Heimskringla - 30.11.1938, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
VANDAMÁL GYÐINGA
Ræða eftir P. M. Pétursson
“Lát réttinn vella fram
sem vatn og réttlætið sem
sírennandi læk.”—
(Amos 5:24)
Svo mælti spámaðurinn Amos,
fyrir mörgum öldum. Hann á-
samt öðrum mönnum sem
fylgdu háleitum hugsjónastefn-
um á hans dögum, — dreymdi
um það, að einhverntíma mundi
heimurinn verða svo fullkominn
að hann fyltist réttlæti og rétt-
vísi. Á öllum öldum síðan hafa
menn vonast eftir þeirri guðs-
ríkisöld, þegar menn gætu lifað
saman í friði og sátt. En ekki
sýnast menn geta ráðið við sitt
dýrslgea eðli, eða vilja ráða við
það, — og þar af leiðandi eru í
heiminum á vorum tímum mörg
hræðileg tákn þess, að mennirn-
ir eru siðaðir aðeins á yfirborð-
inu, en í insta eðli sínu, eru þeir
enn glepsandi vargar sem ráða
sér oft ekki fyrir ofstæki og
hatri, og heimurinn sýnist ekki
skilja hvað það er, að láta rétt-
inn vella fram sem vatn, og rétt-
lætið sem sírennandi læk.
Fyrir rúmum tveimur vikum
framdi ungur gyðingapiltur
hræðilegan glæp. Hann varð
manni að bana með því að skjóta
hann. En maðurinn var þýzkur
sendiherra, og fanst piltinum
hann vera að hefna sín á Þjóð-
verjum fyrir það, sem hann og
foreldrar hans höfðu orðið að
þola og líða af þeirra völdum.
Þau höfðu orðið að setja upp bú
sitt á landamærum Frakklands
og Þýzkalands. Þau áttu hvergi
heima, vegna þess að þau höfðu
verið svift borgararéttindum, og
höfðust við sem bezt þau gátu í
vögnum ásamt öðrum Gyðing-
um sem voru einnig flóttamenn.
Drengurinn, aðeins 17 ára að
aldri, fyltist svo mikilli gremju
út af því, hvernig farið var með
foreldra hans og aðra Gyðinga,
að hann ákvað að hefna sín á
fyrsta Þjóðverjanum sem varð á
vegi hans. Og hann gerði það
með því að skjóta þennan sendi-
herra í Parísarborg á Frakk-
landi.
Hann framdi þannig ófyrir-
gefanlegan glæp, glæp sem engin
maður ætti að leyfa sér að
fremja. En í bræði sinni gerði
pilturinn þetta, og hugði, ef
hann hafði nokkra rænu á að
hugsa, að þannig væri hann að
hefna sín fyrir þjóð sína. Hann
var tilbúinn að leggja niður líf-
ið ef hann gæti aðeins komið því
við, að koma einu höggi á þá
sem höfðu ofsótt hann og þjóð
hans.
En út af þessu atviki hafa
risið á ný hinar hræðilegustu
ofsóknir sem þekst hafa í heim-
inum síðan Tyrkirnir ofsóttu Ar-
meníumenn eftir heimsófriðinn.
Þjóðverjamir hafa, á undan-
förnum dögum vaðið um land
alt og hnept Gyðinga í varðhald,
líflátið aðra, og pínt og kvalið
ótai marga, bæði karla og konur.
Og þó að vér köllumst ef til vill
engir sérstakir Gyðingavinir,
getur oss ^kki annað en hrylt
við öðrum eins dýrshætti eðí
villlimensku og þeirri sem geis-
ar nú um Þýzkaland!
Vér getum varla trúað því, að
sama sagan sé nú einu sinni enn
að endurtaka sig, sem átti sér
stað á miðöldunum og þar áður
þegar ofsóknir gegn Gyðingum
þektust um næstum því alla
Evrópu.
