Heimskringla - 09.11.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 9. NÓV. 1938
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
mikið verk að ræða. Ef gefa á
út bréfin og alt hið helzta, sem
eftir Stephan liggur í óbundnu
máli, mun það eflaust nema a.
m. k. 60 örkum þéttprentuðum.
Af ýmsum ástæðum kemur I.
bindið út í 2 heftum og kemur
síðara heftið næsta ár, um 20
arkir alls. Verður þá útgáfan
alls a. m. k. 3 slík bindi. Nauð-
synlegustu skýringar fylgja
hverju bindi fyrir sig. Bréfin
eru prentuð í tímaröð. Á þann
hátt fæst einna gleggst yfirlit
um æfi skáldsins og viðfangs-
efni frá ári til árs. Hér er hvergi
felt úr, þar sem bréfin hafa
varðveizt heil. Það þótti ekki
hlýða að taka fyrir munninn á
slíkum manni, þótt á stöku stað
sé kveðið allþétt að orði um
menn og málefni. Þarf engan að
undra það, né er ástæða til að
hneykslast á slíku.
Óþarft er að eyða orðum að
því, hvílíkur fengur það er ís-
lenzkri bókmenta- og menning-
arsögu báðum megin hafsins að
bréf þessi eru prentuð. Hitt er
þó ekki minna um vert, að hér
kynnast íslendingar betur en
auðið væri með nokkrum hætti
öðrum einhverjum heilsteypt-
asta manni og sterkasta anda,
sem þjóðin hefir nokkru sinni
átt. — Síðan Jón Sigurðsson leið
höfum við ekki eignast mann,
sem jafnvel sé til þess fallinn að
verða þjóðinni fyrirmynd. Svo
ótvíræðir voru mannkostir hans,
svo glæsilegar gáfur hans, svo
flekkjaust líf hans.
SÝNISHORN ÚRBRÉFUM
ST. G. ST.
(Bréf og ritgerðir bls. 79.)
Tindastóll, Alta.,
4. jan. 1899
J. Magnús Bjarnason.
Gleðilegt ár, Magnús minn, og
kæra þökk fyrir langt og gott
bréf í ágúst, árið sem leið. Eg
veit, þú hefir nú verið hættur
að eiga von á mér fyrr en um
aldamótin, því þá fara allir heim
nema eg, svo ekki ætti skvaldrið
að glepja fyrir. Já, þú hefir nú
víst heyrt það um Búrbóna-
kóngana, að þeir lærðu aldrei
neitt, en gleymdu heldur engu,
sem þeir höfðu lært. Kónga-
blóðið í mér er nú eflaust þunt,
kannske frá Hrærek kóng á
Kálfsskinni, eða einhverjum
jafnaldra hans — en aldrei læri
eg að standa í skilum með bréf,
en svo gleymi eg heldur aldrei,
að eg sé í botnlausum bréfa-
skuldum, því samvizkan bítur
mig altaf í hælinn.
Eg ætlaði að skrifa þér um
jólin, eins ög í fyrra,' en það
strandaði á mat og fylleríi, þó
Páll postuli álíti það “utan
múra” í guðsríki; en Leifur okk-
ar hafði þá ekki fundið Vestur-
heim, né Sigurður Jósúa Al-
berta-nýlenduna, svo Páll gat
ekki vitað, hve stórt ríkið var.
Þá átti gamlárskveld eða nýárið
að verða afturhvarfsstundin, en
gamlársdag sagaði eg eldivið,
hirti 40 stórgripi og keyrði 8
mílur yfir óbygðir til æskufélaga
míns, sem hafði fengið þá grillu,
að eg yrði endilega að éta og
drekka með sér það kveld. Fyrir
dag gekk eg heim, hálfsyfjaður,
lúinn og einn míns liðs, eins og
gamla árið. í birtingu stóðum
við þrír saman á fellsbrúninni
fyrir ofan dalinn hérna, nýárs-
morguninn, brunanæðingurinn
og eg, og áttum eftir 4 mílur
heim til mín. Við reyndum
okkur niður hlíðina, en þeir urðu
svo langt á undan, því þegar eg
kom heim, sat nýársmorgunn
undir vesturveggnum á húsinu
mínu, bláleitur í framan og hálf-
skjálfandi. Hann var kominn
fyrir góðri stund og búinn að
ráfa kringum húsið. Og bruna-
næðingurinn, hann var búinn að
snuðra upp hverja smugu á hús-
inu, við dyrastafinn og glugga-
trén, kominn inn í hvert her-
bergi, upp í rúmið mitt og inn á
milli rekkjuvoðanna, sem voru
»
svo kaldar, eins og hann hefði
legið við þær alla nóttina. Þá
var enginn tími til að skrifa þér,
Magnús, eg þurfti að saga við í
ofninn minn.
