Heimskringla - 19.10.1938, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 19. OKTÓBER 1938
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
að liði, þó allir þeir guðir, sem á
Olympi eru, komi til, ef eg fer
að leggja á þig hinar óárennilegu
hendur mínar.”
Þannig mælti hann, en hin
mikileyga drotning Hera varð
hrædd; hún beygði lund sína,
settist niður og mælti ekki orð;
en guðirnir, himinsbúar, voru
með þungu skapi í höll Seifs”.
(Þýðing Sveinbjarnar Egils-
sonar).
ÁA
Hin myndin er úr annari átt.
Hún dregur upp skilnaðarstund
hjónanna Hektors og Andro-
mökku, þegar Hektor var að
leggja út í mannskæða orustu
við Argverja. Hektor fann konu
sína á borgarmúrnum, þar sem
hún var að horfa yfir vígvöllinn.
Hún hélt í fangi sér syni þeirra
hjóna kornungum. “Hann var
líkur fagri stjörnu”.----“Þeg-
ar Hektor leit á sveininn, brosti
hann og þagði, en Andromakka
gekk til hans grátandi, greip um
hönd hans og mælti: “Góði Hekt-
or! Áhugi þinn mun verða þér að
fjörlesti; þú kennir jafnvel ekki
í brjósti um þinn unga son, og
ekki um mig, vesæla konu, er
bráðum mun verða ekkja eftýr
þig; því bráðum munu allir Ak-
kear veitast að þér og drepa þig.
Væri mér þá betra, þegar þín
missir við, að vera komin niður
í jörðina, því þá hefi eg ekkert
yndi framar, þegar þú hefir
bana beðið, heldur harma eina.”
Hektor svarar, að ekki geti
hann setið hjá þegar gengið sé
til orustu, enda sé hann því van-
astur, að vera þar fremstur en
ekki síðastur. Þó segi sér svo
hugur um, að ættborg hans muni
lögð í rústir og ættmenn hans
strádrepnir. “En ekki tekur
mig eins sárt til þess, eins og
mig tekur sárt til þín. —*,----
Fyrr vildi eg að orpinn haugur
hyldi mig dauðann, en eg heyrði
óp þitt og sæi þig dregna í þræl-
dóm”.
Þá réttir Hektor hendur eftir
sveininum, en hann hljóðaði, því
hann var hræddur við eirvopn
föður síns og hrosshársskúfinn
í hjálmi hans. Hektor “tekur
ofan hjálminn og hló dátt.” —
Kysti síðan son sinn, hampaði
honum á höndum sér og bað
honum giftu, að hann mætti
reynast sá maður, að “móður
hans væri glatt um hjarta. Að
því mæltu lét hann son sinn í
fang sinnar kæru konu, en hún
tók hann í sinn ilmandi faðm, og
hló með tárin í augum. En er
maður hennar tók eftir því,
viknaði hann, klappaði henni
með hendinni og mælti: “Góða
kona, gerðu það fyrir mig, vertu
ekki of hrygg í huga, því engi
mun mig til Hadesar senda fyrir
forlög farm. — En það hygg
eg, að engi maður, þegar hann
eitt sinn er fæddur, megi forðast
skapadægur sitt, hvort sem hann
er huglaus eða hraustmenni. En
far þú nú til herbergis þíns og
annast hannyrðir þínar, vefinn
og snælduna — —”. Að því
mæltu tók hinn frægi Hektor
upp hinn taglskrúfaða hjálm, en
hin kæra kona gekk heim, leit
oft aftur og feldi margt þrungið
tár”. (Þýðing Sveinbjarnar).
Hér er mannlegum tilfinning-
um lýst með þeim skilningi og
hógværð, sem Grikkir áttu svo
mikið af. Og það er vottur um
mannsparta skáldsins, sem kvað
þetta, að hann er hér að lýsa
fjandmönnum Grikkja — Hekt-
or og Andromakka voru Tró-
verjar. Grikkinn hafði næmt
auga fyrir því mannlega.> Hann
var ekki að lýsa mannlegum
tilfinningum, eins og þær voru
fyrir 3000 árum, heldur eins og
þær eru yfirleitt, á meðan mann-
legt hjarta slær.
—Lesb. Mbl.
SKÁLDIÐ GUTTORMUR
J. GUTTORMSSON
Eftirfarandi ræðu flutti Guðm.
