Heimskringla - 02.11.1938, Qupperneq 1

' LIII. ÁRGANGUR
' WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 2. NÓV. 1938
«
HELZTU FRÉTTIR
Um komu konungshjón-
anna til Canada
Þar sem það er nú afráðið að
George VI. og Elizabeth drotn-
ing komi til Canada á næsta
sumri, er heilmikið bollalagt um
móttökurnar í Ottawa. En það
er sérstaklega eitt, sem þessa
stundina er hugsað um og það
er hvernig konungshjónin geti
ferðast hafa á milli 1 Canada.
Jámbrautakerfin hafa engan
vagn, sem konungi er bjóðandi
og það er ekki vani konungsfólks
að ferðast í flugskipum. Eina
úrræðið fyrir stjórninni er því
að fá vagn smíðaðan. f Banda-
ríkjunum er smíðað nokkuð af
listivögnum úr ál (aluminum)
og eru fjórir talsins. Það flutn-
ingstæki er sagt að til mála komi
að kaupa. Verðið er sagt $600,-
000. Treysti járnbrautafélögin
sér til að smíða þessa vagna,
mun þeim gefinn kostur á því.
Hitt er þó næsta ólíklegt að þau
geri það vegna þess, að not svo
dýrra vagna hér, eru lítil.
/
Chiang ekki af baki dottinn
í frétt frá Chungking s. 1.
mánudag, er hermt að Chiang
Kai-Shek foringi kínversku þjóð-
arinnar hafi tilkynt, að stríðinu
yrði af hálfu Kína haldið áfram
þrátt fyrir þó Canton og Han-
kow væru tapaðar. Hann segir
hafa verið gert ráð fyrir, að
Hankow yrði tekin; vörn þar
hefði hætt meðfram til þess að
narra Japani sem lengst inn í
landið. Þegar þeir væru þangað
komnir, væri fyrst hægt að hefja
árásarstríð. Meðan þeir hefðu
verið á ströndinni, hefði ekki
nema um varnarstríð verið að
ræða.
Þetta virðist nú ekki sem lík-
legast þar sem vonlaust er um
að fá vopn framar frá Canton.
En Chiang segir vopnabirgðir
nægar 1 landinu til að halda
stríði áfram. Hann hefði viðað
þeim að sér fyrir löngu og geymt
þær þar til hægt væri að gera
meira en að verjast. Og að því
væri nú komið.
óvinum einræðisherranna
vikið úr Þjóðabandalaginu
Á meðal starfsmanna Þjóða-
bandalagsins ríkir megnasta ó-
ánægja út af skoðanamun þeirra
á Munich-samningunum. Er bú-
ist við að fjöldi starfsmannanna
segi stöðum sínum lausum.
J. A. C. Avenol, aðal-ritari
Þjóðabandalagsins er ákafur
fylgismaður stefnu þeirra Cham-
berlains og Daladier. Hann vill
eins og þeir klappa einræðisherr-
unum Hitler og Mussolini til
þess að halda þeim í skefjum og
aftra þeim frá að steypa heim-
inum í stríð. Vék hann s'. 1.
laugardag aðal - hagfræðingi
Þjóðabandalagsins og ráðunaut
sínum, Marcel Hoden frá stöðu
sinni, vegna þess, að hann taldi
Þjóðabandalagið ekki geta að-
hylst aðra istefnu en þeirra
Edens og Duff Cooper. Er mælt
að um 30 annara starfsmanna
Þjóðabandalagsins muni segja
stöðum aínum lausum vegna
þess að þeir eru sömu skoðunar
og Hoden.
Lithuania næst
örlög ITékkóslóvakíu íbíða
Lithuaníu, segir blaðið Der
Angriff, málgagn Paul Boebels,
útbreiðslumálaráðherra Þýzka-
lands, ef Þjóðverjum í Memel
verður eklci veitt krafa, sín um
algert sjálfstæði.
“Það er eitt, sem. íbúarnir í
Kaunas (höfuðborg Lithuaníu)
verða að gera sér fulla grein
fyrir og það er, að stefna sú sem
Benes fylgdi í Tékkóslóvakíu,
hefir sömu afleiðingar í Lithu-
aníu og þar.”
