Heimskringla - 11.01.1939, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. JANÚAR 1939
ÞREYTA
Þreyta er hugtak, sem allir
þekkja af eigin reynslu. öll
mikil eða langvarandi áreynsla
á eitt líffæri eða fleiri hafa
meiri eða minni áhrif á allan lík-
amann og sálina líka. Frá heil-
anum liggja taugaþræðir um all-
an líkamann eins og símaþræðir
í borg. Þessir símaþræðir bera
Til þess að blóðið sé ötult í
starfi sínu að flytja frumum
líkamans næringu og taka aftur
til burtflutnings óhrein 'efni,
verður það að vera rétt samsett,
svo engu efni sé þar áfátt. Blóð-
ið er og verður að vera lútar-
kent eða alkaliskt sem kallað er.
Brensluefnin, sem það flytur
burt, eru aftur á móti sýrugæf.
Þessi efni verður blóðið að vera i Hin tegundin er sú þreyta, sem
líkamans að vera vel starfhæf
og blóðið vel lútarkent.
Til er tvennskonar þreyta. •—
Fyrst sú þreyta, sem stafar af
áreynslu við eðlileg og nauðsyn-
leg störf. Sú þreytutilfinning,
sem þeim störfum er samfara, er
vinsamleg bending eða aðvörun-
armerki frá náttúrunnar hendi
um að gæta hófs með starfið.
fréttir til miðstöðvarinnar um
ástandið í líkamanum, segja til
um þreytuna eins og annað sem
aflaga fer. Heilinn gerir svo
sínar ráðstafanir til þess að öll
störf líffæranna gangi sinn eðli-
lega gang í réttri samstillingu. um
Heilinn krefst hvíldar til handa
þeim líffærum, sem þreytt eru
orðin af erfiði. Hann krefst
svefns og hvíldar handa sjálfum
sér. Þreytutilfinningin er var-
úðarmerki um að líffærunum sé
ekki ofboðið með starfi. Sé þessu
varúðarmerki ekki gefinn gaum-
ur, fer svo að hið örþreytta líf-
færi leggur niður vinnu, það
verður aflvana. Þreytan stafar
af því að áreynsla og erfiði hafa
aukin efnaskifti í för með sér
og aukna framleiðslu óþarfra og
ónýtra efna, eins og meiri reyk-
ur og orka myndast við aukinn
bruna í ofni og eldavél. Þessi
efni þurfa að losna burt úr lík-
amanum á sem fljótastan og
fullkomnastan hátt. Það er
blóðið, sem þvær þau burtu og
gerir þau óvirk jafnóðum. Eftir
því hve fljótt eða seint þetta
starf blóðsins tekst, verður
þreytan minni eða meiri.
Til þess að líkaminn geti af-
kastað miklu erfiði útheimtist
tvent. í fyrsta lagi fullkomin
næring, það er næring sem veitir
líkamanum öll þau efni til upp-
bótar á þeim efnum, sem eyðast
við starfið. í öðru lagi verður
líkaminn að geta losnað fljótt og
á öruggan hátt við úrgangefnin.
Sé vel fyrir þessu séð, þá getur
líkaminn leyst mikil störf af
megnugt að gera óvirk, annars
er hætta á ferðum fyrir vellíðan
líkamans og lífið. Talið er að lík-
aminn sé alt að því 80% sam-
settur af lútargæfum efnum, en
aðeins 20% af sýrugæfum efn-
Þess vegna er það nauð-
synlegt að næringin sé að meira
leyti lútargæf en sýrugæf. Við
fæðuval verður að taka tillit til
þessa. Lútargæf eða alkalisk
næring ver menn betur gegn
þreytu heldur en sýrugæf. Þetta
er afar þýðingarmikið þegar um
fæðuval er að ræða. Frumefnið
natrium er t. d. lútargæft. Ef
skortur er á því í fæðunni, þá
veldur sá skortur óeðlilega
hægri ferð blóðsins frá þörmun-
um til lifrarinnar, eða of mikilli
kyrrstöðu.