Finnbogason Landsbókavörður í
samsæti félags Vestur-ísl.
Þessi eintök af Almanaki
Þjóðvinafélagsins óskast til
kaups: 1890, 1891, 1892, 1906,
1930, 1933, 1934, 1935, 1937.
D. Björnsson “Heimskringla’’
EG HEFI oft dáðst að einu
smákvæði eftir einn heið-
ursgestinn hérna í kvöld, skáldið
Guttorm J. Guttormsson. Það
heitir “Sál hússins” og byrjar
svona:
Sál hússins er eldur á arni
og eldur 'á. lampakveik.
Ef farið er rangt með þann
fjársjóð,
þá fyllist húsið af reyk,
og gluggarnir sortna af sóti
og syrtir að um rúm;
þó úti álfröðull skíni,
er inni nótt og húm.
Þetta ber svip hins ósvikna
skáldskapar. Myndin af húsinu
með eld á arni og sambandi arin-
eldsins við húsið er skýr og lif-
andi. Vér finnum það út í
hverja taug, hve áríðandi það er
að fara rétt með eldinn, svo að
alt fyllist ekki af svælu, sem
sest fyrir kverkarnar, gerir
þungt um andardráttinn, blindar
Igluggana, svo að ljós umheims-
! ins nær ekki inn, eða það kvikn-
ar í húsinu og alt brennur til
|ösku, eins og lýst er í næsta
erindi kvæðisins.
En jafnframt hefir skáldið
| þarna með einu orði gert erindið
að ágætri lýsingu í sambandi
sálar og líkama, metin á þann
mikilvæga sannleik, að heil-
brigði og viðhald líkamans og
samband vort við umheiminn er
undir því komið, að rétt sé farið
með sálaröflin, að sálin sé heil-
brigð. Og enn má sjá lengra í
þessari mynd. Húsið verður í-
mynd þjóðarinnar, arineldurinn
hið andlega líf hennar. Undir
því er allur þrifnaður þjóðar-
innar kominn, að andlegt líf
hennar sé heilbrigt. Annars á
hún á hættu, að alt fari í upp-
nám og að dagar hennar séu
taldir:
Ef út frá arni og lampa
fer afvega hússins sál
og verður ei heft né hamin,
þá hleypur alt í bál;
að sál það alt hefir orðið,
sem æðir gönuskeið;
í blindni hún'brennir til ösku
sinn bústað og deyr um leið.
í ljósi þessa kvæðis sé eg nú
skáldið, sem hóma situr. Sál
hans er eldur á árni. Sá arinn
er hlaðinn vestur í Nýja-íslandi,
en úr íslenzku stuðlabergi. Það
hefir logað glatt á þeim ami, og
súgur andríkisins hefir verið
nógur til þess, að engin svæla eða
stybba hefir komið í húsið, né
sót sest á gluggana og hamlað
sólarljósinu að komast inn. Á
þessum arni hefir að vonum
mest verið brent canadiskum
eldiviði, en þó leggur þar oft
fyrir vitin á manni íslenzkan
birkiilm, eg held helst úr Hall-
ormsstaðaskógi, og lítur út fyrir,
að foreldrar Guttorms hafi haft
allmikinn viðarköst með sér, er
þau fluttu vestur, hvernig sem
þau hafa komið honum í far-
angrinum.
Það er gaman að horfa í þenn-
an arineld. Hann er svo kvikur
og kankvís. Stundum seilast
rauðar tungur alt í einu! eftir
einhverjum feysknum kvisti,
sem hreykir sér á hrúgunni, og
leika sér að því að kippa honum
ofan í bálið og láta snarka
skringilega í honum. En annars
má í þessum eldi sjá hverskon-
ar myndir mannlífsins, eftir því
hvernig eldsneytið er og hildar-
leikur ljóss og skugga gengur
hverja stundina. Um það skal
eg ekki orðlengja, en hitt vil eg
segja, að þegar litið er yfir varð-
(elda íslenzkrar tungu ,og bók-
menta hvar um heim sem þeir
brenna, þá mun eldurinn á arni
þínum, Guttormur J. Guttorms-
son, sóma sér vel og hið ein-
kennilega ljósblik hans stafa
vonargeisla til þerira, er ugga
um framtíð íslenzkunnar 1 Vest-
ur heimi. Þú ert hið besta dæmi
þess, hve þróttmikil, hrein og
frjó íslenzkan getur lifað á vör-
um manna, sem fæddir eru í
Vesturheimi og ala þar aldur
sinn. Þú ert einn hinna ágætu
útvarða íslenzkrar menningar.