Memel héraðið er að flatar-
máli 1,099 fermílur og íbúatalan
150,000. Landspilda þessi var
tekin af Þýzkalandi með Versala-
samningunum eftir stríðið og
var undir eftirliti Þjóðabanda-
lagsins sjálfu sér stjórnandi, en
var svo 1923 afhent Lithuaníu
til umráða. Borgin Memel er
mikilsiverð hafnborg við Eystra-
salt.
Bandaríkin og Japan
Frá Associated Press frétta-
stofunni barst sú fregn síðast
liðinn fimtud^ig, að Bandaríkja-
stjórn hefði sent Japönum skeyti
og ámint þá harðlega að hætta
árásum á bandarísk viðskifti í
Kína.
Skeytið var sent 6. október, þó
fréttin um það væri ekki fyr
birt. Var tekið fram í því, að
svars væri tafarlaust krafist. Ef
Japanir yrðu ekki við kröfunni,
væri viðskiftasambandi land-
anna slitið.
í skeytinu eru Japanir kærðir
um að fara eins að ráði sínu í
þeim hluta Kína, sem herinn
hefði í sínum höndum og þeir
hefðu gert í Manchukuo og
fylgdi löng skrá yfir brot þeirra
bæði áhrærandi bandarísk við-
skifti og eignarétt í Kína.
Japönum er á það bent, að með
því að hrifsa bæði tolltekjur í
Kína í sínar hendur og eignir
útlendra, væru þeira að brjóta
alþjóðalög, sem þeir sjálfir bæru
ábyrgð á sem aðrir. Kína og
Japan væru hverjir sem ríkjum
réðu háð þeim alþjóðalögum um
frjáls viðskifti og viðurkenningu
eignaréttar. Ef Japanir ætluðu
sér að halda áfram að brjóta
þann rétt annara þjóða í Kína,
vsöri ekki um annað að ræða, en
að Japanir í Bandaríkjunum og
hvar annar staðar sem væru,
yrðu hinu sama beittir.
Það verður fróðlegt að heyra
hverju Japanir svara þessu.
Læknisskoðun og giftingar
Á fuhdi sem United Farm
Women of Manitoba héldu s. 1.
fimtudag í Brandon, var tillaga
samþykt um að breyta giftingar-
lögum fylkisins þannig að lækn-
isskoðunar væri krafist af.hverj-
um manni og konu, áður en gift-
ingarleyfi væri veitt.
Hon. I. B. Griffiths, heilbrigð-
ismála ráðherra Manitoba mælti
sterklega með tillögunni. Kvað
hann lög um þetta vera í gildi
í mörgum fylkjum í Bandaríkj-
unum; einnig í Saskatchewan
að svo miklu leyti, er karlmenn
áhrærði.
Tillöguna gerði Mrs. E. L.
Johnson frá Árborg, forseti fé-
lagsins (U. F. W. M.).
Bændavinir
Á fundi sem Manitoba Con-
servative Association hélt s. 1.
miðvikudag í Brandon, var svo
mikil áhersla lögð á að bændur
létu sig þjóðmálin sem mest
skifta, að kosnir voru í þrjú
helztu embætti félagsins bænd-
ur. Geo. H. Jones bóndi frá Por-
tage la Prairie var kosinn for-
seti og meðstjórnendur Michael
Schewchuk bóndi frá Vallev Riv-
er og W. C. Wroth bóndi frá
Birtle.
Fundurinn ræddi ekkert mikið
stefnu flokksins, en kaus menn
í nefnd til að gera uppkast að
'stefnuskrá er birt yrði í tíma
fyrir næstu fylkiskosningar.
Landstjóri Ástralíu
Hertoginn af Kent, yngsti
bróðir George VI. Bretakonungs,
hefir verið skipaður land§tjóri
(Governor-General) í Ástralíu.
Er búist við að hann verði síðar
meir landstjóri í Canada.
KVEÐJA
til íslendinga vestan hafs
(Kveðjuorð þau er hér fara á
eftir, voru skrifuð er fregnriti
blaðsins Free Press í Winnipeg,
Mr. Francis Stevens, lagði af
stað frá íslandi, sá er greinar
hafa verið að birtast eftir und-
anfarna daga í blaðinu að heim-
an. Bað forsætisráðherra, Her-
mann Jónasson, Mr. Stevens að
skilnaði að færa löndum sínum
vestra þessi kveðjuorð í blaðinu
Free Press. Sendi Mr. Stevens
þau blaðinu, en Free Press hef-
ir góðfúslega lánað Hkr. bréf
forsætisráðherrans á íslenzku
til birtingar. Séra Philip M.
