Heimskringla - 14.12.1938, Page 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
FIRST CLASS DYERS &
DRY CLEANERS
Phone 37 061
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 14. DES. 1938
NÚMER 11.
Bylting innan liberalflokksins
í Canada
Hepburn segist verða á móti King í næstu kosningum
Á fundi, sem liberalar héldu
s. 1. mánudag í Port Arthur,
héldu tveir af ráðgjöfum sam-
bandsstjórnarinnar því fram, að
forsætisráðherrar Ontario og
Quebec-fylkja, hefðu myndað
leynisamtök eða samsæri um
það, að koma MacKenzie King
forsætisráðherra Canada frá
stöðu sinni, sem formanni liberal
flokksins og um leið frá stjórn-
arformensku.
Það hefir um tíma verið á
flestra vitund, að samkomulagið
hefir ekki verið sem bezt milli
Hepburns og Kings. En það hef-
ir ekki verið haft hátt um það,
að minsta kosti ekki af hálfu
Kings. Ófriðurinn byrjaði milli
þeirra um sama leyti og jap-
anska stríðið braust út og hann
hefir haldið áfram eins og það,
án þess að striði hafi verið lýst
yfir, fyr. en nú, að ráðgjafamir
gerðu það á Port Arthur fund-
inum. Það getur ekki heitið ann-
að en yfirlýst stríð, þegar
flokksfélagarnir eru farnir að
kalla hvorir aðra samsærismenn,
þó ekki sé gott að komast hjá,
að brosa að því. Ráðgjafarnir
sem upp úr kváðu með þetta,
voru Norman McL. Rogers
verkamálaráðherra og C. D.
Howe, vegamálaráðherra.
Hepburn er King reiður fyrir
margt, en ekki sízt fyrir að fá
ekki að selja raforku til bæja í
Bandaríkjunum, sem Ontario
hefir ofmikið af 6ins og flestu
öðru. Að öðru leyti þykir Hep-
burn King ómögulegur sem for-
ingi liberalflokksins vegna að-
gerðaleysis og hann spáir illu
fyrir Canada innan skamms
tíma verði King við völd. Alla
atvinnuleysis-aðstoð sem King
veiti Ontario, telur Hepbum ekki
meiri en atvinnuleysiskostnað-
urinn nemi í borginni Toronto
einni, þrátt fyrir þó Ontario-
fylki greiði um 60—70% af öll-
um tekjum Sambandsstjórnar-
innar. En það nýjasta, sem
varð til þess að upp úr logaði,
var að King hafði sent Gardiner,
búnaðarmálaráðherra tvisvar
sinnum á fund Hepburns til að
bjóða sættir og fríðindi; segir
Hepburn að hann hafi í bæði
skiftin orðið að segja Gardiner,
að hann styddi ekki liberal-
flokkinn, meðan King væri leið-
togi hans hvað sem í boði væri.
Stjórnina í Ottawa sagði hann
lifa á alt öðrum tíma, en við
lifðum á; hún væri svo langt á
eftir tímanum, að hann vissi
ekki hvort hún væri í þessum
heimi eða öðrum.
Út af þessu öllu ætlar nú
Kings-liðið að verða fljótara til
og ræðst á Hepburn og kallar
hann samsærismann, sem vinna
sé að því, að sundra þjóðinni.
Og á móti þeirri stefnu gangi
hann ósmeikur á hólminn í
næstu kosningum. Hann og hans
lið ætli að vinna að sameiningu,
en Hepburn að sundrungu.
Þessu svarar Hepburn á þá
leið, að það auglýsi hve gjald-
þrota King sé, að finna upp
nokkuð sem vit sé í til að koma
með fyrir kjósendur í næstu
kosningum, því það skilji hver
maður, að það sé King en ekki
stjórnarskrá Canada, sem um sé
hér að ræða. Hitt segir hann og
jafn vandræðalegt, að bera á
sig að vera í samsæri við Du-
plessis forsætisráðherra í Que-
bec. Hann hafi ekki í marga
mánuði átt tal við hann, hvorki
um stjórnmál né annað.
