Heimskringla - 16.11.1938, Page 5
WINNIPEG, 16. NÓV. 1938
HEIMSK.RINGLA
5. SÍÐA
á athyglisgáfu hins snarvilta
manns,” ef gesturinn á ekki að
þurfa að endurtaka þessi óum-
ræðilega ömurlegu hugtök: —
“Hér er ekkert. Hér hefir aldrei
verið neitt.”
S. E. Björnson
JóLA-MERKI
Eftir E. L. Ross, M.D.
Medical Superintendant, Sana-
torium Board of Manitoba
Heilbrigðisástandið var bág-
borið í þessu fylki fyrir 50 ár-
um. Það er ekki sízt með það
fyrir augum, sem vér ættum nú,
þegar við kaupum jólamerkin á
árinu 1938, að gera okkur ræki-
lega grein fyrir hinum miklu
umbótum, sem orðið hafa á heil-
briðisástandinu nú. Fyrir sex-
tíu árum vissu menn ekki einu
sinni um að berklaveiki væri
smitandi. Þó gerillinn, sem sýk-
inni olli, væri uppgötvaður '1882,
leið langur tími áður en menn
gerðu sér verulega grein fyrir
útbreiðslu veikinnar. Það er
ekkert ýkjalangt síðan, að hver
maður, sem sýktist af berkla-
veiki, var álitinn dauðanum
ofurseldur. Og þegar aðrir í
fjölskyldunni tóku sýkina, var
ekki verið að gera sér grein
fyrir því, að þeir höfðu smitast;
það var haldið að berklaveikin
væri ættgeng.
Nú eru dauðsföll af berkla-
veiki ekki einn þriðji af því sem
þau voru í byrjun þessarar ald-
ar. Færri og færri af uppvax-
andi kynslóð smitast; heilsu-
verndin er nú það meiri en áður.
Hvernig hefir henni verið komið
við? Með því að fræða almenn"
ing og fá hann til samvinnu, með
því að koma við vernd í sem
flestum greinum, með því að
skoða sjúklingana í tíma og með
því að koma upp fullkomnari
stofnun með fullkomnari áhöld-
um — og í því öllu hefir sala
joiamerkjanna *— (Chr|istmas
Seals) átt mikilsverðan þátt.
Umferða berklaveikis kliniks,
sem veita ókeypis skoðun hinna
sjúku, hafa síðast liðin tólf ár
haldið uppi merkilegu ,og miklu
fræðslustarfi í þessu efni í
Manitoba. Kostnaður þeirra
hefir allur verið greiddur með
arðinum af sölu jólamerkja;
hefir ekki eitt cent af arðinum
verið til annars notaður. Á þessu
ári fóru 50 kliniks um fylkið og
skoðuðu um 5,000 manns. Af
þeim höfðu 150 berklaveiki. —
Lækningar var með þessu hægt
að byrja snemma og um leið að
vernda fjölskyldurnar frá að
smitast af hinum sjúku.
Berklasýkis lækningin er mál
sem alla varðar. Launin sem þér
berið út býtum fyrir það að
kaupa nokkur jólamerki, er
heilsa og hamingja margra, sem
annars hefðu orðið að líða þján-
ingar og sorg.
•—Manitoba Sanatorium,
Ninette, Man.,
15. nóv. 1938.
FORSETAÁVARP
á samkomu Sumarheimilisins
í Winnipeg 8. nóv. 1938.
Háttvirta samkoma:
Mér er það ánægja að setja
þessa samkomu og bjóða ykkur
öll velkomin.
Eins og áður, höfum við verið
heppin með prógram og fengið
ágætisfólk til að skemta, og er
það einn vottur um velvild þá
sem orðin er almenn fyrir Sum-
arheimilismálinu. Mitt hlutverk
er ekki að flytja hér ræðu og
vil eg því aðeins segja frá í fá-
um orðum hvernig starfið gekk
á síðast liðnu sumri.
Annars geri eg ráð fyrir að
nákvæm skýrsla verði birt í blöð-
unum þessu viðvíkjandi.
