vinum. Bar samsætið
alt vott um einlægan og hreinan
vinarhug; þar var engin upp-
gerð; sólinj skein þar um alt og
hvergi bar skugga á; var það
líka eins og það átti að vera. Þau
Freemans hjónin eru í öllu heil
og hrein og köllun sinni trú. Það
er almanna rómur , og það er
víst, að almannarómurinn lýgur
ekki lofi á fólk.
Guðmundur Freeman er ætt-
aður frá Köldukinn í Dalasýslu,
fæddur 1865; kom vestur um haf
1874. Var fyrst í Elg Rapids,
Mich., síðan við Akra, N. Dak.
Rúm 50 ár hefir hann verið í
Mouse River bygðinni, var einn
af stofnendum þeirrar bygðar,
og höfuðsmaður þar í öll þa’
ár. Er það því merkilegra er sú
bygð hefir máske átt fleiri ágæt-
ismenn, miðað við fólksfjölda, en
flestar bygðir vorar. Hefir hann
átt mikinn þátt í því að skapa
heilbrigðan anda innan bygðar
og er sú bygð ein af þeim fáu
bygðum hér, sem sneitt hefir hjá
trúarsundrungu og innbyrðis-
deilum. Á þingi North Dakota
ríkis sat Guðmundur stuttan
tíma, en gaf ekki kost á sér leng-
ur. Vil eg hér tilfæra orð Sig-
urðar Jónssonar ,um Guðmund,
er skrifaði sögu Mouse River
bygðar, maður prýðisvel ritfær
og réttsýnn í dómi: “Guðmund-
ur Freeman er fríður maður sýn-
um, góðmannlegur og prúður í
framgöngu og yfirlætislaus með
öllu. Hann eríglöggsýnn, maður
og hygginn, tillögugóður til al-
mennra mála, ráðhollur, og verð-
ur felstum það að ráði sem hann
ræður. Hann er fjáraflamaður
og auðsæll sem hinir fyrri frænd-
ur hans, og varfærinn í fjármál-
um. Það er álit margra að
hann sé einn í tölu hinna rík-
ustu íslenzkra bænda vestan
hafs.”
Kona hans Guðbjörg Helga-
dóttir Guðmundssonar frá
Ferjubakka í Mýrarsýsju : ög
konu hans Helgu Eyvindardótt-
ur mun hafa komið vestur um
haf 1883 þá 11 ára gömul. Voru
foreldrar hennar komnir vestur
tveimur árum áður. Var hún
fyrst með þeim í Elg Rapids,
Mich., en fluttist með foreldrum
sínum til Akra og síðan um 1886
til Mouse River bygðarv Var
faðir hennar frumherji þeirrar
bygðar. Guðmundur og Guð-
björg giftust á kirkjuþinginu í
Dakota í júní 1888, fóru þau
giftingartúrinn á uxum alla leið
austur í Pembina County frá
sínu nýja landnámi og aftur til
baka. Guðbjörg er afbragðs
kona bæði í sjón og raun, slær
ekki um sig fremur en maður
hennar, en hefir alt af verið trú
sinni köllun. Hún hefir lagt sitt
bezta til mannfélagsmála og til
heimilisins, sem alt af hefir ver-
ið farsælt. Minnisvarðinn þeirra
tjón en á horxðist. eru börnin þeirra 9, sem eru
En hvernig fer um Evrópu, cf hvert öðru mannvænlegra og
sýklufn verður dreift út á skipu- manndómsríkara, og Guð og
lagðan hátt? Hvernig fer með gæfan hefir gefið þeim tengda-
kvikfénaðinn, ef farið verður að börn, sem má kveða sama dæmi
útbreiða landfarsóttir með vís- yfir.
indalegum aðferðum?
Landamæravarnirnar, sem |
mjög vel og gætt á friðartímum,
verða þá þýðingralausar. Þegar
stríðsæðið geisar yfir landið, þ-
verða allar varnir að engu, bæði
fyrir menn og skepnur.
Ný heimsstyrjöld þýðir ekkJ
aðeins stríð á landi og sjó og í
lofti. útbreiðsla drepsótta, sem
verið er að undirbúa, mun geta
gereytt hinn mentaða heim.
Bann gegn beitingu “ómann-
úðlegra” aðferða í hernaði, er
aðeins hlálegt orðagjálfur. Við
þurfum ekki annað en að líta á
Spán, Abessiníu og Kína.
Þessvegna verðum við að heyja
stríð gegn stríðinu!—N. Dbl.
Hér fylgja nöfn barnanna:
Mrs. A. Benson, Bottineau,
N. D.
Mrs. T. Thorleifson, Bottineau
John kaupm., Hillsbow, N. D.
