Heimskringla - 09.11.1938, Síða 1

»
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 9. NÓV. 1938
NÚMER 6.
HELZTU FRÉTTIR
iir stödd í Bandaríkjunum. Og
iLindbergh hefir aldrei svarað
ákærunni.
Japönum verður ekki bylt
við aðfinslur B-ríkjastjórnar
f japönsku blaði, sem Kokumin
heitir og sem sagt er að vera
málgagn hersins og þjóðernis-
sinna, var svar s. 1 mánudag við
umkvörtunum Bandaríkjastjórn-
ar út af verzlunar yfirgangi
Japana í Kína. Er í svarinu
haldið fram, að Japanir gjaldi
líku líkt, ef Bandaríkin reyni til
að þröngva “alríkisstjórninni” í
Japan til að viðurkenna níu-
veldasamninginn, um verzlunar-
frelsi allra þjóða í Kína.
Og blaðið gerði skop að yfir-
lýsingu Cordell HuII, ríkisritara
Banadaríkjanna, síðast liðinn
föstudag, um að stefna banda-
ríkjastjórnar i Asíu styddist við
ríkjandi samninga. Taldi blaðið
það ef til vill góða beitu heima
fyrir; í Japan væri hún gagns-
laus. Engan efa sagði blaðið
heldur á því, að Bretar væru
þarna á bak við tjöldin.
Til þess að framkvæma stefnu
sína segir blaðið ennfremur,
yrðu Bandaríkin að steypa sér út
í kínversku málin, en þá mundi
stjórnartíð Roosevelts styttast,
því bandarískir þegnar mundu
aldrei láta sig þau mál skifta.
Níuveldasamninginn, er því að
sjá sem Japanir skoði úr sög-
unni, þó því hafi ekki verið lýst
yfir enn.
f Mið-Kína er japanska stjórn-
in að gera ráð fyrir að mynda
stjórn, undir umsjón eða forustu
kínversks uppgjafa herforingja.
Heitir hann Wu Peifu og er 60
ára gamall. Hann hefir við stríð
og uppreistir í Kína verið riðinn
síðan um aldamót.
Árið 1927 var Wu yfirmaður
sameinaða hersins á móti rauð-
liðum, en var yfirunninn af upp-
reistarhernum undir stjórn
Chiang Kai-Shek, sem nú er yfir-
maður stjórnarinnar í Kína, og
Japanir eiga í stríði við og búast
bráðlega við að gefast verði upp.
Wu er sagt að þegið hafi boð
Japana. Ætlar hann að vinna
að því að bæta samvinnu milli
kínverskra þegna sinna og Jap-
ana, berjast móti kommúnistum
og koma upp kínverskum her á
fjórum árum í hlutfalli við burt-
för her Japana úr Kína.
f Mið-Kína hefir og verið
stofnað félag er viðskifti og við-
reisnarstarf þessa hluta landsins
á að hafa með höndum. Heitir
yfirmaður þess Kenji Kodama,
Japani, en félagið er nefnt Cen-
tral China Development Com-
pany. Stofnfé þess er 100,000,-
000 yen ($27,700,000). Hefir
samskonar félag fyrir löngu ver-
ið stofnað í Norður-Kína. Segir
Kodama að á móti útlendum við-
skiftamönnum yerði ekkert haft,
sem í réttum anda og af fúsum
vilja æski samvinnu við Japan.
í ræðu sem Chamberlain hélt
nýlega, kvað hann þess skamt að
bíða, að Japanir þyrftu fá lán
frá Bretum. Kodama segir þetta
á misskilningi bygt.
Manion tilnefndur
Hon. R. J. Manion, foringi í-
haldsflokksins, sækir um kosn-
ingu til Sambandsþingsins í bæn-
um London, Ontario. Þetta er
aukakosning og fer fram n. k.
mánudag. Einn keppinaut hefir
dr. Manion. Sá sækir af hálfu
C.C.F. flokksins og heitir E. O.
Hall. Liberalar tilnefndu ekki
þingmannsefni.
Bandaríkj a-kosningarnar
Úrslit eru aðeins kunn í ein-
um þriðja hluta ríkjanna, er
blaðið fer í pressuna. Samkvæmt
þeim lítur út fyrir að Roosevelt
vinni mikinn sigur, efli jafnvel
flokk sinn í báðum þingdeildum.
Ríkisstjóra kosningarnar virðast
honum einnig víðast í vil. En
frekari fréttir verða að bíða
næsta blaðs.