Þegar dr. Vilhjálmur Stefáns
san var að sýna, að lifa mætti
eingöngu á fæðu úr dýraríkinu,
varð hann að neyta fitu að 75%
og kjöts aðeins að 25%, og þar
stafar af óeðlilegum ástæðum.
Hún getur stafað af því, að
sýklar hafa tekið sér bólfestu
í líkamanum og framleiða sýru
kent eiturefni, sem berst inn
blóðið. Hún getur stafað af
nautn eiturefna, svo sem tóbaks,
alkóhols og lyfja. En tíðasta
orsökin til þessarar tegundar af
þreytu er langvarandi nautn ó-
heppilegra fæðutegunda, þeirra
fæðutegunda, sem svift eru að
meira eða minna leyti nauðsyn-
legum lífefnum eða vitaminum,
málmsamböndum og ómeltanleg-
um trefjaefnum eða miklu af
eggjahvíturíkum fæðutegund-
um.. Þessi tegund af þreytu
stafar öllu fremur af langvar-
andi mettun blóðsins af óhrein-
um sýrugæfum eiturtegundum.
Þessi þreyta tekur líkamann svo
föstum tökum, að hún hverfur
ekki á stuttum tíma. Hún lækn-
ast aðeins með breytingu á nær-
ingu.
* , • , * i. i u Þessi þreyta rænir menn lifs-
að auki var það, sem hann kall-. *
, gleði, ef mikið kveður að henni
aði kjot, heili, nyra og lifur ur
dýrum. Hann varð líka að láta
mala beinin til þess að fá nóg af
lútargæfum efnum.
Sýrugæf eru kjöt, fiskur, egg
og ostur og flestar tegundir af
kornmat. Aftur á móti eru á-
vextir, grænmeti og flestir garð-
ávextir lútargæfir. En jafnvel
þó grænmeti sé lútargæft í nátt-
úrlegu ástandi, getur það orðið
sýrugæft við suðu. Þannig get-
ur matreiðslan breytt lútargæf-
um næringarefnum í sýrugæf.
Þetta hefir mikla þýðingu þegar
er að ræða um næringu, sem ver
hendi án þess að þreytan segi til, menn fyrir þreytu. Þau dýr,
og verið hraustari og æfðari á
eftir. En hvíldin er þá ætíð
nauðsynleg. Hvíld og starf þurfa
að haldast í eðlilegu jafnvægi.
Líkaminn er að því leyti svipað-
ur rafhlöðu. Starfið eyðir raf-
afli úr rafhlöðunni. Svefn og
hvíld gefa tíma og tóm til end-
urhleðslu þess, sem eyðst hefir
við starfið. — Sérstaklega er
svefninn nauðsynlegur fyrir
taugakerfið.
sem eru kjötætur verða tiltölu-
lega fljótt þreytt, en jurtaætur
þola betur áreynslu án þess að
þreytast. Þannig getur hestur
með mann á bakinu uppgefið
Ijón á hálfum degi. í raun og
veru er þreytan og óþægindatil-
finning, sem henni fylgir, of-
hleðsla blóðsins af sýrugæfum
efnum, en við því verður að
sporna. Til þess að það megi
takast, verða hreinsunartæki
This advertisment is not inserted. by the Govemment Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements made as to quality of products advcrtised.
Hún rænir menn áhuga og fram-
takssemi, árvekni og afkasta-
semi til andlegra og líkamlegra
starfa. Hún gerir menn skap-
leiða og bölsýna, vekur tauga-
óþol og óeðlilega taugavið
kvæmni og verki um allan lík-
amann. Hún gerir menn þegar
til lengdar lætur sjúka og gamla
áður en þeir vita af. Þessi teg-
und af þreytu er langvarandi
og hverfur ekki við hvíldina
eina. Hún gerir menn sljóa og
dregur úr dómgreind þeirra um
leið og hún spillir líðan þeirra.