Heill þú komir,
heill þú aptr farir,
heill á sinnum sér!
—Lesb. Mbl.
GUNNHILDUR
JÓHANNSSON
(Nokkur minningarorð)
Seint í febrúarmánuði þetta
ár fór eg með lestinni frá Wyn-
yard til Winnipeg. Eins og geng-
ur voru farþegar smám saman
að fara og koma, þegar numið
var staðar á stöðvunum. — í
Elfros kom Gunnhildur ”um
borð”. Hún var að fara til Win-
nipeg sér til heilsubótar, þó var
ekki að sjá á henni nein veik-
indi. Hún kvaddi vini og vanda-
menn með hressilegu yfirbragði,
þegar lestin brunaði á stað. Á
leiðinni sat hún í næsta sæti við
mig. Kvaðst hún ekki vera mik-
ið veik, og gerði ekki ráð fyrir
langri dvöl að heiman. Mér datt
það ekki 1 hug, þegar við þutum
eftir sléttunum, framhjá einu
þorpinu eftir annað, framhjá
ökrum og bændabýlum, og
Gunnhildur ræddi við mig á
þann glaðlega hátt, sem henni
var eiginlegur, að það ætti ne(tt
sérstaklega við hana, sem segir
í sálminum:
“Mín lífstíð er á fleygiferð,
eg flýti mér til grafar.
Að litlum tíma liðnum verð
eg lagður nár án tafar.”
En sú varð þó raunin á. Eftir
tiltölulega skamman tíma and-
aðist hún á almenna sjúkrahús-
inu í Winnipeg, eða 22. marz þ.
á. Jarðneskar leifar hennar
voru fluttar heim aftur og jarð-
sungnar af undirrituðum í
kirkjugarði bygðarinnar 26.
marz. Við athöfnina heima á
heimilinu og í garðinum var f jöl-
menni mikið saman komið.
Gunnhildur var fædd 19. okt.
1875 og skírð 11. des. s. á. For-
eldrar hennar voru Jón Jónsson
og Anna Sigurðardóttir, er þá
bjuggu á Fjöllum í Kelduhverfi.
Þau hjón sýnast hafa verið gædd
miklu tápi og þreki, því að þau
hafa orðið háöldruð. Anna er
enn á lífi, 84 ára að aldri, til
heimilis hjá syni sínum. Jón
Jónsson andaðist 1922. Er hon-
um þannig lýst, að hann hafi
verið vel greindur, bókhneigður,
duglegur og sívinnandi. Sýnast
þau einkenni hafa gengið að
erfðum til dóttur hans, Gunn
hildar. Rúmlega tvfítug fór
Gunnhildur til Reykjavíkur og
nam yfirsetufræði af Jónassen
landlækni, og útskrifar hann
hana með mjög góðum vitnis-
burði í byrjun október 1896 og
þá sama haustið fær hún veit-
ingu fyrir 1. ljósmóðurumdæmi
Sauðaneshrepps í Norður-Þing-
eyjarsýslu.
Gegndi nú Gunnhildur ljós-
móður störfum um hríð. Hún
giftist Jóni Jóhannssyni og
bjuggu þau all-mörg ár að
Syðra-Lóni á Langanesi. En
árið 1905 flytja þau búferlum
vestur um haf. Líklega hafa
þau ekki gert ráð fyrir því, að í
hinu nýja landi mundi verða hæírt
að sleppa við þungar byrðar eða
hörð átök. Að minsta kosti
verður ekki séð, að sneitt hafi
verið hjá slíku, þegar vestur
kom. Þau námu land í Hóla-
bygðinni, suður af Elfros, þá
var sú bygð í bernsku, og skorti
ekki aðeins hin ytri lífsþægindi,
heldur og flestar þær tryggingar
og hjálparmeðöl, sem nútíma-
menn vilja geta leitað til, þegar
vanda ber að höndum. Læknar
og hjúkrunarkonur voru ekki á
hverju strái í þá daga, svo að
bygðinni kom vel að hafa innan
sinna vébanda hina ungu, ís-
lenzku ljósmóður. Og Gunnhild-
ur dró ekki af sér. Um nætur
og daga átti hún leið um ófær-
urnar og vegleysurnar, án þess
að ætlast til annara launa en
þeirra, sem hver góður maður
tekur hjá sjálfum sér. Saga
ljósmæðranna á frumbýlingsá-r-
unum mun vera að mestu, ef
ekki að öllu leyti óskráð, en til
þeirrar sögu mundi Gunnhildur
hafa getað lagt til merkan kafla.