Þeir sem kunnugir eru, telja
ekki efa á því, að Hepburn hafi
alla í fylkisstjórninni og mikið
af liberölum í fylkinu á sínu
máli.
Þar sem Quebec-fylki mun nú
andsættt King, spáir þessi upp-
reisn flokks hans í Ontario ekki
góðu fyrir um gengi hans í
næstu kosningum. Og þær verða
að öllum líkindum á næsta sumri.
Enda er auðséð, að stríðsyfir-
lýsing Rogers og Howe, ráðgjaf-
anna, er gerð út af því, að King
þykir í meira lagi í óvænt efni
komið.
Þingið í Lima
Fyrir einni öld og þó nokkuð
betur, skrifaði Simon Bolivar,
frelsishetjan mikla sem þá var
útlagi í Jamaica, að sig hafði
dreymt um það, að allar þjóðir
Ameríku mundu halda sameigin-
legt þing til að ræða um frið-
armál sín og afstöðu þjóða í
hinum þrem fjórðu hlutum
heimsins til þeirra. Og hann
hafði ekki fyr velt oki Spánverja
af Suður-Ameríku, en hann fór
að reyna að koma hugmyndinni
í framkvæmd.
Þetta var vísirinn til þess að
koma á samvinnu milli allra
þjóðríkja í Ameríku. Fyrsta
tilraunin mishepnaðist honum
hraparlega. Á þingið sem hann
boðaði til 1826 og haldið var í
Panama, komu aðeins fulltrúar
frá Columbia, Peru, Guatamela
og Mexikó. Hann valdi þennan
stað meðfram til þess, að ræða
hvort ekki væri hægt að fá sam-
vinnu þjóða Vesturheims um að
gera skurð yfir Panama-eiðið.
Bandaríkin voru þá ekki spent-
ari fyrir .skurði þessum, en
samvinnu við aðrar þjóðir, en
þau höfðu þá fyrir þrem árum
samþykt Monroe-stefnu sína. —
Seint og síðar meir sendu þau
samt þrjá fulltrúa á þetta þing.
En einn þeirra dó á leiðinni og
hinir tveir komu ekki fyr en
þingið var afstaðið. Og hug-
myndinni um samvinnu milli
þjóða Vesturálfunnar, yar lögð á
hilluna þar til í lok 19. aldar.
En árið 1889 varð James G.
Blaine, ríkisritari Bandaríkjanna
þess áskynja, að það væru miklir
viðskiftamöguleikar í Mið- og
Suður-Ameríku og kallaði tili
fyrsta alþjóða þingsins í Ame-
ríku, sem haldið var í Washing-
ton.
Síðan hafa sex þing verið
haldin: í Mexikó 1901, Rio de
Janeiro 1906, Buenos Aires 1910,
Santiago de Chile 1914, Havana
1928 og Montevideo 1933. Ein-
hvern árangúr báru þessi þing
um aukna samvinnu milli þjóð-
ríkja Ameríku, en það sem úr
henni dró, var þó það, að smá-
þjóðirnar margar óttuðust, að
Bandaríkin ætluðu sér að rýja
þær efnalega 1með þessu og
blanda sér ofmikið í utanríkis-
mál þeirra.
Fyrsta verulega tilraunin áð
bæta andrúsmloftið, var ferða-
lag Hoovers forseta um Suður-
Ameríku 1928. Og svo kom þar
á eftir Roosevelt forseti með
sína utanríkismálastefnu er
mæltist mjög vel fyrir í Mið- og
Suður-Ameríku. Og 1936 ferð-
aðist Roosevelt í því skyni um
Suður-Ameríku að tala þar máli
samvinnu og samhugs. f Buenos
Aires var hann á friðarfundi, er
þann árangur hafði í för með
sér, að farið var að gera uppkast
að samningi um samvinnu og
frið milli allra þjóða í Ameríku.