Sprengju flugvélar Breta
setja met í hraðflugi
Sprengjuflugskip Breta geta
verið ófullkomin, en eigi að síð-
ur lögðu nokkur af þeim um
síðustu helgi í langflug eða frá
Ismalia á Egyptalandi til Port
Darwin í Ástralíu og settu með
því met í hraðflugi.
Vegalengdin var 7,162 mílur
eða 856 mílum lengri, en flug
Rússanna yfir Norðurpólinn til
Californíu. Flugtími Rússanna
var 62 klst. og 17 mín. en Bret-
anna 48 klst. rúmar, þó leiðin
væri miklu lengri.
Það er sagt að Göring hers-
höfðingja Þjóðverja hafi ekki
orðið um sel þegar hann frétti
þetta. Hann var farinn, að trúa
því, sem sagt var um það, að
flugherskip Breta væru lat-
skreiðir dallar ,sem ekki kæm-
ust mæðilaust frá London til
Berlínar.
Brezku sprengjuflugvélarnar
eru hinar lang hraðfleygustu
sem kunnugt er um.
Byssumálið
Af Bren-byssu-rannsókninni
er íátt að segja annað en svo
virðist, sem draga eigi hana á
langinn alt sem hægt er. Mr.
Ralston, lögfræðingur stjórnar-
innar, tilkynfi s. 1. föstudag, að
hann mundi kalla sjö vitni ennþá
fyrir rannsóknarnefndina. Vitni
þessi eru iðaðarmenn, í Canada
og Bandaríkjunum, sem ekkert
virðast við málið riðnir. Það
eina sem þeir gætu upplýst um
væri hvað þeir teldu sanngjamt
verð á byssusmíðinni. Formað-
ur rannsóknarnefndar, Davidson
dómari, telur ekki þörf á að
lengja rannsólminu n;cð þessú og
meðj því gæti hún orðið óendan-
lej* því vitni mætti þá fleiri
kalla. Plaxton, eitt aðal vitn-
anna, var nýlega ámint við ,yfir-
heyrsluna fyrir tíma-eyðslu.
Lindbergh kallaður
illum nöfnum
f ræðu sem V. Molotoff, ráðs-
forseti (Chairman of the Coun-
cil of People’s Commissars) hélt
s. 1. sunnudagskvöld í Moskva,
kallaði hann Charles Lindbergh
ofursta “þýlundaðan spæjara.”
Það var við hátíðahöldin á
Rússlandi út af 21 árs afmæli
byltingarinnar, sem Molotoff
hélt þessa ræðu. Hann mintist
oftar en einu sinni á Lindbergh
og dró athygli að því að auð-
valdsstefnu löndin væru að senda
spæjara til Rúslands.
Lindbergh fór nýlega bæði til
Rússlands og Þýzkalands og at-
hugaði lofther beggja þjóðanna.
Þegar hann kom heim til Eng-
lands, var haft eftir honum, að
hann hefði gert lítið úr her
Rússa.
í sambandi við þá frétt virð-
ist þó ein'hverju ruglað saman.
Hann átti að hafa vikið orðum
að þessu í veizluboði hjá Mrs.
Astor, en hún var um þær mund-
Á þýzka loftherinn á hann að
hafa lokið lofsorði; þar var hon-
um veitt orða.
Út á áhöld rússneska lofthers-
ins er ekki sagt að hann hafi
neitt sett, en taldi herliðið ekki
hafa neinum afbragðsmönnum
á að skipa.
En 10. okt. undirskrifuðu 11
rússneskir flugmenn kæru á
Lindbergh er í því var fólgin að
'hann hefði gert lítið úr fulgher
Rússa til þess að gefa Neville
Chamberlain forsætisráðherra á-
tyllu til að gera Munich-friðar-
samninginn í stað þess að
vernda Tékkóslóvakíu.
Kæra þessi var birt í blaðinu
Pravda, jnálgagni kommúnista-
flokksins og var hann um leið
kallaður bæði “vitgrannur lyg-
ari” og “þjónn og smjaðrari
þýzks fasisma.”
Yestur-Canada
fullvalda ríki
Blaðið Regina Leader-Post
reyndi s. I. viku að komast að
niðurstöðu um hverrar skoðunar
íbúar Saskatchewan-fylkis væru
um að Vestur-Canada heimtaði
aðskilnað frá Austur-Canada og
stjórnaði sér sjálft undir um-
sjón Breta. éendi blaðið lesend-
um ,sínum atkvæðamiða og bað
þá að merkja þá samkvæmt
skoðun þeirra á þessu máli. Á
1607 miðum var atkvæði greitt
með aðskilnaði, en á 1629 mið-
um á móti; aðskilnaðarmenn
voru því aðeins 22 atkvæði í
minni hluta. Á 389 miðum var
svarið það, að málið skyldi frek-
ar íhugað.