En í bygðinni hennar er starf
hennar viðurkent með þakklæti.
Það þakklæti kom fram með
fögrum hætti við útför hennar.
Þegar að því kom, að lík hennar
skyjdi borið úr húsum, kom
fram hópur af ungum og mann-
vænlegum piltum úr sveitinni
og báru kistuna út. Annar hóp-
ur af ungum mönnum bar hana
frá kirkjugarðshliði að gröfinni.
Það var þeirra þökk til ljósmóð-
ur sinnar.
Jafnframt því sem Gunnhild-
ur starfaði svo mjög út á við, sá
hún um heimili sitt með stakri
umhyggju. Fanst manni henn-
ar engum ráðum ráðið, nema
hún kæmi til. Kjarkur hennar
var óbilandi, og bjarsýnin leyfði
engum erfiðleikum að byrgja
gleðina úti. Við brottför henn-
ar finst manni hennar sem hann
sé ekki hálfur maður eftir, en á
hinn bóginn hefir lífið á liðnum
samverustundum veitt honum
auðæfi, sem aldrei verða frá
honum tekin.
Þeim Gunnhildi og Jóni varð
sex barna auðið. Eru það:
1. Anna, gift Óla Pálsson í
Smeaton, Sask.
2. Þorgerður, gift Guðjóni
Stefánssyni í Hólabygð,
3. Jóhann og
4. Hermann, báðir kvæntir
skozkum konum, búsettir í
Vancouver
5. Friðrikka, hefir staðið
fyrir heimili föður síns, síðan
móður hennar misti við.
6. Sigurður, lézt ungabarn.
Af systkynum Gunnhildar eru
enn á lífi tvær systur í Kaup-
mannahöfn, ein systir á íslandi,
og tveir bræður, annar vestan
hafs, hinn á fslandi.
Þegar menn fóru hver heim til
sín, að aflokinni jarðarför Gunn-
hildar Jóhannsson, var það auð-
fundið, að hin fámenna og af-
skekta bygð hafði kvatt konu,
er mikill missir þótti að. Ekki
aðeins heimilið, heldur öll bygð-
in hafði vanist því að eiga þar
hauk í horni, sem hún var,
undir mörgum kringumstæðum.
Hún var ein þeirra landnáms-
kvenna, sem vér eigum ekki sízt
að þakka það, sem íslendinga-
bygðirnar eru í menningarlegu
tilliti. Hennar er því minst með
virðingu — og ástvinir hennar
taka hana sér til fyrirmyndar í
því að beina huganum að því
sem er bjart og fagurt. Og
samkvæmt lífsskoðun þerra er
dauðinn aðeins tjald, sem hylur
birtu upprisudagsins.
Jakob Jónsson
Væn kartafla. í garði við
Oddgeirsbæ, Framnesveg 4, kom
nýlega upp kartafla, er vóg 675
gr. (nærri 1 Vá pd).
ÚR DAGLEGA LIFINU
Guttormur J. Guttormsson
skáld er á förum aftur vestur
um haf — heim til sín, að hon-
um finst. En hvernig getur
maður sá átt heima annars stað-
ar en á íslandi! Það undrast
þeir, sem kynnast honum. Þeir
dást að þessu sextuga skáldi,
sem aldrei hefir fsland séð fyrri
en í sumar, og er þó íslenzkari
en alt sem íslenzkt er.
Það þyrfti langt mál til þess
að lýsa skáldskap Guttorms, og
enn lengra ef tl vill, til þess að
lýsa honum á næstu árum, til-
einka sér ljóð hans, hugsanir
hans. Hann er alt í senn, skáld
alvöru og glaðværðar, skáld nýja
og gamla tímans. Hann er ó-
tímabundinn. Gamall og nýr.