Þó uppkast þetta hafi ekki verið
samþykt, er með því góður
grundvöllur lagður til frekara
samstarfs, og Chaco-deilan fyrir
skömmu var leyst með uppkast-
ið fyrir augum.
Þetta er nú í stuttu máli það
sem á undan er gengið í sam-
vinnumálum þjóðríkjanna í
Ameríku.
Nú stendur fjölment þing
þjóðanna í Vesturheimi yfir.
Það kom saman 9. des. og er
haldið í bænum Lima í Peru,
sem er sex mílur frá Kyrrahafs-
ströndinni og er á stærð við
Winnipeg að fólksfjölda. Þingi§
sóttu 11 fulltrúar frá Banda-
nkjunum og sjö hraðritarar auk
þess. Foringi þeirra er Cordell
Hull ríkisritari. Frá yfir 20
þjóðrikjum í Suður- og Mið-
Ameríku er þar einnig fjöldi
fulltrúa, auk hópa af fregnrit-
um frá blöðum og snata frá ýms-
um öðrum þjóðum í forvitnis-
skyni, svo sem Þjóðverjum, í-
tölum og Japönum. Um verk-
efni þingsins má segja, að svip-
að sé og áður. Fyrir Ameríku-
þjóðunum vakir, að stofna ame-
rískt þjóðabandalag. Mun það
Til J. H. Johnsons
—við lát konu hans—
Sú gata, sem gengu saman
í gleði og sorgum tveir,
er grafin úr gleymsku þegar
við gröfina skilja þeir.
Og hann, sem er hérna megin,
fær hugsýni þúsundfalt: N
Hvert spor verður letruð lína,
hann les það og skilur alt.
Hve ljúfur er slíkur lestur,
ef lífsskeiðið hlýtt var alt.—
Hve vonlaus, ef andlega veðrið
á veginum dimt og kalt.
Frá gröfinni einn þú gengur,
og grátinn er hugur þinn.
Eg rétti þér hlýja hendi
í huganum, vinur minn.
Eg veit þú ert himins hugar,
þó hér eigir lengri vist;
eg veit þínar vökunætur,
eg veit hvað þú hefir mist.
Eg veit hvað 'hún löngum létti
í lífinu alt þitt stríð;
eg veit hún var ljós og lampi
á leið þinni alla tíð.
Og líf þitt var engin lýgi,
þú lifðir ei bak við tjöld;
og því ertu sæll, þótt saknir,
og sólríkt þitt heiða kvöld.
Já, þú átt svo margt að þakka,
og þér blasir heimur nýr,
er sameinar sálir ykkar
og sorginni í gleði snýr.
Sig. Júl. Jóhannesson
Tón-hrif
Á tóna vængjum sál vor svífur
er söngva dísin loftið klífur.
Hún flytur gullið guða mál
og græðir það í vorri sál.
Og sálar augun líta ljóma,
er lífsins æðstu tónverk hljóma
laus úr böndum ljóðmál við
og lyfta sér í almættið. ,
Og sál var laugast alvalds anda
undir röðlum tóna banda.—
Sem litblóm fögur, laus við tál
laðar oss það helga mál.
Þá tvinnast saman flest sem finnum
fegurst, best og heitast unnum.
Þá finst oss að vér elskum alt,
sem andað hefir til vor kalt.
*
Það afl, sem berst á bylgjum tóna
og bræðir ís við hjarta stóna
er æðra því, sem augað sér
og andi hversdags lífsins er.
Frá styrkum hreima strengja arni
streymir lífsins helgi kjarni.
Þar glampar eilífð yfir list,
sem engill mannsins skilur fyrst.
Davíð Björnsson
mál verða tekið til alvarlegrar
íhugunar á þessu þingi en áður,
vegna ástandsins í heiminum nú.