Ástæðan fyrir að blaðið reyndi
þetta var sú, að á ársfundi
bændafélagsins í fylkiun (U. F.
S.) var nýlega samþykt tillaga
um að fela framkvæmdarstjórn
félagsins að íhuga málið um að
Vestur-Canada yrði sjálfstætt-
innan Bretaveldis á sama hátt
og aðrar sjálfstjórnar nýlendur
þess. Eftir nokkrar umræður
með og móti tillögunni, var hún
samþykt.
Forsætisráðherra Saskatchew-
an-fylkis kveður þá þrátt fyrir
þetta vera í miklum meiri hluta,
sem sameiningu fylgi enn á það
m’un litið, sem viðsmjör meira en
nokkuð annað.
Á ársfundi bændaflokksins í
Manitoba (U. F. M.) í Brandon
nýverið, var samþykt tillaga um
að vinna að sameiningu cana-
disku þjóðarinnar eða því að
allir yrðu eitt. Yfirvalda-at-
hugsemdir þurfti engar við það
að gera.
Bóka-vika
Fyrir 16 árum stofnuðu rit-
höfundar í þessu landi félag
með sér, með það verkefni fyrir
augum, að vekja eftirtekt á cana-
diskum bókmentum. Þetta fé-
lag hefir verið starfandi frá
byrjun og hefir komið því til
leiðar, að ein vika er sérstaklega
helguð canadiskum bókmentum,
að því leyti að athygli er dregin
að þeim með greinum og erind-
um í blöðum og skólum. Og svo
hafa auðvitað 1 bókaverzlanir
einnig stutt þetta mál með því
að auglýsa canadiskar bækur scr-
staklega þessa sömu viku. Enn-
fremur eru verðlaun veitt árlega
(The Governor-General’s award)
fyrir ,beztu ritverlcin. sem út
hafa komið á árinu, skáldsögur,
kvæði eða fræðirit.
Fyrir árið 1937, var því lýst
yfir s. 1. mánudag af rithöf-
undafélaginu í Canada, hverjir
verðlaunin hefðu hlotið. Fyrir
kvæðagerð hlaut Dr. F. J. Pratt
þau og heitir verk hans: Fable
of the Goads. En fyrir beztu
skáldsöguna hlaut íslenzka
skáldkonan, Mrs. Laura Salver-
son verðlaunin. “The Dark
Weaver” heitir sagan, sem henni
hlotnast heiðurinn fyrir. Stephen
Leacock voru og úthlutuð verð-
laun fyrir greinar. hans: “My
Discovery of the West”, er birt-
ust í blaðinu Tribune í Winnipeg
áður en þær voru gefnar út í bók.
Refum og mínkum stolið
Af bónda er S. E. Baldwin
heitir og sem býr í grend við
Starbuck, Man., var s. 1. sunnu-
dag stolið 27 mínkum. Þrem
dögum áður hafði 117 refum
verði rænt á búi hans.
Mr. Baldwin hefir s. 1. 10 ár
verið að koma upp þessu loð-
dýra-búi og það hefir kostað
hann nálægt $10,000. Sumir
refanna voru silfurrefir og dýrir.
Mínkarnir voru um $40 virði
hver.
Lögreglan er að reyna að hafa
upp á þjófunum og hefir þegar
tvo eða þrjá menn í varðhaldi
grunaða um glæpinn.
Dýrin voru í stíu um einn
fjórða úr mílu frá íbúðarhúsinu.
Þegar að var gætt á sunnudags-
morguninn, höfðu hurðir verið
bortnar og aðeins einn mínkur
hlaupandi um úti fyrir girðing-
unum. Blóðpollar voru inni svo
útlit er fyrir að skepnurnar hafi
verið drepnar.
Doktorsefni við Guð-
fræðideild Háskólans
Séra Eiríkur Albertsson á
Hesti í Borgarfirði, hefir sent
Háskólanum mikið rit um Mag-
nús Eiríksson guðfræðing, sem
mikill, styr stóð um á þeirri tíð,
sem hann var uppi, en hann and-
aðist í Kaupmannahöfn árið
í 1881. Hefir guðfræðideild Há-
skólans talið ritið maklegt til
doktorsnafnbótar, og mun dok-
torsvörnin fara fram um ára-
mótin.
Séra Eiríkur Albertsson er
fyrsti guðfræðingur hér á landi,
sem ver slíka doktorsritgerð við
guðfræðideild Háskólans. Hefir
hann unnið að þessu verki í mörg
ár í tómstundum sínum, en á-
rangurinn liggur nú fyrir og er
talinn með ágætum.
i Magnús Eiríksson fór ungur
jtil Kaupmannasafnar og lagði
stund á guðfræði við háskólann
þar og lauk prófi í þeirri grein
árið 1937. Var hann svo frjáls-
lyndur í trúarskoðunum, að
hann samþýddist lítt þeirrar tíð-
ar guðfræðinga, einkum í Dan-
mörku. Magnús samdi ýms rit
um guðfræðileg efni og leitaðist
við að sanna að kenningar nýja-
testamentisins væru að ýmsu
leyti úr lagi færðar frá því, sem
upphaflega hafði verið, og hvatti
til fullrar gagnrýni í því efni.
Hlaut hann mikla viðurkenningu
fyrir rit sín í Þýzkalandi og við-
ar, en auðgaðist ekki á þeim að
sama skapi, enda var hann blá-
snauður maður alla æfi, en hafði
ofan af fyrir sér með kenslu og
annari íhlaupavinnu.
Matthías Jochumsson hefir
getið Magnúsar í æfisögu sinni,
en hann kyntist Magnúsi á Hafn-
arárum sínum. Er ekki ólíklegt,
að Magnús hafi haft allmikil á-
hrif á Matthías, sem mun hafa
hneigst að kenningum hans að
ýmsu leyti, enda hefir Matthías
þótt mikið til hans koma, sök-
um þekkingar hans og dirfsku.
Þótt Magnús hlyti aldrei sér-
staka viðurkenningu hér á landi,
meðal hann lifði, hefir aukið
frjálslyndi í trúarefnum stuðlað
að aukinni viðurkenningu honum
til handa meðal guðfræðinga.
Bandaríkjamenn, Pólverjar
og fleiri þjóðir kynna
sér reynslu Svía
Roosevelt Bandaríkjaforseti
sendi nefnd manna til Svíþjóðar
í sumar til þess að kynna sér
sambúð atvinnurekenda og
verkalýðsins. Voru nefndar-
menn níu og allir tilnefndir af
Roosevelt persónulega. Hann
lagði svo fyrir, að nefndin skyldi
fara til Svíþjóðar og Bretlands
þeirra erinda, sem fyr var getið.
Tveir nefndarmanna vpru kon-
ur. Nefndin átti viðræður við
utanríkismálaráðherra, f j á r-
mála- og félagsmálaráðherra
landsins, stjórn atvinnurekenda-
sambandsins og stjórn verklýðs-
félagasambandsins, f u 111 r ú a
helstu iðngreina, stjórn sam-
vinnufélaganna og sáttasemjara
hins opinbera í vinnudeilum. —
Lengdi nefndin dvöl sína í Sví-
þjóð um nokkura daga, til þess
að geta aflað sér sem bestrar
fræðslu.
Fimm hundruð verkfræðingar
og iðjuhöldar frá Póllandi komu
til Svíþjóðar í sumar og voru
verkfræðingarnir allir meðlimir
í verkfræðingafélagi Póllands,
að undanteknum allstórum hópi
verkfræðinga frá Tékkóslóvakíu,
en Verkfræðingafélag Tékkósló-
vakíu hefir nána samvinnu við
verkfræðingafélagið pólska. —
— Heimsóttu verkfræðingarnir
mörg rafórkuver og verksmiðjur
í Svíþjóð. Sérfræðinganefndir
frá Nýja Suður-Wales í Ástralíu
hafa einnig komið til Svíþjóðar í
sumar til þess að kynna sér
vatnsvirkj unarframkvæmdir í
Svíþjóð. Voru þeir sendir til
Svíþjóðar af ríkisstjórninni í
Ástralíu, en hún hefir stórfeld
vatnsvirkjunar- og vatnsveituá-
form á prjónunum.—Vísir.
ÍSLENZKT ÚTVARP
1. DES. 1938
1. Inr.gangsorð: Séra Valdimar
J. Eylands.
2. Kórsöngur: Karlakór fslend-
inga í Winnipeg. Mr. Ragn-
ar H. Ragnar, söngstjóri,
Mr. Gunnar Erlendsson,
píanist, Mr. Hafsteinn Jón-
asson, sólóisti, Mr,- Lárus
Melsted, sólóisti.
3. Ávarp: Dr. Rögnvaldúr Pét-
ursson.
4. Ávarp: Dr. Brandur J. Brand-
son.
5. Einsöngur: Mrs. Sigríður 01-
son, Miss Snjólaug Sigurd-
son, accompanisti.
6. Kvæði: Mr. Einar P. Jónsson.
7. Ávarp: Mr. Grettir Leo Jó-
hannson.