Pétursson þýddi bréfið fyrir
Free Press á enslcu.
—Ritstj. Hkr.) 1
Eg lét svo um mælt fyrir rúmu
ári, að það væri einlæg ósk vor
íslendinga austan Ihafs, að
styrkja samband vort og sam-
starf við bræður vora austan
hafsins. Eg lét þess einnig get-
ið, að eg vonaði, að framkvæmd-
ir í þessa átt gætu hafist innan
skamms. Þetta starf er nú að
hefjast, og eg vona að það auk-
ist á komandi árum. f fjárlög
íslands fyrir árið 1939 er í
fyrsta sinn tekin upp jfjárveit-
ing, þótt lítil sé, til þess að auka
kynni íslendinga beggja megin
hafsins. Á þessu ári var hinu
góðkunna vestur-íslenzka skáldi
Guttormi J. Guttormssyni, boðið
heim til fslands. Með mikilli
aðdáun höfum vér íslendingar
heima hlýtt á hið hreina málfar
hans, sem þó er fæddur og upp-
alinn í hinni nýju álfu. f þessari
einstöku verndun íslenzkrar
tungu fjarri ættlandinu, kemur í
Ijós ástin til hennar og þess, sem
íslenzkt er. f bréfum skáldsins
mikla, Stephans G. Stephansson-
ar, sem nú er byrjað að gefa út
á íslandi, birtist þessi sama ást
á landi, þjóð og tungu. Lista-
verkin, sem hann pkóp í önnum
harðrar lífsbaráttu og af þjóð-
SIGRÍÐUR
FRE YSTEIN SSON
Minningarorð.
“Og því er oss erfitt að dæma
þann dóm,
Að dauðiiyi sé hrygðarefni,
Þó ljósin slokni og blikni blóm,—
Er ei bjartara land fyrir stefni ?”
Þegar sumarið var búið að
krveðja, öll blómin fyrir löngu
sofnuð, bliknandi laufin farin að
falla eitt og eitt, í kólnandi
haustvindum, þá kvaddi hún í
legri, íslenzkri rót, eru eitt
mesta andlegt afrek hins ís-
lenzka kynstofns, og til þeirra
ber oss að líta með dýpstu lotn-
ingu. Jafnframt heimför Gutt-
orms J. Guttormssonar hafa ís-
lendingar vestan hafs boðið
þangað til fyrirlestrahalds þeim
manni, sem einna stærstan og
merkasta þáttinn hefir átt í við-
reisnarbaráttu íslands á seinni
árum, Jónasi Jónssyni. Þessar
gagnkvæmu heimsóknir þurfa að
halda áfram og aukast. Hvor
aðili getur af hinum lært, og
báðum er það mikilsvert að
bræðraböndin slitni ekki heldur
styrkist. Fyrir þessu er mikill
áhugi á íslandi. Um það mun
heimsókn og ræður Jónasar
Jónssonar hafa sannfært ykkur,
vestur-íslenzku bræður.
Oss íslendingum er það mikið
ánægjuefni, að herra Francis
Stevens, fulltrúi frá hinu merka
blaði Winnipeg Free Press, hefir
heimsótt ísland nú á þessu
hausti. Hitt hefðum vér þó
fremur kosið, að hann hefði get-
að dvalið hér lengur og litið land
vort þegar það heillar mest, í
dýrð sumarsins og hinna björtu
nátta. — Nú um leið og herra
Francis Stevens kveður fsland
bið eg hann að flytja frænd-
semis og vinarkveðju frá oss ís-
lendingum heima til vina vorra
og bræðra í þeirri álfu heims,
sem fslendingar litu augum
fyrstir hvítr^ manna fyrir 938
árum.
Reykjavík, 7. októBer, 1938.
Hermann Jónasson
Björg Johnson
Fædd 1876—Dáin 3. marz 1938
Dauð eru blöðin, en björkunum yfir
f. blænum, sem þýtur ilmurinn lifir.
Af horfnum rósum frá hlíð og vegi,
Sem hagann skrýddu’ á júní degi.
