Heimskringla - 26.10.1938, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG,26. OKTÓBER 1938
1 HVERJU LIGGUR
FRJÁLS TRÚARSTEFNA?
Erindi flutt á þingi Sambands
Frjálstrúar Kvenfélaga, Lundar
30. júní af ólafíu J. Melan.
Áður en eg byrja á þessu er-
indi, þá ætla eg að gera þá skýr-
ingu, að eg ræði ekki þetta mál,
sem eg hefi tekið mér til með-
ferðar, eins og sá er hefir fengið
sérstaða mentun í guðfræði,
heldur frá sjónarmiði þess, sem
ætlar að skapa sér skoðun, eða
sem hefir löngun til að kynna
sér stefnu þess flokks sem hann
fylgir.
Eg ætla ekki að biðja guð-
fræðingana eða prestana afsök-
unar á því, að eg hefi tekið
þetta málefni til umræðu, því
það er mín sannfæring, að ef að
almenningur reyndi að ígrunda
og ræða, og eiga þátttöku í öllum
bygðar, lands og heimsmálum,
hver eftir sinni getu, þá væri
flestum málum betur borgið, og
þá mundi umbótamönnunum
verða auðveldara að koma í
framkvæmd, einhverju af þeim
hugsjónum, sem að þeir berjast
fyrir. Þá mundi einnig ofbeldis-
mönnum og einvöldum ekki
takast að ná á stuttum tíma
öllum yfirráðum í bygðum og
löndum og svifta á þann hátt
alþýðuna allri þátttöku í almenn-
ingsmálum. Það er vegna and-
legrar deyfðar og afskiftaleysis
fólks á liðna tímanum að nú
ganga fjölmargir hungraðir og
allslausir, um allsnægta lönd,
að nú líða miljónir manna og
kvenna og saklausra barna sult
og hungur og sjúkdóm í löndum,
sem tætt eru í sundur af eitruð-
um sprengikúlum hergagna
spellvirkjanna. Það er vegna
andvaraleysis og tómlætis fólks,
og blindu flokksfylgi að póli-
tískum leiðtogum og kirkju leið-
togum tekst að halda öllu í
gamla horfinu hvað gjörsneitt
sem það er því, að vera í nokkru
samræmi við nútímann.
Tökum til dæmis stjórnar-
skrár landanna. Flestar af þeim
eru ófullkomnar, ófullnægjandi
og óviðeigandi fyrir nútímann,
af því að þær voru samdar end-
ur fyrir löngu. En af því að þær
voru ákveðnar, takmarkaðar og
skorðaðar, þá er erfitt að breyta
þeim. Og fólkið sem um mörg
ár hefir ekki einu sinni haft
fjárhagslega kreppu heldur
einnig andlega, hefir lítinn þrótt
í sér til að breyta þeim til batn-
aðar þó það sjái að nauðsyn
krefji þess. Eins er með trú-
arjátningar og trúarkerfi. Þau
nægðu á þeim tíma sem þau
voru skrifuð, en eru nú orðin
langt á eftir trúarhugmyndum
hugsandi fólks.
Blint flokksfylgi hamlar fólki
að leita sannleikans. Þorrinn
allur berst með straumnum, af
því að það er meira andlegt erf-
iði að berjast á móti honum.
Það samþykkir alt, því það er
auðveldara enn að mótmæla.
Það fylgir leiðtogum hlýðið og
hugsunarlaust, af því það vill um
ekki hugsa, eða getur ekki hugs-
að.
Það er vegna andlegrar svefn-
sýki fólks að nú tapast og fer
forgörðum, mikið af því góða,
sem barist hefir verið fyrir á
liðna tímanum. Hin uppvaxandi
kynslóð kastar nú fyrir borð
mörgu því sem í insta eðli sínu
er dýrmætt, einungis vegna
þess, að utan um það hefir of-
ist á liðna tímanum, þau ógrynni
af umbúðum að kjarnin sjálfur
sést ekki.
