Heimskringla - 11.01.1939, Side 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. JANÚAR 1939
• ~
ííicímskruuila 1
(StofnuB 1SS6)
Kemur út á hverjum mtíSvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS LTD.
»53 oq SS5 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
■ Ver8 blaðslns er $3.00 árgangurinn borgist
■ tyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 viðskifta bréf blaðinu aðlútandl sendlst: g
K-nager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave.. Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
—-------------------------------------- 1
“Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
|mnnn.........IIHHIIIIIIMIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllllllllllllM
WINNIPEG, 11. JANÚAR 1939
MR. KING OG ATYINNULEYSIÐ
Þegar Mr. MacKenzie King var kosinn
í október 1935, kannaðist hann við, að eitt
af fyrstu störfum stjórnarinnar hlyti að
verða það, að raða bætur á atvinnuleys-
inu. Að kvöldi kosningadagsins, er fréttin
af kosninga-sigri flokks hans var kunn,
sagði Mr. King:
“Kosningin í dag sýnir að þjóð þessa
lands er sömu skoðunar og liberal-flokk-
urinn er — og hefir ávalt verið — um að
atvinnuleysið sé alvarlegasta mál lands-
ins og það málið, sem mest ríður á að sé
sem fyrst gaumur gefinn. Hún (kosning-
in) er og viðurkenning um að stefna vor,
að sinna máhnu hið bráðasta og skipa
nefnd í það, sé rétt, sem stefna flokksins 1
að efla iðnað og viðskifti landsins”.
Það er nú komið nokkuð á fjórða ár
síðan King komst til valda og þjóðin öll
veit hvað gerst hefir. Nefnd var skipuð,
það vantaði ekki. Og hún samdi skýrslu.
En þá er líka alt upp talið. Það getur eitt-
hvert gagn hafa verið að nefndarstarf-
inu, en það hefir ekki komið í ljós, svo séð
verði, í framkvæmdum stjórnarinnar. —
Líkurnar eru þær að gaumgæfni Kings eða
liberala, í atvinnuleysismálinu, hafi lokið
með kosningu þessarar nefndar.
En hér er önnur perla úr ræðu Kings
þetta sama kvöld.
“Með kosningunni í dag hefst nýtt
tímabil í sögu landsins, tímabil nýs starfs
og nýrrar og harðari baráttu af hálfu
landstjórnar en nokkru sinni áður fyrir
heill og hamingju þjóðarinnar, bættum
efnahag, meiri jöfnuði, frelsi og öryggi.
Fátækt og jiiðurlæging, eymd og böl, sem
eru óvinir stefnu liberala, verður að upp-
ræta, kveða dóm yfir, reka úr landi.
Þessar óvættir hafa legið við húsdyr hvers
einasta canadisks þegns síðast liðinn fimm
ár, hafa reynt að troða sér alls staðar inn,
og ægt og loks yfirbugað bæði andlega og
líkamlega ár frá ári æ fleiri og fleiri menn,
konur og börn þessa þjóðfélags. Hin
fyrsta skylda vor er að vinna að því að út-
rýma hér þessari fátækt í allsnægtum,
þessu hungri og hallæri í þjóðfélagi sem
yfirfljótanlegt hefir af öllu, þessari óá-
nægju út af skorti í landi, sem af guði
og náttúrunni er betur til þess gert, að
láta íbúum sínum líða vel og vegna vel,
en nokkurt annað land undir sólinni, í
einu orði sagt, að vinna að því að hver ein-
staklingur, sem þjóðin í heild sinni, verði
aðnjótandi þeirrar velmegunar, blessun-
ar, heilbrigði, friðar og ánægju, sem er
helgur fæðingarréttur hvers þegns í þjóð-
félaginu.”