Yfirleitt má segja um þessa
tegund af þreytu, lífsþreytuna,
að hún sé fyrsti áfánginn á meir
og minna langri og erfiðri braut
þrauta og þjáninga feiknarlegs
fjölda manna meðal menningar-
þjóðanna. Annar áfenginn er
kvillasemi og sjúkdómar. Þriðji
áfanginn er gleðilaus og þrauta-
•full elli, sem gerir menn óstarf-
hæfa og þjáða löngu fyr en ætla
mætti eftir árum. Síðasti á-
fangastaðurinn er þrautafullur
dauði löngu áður en eðlilegt
verður að telja. Honum er þó
fagnað sem góðum gesti til þess
að leysa menn frá óbætanlegum
þrautum og þjáningum óeðli-
legra sjúkdóma.
Meginorsakirnar til þess að
lífið leikur menn svo hart eru
ekki forlög. Þær eru vanþekk-
ing og vanræksla í meðferð lík-
amsvélarinnar. Sterkasti eða
meginþátturinn í þessu orsaka-
sambandi er röng fæða, óheppi-
legt matarval og óheppileg nær-
ing. Rétt næring er sterkasti
þátturinn í viðhaldi heilbrigðs
lífs bæði líkamlega og andlega
séð. Óhreinkun og langvarandi
mettun blóðsins með þeim efn-
um, sem þreytu valda, er fyrsta
afleiðing þess, að neyta til lang-
frama óheppilegrar eða dauðrar
fæðu. Lifandi, efnarík fæða
samfara heilnæmum lifnaðar-
háttum, varðveitir ein andlegan
og líkamlegan þrótt.
Hvaða sjúkdómar eru það,
sem reka fólkið í stórum hópum
til læknanna hér á fslandi? Ef
það mál er vel rannsakað, þá
hlýtur svarið að verða: óeðlilegt
og óheppilegt fæði og einnig ó-
heppilegir og heimskulegir lifn-
aðarhættir. Það eru ekki sjúk-
dómar, sem stafa af eðlilegu
striti við náttúrleg og nauðsyn-
leg störf, heldur vanþekking á
meðferð á líkamsvél manna. Sú
vél er allra véla verst meðhöndl-
uð.
Hvað mundi vera sagt um
þann vélgæzlumann, sem fær?
með þá aflvél, sem honum er
trúað fyrir eins og menn fara
með sjálfa sig, eins og þeir fara
með meltingarfæri sín, til dæmis
þegar þeir hella í sig alkóholi,
sem gerir þá aflvana og örvita,
eða hvernig menn leika tauga-
kerfi sitt og æðar með tóbaks-
nautn.
Þreytan er ætíð fyrsta sjúk-
dómseinkennið þegar er að ræða
um þá mjög tíðu kvilla, sem
stafa af vitamínskroti. Hún er
fyrsta áberandi einkennið við
svtokallaða efniskiftasjúkdóma.
Hún er fyrsta einkennið við
blóðleysi. Allir þessir kvillar eru
hinir algengustu meðal menn-
ingarþjóðanna. f þessum sjúk-
dómum er þreytan ekki lengur
vinsamlegt aðvörunarmerki. —
Hún er SOS. Hún er neyðaróp
um hjálp. Náttúran heimtar þá,
ekki deyfingu þrautanna, held-
ur burtnám orsakanna. En hvað
er gert við þessu neyðarópi?
Hver er hin tíðasta lækning
hinnar sjúkdómskendu (patha-
logisku) þreytu? Nútíðarreynsl-
an svarar: Lyfjainngjöf. Menn
leitast við að bæta úr þessari
þreytu með kaffisvolgri, með
því að neyta meira af óheppi-
legri og óheilnæmri fæðu heldur
en þeir hafa gott af, og spilla
þannig áður illri líðan. Þeir
grípa til alkóhols og tóbaks-
nautna og gera þannig sjúk-
dómsástand sitt margfalt verra
og sjálfa sig aumari en áður.