Eins ertu liðin, þinn líkami er dauður
Og leiðið orpið og staður Júnn auður.
•
En minning vor geymir þitt brosið bjarta,
Þitt barnslega sakleysi og trygga hjarta.
Þitt göfuga skap, er með gjafmildi hreysti
Gaf og barðist og sigrinum treysti.
Því mörgum þú varst á veginum kalda
Vinur, sem styrktir hann áfram að halda.
Því heilbrigðu viti, hugrakkra manna
Hugsjón þú áttir þess góða og sanna.
Þótt dauð séu blöðin, björkunum yfir,
Blómanna ilmur í storminum lifir.
Hann flytur oss sumarið fannirnar yfir,
Þótt falli maðurinn andinn lifir.
E. J. Melan
síðasta sinn ættfólk og vini,
kvaddi lífið í allri sinni haust-
dýrð, kvaddi það í ró og kyrð, í
húsinu við veginn þar sem hún
hafði verið vinur allra.
Sigríður Pétursson, kona Jóns
Freysteinssonar dó að heimili
sínu í íslenzku bygðinni við
Churchbridge þ. 3. okt. 1938.
Sigríður var fædd á Sléttu í
Fljótum á íslandi 8. ágúst 1893.
Foreldrar hennar eru þau Björn
Pétursson og Dorothea Jóels-
dóttir. Önnur börn þeirra
hjóna eru Jóel, Hallfríður (Mrs.
Martin Ólafson) og Edith (ó-
gift), öll í Winnipeg, Guðný
(Mrs. Wm. Paul) í Chicago, Pét-
ur bóndi á íslandi, Stefán Jón er
lézt í Winnipeg 1931 og Kristinn
er dó í æsku.
Hún flutti með foreldrum sín-
um frá íslandi árið 1904 og
settist að með þeim í Winnipeg.
Þar lifði hún til 1921 að hún
giftist Jóni Freysteinssyni og
flutti til Churchbridge og bjó
þar til dauðadags. Eignuðust
þau hjón tvo efnilega syni, Theo-
dore og Friðrik Donald, sem nú
á unga aldri syrgja móður sína
ásamt eiginmanni, ættingjum og
fjöldamörgum vinum fjær og
nær. ,
Sigríður var ein af þessum
hógværu, trygglyndu íslenzku
konum sem auðga og bæta það
umhverfi sem þær lifa í. Til-
finningarík og ör í lund, en þó
hæglát í allri framkomu.
Ötul og fórnfús við hvert það
starf sem hún tók að sér. Hug-
sjónarík og viðkvæm fyrir öllu
sem átti bágt. Draumana sína
átti hún sjálf og suma sá hún
rætast og suma eyðast í iðu-
kasti hversdagslífsins eins og
svo margar vonir mannanna. —
Það sem einkendi hana ef til
vill mest var trygð og sjálfs-
fórn hennar við sitt eigið fólk.
Aldri bar svo við í gegnum
skugga og skin að hún væri ekki
reiðubúin að fórna bæði tíma og
kröftum í þarfir sinna nánustu,
og það verður minningin sem
lifir dýrmætust í huga móðurinn
aí. Einn kvisturinn hefir enn
verið höggvinn en eikin stendur
enn bein og hugrökk því minn-
ingarnar um laufskrúðið sem
þessi kvistur bar eru ævarandi.
Haustið er komið og veturinn
er í nánd, en svo kemur líka
vorið. Á bak við skýin eru sól-
geislar er senda yl á eftir
skugga skúr. Eftir skilnað koma
endurfundir. Jafnvel dauðinn
slítur böndin aðeins um stund,
og þessvegna er léttara að bera
hita og þunga dagsins, í von um
endurfundi á sælla sviði.
Hún hræddist ekki dauðann
og óskaði að hann kæmi á þenn-
an hátt, óvænt og kyrlátlega. —
Hún bjóst við honum einmitt
svoleiðis. Þessvegna valdi hún
sjálf sálmana sem henni voru
kærastir og gerði ýmsar aðrar
ráðstafanir í sambandi við burt-
för sína.
Og nú þegar búið er að kveðj-
ast þá geta vinirnir og ætt-
mennirnir hver um sig sagt með
skáldinu:
“Eg man hvað þinn hugur var
hlýr,
og heiðríkur, bjartur og fagur,
hve viðkvæm, en létt var þín
lund.