Kvæði hans eiga að lifa á vör-
um þjóðarinnar.
«MÍ
Eg hitti hann snöggvast í
gær. Hann spurði mig um Jón
heitinn Thoroddsen Skúlason. —
Hann hafði komið auga á skáld-
skap Jóns, þó ekki væri það
mikið að vöxtum sem komið hef-
ir út eftir hann. En Guttormur
mat það mikils, og þegar hann
frétti um hið sviplega fráfall
Jóns, orti hann þessa stöku:
Laufgrein brotin er nú af
íslands skáldameiði.
Eg finn ilminn yfir haf
upp af hennar leiði.
»Mi
Guttormur fer víða í kveð-
skap sínum. Og kýmnikvæði
jhans koma sum aldrei á prent,
j eftir því sem mér skilst. Ein af
stökum hans er þessi:
Það sem ungum lærist, í elli
verður tamt,
orðshátt þann eg vel, því sann-
an tel ’ann.
Þeir sem voru á brjósti, að
hrundum hyllast jafnt.
Hinir eru gefnir fyrir pelann.
Og svo er þessi meinlausa
I vísa:
.
Komirðu þar sem kaffi’ er ekki
á borðum,
kunnirðu’ ei við að biðja’ um
það með orðum.
Þér »«m notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BlrgfSlr: Henry Ave. Eait
Sími 95 551—95 552
Skrtfstofs:
Henry o( Arjjyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Stattu hjá frúnni um stund án
þess að tala,
strjúkt ’enni um bakið, og þá
fer hún að mala.
Ekki meira að sinni um Gutt-
orm. Þeir sem kynnast honum
gleyma honum ekki.
«MI
Kona í Borgarnesi spurði Ás-
mund P. Jóhannsson hvort það
vær ekki afskaplega erfið ferð
vestur um haf.
Erfiðasti áfanginn á þeirri
leið, sagði hann, er frá Borgar-
nesi til Reykjavíkur. Og hann
veit þetta manna best, því svo
oft hefir hann farið á milli.
Ekki veit eg hvort það var
Ásmundur, en einhver Vestur-
fslendingur var það, sem tók eitt
sinn með sér flösku af neftó-
baki vestur um haf. Því nef-
tóbakið eins og það er tilreitt
hér, þykir íslendingum viðfeldn-
ara, en það sem færst þar í búð-
um.
Þegar til tollskoðunar kom þar
vestra hirti neftóbaksmaðurinn
ekki um að borga toll af tóbak-
inu, eða lenda í neinu rexi út af
því Tollþjónn spurði hann hvað
væri í flöskunni. Hann sagði
það vera mold frá ættjörðinni,
sem hann hefði tekið með sér.
Hann ætlaði hana í gröf sína,
svo hann gæti að nokkru leyti
legið í fósturmold er þar að
kæmi.
Tollþjónninn dáðist að ræktar-
þeli landans og slepti við hann
flöskunni.—Mbl.
fslendingadags prógröm
Eftirfylgjandi íslendingadags
prógröm óskast til kaups, fyrir
árin 1891, 1897, 1900, 1901, 1903,
1904, 1908, 1909, 1914.
Eintökin mega ekki vera rifm
eða mjög óhrein. Sendið þau
ekki en tilkynnið “Hkr.” hvaða
árganga þér hafið, og á hvaða
verðr. Verður yður þá svarað
strax um hæl.
Ráðsmaður Hkr.
ISLANDS-FRÉTTIR
Tvær nýjar stúkur stofnaði
Pétur Sigurðsson nýlega norður
í Strandasýslu, aðra á Hólma-
vík, en hina á Selströnd.
* * *
Sex íslenzkir bornvörpungar
hafa stundað fiskveiðar í sumar
og flutt aflann jafnóðum út í
ís. Þykir annálsvert að togar-
inn Venus frá Hafnarfirði seldi
afla í Grimsby 31. ág. og aftur
í Cuxhaven í Þýzkalandi 13.
sept. Hefir skipið eftir þessu
fengið fullfermi á 4 dögum.Fyrri
salan nam 1802 sterlingspund-
um, en síðari salan 22,621 ríkis-
mörkum. Er þetta hvorttveggja
mikið verð. Nú eru 14 togarar
til viðbótar lagðir út til ísfisk-
veiða.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition. *
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD