Heimskringla - 23.11.1938, Blaðsíða 1

LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 23. NÓV. 1938
NÚMER 8.
HELZTU FRETTIR
Winnipeg flugskip ferst
vestur af Regina
Eitt af flugskipum Trans-
Canada Air Lines, er póst og
léttavöru flytur daglega milli
Winnipeg og Vancouver, fórst
eina mílu vestur af Regina s. 1.
föstudag. Báðir flugstjórarnir
fórust.
Flugskipið var á leið vestur
og var komið til Regina. Þaðan
hóf það flugið í vesturátt og
virtist ekkert að því. En þegar
það var komið aðeins rúma mílu
út úr bænum, fellur það til
jarðar og brotnar í spón. Menn-
irnir sm í því förust voru frá
Winnipeg og hétu David D.
Imrie, 28 ára gamall og John
Herald 29 ára. Skipið er ætlað
að ekki hafi verið nema um 200
fet frá jörðu, er það fórst.
Kynvillingar læknaðir
með uppskurði
Við læknadeild Johns Hop-
kins háskólans í Baltimore er
læknir sem Hugh H. Young heit-
ir og heimsfrægur er fyrir rann-
sóknir á kynvillingum, og upp-
runa kynjanna.
Á fundi sem 500 læknar frá
Baltimore og Washington héldu
s. 1. viku tilkyntil hann, að ung-
um manni hafi á stofnuninni
sem hann stjórnar, verið breytt
í konu og ungri konu í mann.
Þau voru skorin upp sama dag-
inn og kyntust vikurnar sem
þau voru á sjúkrahúsinu. Þegar
þau voru orðin heil heilsu sinn-
ar giftust þau.
Læknirinn kvað það oft hepn-
ast að lækna kynvillinga og
sýndi myndir af útliti nokkurra
bæði fyrir og eftir lækninguna.
Hann kvað vissa kirtla (ad-
renal glands) undir nýrunum
valda miklu um kynið. Fóstur
sagði hann alveg óákveðið nokk-
uð fram eftir, en færi svo að
breytast eftir áhrifum nefndra
kirtla meira en nokkuð annað.
Og við fæðingu væri barnið að
öllu eðlilegu annað hvort piltur
eða stúlka, en þetta ætti sér þó
ekki ávalt stað.
Ekki hélt læknirinn fram, að
þetta væri það eina, 'sem réði
uppruna kynjanna, en með því
að draga úr áhrifum þessara
kirtla sem truflunum valda,
hefðu kynvillingar oft læknast.
Nýir strætisvagnar
Sjðast liðinn mánudag byrjaði
Winnipeg Electric félagið að
nota nýja tegund fólksflutnings-
vagna á Sargent Ave., svonefnd
Trolley Buses. Vagnarnir eru
sem aðrir fólksflutningsbílar, en
eru knúðir með rafmagni, eins og
sporvagnarnir voru áður. Renna
þeir fast upp að gangstéttinni
°g nema þar staðar fyrir far-
þega, eins og hverjir aðrir bílar.
Járnbrautasporin verða eflaust
tekin burt af strætinu næsta
vor.
Stærð vaganna er svipuð og
sporvagnanná, en þeir eru miklu
fullkomnari og fínni flutnings-
tæki. Á götunum er prýði að
þeim. Hávaði stafar enginn af
ferðum þeirra. Þeir hafa lægra
■við sig en nokkrir bílar, komast
auðveldara og skjótara á fulla
ferð.
Winnipeg Elctric félagið hefir
aðeins keypt 6 af þessum vögn-
um. Kostuðu þeir $16,000 hver.
En alls hefir breytingin í jför
með sér um $140,000 kostnað.
f Montreal eru 7 af þessum
vögnum í notkun. Þetta eú því
önnur tilraunin sem gerð er í
Canada til að nota þá.
Sargent stræti, sem stundum
er kallað Aðalstræti fslendinga,
getur því stært sig af því, að
hafa nú fullkomnari flutnings-
tæki og hin nýjustu, sem þekkj-
ast í bæjum þessarar álfu.