Þ)ín minning í brjósti mér býr,
sem brosandi hásumardagur,
þótt stutt væri samverustund.”
Vinur
FIRST CLASS DYERS &
DRY CLEANERS
Phone 37 061
____________NÚMER 5.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
eftir Tímanum
í gær fór fólksbifreið frá
Siglufirði vestur yfir Siglufjarð-
arskarð, áleiðis til Reyakjvíkur.
Hefir bifreið aldrei farið þessa
leið fyr. Er lagður vegur aðeins
nokkuð upp í skarðið að austan,
en úr því reiðgötur einar, vestur
í Fljót. Bifreiðin var níu klst.
að Hrauni í Fljótum.—4. okt.
* * *
Fiskikonungur íslands í ár er
Alexander Vilhjálmsson á Suð-
ureyri við Súgandafjörð, segir í
seinasta hefti Ægis, því ekki
hefir frétzt af öðrum, er meira
hafi aflað á handfæri. Síðastl.
ár dró hann 30 smál. af fiski, en
í ár verður afli hans miklu meiri,
því að í júlílok var hann bú-
inn að fá jafnmikinn afla og
hafði þá ‘stundað veiðar í f jóra
mánuði. Hlutur Alexanders
nam 500 kr. í júnímánuði. Einu
sinni í sumar dró Alexander
1375 kg. af fiski á 8 klst. Hálf-
um mánuði síðar dró hann 1200
kg. á einum degi, og næsta dag
á eftir varð hlutur hans 1050
kg.—6. okt.
* * *
Um mánaðamótin var búið að
slátra á öllu landinu um 120 þús.
dilkum og var meðalþunginn um
14 V-2 kg. eða um einu kg. meira
en í fyrra. Vænstu dilkarnir eru
eins og venjulega á Hólmavík,
Borðeyri, Hvammstanga, Króks-
fjarðarnesi og Búðardal. Vænsti
dilkurinn, sem enn hefir verið
slátrað í haust, var frá Deildar-
tungu. Var kjötþungi hans
26þ£kg. Hann var borinn 6. maí
og var slátrað í síðastl viku.
—4. okt
FJÆR OG NÆR
Sigurjón Jónsson, fyrrum
bóndi í Wynyard andaðist að
heimili sonar síns, Hallgríms
stöðvarstjóra, þ. 1. okt. 1938.
Hafði hann árum saman verið
við rúmið og blindur. Kona
hans, Guðrún Aðalbjörg Jóhan-'
nssdóttir, dó fyrir ca. tveim
mánuðum, og hafði hún líka
verið lengi veik. — Sigurjón
fæddist 5. des. 1853 að Öxará í
Bárðardal í Suður-Þingeyjar-
sýslu á íslandi. Voru foreldrar
hans Jón og Sigríður þá búandi
á Öxará. Þegar Sigurjón var
um fermingu, misti hann föður
sinn, og þar sem hann var elzt-
ur þeirra systkyna, er heima
voru, tók hann þegar við búsfor-
ráðum með móður sinni. Hann
kvæntist 1880, og hélt áfram búi
á fæðingarjörð sinni til 1889, að
hann og kona hans fóru til Ame-
ríku. Voru þau í Calgary, Alta.,
í eitt ár, en fluttu þá til Garðar
og síðar til Hallson í Norður
Dakota. Til Wynyard komu þau
1905 og áttu þar heima síðan.
Synir þeirra eru fjórir, Hallgrím-
ur, Jón, Sigurgeir og Þórður, er
var elztur, andaður fyrir 7 árum.
Sigurjón heitinn var merkur
maður, hreinn og beinn í hugs-
un, frjálslyndur og fróðleiksfús.
Sætti það mikilli undrun, hve
lengi honum og þeini báðum
hjónum entust andlegir kraftar
í veikindum sínum. Ef til vill er
Sigurjóni bezt lýst með því, að í
viðræðum við hann um merka
atburði hér eða heima á íslandi,
gleymdist það undir eins, að
hann var ekki alsjáandi maður.
* * *
Grímur Grímsson frá Gimli,
Man., kom til bæjarins s. 1.
sunnudag. Hann er hér að leita
sér lækninga.