Vesturheims þjóðunum er farið
að lítast þannig á blikuna, að
tími sé kominn til að gjalda var-
hug við áhrifum Evrópu og
Asíu þjóðanna og reisa rönd við
að þau verði ekki of mikil. Það
er enginn efi á, að þar ber á á-
sælni og ágengni frá þeim Ev-
róþu og Asíu þjóðum, sem
nefndar voru (Þjóðverjum, ítöl-
um og Japönum) og að viðskifti
þeirra eru mikil í Suður-Ame-
ríku. f Brazilíu kveður mikið
að áhrifum Þjóðverja, enda eru
þeir þar fjölmennir. Fyrir ekki
löngu gerðu þeir uppreist þar
og ætluðu að myrða forsetann
Vargas, en hann varð nazistum
ofjarl og hefir minna borið á
þeim síðan.
Auk mála sem þessara verða á
þinginu athuguð viðskifti milli
Ameríku þjóðríkjanna innbyrðis
og yfirleitt hvernig þau geti lagt
grundvöll til meiri samvinnu
bæði í efnalegum og pólitískum
skilningi. Erfiðleikar Suður-
Ameríku eru miklir á því að slíta
sambandi við Evrópu algerlega
vegna mikilla viðskifta við hana
og svo hins að þangað eiga
margar þjóðirnar ætt sína að
rekja. En um það að vernda
lýðræðið, eru þær allar sammála.
Frá þessu þingi mun eitthvað
meira heyrast síðar. x
F R É T T I R
Brezkir hveitimylnueignend-
ur, keyptu fyrstu vikuna af des.
20 miljón mæla af hveiti í
Bandaríkjunum.
* * *
í bænum Vancouver hefir
hundi verið reist minnismerki.
Hundurinn Var varðhundur við
höfnina og bjargaði 27 manns
frá druknun. Sumum bjargaði
hann með því að gelta og kalla á
menn til aðstoðar, en öðrum með
því að kasta sér í höfnina og
synda með þá sem voru að
drukna í land.
* * *
Stjórnin í Ástralíu hefir á-
kveðið að veita 315 miljón doll-
ar til aukinna hervarna á þrem-
ur komandi árum. Stjórnin lít-
ur svo á, að friðurinn hangi á
þræði, en eyjarnar sem Ástrlía
hlaut í Kyrrahafniu og Þjóðverj-
ar áttu áður, ætlar eyja-álfan
ekki að láta af hendi með góðu.
Bretar eru einnig að senda ný-
smíðuð herskip til Singapore til
verndar, ekki aðeins Ástralíu og
Nýja Sjálandi, heldur einnig
eignum þeirra í Kyrrahafinu og
Austur-Indlandi Hollendinga.
FJÆR OG NÆR
Ingvar Ólafsson, einn af frum-
herjunum íslenzku vestan hafs,
lézt s. 1. sunnudag í Pince Al-
bert, Sask. Hann kom til vest-
urheims 1887 og bjó fyrst í
Churchbridge, Sask., en flutti
síðar til Winnipeg og stundaði
húsasmíði. Fyrir fimtán árum
tók hann sér aftur bólfestu í
Saskatchewan og hefir stundað
þar húsasmíði síðan. Hann læt-
ur eftir sig konu og tvö börn,
uppkominn og fjóra bræður; búa
þrír af þeim í Leslie, en einn
vestur á Kyrrahafsströnd.
Síðast liðinn þriðjudag lézt
suður 1 Morris, Man., Guðmund-
ur Arthur Gíslason, maður um
þrítugt, ógiftur, sonur Mr. og
Mrs. Sveinbjarnar Gíslasonar,
706 Home St., Winnipeg. Hann
dó úr botnlangabólgu, undir upp-
spurði, sem gerður var í Morris.
Hinn látni var efnismaður, var
umsjónarmaður á skrifstofu lán-
félags í Morris og naut bæði
vinsældar og virðingar allra sem
honum kyntust. Skyldmenni
hans á lífi eru hinir öldruðu for-
eldrar hans og tvær systur.