Bennett f lytur bráðum
alfarinn til Englands
Rt. Hon. R. B. Bennett, fyrr-
um leiðtogi íhaldsflokksins, kom
til Ottawa s. 1. sunnudag frá
Englandi. Hefir hann verið þar
í þrjá mánuði sér til hvíldar og
hressingar. Skýrði hann fregn-
riturum frá því, að hann hefði
keypt húseign í Surrey á Eng-
landi, um 20 mílur frá London
og hann byggist bráðlga við að
flytja þangað alfarinn. Húsinu
er verið að breyta og um leið og
hann fær skeyti um að því sé
lokið, flytur hann í það. Kvað
hann það geta orðið fyrir jól.
Mr. Bennett hefir í 18 ár ver-
ið sambandsþingmðaur og for-
sætisráðherra í fimm ár. Hann
var óefað einn af fremstu stjórn-
málamönnum Canada.
Vestur til Calgary, en það er
kjördæmi hans, fer hann bráð-
lega til að kveðja kjósendur sína
og vini. Heimili hans var þar
áður.
$50,000,000 til hermálanna
Frá Ottawa hefir fregn borist
um að gert sé ráð fyrir $50,000,-
000 veitingu til herútbúnaðar í
Canada á komandi ári (1939).
Á yfirsetandandi ári nam veit-
ingin $35,000,000. Er það flug-
herinn sem aðallega á að efla.
Bakkus hélt velli
Atkvæðagreiðslan um héraðs-
bann í Bifröst-sveit, sem fram
fór s. 1. föstudag, fór þannig,
að vínliðið vann. Drykkjuskól-
unum verður því ekki lokað þar
næstu þrjú árin, hvað sem öðr-
um skólum líður.
Palestína
Óeirðunum í Palstínu linnir
ekki. Uppþot eru þar tíð og hafa
Bretar iðulega orðið að bæla þau
niður með hervaldi. Um tuttugu
eða fleiri hafa verið drepnir í
einu uppþoti.
Til þess að ráða bætur á þessu
var nefnd kosin 1937, til þess að
íhuga hvort ekki væri ráðlegt að
skifta landinu helga upp og veita
Aröbum ráðin yfir nokkrum
hluta þess, Gyðingunum nokkr-
um og ennfremur Bretum. For-
maður þessarar nefndar var Peel
lávarður. Leist Bretum vel á
þetta í fyrstu og töldu það einu
vonina um að stilla til friðar. En
Gyðingar og Arabar vildu hvorki
heyra það né sjá og þingið lagði
málið á hilluna.
I En vegna stöðugra árása á
Gyðinga í Þýzkalandi, jukust
vandræðin æ meir og á þessu ári
var nefnd á ný kjörin til að
íhuga skiftingu landsins. En sú
nefnd kom sér ekki saman um
hvemig henni skyldi háttað, svo
það mál má heita úr sögunni.
í stað þessa eru Bretar nú að
boða til fundar í London með
Aröbum og Gyðingum til skrafs
og ráðagerða. Gerðu Bretar það
sama bæði í Indlandsmálinu og
máli Egypta og hepnaðist vel.
Sinni Gyðingar eða Arabar ekki
þessu fundarboði eða verði eng-
in kostur á að koma sér með
þessum ráðum saman um málin,
ætla Bretar að taka til sinna
ráða.
Til þessa fundar hefir Aröb-
um og Gyðingum í Palestínu ver
ið boðið, Egyptum, Iraq-, Sandi-,
Trans-Jordan- og Yemen-Aröb-
um. Með þessu er öllum Aröb-
um, sem hlut eiga að máli í
Palestínu boðið til fundarins. En
sjá ljóður þykir þó á ráði þessu
enn að byltinga-foringjum
Araba er ekki boðið, svo sem
Mufti frá Jerúsalem, sem nú er
útlagi. Taldi nýlendumálaritari
Breta, Malcolm MacDonald hann
óhafandi á fundi sem þessum.
Bretar tóku fram í fundarboð-
inu, að þeir myndu leitast við
að leysa úr þessari þrætu á sem
sanngjarnastan hátt og í fullu
samræmi við það vald, sem þeim
hafði af öðrum þjóðum verið fal-
ið, er þeim voru veitt umráð eða
eftirlit landsins; þeir mundu og
gæta skyldunnar, er þeim um-
ráðum fylgdu.