Þannig er því varið með lífs-
skoðun þá er vér nefnum kristin-
dóm og kirkjan heldur fram að
sé grundvallaður á kenningu og
trú Krists. Allar vakníngar og
siðabótastefnur á liðinni tíð virð
ist mér hafa verið í þessu fólgn-
ar, að almenningur og leiðtogar
hans, hafa rifið eitthvað af um-
búðunum utan af hinni einföldu
kenning Krists. Umbúðir sem
kynslóðir fyrir margar orsakir
hlóðu utan um hana. Og á vor-
um tímum finst mér að umbæt-
urnar á kirkjunni þurfi að felast
í þessu að mörgu leyti.
f mentuðum löndum ætti eigi
að þurfa að verja hinum dýr-
mæta tíma til þess að þurka út
og rífa niður úreltar hugmynd-
ir liðins tíma, heldur ættu þær
að falla burtu af sjálfu sér, eins
og laufin sem lokið hafa lífi
sínu og víkja burt fyrir nýjum
gróðri.
Það eru tvær leiðir til að líta
a trúar hugmyndirnar, eins og
sögunni. Önnur er að líta á
hinar ákveðnu og óumbreytan-
legu hugmyndir, en hin er að líta
á trúarhugmyndir manna eins og
einn hlut af þróun þeirra á
trúarbragðasviðinu. Hinar kyr-
stæðu hugmyndir eru játningar.
Þær eru kyrstæðar, vegna þess
að þær eru ákveðnar í eitt skifti
fyrir öll og þeim verður ekk'
breytt. Hin leiðin er að líta á
trúarhugmyndir eins og hreyf-
ingu er fer eftir vissum regl-
um og lögmálum er hófust löngu
áður en sagan var skráð og mun
halda áfram, eins lengi og menn
hugsa í alvöru um trúarleg mál-
efni. Munurinn á þröngsýnni
trú, og frjálslyndri trúaraðstöðu,
er því þessi, önnur trúir ákveðn-
um kenningum um tilveruna og
Guð og þau áhrif sem þær hafa
á hugsun manna, en hin athugar
aðstöðu mannsandans til lög-
mála, sem hafa starfað í sögu
og hugsun hans og birtast í hin-
mörgu myndum mannlegs
félagslífs.
Krafa kristinna manna til trú-
arbragða sinna hefir verið sú,
að þau byðu játendum sínum
eitthvað ákveðið til að trúa á.
Lagaboð til að breyta eftir og
ákveðna þekkingu á því hvað
væri Guði þóknanlegt, og hvað
ekki. Munurinn á aðstöðu
frjálstrúar Kristni og þröng-
sýnnar gagnvart þessari kröfu
er þessi, að hin afturhaldsam
trúarstefna lítur svo á að mann
kynið eigi þegar þetta alt, því
hafi verið birt það endur fyrir
löngu. Fjálslynda stefnan aftur
á móti heldur því fram að þekk-
ing á Guði og réttlætinu sé sam-
fara allri annari mannlegri
þroskun og sé opinberuð mönn
unum og þroskist með þeim,
eftir því sem þeir þroskast sjálf
ir. Hún lítur svo á, að trúar-
hugsjónir geti og eigi að þrosk
ast eins og öll önnur mannleg
þekking. Hún felst í viðurkenn-
ingu þess að menn þurfi að leita
til þess að finna hið rétta og
sanna, að fegurð og fullkomnun
kristindómsins sé í framtíðinni
en ekki í liðinni tíð. Þýðingar
mesta einkenni frjálslynds trú-
arlífs felst í þessu, að sá sem
það á, setur aldrei flokksfylgi né
ofstæki hærra en fylgið við
sannleikan^i. í því er sannarlegt
frjálslyndi fólgið á hvaða sviði
sem það er.
Lúter, sem var frelsisboði
nýrrar trúarstefnu, var eins og
allkunnugt er kaþólskur máður,
og taldi sig það alla æfi, en hann
veik frá þeim kenningum kirkju
sinnar, er hann áleit mannasetn-
ingar og ósannar, til þess að
fylgja þeim Jboðum er hann trúði
og var sannfærður um að væru
Guðs boð og sannleikans.
Hann sagði, er |iann hafði
gert grein fyrir þessum skoðun-
um sínum á kirkjuþingin í
Worms: “Hér stend eg og get hann hefir að erfðum fengið,
ekki annað.” Það var vegna sem tekur hverjum sannleika
þessarar aðstöðu hans að fylgja eins og engli af himni sendum,
sannleikanum, að stefna hans og sem eigi er í varðhaldi sinna
var nefnd siðabót. eigin takmarkanna né innan
Frjálslynd trúarstefna felur nokkurra sérskoðana. Eg kalla
ætíð í sér siðabót og framfara þann huga frjálsan sem bognar
hugsjón. En það sem mestu ekki fyrir mannlegum skoðun-
varðar í sambandi við hana er um, sem virðir sjálfan sig of
the essential things about our
free churches, and to contain all
we need to know in ord§r to dis-
cover the loyalties that bind us
together into a free church. Let
me ask you to follow me in a
brief analysis of this simple sen-
tence.
þetta, að hún vill leita og fyrir mikið til jþess að gerast þræll
In the first place, note that it
. _ „ . . .. , ,is a statement of fact rather
það finnur hun aðferðir til að eða verkfæn hinna morgu eða than & statement of belief or a
finna meiri sannindi. Kristna fau, og sem ver sitt andlega nki pledge of allegiance. To be sure,
kirkjutruin var opinberuð faum og virðir það me,ra en nokkuð beliefg arg &nd
utvöldum endur fynr löngu, af konungsrik, jarðannnar. Hann arg ^ .but not as the
þv, að þeir leituðu sannleikans. helt þvi fram að vilj, maðunnn central element in the statement.
Og frjalslynd kirkjan v,U fara vera fjals, og halda afram að The ke wordg are <<wg unite
að þeirra dæmi og hlusta á lif- vera það, verð, hann s,felt og and the tone .g Qne of and
and, raddir samtiðarinnar t,l æfmlega að safna nyjum sann- siiyiDlicitv «We unite” _
þess að fá áframhaldandi opin-.indum, sem brennur af þrá að ^o J X key-
berun um það sem er rétt og fylgja þekkmgunm ems og
stjörnu sem gengur undir yzta
takmark mannlegrar hugsunar.
satt.
Fólk með slíkri trú finst í
öllum löndum jarðarinnar, og í
stone of the arch, the corner-
stone of the church. Deeply and
fully understood, they carry
with them a wealth of common
GEFID
Frjálslyndur maður eins og
allri sögunni. Og einlægt eru hann, óttaðist játningabönd, I conviction and co"mmo" purp^e~
fylkingar þess að verða stærri.hann vild, leyfa einstaklingnum, and ag a pledge of allegiance
og stærri. Vil eg aðeins minnast að fylgja þv, sem hann viss, að that ig stronger because it is
á fáeina menn og konur, sem var sarmast og rettast, að hugsa nQt stated
hafa tilheyrt frjálsri krikju eða'smar eigin hugsanir, að tala
haft frjálsar trúarskoðanir. j sínu eigin máli, í sambandi við
í Englandi: John Milton, Sir
Isaac Newton, John Locke.
t, • . lega frjálsir og vinir sannleik
i Bandankjunum: Benjammí 6 J 6
Franklin, Thomas Edison, fimm;ans‘
forsetar Bandaríkjanna, frægir! Þessvegna vildi hann að kirký. purpose- and the loyalties
stjórnfræðingar eins og Daniei'an væri svo að hun gæt, tek,ð X£7d^ands^are like those
inn alla emstaklinga er leituðu 11 aemanas are iiae ynose
sannleikans í einlægni, hver svo
sem sérskoðun þeirra væri. •— |
t, j ,, . . _ , Sanngildi frelsisins og einkenni to survive
ar Bandankjanna ems og Bry-,þesg eru >yí þetta> að það leitar wh,ch we have created by the
í sannleikans. Þessvegna er það act of unitin^ is our creature’
ekki megin atriði fyrir frjáls
Webster, þrír af yfirdómurum
Bandaríkjanna.