En þessar síðustu ofsóknir
enda ekki með því að pína eða
að kvelja Gyðingana. Þar að
auki hefir óhugsandi mikil sekt
verið lögð á herðar þeim, sem
þeir eiga að gjalda í nokkurs-
konar skaðabætur fyrir sendi-
herran sem dó af völdum byssu-
skotsins sem drengurinn hleypti
af. Als nemur þessi sekt $406,-
000,000 dollara, þ. e. a. s. $700
doilara til jafnaðar á hvern
mann, á hverja konu og hvert
barn sem er af Gyðinga-ættum
í Þýzkalandi, þar að auki eiga
vissir ríkis Gyðingar að gjaida
$60,000 hver, nú þegar. Og til
þess að tryggja þessa borgun,
og hina upphæðina, hafa meira
en 50 þúsund Gyðingar verið
teknir fastir, með það fyrir
sjónum að halda þeim þangað til
síðasti eyrir sektarinnar er borg-
aður.
Engin af oss getur fyllilega
ímyndað sér hvað þetta þýðir,
hvað það þýðir að lifa í landi
þar sem þessháttar aðferðir
geta átt sér stað. En skilning-
urinn eykst ofurlítið hjá oss er
vér fréttum það, að margir Gyð-
ingar hafa fyrirfarið sér heldur
en að þurfa að lifa undir þessu
oki. Dauðitin hefir verið þeim
sælli en lífið undir harðstjórun-
um sem þannig ofsækja fólkið og
tortíma því.
Heil þjóð hefir verið gerð sek
vegna gerða eins manns, og heil
þjóð er látin gjalda þess, að
einn maður misti vald á sjálfum
sér og framdi glæp. Það var
ekki nóg að hann væri tekinn
fastur, og dæmdur til dauða. —
Heldur urðu allir sem kölluðust
Gyðingar, einnig að gjalda þess
og borga fyrir glæpinn.
Eg veit að mörgum er ekki
vel við Gyðinga, margra ástæða
vegna, og ekki ætla eg við þetta
tækifæri að reyna að breyta
skoðunum þeirra. En eg vil að-
eins benda þeim og öðrum á
hvernig farið er að í dag, og
leggja spurninguna fyrir þá, og
alla menn, hvort að hugsanlegt
sé að réttlætishugmyndir fari
vaxandi, eða aukist í heimi, þar
sem að svona lagað óréttlæti get-
ur átt sér stað, og ekki aðeins
átt sér stað, en fundið samþykki
í hugum margra manna í lönd-
um þar sem lýðræði enn þekkist,
og jafnvel hér á meðal vor, í
þessu landi og í þessari borg.
Sagt er að vér séum allir guðs-
ættar — að allir menn séu bræð-
ur. Ef að svo er, hverngi geta
menn þá hugsað að réttlæti, frið-
ur og hugmyndir um guðsríki á
jörðu framkvæmist á meðan að
ein þjóð — eða einn trúarflokk-
ur heims, verður að þola ofsókn-
ir líkaf þeim, sem Gyðingarnir
hafa orðið að þola á öllum öld-
um, og verða að beygja sig undir
enn þann dag í dag.
Ýmislegt er án efa athugavert
við Gyðingaþjóðina. Hún er án
efa, ófullkomin að mörgu leyti.
'En hvaða þjóð er ekki ófullkom-
in? Og hvaða þjóð, hvað ófull-
komin sem hún kann að vera,
verðskuldar slíka refsingu og
Gyðingarnir hafa orðið að þola
á næstum því öllum öldum ?
Alt frá því fyrsta, sem sög-
ur fara af Gyðingunum, hafa
þeir verið ofsótt þjóð. Sumir
halda því fram að allar ofsókn-
irnar stafi af því að Kristnir
menn kenni Gyðingum um dauða
Jesú. Og getur það verið að
nokkru leyti, orsök sumra of-
sóknanna. En ofsóknirnar voru
byrjaðar löngu áður en Jesús
kom til sögunnar, og halda á-
fram á meðal þeirra sem afneita
öllu trúarlegu sambandi við
Kristnina.
Til dæmis á fornöldunum varð
Gyðinga þjóðin fyrir árásum
Assyríumanna, Babylóníu og
Egypta. Seinna náðu Grikkir
tökum á þjóðinni, og enn seinna
komu Rómverjar til sögunnar.