En fyrir þtta, að uppreistar
seggjum Araba er ekki boðið, er
haldið að svo geti farið, að ekk-
ert verði af fundinum. Samt
gerir MacDonald ráð fyrir að
hafa bráðlega sérstaka fundi
með Aröbum og Gyðingum, hvor
um um sig og fá þá til að senda
fulltrúa til London.
Þetta Palestínumál, er sagt al-
varlegasta málið, sem Bretar
hafi nú með höndum annað en
mál þeirra við Japani.
Hertogi með öllum rétti
Windsor-hjónin hafa ráðgert
að heimsækja æskustöðvar her-
togafrúarinnar í Baltimore á
komandi vori, en vegna þess að
Breta-konungur og drotning
hafa nú ákveðið að sækja
Bandaríkin heim um leið og þau
koma til Canada, og það kann
að þykja óviðeigandi, að fyr-
verandi og núverandi konungur
komi á sama tíma, er búist við
að Windsor-hjónin verði að
breyta freðaáætlun sinni.
Hertoginn og hertogafrúin af
Gloucester voru nýlega á ferð í
Afríku. Á leiðinni heim komu
þau við í París og heimsóttu
Windsor-hjónin. Er það í fyrsta
sinni sem nokkur úr konungs-
f jölskyldunni hefir á fund þeirra
farið og var ferð þeirra með
leyfi Bretakonungs gerð. Var
sagt að hertogafrúrnar hefðu
glaðst mjög innilega af því að
finnast.
Með fréttina af þessari heim-
sókn var ekkert dult farið í Lon-
don. Og yfirleitt virðist hún
skoðuð sem fyrirboði þess, að
Windsor verði ef til gerður að
hertoga með fullum réttindum á
Englandi (working Duke).
Byrjað að víggirða
Rússland
Að víggirða Rússland, eíns og
Joseph Stalin lét byrja á fyrir
ekki fullum mánuði, land, sem
þekur einn þriðja af Evrópu og
Asíu, má eflaust heita eitt
stærsta fyrirtæki, sem ráðist
hefir verið í af nokkurri þjóð.
En þetta eru nú ráðstjórnar-
ríkin að færast í fang. Hug-
myndin er, að gera hernaðar-
svæði (No Man’s Land) á landa-
mærum Rússlands bæði að vest-
an og sunnan, margra mílna
breitt, sumstaðar jafnvel hundr-
að mílur út frá landamærunum,
til varnar óvinaþjóðunum, sem
Rússland telur sig nú umkringt
af.
Enginn vissi um þetta fyr en
verkamennirnir voru komnir á
vettvang og byrjuðu að brenna
skóga, brjóta brýr, sprengja upp
vegi og rífa niður og jafna við
jörðu heil þorp. Undrandi og
daufir í bragði hipjuðu bænd-
urnir sig burtu lengra frá landa-
mærunum, til staða sem þeim
höfðu verið ætlaðir. Bændabýl-
um, sem ekki voru rifin niður,
á að breyta í vígi og í þau
flytja þeir hermenn með fjöl-
skyldur sínar sem trúandi er
fyrir.að vera þar á verði.
Á þessu hernaðarsvæði lengst
frá landamærunum, eru aðrir
verkamenn önnum kafnir við að
koma upp hergirðingum (Mag-
inot Lines), ramgerðum og út-
búnum með flugstöðvum.
Á vesturlandamærunum öllum
frá Rúmaníu og norður með öllu
Póllandi og Eistlandi, er nú starf
þetta rekið með krafti. Síðar
verður því haldið áfram norður
með Finnlandi og austur til Asíu
á landamærum Persíu. Þegar
austur til Kína kemur taka við
eyðislétturnar í Tíbet og Mon-
golíu, sem her heldur frá að
sækja Rússland heim og víg-
girðinga er ekki þörf á. En svo
halda þær áfram austur að Man-
chukuo, en þar eru nú þegar víg-
girðingar, sem Vassily Bluecher,
foringi hersins eystra lét gera.
Hafast hermenn Rússa við í
þeim og eru reiðubúnir að
stökkva á Japani, þegar pabbi
Stalin segir svo.
Frá Kremlin höllinni í Moskva
þar sem Stalin ræður ráðum sín-
um, berast ekki oft fréttir um
það sem fyrir honum vakir
fyrirfram, en þetta er þó talið
víst, að hann telji samvinnuleit-
ina við lýðríki Evrópu mishepn-
aða og lokið af sinni hálfu. Að
smá draga sig út úr málum
Evrópu sé því það farsælasta.