En þó það verði gert þá verð-
ur aldrei hægt að greina frá því
'með tölum hve mikið fagnaðar-
efni það er börnunum að geta
! dvalið niður við vatnið um: tíma
í sumarfríi sínu, né heldur
hversu uppbyggilegt það er fyrir
|þau á allan hátt. En lauslega
frá sagt þá komu, 70 börn á
heimilið frá 7. júlí til 15. ág. og
dvöldu þau um 10 daga hvert,
' og sum sem virti^st þarfnast
lengri dvalar þarna fengu að
! vera 20 daga. Flest börnin voru
, íslenzk eða af íslenzku foreldri í
aðra ætt; 56 alíslenzk, 8 hálf-ís-
ilenzk og 6 af ensku eða skozku
fólki komin, einnig voru þau
flest frá Winnipeg. Af þessum
börnum tilheyrðu 22 Sambands-
kirkjufélaginu, 26 Lúterska
kirkjufél. 5 tilheyrðu United og
Methodist Churches og 17 sem
voru ekki talin til neinnar
kirkj udeildar. Aldur barnanna
var frá 5—14ára, af þeim voru
35 drengir og 35 stúlkur, svo
ÓSKAÐ ER EFTIR
ÞÉR STYÐJIÐ
Ald- Garnet Coulter
til endurkosningar í Bæjar-
ráðið fyrir 2. kjördeild
Fæddur í Manitoba. Búsettur í
2. kjördeild í þrjátíu og fimm
ár. Hefir setið í skólaráði bæj-
arins í þrjátíu ár, og skipaði
þar forsæti árin 1930-31. Full-
trúi í varasjóðs nefnd Winnipeg
bæjar. Hefir verið fulltrúi fyrir
2 kjördeild í tvö ár. Forseti fá-
tækra nefndar bæjarins árin
1937-38. Ráðunautur fylkis-
nefndarinnar er koma á fólki
fyrir út á landi.
Það er áríðandi að þér merkið atkvæði yðar
fyrir hann numer 1.
Coulter, Garnet
1
Auglýsing þessi birt af kosninganefnd hans
Greiðið Atkvæði Með Skóiafjarlögunum
FÖSTUDAGINN 25. NóVEMBER
Skólaráðið biður um leyfi skattgjaldenda um að taka
til láns $300,000.00.
Af upphæð þessari verða um $200,000.00 til þess að
setja inn hitaleiðslu, loftræstingu og vatnsleiðslu í eldri
skólahúsin, til öryggis og heilsubótar fyrir börnin.
Einnig þarf fé:
til þess að vernda börnin fyrir slysum með því að
girða í kringum skólaleikvellina með hlekkja-girðingu; '
Til þess að koma upp líkams-æfinga áhöldum og
herbergjum til þeirra nota;
Til aukabyggin<ja á sumum stöðum í bænum þar sem
skóla-þrengsli eru mest, og
Til þess að kaupa nauðsynleg kenslu áhöld.
Með tilliti til heilsu barnanna, og bættri kenslu.
greiðið atkvæði með skólaf jórlögunum.
WINNIPEG PUBLIC SCHOOL BOARD
það var algert jafnrétti í þessu
tilfelli.
Forstöðukonur voru fyrst
Mrs. Halldóra Thorseinsson frá
Winnipeg og seinni partinn Mrs.
E. J. Melan frá Riverton, en
Miss A. Sigurdson frá Árborg
annaðist matreiðsluna allan tím-
ann. Aðrir sem gáfu hjálp sína
voru Mrs. Albertína Benson,
Winnipeg, Miss I. Jakobson, Ár-
borg; Miss Svafa Einarsson, Ár-
borg; Miss M. Johnson, Árnes;
Mrs. P. S. Pálsson, Winnipeg;
Mrs. E. J. Melan, Riverton og
Mr. J. K. Laxdal, Gimli. Einnig
var Lloyd Torfason frá Gimli
þar í 10 daga til að kenna
drengjunum sund. Yfirleitt má
segja að alt gengi að óskum, en
fyrir það má að mestu leyti
þakka þessu góða fólki sem hér
hefir verið talið, sem var fúst
og viljugt að leiðbeina börnun-
um á allan hátt, og sjá um allra
þeirra þarfir. Börnin voru líka
vel ánægð með allan aðbúnað og
bústjórn og hefðu flest þegið að
vera lengur en því miður var
ekki hægt að bæta úr því í þetta
sinni nema í fáeinum tilfellum.
öll börnin þyngdust eitthvað og
sum eins mikið og 7 pd. en öll
voru þau miklu hraustlegri og
sællegri eftir veruna niður við
vatnið.