Síðast koma læknarnir með
meira og minna eitruð deyfilyf,
sem síður en svo lækna, heldur
fela í bráðina vanlíðunina. Or-
sökinni er leyft að halda áfram
sínum skaðsemdarverkum.
Líkami og sál eru nátengdari
hvort öðru en flestir hyggja. í
heilbrigðum líkama og heil-
brigðri sál ríkir samræmi og
samstilling allra afla. Áhríf
hvers á annað eru gagnkvæm.
Líkaminn verður að vera rétt
fóðraður til þess að sálin njóti
sín vel. Eg tel það óhrekjandi
sannindi að rétt valin og náttúr-
Ieg næring ráði mestu um líkam-
lega hreysti, fegurð og hæfni.
Ef það er rétt, þá hlýtur sami
jarðvegur einnig að skapa full-
komnara og fegurra sálarlíf.
Mataræðið, næring líkamans,
er að vísu ekki hin æðstu gæði
lífsins, en hitt er víst, að á
henni hvílir þyngst og öruggast,
ekki aðeins líkamlegur styrkur
og fegurð, heldur og andleg
göfgi og samstilling andlegs lífs.
Það er víst, að óheilnæm nær-
ing og eiturnautnir og yfir höf-
uð óheilnæmar lífsvenjur spilla
og ófegra sálarlífið og trufla
störf þess. Það er viðurkent, að
menn með sjúk meltingarfæri
eru undantekningarlítið amalynd
ir eða geðillir. En öll meltingar-
truflun stafar af óheppilegri
næringu. Hreint og heilbrigt
blóð er sá blómbeður, sem á þríf-
ast ekki aðeins líkamleg hreysti
og vellíðan, heldur og fagrar og
göfugar hugsanir og vilji til þess
að láta gott af sér leiða í hví-
vetna.
Það er sagt um einn frægan
leikara, að hann hagaði matar-
æði sínu í hvert sinn eftir því
hlutverki, sem hann þurfti að
leika. Þegar hann átti að leika
ruddamenni og ribbalda borðaði
hann mikið af kjöti og neytti
alkóhols. En þegar hann átti
að leika göfugmenni, þá neytti
hann aðeins heilnæmrar fæðu úr
jurtaríkinu og snerti hvorki vín
né tóbak. Með þessu móti taldi
þessi leikari sig nálgast sálar-
ástand þeirra manna, sem menn
átti að sýna á leiksviðinu.
“Maðurinn lifir ekki á einu
saman bruaði,” sagði sá meist-
ari, sem vér þekkjum. einna full-
komnastan að andlegri fegurð
og göfgi. Sálarlífið þarf til and-
egs þroska einnig heilnæma and-
lega næringu. Andleg blóm
þurfa til eflingar þroska síns
andlegt sólskin og hlýtt og gott
umhverfi. Heilnæmt andlegt um-
hverfi hefir svipuð áhrif á sálar-
lífið og sólskinið á blómin. f
sólskini opna blómin krónur sín-
ar og gefa frá sér ,indælan ilm.
Þannig verður það einnig um hin
andlegu blóm sálarlífsins.
Sagt er, að ekki þurfi nema
einn gikk í hverri veiðistöð. —
Þess eru dæmi að einn maður
hefir haft spillandi áhrif á
fjölda manna, sem hann hefir
umgengist. Aftur á móti eru
þess mörg dæmi um aðra, að
'þeir hafi haft fegrandi og bæt-
andi áhrif á breytni og hugsun-
arhátt þeirra manna, sem þeir
hafa umgengist.
Eg tel, að hin líkamlega nær-
ing hafi afar víðtæk áhrif á
sálarlífið, bætandi eða spillandi
eftir hollustusemi þess.
Rithöfundar, sem skrifað hafa
víðlesnar bækur, hafa meiri og
víðtækari áhrif á sálarlíf manna
en þeir gera sjálfum sér ljóst.