8. Kórsöngur: Karlakór íslend-
inga í Winnipeg.
Eftirfarandi útvarpsstöðvar
munu flytja ofangreint prógram
1. des. frá kl. 17.00 til kl. 17.30,
Cehtral Standard Time„’
CJRM, Regina, Sask. 540 kilo-
cycles, Long Wave (kl. 4—
4.30 e. h.)
CJRC, Winnipeg, Man., 630 kilo-
cycles, long wave.
CJGX, Yorkton, Sask., 1390 kilo-
cycles, long wave, (kl. 4—
4.30 e. h.) %
CJRO, Winnipeg, Man. 6150 kilo-
cycles, short wave.
CJRX, Winnipeg, Man., 11270
kilocycles, short wave.
BJóRSTOFUBANN
í BIFRÖST
Hinn 18. þessa mánaðar greiða
kjósendur Bifrastar atkvæði um
það hvort hinum tveimur bjór-
stofum, sem nú eru starfandi í
sveitinni skuli lokað eða ekki. —
Þegar undirskriftunum á bæna-
skrána þessu viðvíkjandi var
safnað, kyntist eg nokkuð áliti
almennings á þessu efni. Ein
aðal mótbáran gegn þessu bjór-
banni var sú að væri bjórstofun-
um lokað, mundi ólögleg vínsala
aukast í bygðinni. Það mætti at-
huga margar hliðar á þessu máli,
en þetta er það atriði, sem mig
langaði til að benda á, hvort
bann þettá mundi auka ólöglega
vínsölu í sveitinni eða ekki.
Samskonar bannlög og þessi
hafa verið gerð í 48 sveitum
í Manitoba fylkinu. Af þessum
48 sveitum hafa aðeins fimm
afnumið bannið, svo að nú eru
það 43 sveitir, sem leyfa ekki
gistihúsum að selja bjór. Flestar
þær sveitir sem hafa bann þetta
eru í suðurhluta fylkisins við
Bandaríkja landamærin en sum-
ar liggja að Saskatchewan-fylk-
inu. -í norðurhluta fylkisins
Sw'an River, og að austan Roland
sveitin.
í skýrslu sinni 1936 um sölu
og eftirlit áfengis í Manitoba,
segir Mr. Baillie yfirumsjónar-
maður, þetta: “Vestur og suður
dómshéruðin og suðurhluti
dómshéraðanna í miðju fylkinu
eru altaf mjög laus við ólöglega
áfengissölu”. Þessi ummæli eru
mjög eftirtektaverð vegna þess
að ef vér athugum legu þessara
bannsveita fylkisins á kortinu,
sézt að þeer eru í dómshéruðum
þeim, sem eftirlitsmaðurinn seg-
ir að séu mjög lausar við sölu
ólöglegs áfengis. í vestur dóms-
héraðinu eru t.‘ d. aðeins tvær
sveitir, sem ekki hafa bjórsölu
bann. Að mínu áliti ætti þetta
að sýna fram á að bjórsalan í
sveitunum er ekki til að fyrir-
byggja ólöglega vínsölu eða sölu
á heimabrugguðu áfengi.
Það mætti kannske segja að
þær sveitir, sem hafa verið
nefndar, ^ hafi aðra aðstöðu og
aðra þjóðflokka skipun en Bif-
röst. En það mætti benda á það,
að þjóðflokka skipunin í Bifröst
sveitinni er samkvæmt þjóðhags-
skýrslunni þannig:
íslendingar ........ 2,375
Pólverjar ............ 745
Ukraníumenn .......... 619
Breskir............... 203
Þjóðverjar ............ 85
Ungverjar ............. 57
og menn af ýmsum öðrum þjóð-
um, sem gera fólkstöluna alls
4.183.
Meira en helmingur íbúa sveit-
arinnar eru íslendingar, sem
ætíð hafa fengið orð fyrir að vera
löghlýðið fólk. Þessvegna ætt-
um vér ekki að þurfa að óttast
það, að sá hlutinn sem af ís-
lenzku bergi er brotinn hlýði
lögunum ver en fólk í öðrum
sveitum hér í fylkinu, þar sem
bann er. Sá misskilningur ríkir
líka víða í sveitinni, að ef þetta
bann komist á, þá megi menn
ekki kaupa áfengi af stjórninni
eins og nú má, hafi menn leyfi
til þess, en það er algerlega
rangt. Hver maður má panta eða
kaupa og taka heim með sér,
hafi hann keypt sér leyfi til þess,
alt það áfengi sem lögin heimila
honum nú, þótt bjórstofunum
verði lokað.
E. J. M.