Gyðinga ofsóknirnar
í Þýzkalandi
Það er ekkert nýtt að heyra
ljótar fréttir af Gyðinga ofsókn-
um í Þýzkalandi. En árásin, sem
nazistar gerðu á Gyðingana 10.
nóv., er ein hin svæsnasta og
ósvífnasta, sem nokkru sinni
hefir heyrst.
Um alt Þýzkaland og Austur-
ríki var að Gyðingunum vaðið
með barefli í höndum þar sem
þeir eru við vinnu sína og þeir
hrjáðir og hraktir svo þeir verða
að flýja til að forða lífi sínu. f
búðum þeirra eru gluggar og þil
bortin, vörunum þeytt hingað og
þangað og miklu af þeim stolið
af þeim er síðar koma að öllu
eins og það er. Ennfremur
voru samkunduhús þeirra brend,
ein sjö af tólf, sem þeir áttu í
Þýzkalandi eftir ósködduð og 21
í Austurríki. Helgirit þeirra,
bæna- og lögbækur voru brendar
á götum úti. f einu samkundu-
húsinu í Berlín, var eldur kveikt-
ur undir sáttmálsörkinni.
Að þessu loknu var farið að
elta Gyðingana uppi og voru
25 til 30 þúsundir handteknir.
Þúsundir af þeim voru sendir í
fangaverbúðir (concentration
camps) stjórnarinnar.
Af ógninni sem af þessu öllu
stóð, sviftu um 20 Gyðingar sig
lífi. Hálft dúsin var drepið af
skrílnum. Þegar þessu hafði
undið fram um hríð, var loks í
útvarpinu skipað að hætta árás-
unum.
Hermdarverk þessi stöfuðu af
því, að daginn áður hafði 17 ára
gamall Gyðingadrengur í París
gengið inn í sendiherraskrif-
stofu Þjóðverja og skotið einn af
riturum sendiherran; hét hann
Von Rath. En drengurinn var
Mr. og Mrs. Björn S. Líndal
á 55. brúðkaupsafmæli þeirra 9. nóvember 1938
Fyrra miðvikudag 9. þ. m.,
áttu þau hjónin Björn Sæmunds-
son Líndal og Svava Björnsdótt-
ir fimtíu og fimm ára brúð-
kaupsafmæli. Þau voru gefin
saman í hjónaband í Winnipeg
9. nóv. 1883, af Rev. Mr. Silcox
presti við Congregational kirkj-
una. Fór hjónavíxlan fram á
heimili þeirra í bænum.
Afmælisdaginn sendi blaðið
Tribune fréttaritara sinn heim
til hinna öldnu hjóna og flutti
langa grein út af samtali hans
við þau, ásamt mynd þeirri er að
ofan er birt. Eru þar rifjaðar
upp margar fornar minningar
frá fyrstu árum þeirra hér í
andi. Svava kom hingað ung
að aldri 1876, með móður sinni
Kristrúnu Sveinungadóttur. —
Settust þær mæðgur að í Winni-
peg, er þá var aðeins smáþorp á
vesturbakka Rauðár, og ógreitt
yfirferðar. Það var á þessum
árum að hún vistaðist til fylkis-
stjóra hjónanna, Hon. & Mrs.
Alexander Morris, og vann hjá
þeim um hríð.
Björn kom nokkru síðar til
þessa lands, nam fyrst staðar í
Dntario, fór þaðan til Minnesota
og síðan til Winnipeg. Eftir að
þau giftust bjuggu þau um 7 ára
skeið hér í bæ. Árið 1890 nam
3jörn land austan við Grunna-
vatn og kallaði að Marklandi.
Fékk hann þar setta póstaf-

greiðslu, var skipaður póstmeist-
ari en varð að taka að sér póst-
flutning, er þá var ærið erfiður,
því hvergi var nokkur vega-
spotti, en hvarvetna yfir ófærur
að fara og átján mílur til næstu
póststöðva.
Heimili þeirr* varð snemma
helzta stöð eystri Grunnavatns-
bygðar, enda bjuggu þau rausn-
arbúi. Björn var hraustmenni
mikið og sístarfandi, var oft til
þess tekið og getið dugnaðar
hans og framsýni á nýlenduár-
unum.