NÖFN SKIPVERJANNA
er fórust á togaranum ólafi,
2. nóv., eru þessi:
Sigurjón Mýrdal, skipstjóri, f.
2. marz 1890 að Bakkakoti í
Gerðahreppi. Lætur eftir sig
konu og 5 böm stálpuð.
Gísli Erlendsson, fyrsti stýri-
maður, f. 20 júní 1907 í Reykja-
vík. Kvæntur. Barnlaus.
Guðmundur Þorvaldsson, ann-
ar stýrimaður, f. 14. des. 1906 í
Rvík. ókvæntur.
Ólafur Pétursson, bátsmaður,
f. 25. nóv. 1889 í Rvík. Lætur
eftir sig konu og tvö börn upp-
komin.
Jón Hjálmarsson, fyrsti vél-
stjóri, f. 1. okt. 1889 að Stakka-
dal í Sléttuhreppi. Lætur eftir
sig konu og þrjú börn uppkomin.
Halldór Lárusson, 2. vélstjóri,
f. 9. okt. 1911 að Breiðabálsstað
á Skógarströnd. Lætur eftir sig
konu og tvö ungbörn.
Kristján Eyjólfsson loft-
skeytamaður, f. 11. sept. 1913
að Miðhúsum í Reykhólasveit.
Ókvæntur.
Sigurður Árni Guðmundsson,
matsveinn, fæddur 8. sept. 1907
að Vörum í Gerðahreppi. Lætur
eftir sig konu og tvö ungbörn.
Bárður Lárusson, kyndari, f.
7. maí 1903 í Rvík. (Bróðir
Halldórs 2. vélstj.). Bjó hjá móð-
ur sinni.
Björn Friðriksson, kyndari, f.
22. júní 1910 að Stóra-ósi í
Ytri-Torfustaðahreppi. Ókvænt-
ur.
Friðleifur Samúelsson, háseti,
f. 4 marz 1896 að Bæ í Miðdöl-
um. Lætur eftir sig konu og
fimm börn ung.
Halldór Vilberg Júlíus Jóns-
son, bræðslumaður. Fæddur 26.
des. 1905 í Winnipeg. Ókvæntur.
Guðmundur Elentínus Guð-
mundsson, háseti, f. 16. marz
1917 að Helgastöðum í Gerða-
hreppi. Bjó hjá foreldrum sín-
um.
Guðmundur Magnússon, há-
seti, f. 23. okt. 1899 að Hrauni
í ölfusi. ókvæntur.
Guðmundur Sigurðsson, há-
seti, f. 24. júní 1894 að Teigabúð
á Akranesi. Lætur eftir sig
konu, eitt barn og aldraða móð-
ur. Hún misti annan son sinn í
sjóinn árið 1925.
Guðmundur Þórarinsson, há-
seti, f. 6. ágúst 1900 í Reykja-
vík. Lætur eftir sig konu og
þrjú ung börn.
Guðni Ólafsson, háseti, f. 9.
febrúar 1894 að Ytra-Hóli í
Vestur-Landeyjum. Bjó hjá
móður sinni á níræðisaldri.
Lárus Björn Berg Sigur-
björnsson, háseti, f. 17. des. 1909
að Höfða í Dýrafirði. Lætur eftir
sig konu og eitt ungbarn.
Óskar Gísli Halldórsson, há-
seti, f. 17. júní 1903 að Klöpp á
Akranesi. Lætur eftir sig konu.
Sigurjón Ingvarsson, háseti, f.
7. júní 1912 í Reykjavík. Lætur
eftir sig konu og eitt ungbarn.
Sveinn Helgi Brandsson, há-
seti, f. 9. ágúst 1905 að ísólfs-
skála í Grindavík. Lætur eftir
sig konu og eitt ungt barn.
Þessir menn láta alls eftir sig
þrettán ekkjur og átján börn
innan við sextán ára aldur.
—Tíminn, 8. nóv.