Altaf urðu Gyðingar fyrir hrakn
ingi af ýmsu tagi. Og jafnvel
gátu þeir ekki sjálfir lifað sam-
!an friðsamlega. Þeir deildu sín
á milli. Ríkið þeirra skiftist í
tvent og annar helmingurinn
gerði herferðir á hinn.
Árið 70 e. Krists burð, féll
Jesúsalem fyrir herliði, Róm-
verja og voru hryðjuverkin þá
bæði mikil og mörg, og tvístruðu
þá Rómverjar Gyðingunum á
víð og dreif, og með því hvarf
Gyðingaþjóðin sem ein heild úr
sögu heimsins, þó að flest ein
kenni hennar varðveittust í Gyð-
ingunum sjálfum.
En þetta átti sér stað áður en
Kristnin var búin að ná föstum
|tökum á nokkrum nema aðeins
örfáum einlægum mönnum sem
bjuggu í Gyðingalandi, þ. e. a. s.
það var ekki af þeirra völdum
sem Gyðingarnir urðu fyrir
þessari tvístrun, eða að land
þeirra var lagt undir fætur her-
valds.
En ávalt síðan hafa Gyðingar
orðið fyrir ofsóknum. Þeir hafa
flæktst um allan heim, þeir hafa
sezt að í nærri því hverju landi
í heiminum, og alstaðar hafa
þeir fengið orð á sig fyrir að
koma ekki fram eins og aðrir
| menn, að þeir hefðu einhver
:|
eðliseinkenni sem gerðu þá ó-
viðfeldna öðrum þjóðflokkum;
: að þeir voru öðrum ósamrýman-
j legir og að þeir vöktu andúð og
jósamlyndi á meðal manna.
| Hvað sem því líður, vitum
. vér að saga þeirra, hefir verið
öll önnur en saga nokkurs ann-
TIL LEIÐBEININGAR VIÐ J0LAKAUP
Vér viljum benda safnaðar og klúbb skrifurum á, er ráða
þurfa fram úr löngiím gjafalistum, að í þetta sinn, eins og á
liðnum ántm, býður, The Eaton Shopping Service aðstoð sína við
að velja gjafimar. Höndlunarmenn vorir, er hafa langa reynslu
að baki, við að leita uppi óvanalegar en afar nytsamar gjafir, eru
vel undir það búnir að velja það sem bezt á við hvarvetna.
Auðvitað veitum vér einnig þessa aðstoð, við að velja gjafir
fyrir hina nákomnari hópa sjálfrar fjölskyldunnar. Segið
oss hvað miklu þér megið eyða í þessar gjafir og látið lista
fylgja ásamt nafni og aldri móttakanda. Hitt önnumst vér,
umbúning, áritun og sendingu gjafanna. Hvílíkur léttir,
þegar jólakvöldið kemur, að vita að öllu er borgið og lenda
þá ekki í hringiðu þeirri er hraða þarf kaupunum á síðustu
augnablikunum.
EATON C?,
MITED
ars þjóðflokks. Þeir hafa orðið
að flýja hvað eftir annað undan
reiði annara þjóða og sýnast
hvergi hafa komið sér vel.
Þeir hafa orðið fyrir ofsókn-
um á Fraklandi, á Spáni, í Rúss-
landi, á Póllandi, í Þýzkalandi
og á Englandi. Á miðöldunum
til dæmis, er saga gyðingaþjóð-
arinnar að mestu leyi, ein ofsókn
á fætur annari, þangað til að
búið var að reka þá næstum því
alla úr vesturhluta Evrópu. Á
þrettándu öldinni voru þeir allir
reknir úr Englandi, og í næstu
fjórar aldir á eftir þektist ekki
Gyðingur í því landi. En á
syetjándu öldinni fóru þeir að
flytja þangað aftur og hafa átt
heima þar síðan. Mörg ár liðu
áður en þeir fengu jafnrétti við
aðra menn. En samt voru þeim
veitt þessi réttindi áður en sum-
ir aðrir flokkar, eins og t. d.
sumir frjálstrúarmenn, hlutu
full borgararéttindi.