Ofurlítið sýnishorn af þeirri
vinnu sem í þetta fer, er að
3,488 máltíðir voru frambornar
á þessum stutta tíma sem starf-
að var. Út í að skýra kostnað-
inn af þessu verður ekki farið
að þessu sinni, mun það alt
koma fram í skýrslum á sínum
tíma. En eg vil aðeins geta
þess að nauðsyn ber til þess að
halda þessu máli vakandi ekki
einungis yfir þá mánuði sem
starfað er, heldur alt árið í
kring, ef það á að geta haldið á-
fram í framtíðinni. Eg veit að
fólk sem hefir haft börn sín á
Sumarheimilinu er mér fyllilega
samdóma um þörfina á því að
halda uppi starfinu og helst að
færa það út svo fleiri gætu notið
þess en verið hefir. En til þess
að það geti orðið þarf þátttaka
fólks að vera nokkuð almenn og
áframhaldandi. Heimilið er í
raun og veru eign barnanna sem
þeir fullorðnu þurfa að leggja
rækt við bæði í orði og verki ef
vel á að fara. En börnin eru
framtíðin — kynslóð okkar góðu
landa, og því verða þeir að álít-
ast beztir borgarar hvers lands
sem leggja haldbeztan grundvöll
fyrir framtíðina með góðu og
heilsusamlegu uppeldi þeirra. —
Eins og bóndinn brýtur landið
sitt í von um uppskeru að súmri,
verður hver kynslóð að finna
hvöt hjá sér til þess að leggja
framtíðinni tii verðmæti þau
sem mest gildi hafa bæði fyrir
einstaklinga og þjóðina í heild.
Það að við teljum okkur í ætt
við aðalsmenn og konunga forn-
aldarinnar hækkar okkur ekki
um hársbreidd ef að við ekki um
leið finnum okkur sjálf, sem
starfandi meðlimi í þjóðfélagi
því sem við tilheyrum, til var-
anlegs hagsmuna fyrir komandi
kynsíóðir. Um það atriði væri
hægt að halda langa ræðu sem
verður að bíða að þessu sinni.
Aðeins má geta þess að sá að-
all sem má álítast séreign ís-
lendinga hvar sem er, er að
finna í þrautseigju þeirra í bar-
áttunni við fátækt og aðra örð-
ugleika og sem landnámssaga
Vestur-fslendinga mun ein-
hverntíma skýra frá. En það
voru einmitt þessir fátæku
þrautseigu landnámsmenn sem
lögðu grundvöllinn undir þann
myndarlega stofn sem nú hefir
tekið við stýri. Og eg veit að
dæmi þeirra er svo skýrt í hug-
um ykkar að lengra þarf ekki að
leita til að finna þá fyrirmynd
sem óhætt er að byggja á þegar
talað er um að láta starfsemi
okkar hafa heillarík og sígild
áhrif fyrir kynslóðir þær sem
taka við þegar okkar vinnu er
lokið, til áframhaldandi starf-
semi sem miðar til almennings
heilla. Af því nú er alment við- isku deildarinnra við háskólann
urkent að staður eins og sumar-
heimilið er, til hvíldar og hress-
ingar börnum eftir 10 mánaða
innisetu í luktum herbergjum
skólans, sé nauðsynlegur fyrir
heilsu barnanna, þá er það aug-
ljóst að nauðsyn ber til að leggja
rækt við það. Og þar sem það
er hið eina af þessu tagi sem
tilheyrir fslendingum hér vestra
þá virðist eðlilegt að þeir sem
flestir láti það njóta þess í
hvaða tilgangi það var stofnað
og með hvaða árangri það hefir
nú verið starfrækt í síðast liðin
tvö sumur. Að endingu vil eg
fyrir hönd stjórnarnefndar Sum-
arheimilisins þakka öllum þeim
mörgu fjær og nær, sem á ein-
hvern hátt hafa lagt okkur lið á
síðast liðnu ári, og gert okkur
mögulegt að halda þessu vel-
ferðarmáli ^áfram.
Marja Björnsson
í Norður-Dakota.
Prófessor Richard Beck er
pinn af útvörðum ílslenzkrar
mennigar í Ameríku, sívakandi
í starfi sínu og semur ritgerðir
og flytur fyrirlestra um íslenzk-
ar bókmentir og íslenzka menn-
ing víðsvegar í Ameríku af meira
kappi og dugnaði en títt er um
stéttarbræður hans, enda er
hann í miklum metum meðal
þeirra, er við þessi fræði fást.
Má oss því ljúft vera, að benda
íslenzkum lesendum á þessar
síðustu ritgerðir hans og tjá
honum alúðarþakkir fyrir. A. J.
—Vísir, 2. okt.