Öll helstu skáld og rithöfund-i
“Ye have taught my lips a
aðra menn. Sjálfur vildi hann' smgle speech and a thousand
teljast til þeirra sem voru and- silences. It is a human institu-
tion which is thus brought into
existence—plainly and unmi-
stakably human, in its origin
which any human institutions
must be able to command if it is
This free church
ant, Longfellow, Lowell, Whit-
tier, Holmes, Emerson, Helen
Hunt, Bret Harte, Louisa M. Al-
. jand can endure only so long as
lyndri kirkju, hvað leiðtogar og
we maintain it. It has no exist-
cott og margir flein. | fylgjendur hennar hugsa heldur íence aPart from us< There Wl11
Allir helstu sagnfræðingar hitt> hvort þeir yfirhugað hafa be n0 divine interposition, no
Bandankjanna, eins og I ark- hæfileikann til að geta hugsað, miracle of supernatural grace,
man og Fiske, mentafromuðir j Qg e-nnig þetta að sannleikanum to save it from the effect of our
ems og Horace Mann og Dav,d ber &g hlýða> ^ ekki ytH heim. j indifferences or neglect. It will
StarJordan AllirYorsetar Har- ldum gerf teknar firu f ir ! stand or fall according to the
tm vrl b (, O bzilr> /-« nll nu lrc.u r r u I /*1 1.5 1. ? _ 1.
vard háskólans, allar konur sem
hafa getið sér nokkrar frægðar
í
leikann.
j measure of devotion which we,
the living generation are pre-
Þeim er það ljóst að trúar-
brögðin eins og þau eru útskírð
í mörgum kirkjum hafa ekkert
nauðsynlegt samband við það
sem nútíma menr.ing byggist á.
Þeir líta svo á að flest sem þar
er á boðstólum sé ósatt, hjátrú-
Verið glaðir að
þér getið það
on 31
TO
N0V.5
WINNIPEC
COHNUNITY CHEST
Bandaríkjunum hafa verið j .Tð "getÍ þj'ónað pared to accord to iL No tradi"
frjalstrúar, eins og Helen llunt,f , . I tion of loyalty in the past, no
Wo. | hmm brynu þorf mannkynsms J devotion from 0 her
þurfi þe,r ekki að jatast undir 6
kirkjuleg form, né guðfræðisleg- generatlons Wl11 serve .lts Pur;
ar játningar, sem þeir hvorki P°S^ , 18 a ivmg, mg ,e
by the love and loyalty of livmg
men—or it is nothing. The
“we” of'the Bond of Fellowship
I means you and me, or it has no
meaning. The uniting must be
the uniting of our loyalties now,
or it is less than the sorrows of
yesteryear.
We unite—yes, but how? In
the love of truth, and in the
spirit of Jesus. Those eleven
birtast sem‘leifar”gamalla sTðaJwords define the nature of the
union which is a free church.
yes, but why? For
the worship of God and the ser-
vice of man. Ten words, this
time, to set forthe the purposes
rr: | for which a free church exists
jGTl GKKl « • 11 ,
And in these twenty-one words
we may discover the essential
loyalties which give unity and
direction and power to a free
church.
Julia Ward Howe, Lucy Stone,
Susan B. Anthony og margarj
fleiri. Og nú á síðustu tímum
Steinmetz og Luther Burbank, . . , _ _ . .
Chamberlain, forsætisráðherra, a rua e a V1
Englands, sem nú um langan
tíma hefir haldið Englandi út úr
blóðugum bardaga, er Únítari.
Á meðal Vestur-íslendinga:
Vilhjálmur Stefánsson, Dr. Thor-
bergur Thorvaldson, sem nú set-
ur á vísindaþingi í Svíþjóð, er
eini maðurinn úr öllu Canada!arkent’ þýðingarlaust og raun-
sem var boðinn þangað. Og veruleí?a rangt, eigi því trúar-
stórskáldið okkar Stephan G.1 bra8ðin að lifa, mega þau ekki
Stephansson.