William, búnaðarráðunautur,
Bowbells, N. D.
Mrs. E. H. Fáfnis, Glenboro,
Man.
Emily, leiðtogi búnaðarsam-
taka bóndakvenna, Devils
Lake, N. Dak.
Valtýr, skógræktarstjóri, Bot-
tineau, N. Dak.; veitir hann
forstöðu einni stærstu ný-
tízku gróðrarstöð í norð-
vestur Bandaríkjunum.
Björg, starfar í þjónustu rík-
isins (Social Service Work)
í barnaeftirlitsdeildinni.
Minni Canada
(Flutt á íslendingadeginum á Hnausum 30. júlí 1938)
Canada! Þú víðáttunnar veldi
Vorsins land, með upprisunnar þrá
Stilt og róleg, undir fanna feldi
Fegurst landa, sumardögum á
Land, sem kaus sér Kyrrahafsins strauma
Og kaldan pólar sæ við norður-rönd.
Hvílist hægt við Atlants dýrðar drauma.
Drottinn hafsins kyssir þína hönd.
Yfir þinni jökla tign og tindum
Töfraljómi fyllir hvelin blá.
Inni í þínum fjalls og fjarða-myndum
Fossins þrótt og strauma þungu á.
Vilji þinn og orka er óþrjótandi,
Undirspil þíns söngs er þroskans Ijóð;
Þú þarft ekki að lúta neinu landi
En lifir eins og drotning frjáls og góð.
Sléttur þínar eiga alda forða,
Anda og jörð, í kynslóðanna straum.
Ein þú gætir gefið heimi áð borða,
Gefið heimi von um lífsins draum.
Ein þú gætir verið ljóssins viti
Varpað nýju brosi á tímans sæ
Þú sem átt svo fagra og frjálsa liti
Fegurð lífs í hverjum sveita bæ.
Landið mitt! f skjóli skóga þinna
Skaparanum tókst að mála best
Um aldaraðir var hann þar að vinna
Og vorsins gyðja söng þar kvæðin flest.
Já, þú átt ótal ár og vötnin bláu
Ótæmandi björg er þangað sótt
Og undir þínum feldi af grjóti gráu
Er gullsins andi með sinn stóra þrótt.
Eg bið þig eins, sem einn af þínum sonum:
(Þú ávalt hefir töfrað huga minn)
Að blakti frelsis fáni á þínum vonum
Og friðarboginn skreyti himin þinn.
Ef mannréttindi blika á þínum barmi
Og bróðurkærleik velur hæðsta stig;
Hver sjálfstæð taug í íslendingsins armi
Til æfiloka starfar fyrir þig.
G. O. Einarsson
finnist það ganga kraftaverki
næst, að það skuli vera hægt að
fá fólk til að sækja þrjár æfing-
ar á dag; börnin að deginum til,
en fullorðna fólkið að kveldinu
og á sunnudögum. Þá er það
ekki síður eftirtektavert op
þakklætisvert að söngstjórinn
skuli leggja á sig það geysi erfiði
sem því er samfara, að æfa slík-
an fjölda fólks á svo stuttum
tíma sem hér var völ á og það
einmitt þegar aðrir kennarar
eru að njóta hvíldarinnar efti’
erfiði ársins. Og er slæmt til
þess að vita að hann skuli ekki
geta gefið sig við slíkri söng-
kenslu án þess að ganga sem
næst fram af sér við starfið; því
allir vita hvílíkt menningaratriði
slík söngkensla er. Að ógleymdri
þeirri lyftistöng sem það er ís-
lenzkri þjóðernis-baráttu vestan
hafs að börn vor og unglingar
læri og syngi íslenzka söngva.
Einar Benjamínsson
HILLINGALÖND
Guðrún H. Finnsdóttir
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgðlr: Henry Ave. Bast
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Arjjyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Karl, búnaðarráðunautur í
Steel, N. Da.
Freemans heimilið hefir um
50 ára skeið verið höfuðból og
höfðingjasetur, og gullbrúðhjón-
in, eftir hálfrar aldar starf og
stríð og hálfrar aldar samleið,
eru ennþá ern og ung í anda og
fær í flestan sjó. En þau hafa
svo í haginn búið og Guð hefir
svo blessað þau, að þau geta nú
í rólegheitum notið lífsins og
með gleði litið til baka yfir far-
inn veg. Vinir þeirra, fjær og
nær, óska þess að þau eigi mörg
farsæl ár að baki, óska þess og
biðja, að hinn mikli meistari
lífsins máli himintjöld æfikvölds
þeirra fögrum og dýrðlegum lit-
um.
Glenboro, Man., 6. ágúst 1938.
G. J. Oleson
FRÉTTIR
af söngkenslu Ragnar H.
Ragnar í Norður
Nýja-lslandi
brennandi báli, sem alla neyðir
til að syngja.
Að hér er ekki tekið of djúpt
í árinni sézt bezt á því, að nú
sækja stöðugt til hans æfingar
talsvert á þriðja hundrað manns
og hefir hann stofnað söngflokka
á þremur stöðum, Árborg, River-
ton og Geysir, tvo í hverri bygð,
barnaflokk með 30 til 40 börnum
á hverjum stað og blandaðan
ritaðar og með því bezta, sem
völ er á meðal íslenzkra smá-
sagna. Víða kennir snjallra sam-
líkinga og gáfulegra athugana.
Ein af bezt skrifuðu sögunum í
þessu safni er sagan Enginn lifir
sjálfum sér. Þar er meðal ann-
ars þessi stuttorða, en ósvikna
mannlýsing: “Mér fanst æfin-
lega þegar eg athugaði önnu, að
Drottinn hefði mist hana hálf-
skapaða út úr höndunum á sér,
og að það hefði verið slysni, að
hún varð að manneskju.” í
sömu sögu er þetta um þögnina:
“Gremjufullar, ólgandi sundur-
slitnar andúðarhugsan,ir fyltu
fjarlægðar-þögnina og lágu eins
(Tólf sögur). — Rvik. og þykkur veggur á milli okkar.
1938 — (Félagsprent-1 Hver segir, að þögn dylji hugs-
smiðjan). anirfólks? Mér hefir oft fund-
------- ist þær æði áberandi — svo var
Höfundurinn en löngu kunnur minsta kosti, að þögnin
austan hafs og vestan fyrir ekkert. M^lið á sögunum
smásögur sínar. Til Vesturheims er yúrleitt gott og ber ekki nein
fluttist Guðrún H. Finnsdóttir | me^i þess, að höf. hafi lengi
árið 1904, þá tvítug og hefir áttiver^ fjarri fósturjörðinni. Á
þar heima síðan, en fædd á Geir-1 einstaka stað bregður fyrir óeðli-
ólfsstöðum í Suður-Múlasýslu. j le2um orðatiltækjum, svo sem á
Sögur hennar hafa flestar birst 48: Við þurftum ekki að
Veitið athygli samkomunum
Eins og getið var um nýverið
íslenzku vikublöðunum Heims-
kringlu og Lögbergi, þá kom
herra Ragnar H. Ragnar norður
til Nýja-fslands til þess að æfa
og kenna söng. Þetta varð að
ráði fyrir tilstilli nokkurra
manna og kvenna sem hrifið
hafði orðið af hinu prýðilega
starfi, sem hr. Ragnar hafði
haft með höndum í Winnipeg og
víðar.
Eins og öllum er ljóst, þá ei-
þetta einhver annamesti tími
ársins, þegar bæði heyskapur
og kornsláttur stendur sem hæst,
og voru því ýmsir mjög vondauf-
ir með að þetta gæti tekist sem
skyldi. En hvað skeður; um
leið og herra Ragnar byrjar að
kenna, drífur fólkið að eins og
þeir af oss sem bjartsýnastir
vorum höfðu gert oss bestu von-
ir um og með sínum eldlega á-
huga, tekst honum strax að
blása lífi í þann neista, sem falin
er með mönnum til söngiðkana,
svo nú er hann orðin að því
flokk eldri unglinga og fullorð-
inna sem telja til samans 120
manns.
Og nú eru tilætlanir að hafa
söngsamkomur á eftirgreindum
stöðum og tíma:
Geysir, mánudaginn 29. ágúst.
Riverton, miðvikudaginn 31. ág.
Árborg, föstudaginn 2. sept.
Hnausum, laugardaginn 3. sept.
Á fystu þremur samkomunum
verða það mestmegnis heima-
flokkar hverrar bygðar,
skemta, en þó með nokkurri
hjálp frá hinum bygðunum. En
á Hnausum1 verður nokkurskon-
ar allsherjar söngmót þar
flokkarnir verða sameinaðir,
barnaflokkarnir þrír með yfir
hundrað börnum og blönduðu
flokkarnir með hundrað og tutt-
ugu manns. Af þessu má sjá,
að hér er ekki á ferðinni nein
hversdags samkoma, heldur ný-
mæli, sem lengi mun í minnum
haft.
En þess vil eg geta ef. það
skyldi verða einhver breyting á 1
þessari átælan, að biðja fólk að
hafa gát á auglýsingum bæði
heima fyrir, og eins í íslenzku
blöðunum, sem birt verður í
næstu viku.
Eg veit að það er ekki þörf
á því að eggja fólk á að sækja
þessar samkomur. Það vita allir
á hverju þeir eiga von þar sem
herra Ragnar er annarsvegar,
svo auk þess að verða þarna að-
njótandi ágætrar og uppbyggi-
legrar skemtunar, þá gefst oss
tækifæri til að sýna honum þakk-
látssemi vora og virðingu með
því að f jölmenna á áðurnefndar |
samkomur.
Þegar maður hugsar út í það
hvað afstaða öll er erfið á þess-
um tíma, þá liggur við að manni1
í Vestanblöðunum og Tímariti
Þjóðræknisfélagsins í Winnipeg.
Tólf af þessum sögum hafa nú
verið valdar úr og gefnar út í
þessu safni. Meðal þeirra eru
sögurnar Landskuld, Skríflabúö-
in, Jólagjöfin og Undir útfall,
sem allar eru endurprentaðar í
úrvalinu “Vestan um haf”, sem
þeir Einar H. Kvaran og Guð-
mundur Finnbogason sáu um og
út kom 1930. Aftur á móti
vantar hér söguna Fýkur I spor-
in, sem þó ekki er sízt í fyr-
nefndu úrvali ljóða, leikrita
sagna og ritgerða eftir fslend-
inga í Vesturheimi. Galli er
það á þessu safni, að ekki skuli
þess getið, hvar sögurnar hafi
fyrst birst, þær sem áður hafa
út komið. Er slíkt sjálfsögð
regla og til hagræðis öllum aðil-
um.
taka neitt af þessari ræðu að
okkur” í stað “til okkar”. En
yfirleitt eru mállýti á sögunum
sárfá. Miklu fremur væri ástæða
til, ef rúmið leyfði, að birta sýn-
ishorn af því hve ljómandi vel
höf. getur haldið á pennanum, t.
d. í upphafi sögunnar Rödd hróp-
andans, svo aðeins eitt dæmi sé
nefnt. En þess á ekki að þurfa,
því bók Guðrúnar H. Finndóttur
verður vafalaust mikið lesin hér
austan Atlantshafsins, eins og
hinn efnilegi höf. hennar á fylli-
lega skilið. Lesið þessar smá-
sögur af lífi landa okkar vestra,
og það mun tengja ný bönd og
styrkja þau, sem fyrir eru.
—Eimreiðin. Sv. S.
ÍSL AN DS-FRÉTTIR
En svo eru það sjálfar sög-
urnar. Þær gerast flestar eða
allar meðal fslendinga í Vestur-
heimi, lýsa lífi þeirra og kjör-
um. Það er yfir þessum lýsing-
um á lífi landa vorra vestra
veruleikans blær. sem réttlætir
þá skoðun, að óhætt sé að taka
sem 1 þær sem rétta mynd af kjörum
þeirra og kringumstæðum. eins
og hvorttveggja gengur og ger-
ist. Að þessu leyti eru sögur
sem Guðrúnar H. Finnsdóttur oft tii
ao auka skilning okkar á lífi ís-
lendinga í Vesturheimi, færa
okkur nær þeim, svo við lifum
með þeim í anda og tökum inni-
legan þátt í kjörum þeirra. Hér
er því um mikilsvert kynningor
starf að ræða. En auk, þess eru
sumar þessar sögur prýðilega
ritaðar og með *ví bezta, se
Verzlunarjöfnuðurinn óhag
stæður um 8 miljónir kr.
Akureyri 14. júlí
Samkvæmt bráðabirgðaskýrsl-
um Hagstofunnar nam innflutn-
ingur vara tii landsins í júní-
mánuði 5.137 þús. kr., en verð-
mæti útflutningsins nam 2,640
þús. kr.
Samtals nemur innflutningur
til landsins fyrstu sex mánuði
ársins 26.6 milj. kr., en útflutn-
ingurinn 18.4 milj. kr. Verzi-
unarjöfnuðurinn er því nú á
miðju ári óhagstæður um 8.2
milj. kr.
Á sama tíma í fyrra var inn-
flutningurinn orðinn 23.2 kr. og
útflutningurinn 15.9 milj. kr.
Verzlunarjöfnuðurinn þá var
því óhagstæður um 7.3 milj. kr.
—Dagur.
ERU ÞAU ÓHULT?
Borgarabréfin yðar, fasteignabréfin,
Ábyrgðarskírteini o. fl.
Verndið yðar verðmætu skjöl! Látið
þau í stálkassann yðar hjá Royal Bank. Þér
getið leigt þá fyrir tæpt lc á dag. Spyrjist
fyrir um það hjá næsta útibúinu við yður.
the

ROYAL BANK
O F CANADA
íEignir yfir $800,000,000-