NÝ LJÓÐABÓK
HALLDÓR GfSLASON
(Dánarminning)
Halldór Gíslason er búið hefir
um lengri tíma í Selkirk, Man.,
andaðist á almennasjúkrahús-
inu þar í bænum sunnudaginn
6 þ. m. útför hans fór fram
þriðjudaginn næstan eftir 8. s.
m. frá íslenzku Lútersku kirkj-
unni; séra Jóhann Bjarnason
jarðsöng. — Líkmenn voru: E.
Johson, G. Johnson, S. fsfeld, Ó.
Ólafsson, S. Skaftfeld og K. Ben-
son.
Halldór heitinn var fæddur á
íslandi og var rúmt sextugur að
aldri. Hann vann að skósmíði
eftir að hann settist að í Selkirk.
Hann lætur eftir sig ekkju og
fjögur börn tvo sonu, Gísla og
Bjarna, er heima eiga við Poplar
!?ark, og tvær dætur; Mrs. önnu
Hanson og Mrs. Sigríði Watts er
báðar eru búsettar í Winnipeg.
Fjölskyldan öll, —ekkjan, og
oörn þeirra hjóna, óska að láta
ljósi þakklæti sitt til vina og
ættingja er sýndu þeim innilega
íluttekningu í þessum sorglega
missir þeirra einnig vill hún
?akka læknirnum Dr. Johnson
fyrir alla hans góðu hjálp og
alúð er hann sýndi þeim meðan
á veikindunum stóð. Þá þakkar
íún blómagjafirnar mörgu og
fögru.
Guð blessi ykkur vinir!
Ekkjan og börnin.
ÍSLENZK MENNING
1 AMERÍKU
“Ómar” heitir ný-útkomin
ljóðabók hér vestra eftir Jó-
hannes H. Húnfjörð. Hafa oft
áður birst kvæði eftir hann í
vikublöðunum svo hann er les-
endum þeirra vel kunnugur. —
Kvæðin í bókinni eru mörg ort
við ýms tækifæri og um ýmsa
þjóðkunna menn, er mörg skáld
hafa ort um; eru kvæði Jó-
hannesar hvorki verri né betri,
en alþýðuskáldskapur af því tagi
gengur og gerist. Og um kvæð-
in yfirleitt, er svipað að segja.
Bókin er 145 blaðsíður að
stærð í allstóru broti, prentuð á
góðan pappír og lítur smekklega
út. Verð hennar er $1.25.
HITT OG ÞETTA
Þér aem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgðlr: Henry Ave. Eaat
Sími 95 551—95 562
Skrltatafa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Nýlega er út komið í New
York allstórt rit er nefnist: —
“The History of the Scandinav-
ian Literatures”, 407 bls. (Dial
Press Inc., New York 1938). Að-
alhöfundur þess er dr. Giovanni
Bach, en meðal meðritstjóra
hans er hinn ötuli landi vor
prófessor Richard Beck við há-
skólann í Norður-Dakota. Bók
þessi veitir yfirlit um bókmentir
Norðurlandaþjóðanna og ritar
próf. Rich. Beck kaflann um ís-
lenzkar bókmentir (bls. 233—
280) og fylgir honum sérstakt
yfirlit um íslenzkar bókmentir í
Ameríku (281—287). Kaflinn
um íslenzkar bókmentir nær yfir
alt tímabilið frá fornöld og fram
til vorra tíma og er greinargóð
lýsing á þróun íslenzkra bók-
menta í aðaldráttum, þótt eðli-
lega verði að fara fljótt yfir
sögu á jafn takmörkuðu svæði.
Bókmentasaga þessi er í raun-
inni aðeins 327 bls., því að 80
bls. er varið í bókaskrá, sem er
mikils virði fyrir enska lesendur
um útgáfu bókmentarita og þýð-
ingar þeirra á ensku. ísland er
því sízt fyrir borð borið í riti
þessu, enda afsakar aðalhöfund-
ur í formála, að íslenzki hlutinn
nái yfir jafnstórt svæði eins og
raun ber vitni um, en nauðsyn
hafi verið að fá yfirlit um ný-
íslenzkar bókmentir, sem erfitt
sé fyrir ameríska lesendur að
öðlast annarsstaðar. Próf. Beck
hefir og einnig samið kaflann
um finskar bókmentir, enda er
hann forstöðumaður skandinav-
Mismunandi lit eyðublöð
Fyrir skömmu birtist grein í
blaði einu vestan hafs, þar sem
stungið var upp á því, að síminn
tæki upp þá reglu, að nota mis-
munandi lit eyðublöð undir sím-
skeyti, eftir efni skeytisins. —
Vildi greinarhöfundurinn, að
notuð væri rauð eyðublöð, þegar
skeyti flytti viðtakanda gleði-
fregnir. Undir venjulegar frétt-
ir (þ. e hvorki tiltakanlega góð-
ar né slæmar) vildi hann láta
nota gul eyðublöð, en blá þegar
um sorgleg tíðindi væri að ræða.