Þetta sýnir að mannvit, þekk-!heldur sem lifandi °« starfandi X^unite—'
ing, þroskun og frjálslyndi í afl 1 samræmi við þörf og leit
trúarskoðunum eru eflaust sam- mannsandans. Þau verða að út-
skýrast fyrir mönnum sem líf,!
en ekki sem átrúnaður, sem
fara.
Þar sem að frjálslynt fólk
hefir verið nægilega margt sam-
an hefir það stofnað kirkju. Þær
þekkjast undir.ýmsum nöfnum.
Hér í álfu og á Bretlandi, Úní-
tara kirkjur, en í Skandinavisku
löndunum nefnast þær ný-guð-
fræði. En öll þessi nöfn hafa
flest komist á fyrir hendingu, og
hafa lítið að segja. í insta eðli
sínu fela nöfnin ekkert í sér
vegna þess að þau gefa ekki hug-
mynd um eðli eða tilgang stefn-
unnar. Hin frjálslynda trúar-
stefna er eigi sérflokkur sem
byggist á sérstökum trúar og
guðfræðisskoðunum. Hún er opin
öllu fólki sem leitast við að út-
skýra og skilja lögmál og til-
gang trúarlífsins eins og það
birtist í sögunni og reynslu
samtíðarinnar.
Það má benda á einn hinn
helzta brautryðjanda í Banda-
ríkjunum, Dr. Channing, er
hafnaði öllum flokksnöfnum. —
Hann var ekki aðeins hinn mesti
ræðumaður, sem uppi hefir verið,
heldur fann hann og benti á,
þær meginreglur, sem að frjáls-
lynd trúarbrögð byggjast á.
Það er frelsi til að hugsa og
trúa, eins og hverjum einstakl-
ing finst'sannast og réttast. —
Hann segir um það á þessa leið:
“Eg kalla þann huga frjálsan,
sem hrindir frá sér öllum bönd-
um vanans, og gerir sig ekki á-
nægðan með þær skoðanir, sem
þjónusta jrið menna,
þjónusta *rir einhverjum öltur-
um; ekki sem helgiathafnir,
heldur andlegt frelsi.
Að endingu langar mig til að
lesa fáeinar greinar úr ræðu
eftir Rev. Frederick May Eliot:
What the free church de-
Now during the history , mands to-day is loyalty no less
our free churches in America, intense; ]oyalty deeper than per-
\ arious attempts have been sonal 0pinions and desires and
made to set down in a few pride> loyalty nurtured by the
words the essential principles love of truth and the Spirit of
which hold us together, and one 1
among them seems to me to
possess the authentic ring. It
was struck off by one of our
most highly gifted Ieaders, and
Jesus. The ideals for which we
stand may meet disaster in a
world which appears to care
very little for truth and brother-
hood. Our personal records
it has gone through a series of jmay he little more than a list of
slight verbal changes in the failures. But at the end what
years since it was first coined. | matters most—indeed it is the
Today it is used by many of our; only thing that really matters—
churches as their bond of fel-jis whether we have remained
lowship, in several different loyal to the dream of a fairer.(
forms corresponding to the happier world for all mankind,
changes in emphasis which the which Jesus called the Kingdom
decades have brought. The form of God, and to whose arduous
which I wish to use tonight dif- j service his voice still summons
fcrs in two rGspects from thc, us with an authority we daro
original as Charles Gordon Ames
first spoke it, but I cannot help
believing that he would agree to
the changes. It is thus:
In the love of truth and in
the spirit of .Tesus we unite for
the Worship of God and the ser-
vice of man.
Those words seem to* me to
not disregard.”
Bækurnar eru til fróðleiks og
skemtunar. Góðar bækur eru
dýrmæt eign. Látið þær einn-
ig vera til prýðis í bókaskápnum
yðar, með því að senda þær í
band til Ðavíðs Björnssonar á
“Heimskringlu”. Verkið vel af
epitomize truly and beautifully hendi leyst.