Eftir 32 ára myndar búskap
fluttu þau sig aftur til Winni-
peg, og búa nú hjá dóttur sinni
Mrs. L. Hart, 446 Maryland St.
Bæði hafa þau sérstakt orð á
sér fyrir greind og réttsýni. —
Munu þau aldrei, um æfina, hafa
brugðið orð sín við vini sína eða
viðskiftamenn. Björn er talinn
vel hagorður en dult fer hann
með kveðskap sinn. Hann ér nú
87 ára gamall og kona hans sjö
árum yngri. Sjö börn hafa þau
eignast er til aldurs komust en
aðeins 4 eru nú á lífi, — þrír
synir og ein dóttir. Auk þess
eru á lífi sextán barnabörn og 4
barna-barnabörn þeirra.
Þau hafa verið gæfumenn/
alla æfi, og óskar Heimskringla
þeim árnaðar og blessunar við
þessi tímamót.
R. P.
pólskur Gyðingur, Herschel
Grynszpan að nafni. Höfðu for-
eldrar hans nýlega verið hraktir
úr Þýzkalandi og höfðust við
austur við landamærin og var
heimili þeirra vagnskrípli. —
Drengurinn er auðvitað í varð-
haldi. Sagði hann við yfir-
heyrsluna, að hann hefði heitið
að drepa Týrsta Þjóðverjann,
sem hann hitti fyrir meðferðina
á foreldrum sínum.
Ellefta nóvember kallaði Hitl-
er eina fjóra eða fimm ráðgjafa
saman til að hugleiða þetta mál.
En áður en því lauk varð hann
að fara heim til sín til Berchtes-
geden og fól þeim málið. Hafði
Göring forustuna og kvað upp
þann dóm daginn eftir, að Gyð-
ingar greiddu í manngjöld fyrir
Von Rath eina biljón marka
(1,000,000,000 m.). í öðru lagi
skyldi Gyðingum eftir 1. jan.
1939 bannað að eiga eða starf-
rækja nokkur búða viðskifti. —
Engum Gyðingi skyldi veitt
stjórnarstaða. Hefði hann slíkt
starf nú tneð höndum, yrði hann
frá því rekinn innan sex vikna-
Skemdir á eignum sem urðu
meðan ofsóknin stóð yfir, skyldu
Gyðingar greiða. Vátrygging
skal engin greidd fyrir skemdir
á eignum Gyðinga eða nokkrar
skaðabætur fyrir neitt sem naz-
istar ihafa gert.
Við þetta bætti svo Gobbels
af eigin hvöt því, að banna Gyð
ingum að koma í leikhús, hreyfi-
myndahús, samkomur eða sýn-
ingar. Ennfremur bætti Bern-
hard Rust mentamálaráðherra
því við, að Gyðingum yrði ekki
leyft nám í háskóla eða við æðri
kenslustofnanir.
Göring hefir ekki tilkynt enn-
þá, hvernig hann ætlar sér að
innheimta þessar sektir. Eignir
Gyðinga í Þýzkalandi voru fyr-
ir daga nazismans metncr á 20
biljón mörk. Fyrir aðgerðir
nazista eru þær nú ekki tald-
ar nema meiru en 8 biljón mörk-
um. Og við þetta síðasta áfall,
er alveg óhætt að gera ráð fyrir,
að þær hafi mínkað um eina
biljón.
Auk þessa hafa 100 efnaðir
Gyðingar í Berlín verið kvaddir
til að greiða 150,000 niörk hver,
ekki sem sekt, heldur skaðabæt-
ur fyrir fátækari viðskif camenn-
ina.
Hverjar sem eignir Gyðinga
kunna að vera, mun ekki reyn-
ast f jarri, ekki sízt þar sem Gör-
ing er að vinna að því, að Aríar
einir reki viðskifti í Þýzkalandi
innan skamms og sem þröngva
mun Gyðingum til að selja eign-
ir sínar á hvaða verði sem er, að
sektin nemi einum þriðja eða
einum fjórða eigna allra Gyð-
inga í landinu. Hún nemur
vissulega eins miklu og féð, sem
þeir hafa handa á milli nú í
peningum.