En þrátt fyrir þennan hrakn-
ing sem Gyðingarnir hafa orðið
fyrir á næstum því öllum öldum
síðan að þjóðin fyrst þektist í
sögu heimsins, hefir hún með
þrautseigju haldið sér við, hald-
ið trúnni sinní á meðal þeirra
sem þeir kölluðu á fyrstu öldum
kristninnar og kalla ef til vill
enn, villutrúarmenn. Þeir hafa
haldið siðum sínum og varð-
veitt mörg önnur þjóðareinkenni.
Þeir hafa tekið sér bólfestu
í næstum því hverju landi í
heiminum, og í öllum löndum
þar sem þeir hafa búið hefir
mikið borið á þátttöku þeirra í
viðskiftalífi þjóðanna, og oft
hafa þeir sýnt það, að þeir væru
borgarar hinir beztu. Þeir festu
trygð við landið sem þeir bjuggu
í, og í mörgum tilfellum, nú,
eftir margra alda avöl í vissum
löndum, birta þeir einkenni sem
benda skýrt til landsins sem þeir
koma frá.
Margir þeirra hafa orðið mikl-
ir fræðimenn, heimspekingar,
vísindamenn, stjórnmálamenn
o. m. fl. Þeir hafa átt mikinn
þátt í viðskiftum þjóðanna og
hafa verið með þeim framtaks-
sömustu mönnum í heiminum.
Þeir hafa komið upp miklum og
ágætum stofnunum og hafa sýnt
það á margan hátt að þeir væru
það sem vér köllum “public
spirited.”
Til dæmis, svo eg nefni aðeins
fáeina, hafa Gyðingar verið til
eins og Disraeli, stjórnmálamað-
urinn mikli á Englandi og
Rothschilds fjölskyldan, auðkýf-
ingarnir miklu. í Bandaríkjun-
um hafa verið menn eins og
Brandeis, æðstaréttardómari, og
Cardogo einnig æðstaréttardóm-
ari. Michelson var vísindamaður
mikill í Bandaríkjunum sem
hlaut Nobeís-vterðlaun/Ín fyrir
vísindalegar uppfyndingar. Svo
er Einstein, sem er helzti vís-
indamaðurinn í heiminum á vor-
um tímum, og er hann Gyðingur
af þýzkum Gyðingaættum. Þá er
Sigmund Freud, sálarrannsókn-
armaðurinn sem bjó í Austur-
ríki, en er nú kominn til Eng-
lands. ótal marga aðra mætti
nefna, eins og S. O. Levinson.
lögfræðing mikinn í Chicago, Lil-
lian D. Wald, mannvininn sem
stofnaði hæli í fátækrahverfi
einu í Bandaríkjunum og hjálp-
aði ótal mörgum fátækum og
allslausum sem bjuggu þar. —
Einnig má telja danska Gyðing-
inn, Georg Brandes, rithöf-
undinn mikla og ótal marga aðra
hljómlistamenn og skáld.
Á sama tíma, auðvitað, má
telja upp Gyðinga, þó ekki með
nafni, sem eru að öllu leyti ólíkir
þessum mönnum, sem eru í
beinni mótstöðu við alt sem
þessir menn eru. Þeir eru t. d.
óhreinlátir, hávaðasamir, prett-
óttir, svíðingslegir, óáreiðan-
legir, o. s. frv. Þeir fremja
sitt hvað er verðskuldar
alla þá fyrirlitningu sem menn
bera fyrir þeim. En er um ó-
hreinlæti er að ræða, há-
vaðasemi, óáreiðanlegleika,
nízku, o. s. frv., éru Gyðingarn-
ir ekki hinir einu sem birta
þessi einkenni. Mér finst þau
þekkjast hjá öllum þjóðum og
öllum þjóðflokkum, alveg eins
og mörg ágæti þekkjast hjá öðr-
um þjóðum eins og hjá Gyðing-
um.
Sagt hefir verið að Gyðing-
arnir hafi náð of miklum völd-
um, en ekki er hugsað um að
tortíma Þjóðverjum í nokkru
landi vegna þess.