Hvað á annars að skrifa ? Mér
finst eg hafi engan skáldskap
heyrt né lesið nýlega, engra and- j
legra hreyfinga orðið var í bóka-,
heiminum, en um annað vil eg
varla tala við þig. En allar góð- j
ar bækur liggja líka langt frá j
mér nú, og lestrartíminn altaf að
styttast. Eg er að verða hroða-
lega aftur úr, hálffjaraður uppi.
Svo er eg kannske að eldast, og
j“missa bragðið”, svo eg finni
ekki saltkeiminn að hlutunum.
Ensku skáldin, sem nú eru uppi,
eru öll agnarsmá og leiðinleg,
livað sem menn tauta. Caine
ritar biblíusögur í rómanformi
, og tyggur sjálfan sig upp. Stev-
| enson er hvorki skáld né lista-
maður, en hann kann að segja
fólki lygasögu, eins og glaðlynd-
ur drabbari. Hawkins er lang-
afi, sem altaf stagast á mönn-
um og dýrum, sem voru honum
samtíða í æsku hans, svo miklu
betri og meiri en þau, sem nú
eru til, svo jafnvel ættingjar
hans vita, að hann er bara karl
á raupsaldri, með öll einkenni
afturfarar-bernskunnar. Kipling
(er einungis enskur ferðalangur,
sem kann mörg orð í mállýzkum
1 ýmsra hálfviltra manna, en það
eru samt einhverjin hressandi
slagir í kvæðunum hans, eins og
ruggið á góðum seglbát. Hardy
er beztur, hann getur setið hjá
manni úti í skrugguveðri og
gengið inn í hjartað að luktum
dyrum, ort út af almennum, dag-
legum viðburðum. V'instri hönd
Dodsons eftir Watson (McLar-
en) er ágæt smásaga, ekki há-
fleyg né íþróttasmíð, en þetta
hérna hitt — sem þú hefir mikið
af og mun gera þig að beztu
skáldi — þetta innilega, þýða og
góðmannlega, sem ekki er til-
finningin ein, heldur “upplag”
mannsins sjálfs — lofaðu mér að
skíra það bráðabirgðaskírn og
kalla það “skáldskap hjartans”.
Það er víst annað eins og sú
saga, sem höf. nærri lét hemp-
una fyrir.
Nýlega las eg Hans frá fslandi
eftir Victor Hugo, sem sumir
telja andakonung (genius) nítj-
ándu aldarinnar, og sem er auð-
vitað víða skáldakonunglegur í
Hinir voluðu. En Hans frá fs-
landi er svo hörmuleg bók frá
hverri hlið sem er, að það er
blind hending,<ef nokkuð er þar
rétt og satt, ekki einu sinni ridd-
arasögublærinn sjálfur, því
Hugo eyðilagði hann æfinlega
fyrir sér með heimspeki-inn-
skotum og fræðikáki, þó hann
væri “rómantisti”.
Fjöld hefi eg farið,
Flest hefi eg séð.
Að þernur hefðu hökuskegg
Eg hefði lagt í veð.
Eða eitthvað álíkt, segir í enska
þjóðkvæðinu, að kokkálaði bónd-
inn hafi ort, þegar hann kom
að riddaranum í rúminu sínu
og kerling hans var að reyna að
innprenta honum, að þetta væri
þerna, sem “mamma” hefði
sent sér. Svipað segi eg við
Hugo, þegar hann fer að segja
mér norræna sögu. Eftir hverju
íslenzku man eg nú helzt? —
Haustkvæði eítir Kristinn í
“Lögbergi” ætla eg eitt með hans
jafn-beztu kvæðum. Viðlíking-
ar góðar flestar, enginn remb-
ingur til að komast merkilega
að orði, sem verður svo að lúa-
legum gloppum. Hátturinn
einn minti á einkenni Hafsteins.
Eg veit þér finst eg nú smp^
smuglegur að gefa í skyn, að
slíkt geri meira til en þó við
rituðum báðir kvæði okkar á
jafnstórt pappírsark. Þó und-
arlegt sé, trúi eg því samt. Það
er undarlegt, hve fljótt áhrif,
jafnvel góðs kvæðis, deyfast, ef
það minnir mann einhvern veg-
inn á annað, sem manni þykir
betra. Sumir hættir eru sam-
eign allra, svo sem hringhend-
ur, sumir eru næstum eign ein-
stakra manna og eru sárvara-
samir, nema maður geti siglt
eigandann af sér á betur gerðu
kvæði. Því segi eg þetta um
kvæði Kristins. “Valið” hefi eg
ekki séð. “Kuðunginn” hans
Alb. Jónssonar í jóla-Lögbergi
byrjaði eg að lesa, en varð að
hætta í það sinn, mér fanst
hann vera að verða svo guð-
ræknisvæminn; kannske hann
batni, ef eg kemst einhvern-
tíma ofan í botninn. Þetta er
víst öll “vestrænan”, sem komið
hefir, síðan eg fann þig seinast.
Austan að þá. Eg hefi lesið
“Grettisljóð”. Það eru ágætar
brýr í þeim, en sundurlaus eru
þau og flekkótt. Kvæðið um við-
ureign Grettis og Gláms er ljóm-
andi og mun standa þó annað
fyrnist, eins og ræktuðu túnin á
bæjunum heima, sem lagst hafa
í auðn. “Völuspáin” er smekk-
leysa, stór og framúrskarandi,
af því á undan er gengið kvæði
sama efnis, en náttúrlega og
sannara og sögunni samkvæm-
ara, þó hún segi ekki viðburð-
inn. Sem sé, samtal foreldranna
um forlög Grettis er eðlilegt,
skáldlegt, nokkurs konar inn-
gangur, sem bendir til þess, sem
verða skal seinna í sögunni. —
Völuspáin er útúrdúr. Annars
hefir Matthíasi ekki tekist að
finna skáldlegan þráð í Grettis
sögu, en söguþráðinn hefir hann
náttúrlega kubbað, svo kvæðin
eru sundurlausir liðir, en engin
heild. Alt háns “theologium”
um heiðni og kristni, sem tog-
ast á um skap Grettis, er mis-
skilið sálarfræði-klastur. Grettir
var blátt fram heiðið afarmenni
að afli og viti og hefði aldrei
reynt að vinna Glám með föstum
og bænahaldi. Hin ‘“dramatíska”
þungamiðja sögunnar er, þegar
hann sækir eldinn í skála Þórisr
sona og brennir þá óviljandi.
Hetjan leggur sig í hættu til
að frelsa mannhrök úr voða;
vitmanninn, sem þekkir mann-
lífið, órar fyrir afleiðingunum,
en framgirnin og drenglundin
vinna hann til þess. Eftir það
er gæfu Grettis lokið. Það er
gamla sagan, ómenska margra
smámenna vinnur sigur á gæfu
eins mikils manns. Grettis saga
er skemd með því að yrkja inn í
hana helgisögur og þjóðkvæða-
æfintýri, eins og Matthías gerir.
Enn hefi eg ekki séð kver
Einars Benediktssonar, en eg
hefi áður séð margt, sem í því
er. Eg held mikið upp á ljóð
Einars, t. d. Ásbyrgi, sem er
eitt með einkennilegustu nátt-
úrulýsingum, sem eg hefi séð.
Sagan hans “Valshreiðrið” er nú
ekki eftir mínu höfði. Fyrst er
efnið gamalt stagl, sem maður
er orðinn leiður á, hégóma-
gjarna, hjartalausa unnustan,
sem fleygir glófa sínum í ljóna-
krána til að beita valdi sínu yfir
riddaranum sínum og láta hann
sækja hann og hætta sjálfum
sér. Afleiðingin af því er líka
eins og hjá Einari og hvergi
man eg eftir einkennilegum
orðalýsingum í sögunni, sem Ein-
ari lætur þó svo vel. En sögu
las eg í “Dagskrá”, í flokk “Úr
dýralífinu”. Hún er nefnd “Móri”
og er um forustusauð. Hún var
höfundarlaus, en eg eigna Ein-
ari hana. Sú saga var ljómandi,
frásögnin svo einföld og átakan-
leg, þar sem heill heimur af
hugsunum opnast lesaranum,
bak við efnið og orðin, líkt og
hjá Turgenjeff, Kielland og
Gesti okkar Pálssyni, sem segja
söguna bezt að mínu skapi, þó eg
eigi fleiri uppáhöld, svo sem
Dickens, Eliot og Zola, — þegar
hann er ekki altaf að hella úr
hrákadallinum framan í mig.
Ekki máttu sleppa við hann
Gvend minn á Sandi, þó þér finn-
ist hann gera gönuskeið og stíga
stórum. Hann á það, sem ís-
lenzk skáld (að fráskildum Agli
Skallagrímssyni) eru of fátæk
af, skáldlegum orðtökum og lík-
ingum, þessa vorfrjóvu hugsun,
sem skreytir alt litum og lögun-
um. Svo eru flest kvæðin hans.
Auðvitað hefir hann til að tala
sóðalega, en trú mér til, hann er
sá eini af allra-yngstu skáldun-
um heima, sem enn hefir borið
á, sem nokkurt andlegt tak er í.
Já, Magnús minn, ef bókin
þín kemur út, skal eg viljugur
segja það gott um hana, sem eg
hefi vit á. En er það til nokkurs
sem stuðningur til álits? Eg ef-
ast sem sé um, að nafn mitt geri
eins dropa hækkun á fjöruborði
almenningsálitsins. Alþýða bygg-
ir áiit sitt á mannanöfnum, en
ekki andlegu atgervi þeirra, og
eg held helst hún kannist varla
við nafn mitt og andlegt at-
gervi á eg varla nóg í eitt lítið
sendibréf. Nýlega skrifaði eg
Jóni Ólafssyni og bað hann að
geta þín að góðu, ef þú kæmir
út. Hvað sem öðru líður, er Jón
enn eitt með stærri ríkjunum í
okkar litla íslenzka bókaheimi,
og hlýlegt orð frá honum er
mikils virði. Við Jón erum nú
hálfgerðir mátar og “þúumst”
eins og drykkjubræður. Svo er
hann hálfgerður skírnarbróðir
minn, eg meina síðan farið var
að gefa mér nafnið “skáld”, en
við höfum aldrei hitzt, svo eg
kalla það hálfgert og býst við
það standa svo þangað til árið
eftir upprisuna. Þorsteini Er-
lingssyni skrifaði eg líka, mint-
ist ögn á þig og þakkaði honum
fyrir það, sem hann sagði um
kvæðið þitt í “Bjarka”. Mér datt
í hug, það vekti hann til að
segja meira seinna.
Þú spyrð, hvort þú eigir að
halda áfram með sögu. Fyrir
alla muni, Já, ef þú mögulega
getur og annað hugðnæmara
efni hefir ekki komist “upp á
milli”. Skálddísin er ósveigjan-
leg örlaganorn og öfundsjúk eins
og Jehova. Það er um að gera
að sitja og standa eins og hún
vill, þ. e. a. s. yrkja aldrei utan
við sig. “Helvítis konuríki er
þetta” sagði karlinn, þegar kerl-
ingin hans hengdi á hann grút-
arlampann, svo hún sæi til hans,
þegar hann gekk í myrkrinu með
vinnukonunni út í fjósið. Svo
er hitt, maður verður að vera
ósérplæginn eins og haustið, sem
sáir legíónum frækorna þar sem
ekki nema eitt nær að frjóvgast.
Fyrir hverja eina línu, sem lifir
mann fara líklega þúsund í rusla-
kistuna.
Lestu 1 málið, ef þú annars
getur lesið nokkuð. Reiðstu mér
ekki, en kendu í brjóst um mig,
sem ýmist skrifa með gleraugum
eða gleraugnalaust, milli hey-
gjafa og brynninga. — Og vertu
svo blessaður og sæll.
Stephan G. Stephansson
BYGGRÆKTUN
Að gera byggræktun sem arð-
samasta fyrir bændur í Manitoba
er mál sem skilið á almennan
stuðning fylkisbúa.
Á liðnum árum hefir bygg-
ræktin borið kornræktarbændum
lítinn arð, í Vesturlandinu — og
engan í samanburði við það sem
hún hefir veitt bændum í óðrum
löndum. Engum er hægt um
þetta að kenna í sjálfu sér nema
þá því að þessu hefir ekki verið
sá gaumur gefinn sem skyldi. —
|Jafnvel bændurnir sjálfir eiga
ekki sök á þessu því þeir hafa
iávalt litið á bygg uppskeruna
■sem ábata litla.
Eftir skýrslu sem er nýkomin
út frá “Byggræktamefnd rikis-
ins” sýnir það sig greinilega að
meiri rækt þarf aö leggja við að
velja útsæði er: vevið hefir ef
þessi kornrækt á að borga sig.
Aðeins 26% af allri bygg upp-
skeru í Manitoba er talið fyrsta
flokks og hreinræktuð en 74% er
af ýmiskonar blönduðum tegund-
um, og 22% algerlega ónothæft
til ölgerðar.
Eftir ítarlega rannsókn á þess-
um efnum, var sjóður stofnaður
af ölgerðar-húsunum Shea-
Drewry, í því augnamiðj að koma
á umbótum í þessari grein korn-
ræktarinnar og bæta markaðinn
svo til hagsbóta horfi.
Það er ráðgert á hverju ári,
að styrkja um 1,000 bændur til
útsæðiskaupa, ofan í sem svarar
10 ekrur, af hreinræktuðu byg-
gi, sem svo gæfu af sér nægilega
mikið til útsæðis, ofan í alt land-
ið á næstkomandi ári. Er svo á-
ætlað að með þessu móti mætti
tvöfalda bæði verðið og uppsker-
una af hverri ekru við það sem
nú er.
Sheas-Drewry félagið gerir
bændum auðvelt að ná í þetta út-
sæði, og umlíðun um borgun ef
þess er þörf, fram yfir uppsker-
utíma.
Eftirlit með sjóðnum er falið
“The Manitoba Barley Improve-
ment Committee” og skipa
þá nefnd: próf. J. T. Harrison,
er heyrir til “Byggræktarnefnd
ríkisins”, og er hann forseti.
Skrifari er N. C. Mackay, Ex-
tension Service, Manitoba De-
partment of Agriculture. Aðrir
nefndarmenn eru:
A. T. Elders, J. E. Blakeman,
Arthur Sullivan, L. F. McCarthy
og D. S. Kaufman.
Þér *em notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgðtr: Henry Ave. Eait
Sími 95 551—95 552
Skrtfstofa: (
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Nefndin hefir ákveðið að
skifta útsæðinu niður á viss hér-
uð árlega, unz til allra sveita er
náð í fylkinu. Hin árlega skift-
ing er sem hér segir: ■
1938— Swan River dalurinn og
Dauphin-Roblin sveitahér-
aðið.
1939— Portage la Prairie hérað-
ið.
1940— Héruðin vpstan við Rid-
ing Mountain.
1941— Suður Manitoba.
1942— Rauðárdalurinn.
Bændum er ráðlagt, er óska
að bæta þessa uppskerutegurd
sína í ár, að senda sem allra
fyrst beiðni sína um útsæði til
eftirfylgjandi manna og staða:
J. C. Forbes, Agricultural repre-
sentative, Swan River.
J. H. Connor, Agricultural repre-
sentative, Dauphin.
Dominion Department of Agri-
culture, 730 Dominion Pub-
lic Bldg., Winnipeg.
Extensinn Service, Department
of Agriculture, Winnipeg.
Þetta er einlæg viðleitni til að
bæta byggtegundirnar svo að
þær verði nothæfar til ölgerðar,
en fyrir það bygg er ávalt góður
markaður, við hæzta verði.
Að sjóður þessi beri árangur
til framfara jí þessari grein, eins
og honum er ætlað að gera, má
ráða af því hverjir yfir hann
eru settir, eins og t. d. John T.
Boyd, ráðsmaður Shea’s Winni*
peg ölgerðarhússins og L. F. Mc-
Carthy, formaður Drewrys IAd.
Hún: Ansi er gaman að frétta
það, að þú fáir hlutverk í næsta
leikriti. Talarðu mikið?
Hann: Eiginlega ekkert nema
“já” einstöku sinnum. Eg leik
eiginmann.
* * *
— Hvað finst þér best til þess
að hreinsa borðbúnaðinn ?
— Eg hefi reynt óteljandi að-
^ferðir, en eg held að maðurinn
minn sé bestur.
ÁST
Sem ilmur a£ sumarsins angandi
rósum,
er ölvast við dagganna blikandi
vín.
Sem birta frá þúsund logandi
ljósum,
hún leikur um hjarta mitt, ástin
þín.
Hún kom eins og draumur í
dimmunnar veldi,
eins og dagsbirta á gluggann við
morgunsins ris.
Eins og rökkursins dísir á kyr-
látu kveldi,
sem kveikja á himninum tindr-
andi blys.
Hvern einasta dag j sál minni
hún syngur,
og svefninn hún fyllir með von-
anna glit.
Hún er eins og greyptur og gull-
inn hringur,
eins og gjafmildir tónar í and-
varans þyt.
ólafur Jóh. Sigurðsson
—Lesb. Mbl.
Kaupið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
SELECT BEER
XXX STOCK ALE
Phone 96 361
This advertlsment is not inserted hy the Govemment Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements made as to quality o/ products advertised.