Rithöfundar eru nokkurskonar
andlegir lesendur sýna ýmist
heilnæma eða óheilnæma and-
lega næringu. En andleg heil-
brigði þeirra fer að allmiklu leyti
eftir næringu þeirra. Mat-
reiðslustarfið er ábyrgðarmikið
starf hvort heldur er um efna-
lega eða andlega matreiðslu að
ræða. Matreiðslustarfið út-
heimtir nákvæma þekkingu, ekki
aðeins á útliti fæðunnar, heldur
fyrst og fremst áhrifum henn-
ar. Ef samvizkusljóir menn hafa
slíkan starfa á hendi getur það
haft afaróheppileg og spillandi
áhrif á heilsufarið, bæði and-
lega og líkamlega. Rithöfund-
ar, sem bera á borð fyrir lesend-
ur sína klámsögur og glæpasög-
ur, eru nokkurskonar andlegir
sóðar. Andleg og líkamleg
hrörnun fara vanalega saman.
Undirstaða þeirrar hrörnunar er
líkamleg vanfóðrun, ónáttúrleg-
ar lífsvenjur og óheilnæmt and-
legt umhverfi.
Sú stefna er mjög áberandi
meðal margra nútíðarmanna, að
þeir gera háar og miklar kröfur
á hendur öðrum mönnum, en lág-
ar og litlar kröfur til sjálfra sín.
Slíkt hugarfar ber greinilegan
vott um andlega og líkamlega
hrörnun. f heilbrigðum manns-
líkama hafa allar frumur hans
aðeins eitt takmark, það er vel-
ferð alls líkamans. Svipaða hug-
arstefnu ættu allir þegnar í
hverju ríki að hafa. Þá væri
betur séð fyrir mörgu sem af-
laga fer.
Yfirleitt eru flestir nútíma-
menn sljóir fyrr því, að lifnað-
arhættir og mataræði er komið
út í hinar ferlegustu og ónáttúr-
legustu öfgar, sem leiða til á-
framhaldandi kvillasemi og
hrörnunar. Þessir menn hneyksl-
ast mjög á því, sem þeir kalla
öfgar og ofsa þeirra manna, sem
andæfa óheilnæmum lífsvenjum.
Þeim finst sínar öfgar eðlilegar
og náttúrlegar.
Ekkert ber greinilegri vott um
að eitthvað meira en lítið sé
bogið við nútímamenningará-
stand, heldur en hið stöðugt
vaxandi át eitraðra deyfilyfja,
sem þagga niður þreytutilfinn-
ingu án þess að ráða bót á orsök-
um hennar.
Til þess að ráða bót á mein-
bugum menningarinnar þarf
fyrst að ráða bót á næringunni,
bæði hinni efnalegu og andlegu.
Þá fyrst lagast alt, sem aflaga
fer, af sjálfu sér.
Jónas Kristjánsson,
—Gangleri. héraðslæknir
UM STALIN
“Lenin treystir Stalin, en Sta-
lin treystir engum,” var einu
sinni máltæki í Rússlandi. Það
síðara hefir sannast áþreifan-
lega, því enginn einvaldi nú á
dögum hefir jafn öflugan líf-
vörð, og hinar stöðugu aftökur
á helstu valdamönnum kommún-
ist sýna að Stalin treystir eng-
um. Hinsvegar vita menn nú,
að fyrri hluti máltækisins er
rangur. Lenin vantreysti Stal-
in, vildi ekki að hann yrði ritari
flokksins og óskaði að Trotsky
yrði eftirmaður sinn.
Stalin heitir réttu nafni Jo-
sep Djugashvilij og er fæddur
í Georgíu 1879. Foreldrar hans
sendu hann á kaþólskan presta-
skóla. Stalinn var iðinn nem-
andi, en lagði þó meiri rækt við
byltingarrit Karl Marx en biblí-
una, og var því rekinn úr skólan-
um, þegar hann var 18. ára. —
Fjórum árum síðar gekst hann
fyrir verkfalli, var dæmdur í Yi
árs fangelsi og sendur til Síbir-
íu, en tókst að strj úka þaðan von
bráðar. Á næstu árum stjórnaði
hann skipulögðum árásum á gull-
flutninga bankanna, var enn
nokkrum sinnum sendur til Sí-
biríu, en tókst jafnan að stjúka.