Sagt hefir Verið einnig að
Gyðingar hafi -of mikið peninga-
vald í heiminum. Svo getur ver-
ið, en í þjóðinni sem ríkust er,
í Bandaríkjunum, eru auðkýf-
ingarnir þar menn eins og
Rockefeller, Ford, Mellon, Hark-
Jness, Vanderbilt, Dupont, Whit-
ney, McCormick, Baker, Fields,
o. fl., sem eru ekki Gyðingar, en
neðst á listanum koma Gyðing-
arnir: Guggenheim, Lehmann,
Kahns, Rosenwald o. fl. Þ. e. a.
s. að í auðugasta landinu í
heimnium, þar sem að Gyðing-
arnir aru fjölmennastir, að und-
anteknu einu landi, Rússlandi,
eru allir ríkustu mennirnir ann-
ara þjóða en Gyðingaþjóða. —
Hugsunin þessvegna að Gyðing-
arnir hafi mesta auðvaldið í
heiminum getur ekki annað ver-
ið en fjarstæða.
Einu sinni voru Gyðingar fyr-
irlitnir og ofsóttir vegna þess að
þeir afneituðu Kristninni — og
vegna þess, eins og sagt hefir
verið, að þeir voru valdir að því
að Jesús væri krossfestur. En
enginn maður ætti að láta sér
detta það í hug nú, á vorum
dögum, að fyrirlíta nokkurn
mann vegna trúar hans, né held-
ur vegna nokkurs verks sem
framið var af forfeðrum hans
fyrir tvö þúsund árum. Varla
er því hægt að segja nú að þetta
sé ástæðan þegar ofsóknir gegn
Gyðingum eiga sér stað.
Hvers vegna fyrirlíta menn
þá Gyðinga? Hvers vegna vilja
þeir engin mök við þá eiga? Vér
vitum að margir menn vilja síð-
ur nokkur viðskifti við þá hafa.
Maður sem vinnur fyrir vá-
tryggingarfél. hér í bænum sagði
mér um daginn að þó að hann
hefði sjálfur viðskifti við Gyð-
inga, vissi hann af félogum
sem engin viðskifti við þá
vildu hafa og að stundum ættu
Gyðingar erfitt með að fá vá-
tryggingar. Einnig sagðist hann
miklu síður vilja sjálfur nokkuð
i við þá eiga. Austur í New
York, eru stór gistihús sem taka
aldrei Gyðinga inn til gistingar,
og til eru sumarbústaðir bæði
hér í þessu fylki og víða annar-
staðar sem leyfa engum Gyðing-
um að koma þangað. ótal mörg
Jdæmi þessum lík mætti telja
upp, og benda þau öll á eitt, eða
| sýnast benda, að Gyðingarnir
hafi einhver einkenni, eitthvað
við sig, sem aðrir geta illa felt
sig við. Þeir eru ekki sam-
rýmanlegir við aðra þjóðflokka,
og stafar þetta ef til vill af ein-
kennilegri trú þeirra, meðal
annars, þar sem þeir halda því
fram, eða trúa því, að þeir séu
guðs útvalin þjóð, og að þeir séu
einhvernveginn æðri eða fremri
flestum eða öllum öðrum mönn-
um.
Auðvitað eru til margar und-
antekningar. En nóg ber á þess-
um einkennum til þess að maður
getur kallað þau þjóðareinkenni
Gyðinganna, og að maður fellur
sig ekki við þau, hve mikið og
frábært sem ágæti þjóðarinnar
kann að vera að öðru leyti.
En þó að eg bendi á þetta, þó
að eg viðurkenni það að eg felli
mig ekki við alla Gyðinga, þýðir
það alls ekki að eg sé samþykkur
ofsóknunum, eða villimenskunni
sem hefir átt sér stað í Þýzka-
landi.
Eg felli mig ekki heldur við
alla sem eru ekki Gyðingar. —
Jafnvel eru íslendingar til sem
eg vil síður þurfa að umgang-
ast. En'þó að svo sé, dytti mér
aldri í hug að ráðleggja nokkr-
um það, að ofsækja þá menn,
eða að styðja að ofsóknum gegn
WINNIPEG, 30. NÓV. 1938
þeim. Það er alger misskiln-
ingur í heimi sem kallar sig
kristinn að láta nokkuð þess-
háttar koma sér í hug.