Hugmyndin er sú, að með þessu
móti verði fólk ekki fyrir eins
snöggum geðshræringum og ella,
því að litur skeytisins gefi bend-
ingu um það, hvers viðtakandi
þess megi vænta.
* * *
Austur í Kína er þorp eitt, er
heitir Kwai Tong, sem‘ bygt er
eintómu kvenfólki. Ástæðan til
þess, að þetta þorp hefir risið!
upp er sú, að Kínverjar kæra sig
oft ekki um að ala upp stúlku-
börn, sem þeim fæðast, heldur
bera þau út.
Trúboðar hafa margskiftis
tekið þessi yfirgefnu börn að sér
og fóstrað þau. Á fullorðins ár-
um hafa þó mætt þeim erfiðleik-
ar, þar eð kona, sem ekki til-
heyrir neinni fjölskyldu, getur
ekki gifst. — Fyrir alllöngu síð-
an keypti ameríkanskt trúboðs-
félag stórt landflæmi og lét reisa
þar bæinn, sem getið var um í
upphafi máls þessa. Nú búa þar
3,500 konur, sem miskunnarlaus-
ir foreldrar báru út. Þær hafa
ræktað akra umhverfis þorp sitt,
reist háa og trausta múra til
varnar gegn ræningjum og bygt
virki búin vélbyssum og öðrum
nýtízku vopnum. íbúum þorps
þessa fer fjölgandi, því að Kín-
verjar hafa enn ekki lagt niður
hinn forna sið, barnaútburðinn.
Kínverji kom inn til mála-
færslumanns í San Francisco.
Hann hneigði sig djúpt fyrir
málafærslumanninum og bar því
næst fram erindi sitt. Hann ósk-
aði eftir að vita, hvað vörn í
morðmáli myndi kosta — helst
vörn, sem leiddi til þess, að á-
kærði yrði sýknaður.
— Fimm þúsund dollara, svar-
aði málafærslumaðurinn.
— Kærar þakkir, svaraði Kín-
verjinn og lagði fimm þúsund
dollara á borðið.
—Nú mig fara og drepa mann.
* * *
— Eg held að mér sé óhætt
að segja, að eg sé dugleg. Eg
hefi fengið fjölda verðlauna fyr-
ir lausn á krossgátum o. þ. u. 1.
—En mig vantar manneskju,
sem er dugleg á skrifstofunni.
— Eg gerði þetta alt í vinnu-
tímanum.
* * *
Hún: Henry, eg treysti þér til
að koma heim stundvíslega kl. 9
í kveld.
Hann: Góða mín, eg var nú að
hugsa um að koma kl. tíu------
Hún: Hvað segirðu?
Hann: Kl. tíu mínútum fyrir
níu.
GJÖRIÐ JOLA
PANTANIR
YÐAR
SNEMMA
/^EFIÐ SANTA CLAUS
hvíldarfrest—og gef-
ið yður sjálfum jafnframt
hvíldarfrest — með því að
gera póst-pantanir yðar, til
jólanna, SNEMMA.
Með því móti getið þér
verið vissir með að fá fljót-
ustu afgreiðsluna, og með
því komist þér hjá jóla
kaupaþvögunni. Þá eruð
þér líka vissir með að alt er
til sem þér pantið og þér
getið gengið frá jólasend-
ingum yðar í kyrð og næði.
Eaton’s hausts og vetrar
Vöruskráin er full af upp-
lýsingum um gjafir sem
gleðja myndu bæði gamla
og unga, þegar jólahátíð-
in fer í hönd. Sendið pant-
anir yðar snemma.
EATONS
KARLAKÓR ÍSLENDINGA f WINNIPEG
SÖNGSKEMTIKVÖLD og DANS
í Góðtemplarahúsinu, Miðvikud. 16. nóv. n. k.
Kórsöngur—Kvartettsöngvar—Gamansöngvar
Einsöngvar—Upplestur, o. fl.
Fyrir dansinum leikur ágæt hljómsveit gamla og
nýja dansa.
Aðgöngumiðar kosta 35 cent og eru til sölu hjá með-
limum karlakórsins og Steindóri Jakobssyni, West End
Food Market.
Hefst kl. 8.15 e. h.