Óljósar sagnir herma, að hann
hafi dvalið nokkurn tíma í Lon-
don 1906. Annars var hann
stöðugt í Rússlandi og sýndi
með því meira áræði en aðrir
foringjar kommúnista, sem
bjuggu yfirleitt erlendis. Áhrif
hans ukust stöðugt í flokknum,
en hann kom þó lítið fram opin-
berlega. í byltingunni sýndi hann
mikinn dugnað. Á næstu árum
notaði hann sér veikindi Lenins
og annríki Trotskys við skipu-
lagningu hersins, til að koma
fylgismönnum sínum í helztu
trúnaðarstöður flokksins. Hann
vann því auðveldan sigur í
valdabaráttunni gegn Trotsky,
eftir að Lenin dó, enda honum
langtum snjallari í allri bak-
tjaldavinnu.
Stalin er sagður mikill starfs-
maður. Han er hneigður fyrir
tónlist og er góður taflmaður.
Hann býr oftast í stórri höll
skamt frá Moskva og er hún um-
kringd skotgröfum og víggirð-
ingum. Hann hefir verið þrí-
kvæntur og á þrjú börn á lífi.
—-Tíminn.
BRÉF TIL HKR.
Akra, N. Dak.,
7. jan. 1939
Herra ritstjóri:
Það var grein í Heimskringlu
þann 28. des. s. 1. eftir H. W. van
Loon, er G. St. íslenzkaði. Fyrir-
sögnin: “Friður er fjarlægari en
nokkru sinni áður”. Við þessa
grein langar mig til að gera dá-
litla athugasemd. Mér finst að
van Loon vera að gefa í skyn
hvað einfaldur og auðatrúa
Chamberlain sé gagnvart her-
kænsku og stjórnspeki Hitlers.
Eg gef hér með dálítinn útdrátt
úr grein van Loons: “Honum,
Chamberlain, hefði þá skilist að
land þeirra (Czecho-slóvaka)
var dauðadæmt, ekki sem harð-
stjóri gegn þjóðbræðrum þýzku
heimaþjóðarinnar heldur af
þeirri ástæðu að ríki þeirra var
eina lýðstjórnarríkið sem eftir
var í Mið-Evrópu og því eini
þröskuldurinn á vegi Hitlers til
að ná drotnandi yfirráðum yfir
öllu hinu gamla meginlandi Mið-
Evrópu.
Þar reiknar van Loon skakt að
Chamberlain hafi misskilist. —
Sannleikurinn er að Chamberlain
skildi þetta mæta vel því þetta
var einmitt program aðalsins a
Englandi með Chamberlain í
broddi fylkingar.
Ástæðan fyrir þessari stefnu
var þessi: Þeir voru sannfærðir
um að kommúnistar undir áhrif-
um Rússlands mundu ná algerð-
um yfirráðum yfir allri Evrópu
ásamt Englandi.
Eini vegurinn til að frelsa þá
frá þeim ósköpum var að hjálpa
Hitler til að ná yfirráðum yfir
allri Mið-Evrópu. Aðallinn reikn-
aði það út að betra væri að
Hitler og Mussolini réðu yfir
Evrópu en kommúnistar, því
þeir viðurkendu þá trú, eignar-
rétt, og persónulegt frelsi að
minsta kosti fyrir hinar hærri
stéttir Englands.
Það bendir margt á það að
þetta hafi verið stefna Englands
nú í seinni tíð.
Fyrst og fremst hafa helztu
blöð aðalsins á Englandi verið
hlynt nazista stefnunni og
stjórnin hefir sýnt það í mörgu
að hún vill hlúa að Hitler og
Mussolini jafnvel ;þó það gæti
orðið hættulegt fyrir framtíð
Frakklands, sem er þó félagi