Jesús sagði: “Þér hafið heyrt
að sagt var við forfeðurna: ‘Þú
skalt ekki morð fremja,, en hver
sem morð fremur skal verða
sekur fyrir dóminn. En eg segi
yður, að hver sem reiðist bróður
sínum er sekur fyrir dóminum !”
Það er því kristileg skylda
vor, að mótmæla allri harð-
stjórn, öllum ofsóknum, öllum ó-
réttindum í heiminum. Eg skil
alls ekki í því, hvernig nokkur
maður getur samþykt stefnuna
sem nú er fylgt í Þýzkalandi,
því þar sýnast valdhafendurnir
ekki lengur vera menn, heldur
villidýr, sem ráða ekki sjálfum
sér, en fólkið sem verið er að
ofsækja og tortíma, er varnar-
laust og allslaust. Það á engan
að, sem það getur flúið til, og ef
farið væri með skepnur í þessu
landi eins og þar er verið að fara
með menn, væru þeir sem valdir
væru að því, teknir fastir og
hneptir í fangelsi.
En þeir sem ofsækja Gyðing-
ana í Evrópu hafa sjálfir valdið
þar og ráða því öllu.
En eg get ekki annað en hugs-
að, eða trúað, að eitrið sem þeir
eru að breiða út með afstöðu
sinni í þessu máli, muni á sínum
tíma verka á þá sjálfa, því guð
lætur ekki að sér hæða, og menn
geta ekki framið ranglæti til
lengdar án þess sjálfir að gjalda
þess! En í millitíðinni, get.ur
oss ekki annað en hrylt við því,
sem nú gerist á Þýzkalandi og
vér geutm ekki annað en mót-
mælt því. Því aðeins þannig,
getum vér stutt að því, eða
stefnt að því að einhverntíma í
framtíðinni þekkist ekki þess-
konar hryðjuverk framar í heim-
inum, en að rétturinn velli fram
sem vatn, og réttlætið sem sí-
rennandi lækur.
GRJóTÁ RENNUR . . .
Eftir Guðmund Friðjónsson
/"'RJÓTÁ rennur gegnum þorp-
ið svo að segja atvinnu-
laus, og fram af snarbröttum
stalli nður í flæðarmál. Sá
stallur heitir Þönglabakki og
þorpið heitir að réttu lagi
Þönglabakkaver.
Einn íbúi þessa þorps heitir
Þrándur í Götu. Hann er hálf-
gildings landnemi þarna, ekki
borinn né barnfæddur í verinu;
því að hann var fram á miðjan
aldur bóndi inni í sveitinni, þar
sem heitir í Dal. Þar var hans
föðurleifð. Hann var atorku-
maður “og vann nótt með degi”,
eins og sagan hermir um Gísla
Súrsson. En meinleg örlög hrjá
margan íslending. Örlaganorn
eða illviljuð draumkona bægði
Gísla frá hlutskifti hamingj-
unnar. Og þannig lék ógæfan
Þránd, að hún lét innýflaorma
og sóttkveikjur hálfdrepa og
steindrepa sauðfé hans að vor-
lagi og lenti hann með því móti
á “kaldan klaka”.
Gamalt hreysi, sem einsetu-
kona bjó lengi í — og andaðist í
að lokum, húkti framna í Þöngla-
bakkanum og var hálfgrafið inn
í hann. Þetta býli hét í Götu
vegna þess, að þar lá sjávargata
þorpsbúa niður í naustin smá-
bátanna. íbúð gömlu konunnar
var boðin upp að henni andaðri
og Þrándur hrepti hreiðrið. —
Honum var nauðugur einn kost-
ur að hopa á hæli úr Dalnum
sínum, þegar bústofninn brást
og freista hamingjunnar á nýj-
an leik. Hann var lagtækur á
tré og járn. Og hann lét sig
dreyma um, að nota mætti foss-
inn í Grjótá til smávika og jafn-
vel stórræða.
Fyrsta árið bjó hann í greninu
ásamt konu og fjórum stálpuð-
um börnum og leitaði að hlaupa-
vinnu í þorpinu. En þá voru
margir um lítið starf.
Hann var um haustið með
annan fótinn inni í dalnum við-