Engu gríska kýmnisleikrita skáldinu
hefir tekist betur upp en þetta, þegar litið
er á hvað skeð hefir, síðan þessi orð voru
töluð. Vikuna sem leið var birt skýrsla
velferðarráðs Canada (Canadian Welfare
Council) í Ottawa, með þeirri athugasemd,
að enda þótt á síðast liðnum níu árum
hafi hið opinbera veitt 900 miljón dollara
til styrktar atvlinnulaíisum, bæði með
vinnu og beinum framfærslustyrk séu þeir
enn fleiri en nokkru sinni fyr, er á opin-
berum styrk þurfi að halda, heldur en þeg-
ar veitingin hafi verið byrjuð. Velferð-
arráðið segir:
Sannleikurinn, þó ílt sé að þurfa að
segja það, er sá, að eftir öll þessi ár og sem
að nokkru stafar af deilum milli fylkjanna
og landsins út af yfirráðarétti eða valdi
sínu, hefir engin löggjöf verið samin í
Canada fyrir lengri tíma, engin áætlun
verið gerð, eða nokkur ráðstöfun, er und-
irstöðu megi kalla að því, að bæta úr þess-
um erfiðleikum, sem orsök hafa verið til
þessara miklu útgjalda og þungu búsifja
þjóðarinnar.”
Það getur nú eitthvað verið í því, að
deilan milli fylkjanna og landstjórnar-
innar eigi einhvern þátt í því, að King
hefir ekkert gert í atvinnuleysismálinu, en
á það getur engin litið sem góða og gilda
ástæðu fyrir aðgerðaleysinu. Rannsókn-
inni um það er enda enn ekki lokið, því
King þurfti heil tvö ár til að hugsa sig um
að skipa nefnd í það mál. Og varð honum
þó óánægja fylkjanna brátt ljós, eftir að
hann tók við stjórn. En það virðist hafa
verið fastur ásetningur hans að sitja kyr,
hafast ekkert að, og bíða þess að eitthvað
óvænt bæri að höpdum, er öll vandamál
stjórnarinnar leysti fyrir sig.
En af öllum vanrækslum Kingstjómar-
innar, er sú mest og alvarlegust, er áhrær-
ir atvinnuleysismálið. Það er kvartað
undan því að glæpir framdir af ungum
mönnum fari í vöxt. Það fer ef til vill
meira orð af því í Winnipeg, en annar
staðar, en það mun þó vera sama sagan
um alt land. En drýgsta þáttinn í því, að
svo er komið. á eflaust atvinnuleysið, ó-
möguleikinn fyrir unga menn að fá vinnu.
Verkamálaráðherra Kingstj órnarinnar,
Mr. Rogers, benti á að það sé ekki rétt að
halda fram, að stjórnin hafi ekki hafst
neitt að í atvinnuleysismálinu og sannar-
mál sitt með að nefna kenslustofnanir,
sem komið verði á fót fyrir æskuna (train-
ing plan). Af skólum er engin þurð, en
jafnvel þó stofnanir þessar yrðu til nokk-
urs góðs, er ekki hægt að líta á þær sem
neina atvinnubót fyrir æskuna. Það er
fult af hámentuðum æskumönnum, sem
engrar atvinnu eiga kost og eiga um það
tvent að velja, að verða þurfamenn eða lög-
brjótar,. í þessu bezta landi undir sólinni og
þar ofan í kaupið undir stjórn Kings.
í brezku riti stendur þessi klausa:
f Canada eru tveir flokkar þjóðernis-
sinna. Þeir eru næsta ólíkir í öllu nema
því að báðir vilja losa um böndin er binda
Canada við Bretland. Annar þessara flokka
er að mestu á meðal bænda í Quebec,
og vonar að sjá þann dag, að fransk-
canadiskum fæðingum fjölgi svo miklu
meira en fæðingum hjá öðrum þjóðflokk-
um, að Frakkar verði einir öllu ráðandi í
Canada. Hinn flokkurinn sér framtíð
Canada fólgna í nánara sambandi við
Bandaríkin eða jafnvel sem hluta af þeim.
ROOSEVELT EFLIR HERINN
f ræðu sem Roosevelt forseti hélt í þing-
inu í Washington við opnun þess upp úr
nýárinu, lagði hann aðal-áherslu á þörfina
á auknum hervörnum. Að ræðu hans
lokinni var enginn í vafa um hvaða skiln-
ing ætti að leggja í það, að Wilson sendi-
herra í Þýzkalandi var kallaður heim, eða
í tuÚugu og fimm miljón dollara lánið til
Kínverja, tilgang þjóðaþingsins í Lima,
eða lesturinn yfir Þjóðverjum og Japönum
undanfarnar vikur. Forsetinn er þess
fullviss, að bylgjur hernaðaranda þeirra
Hitlers, Mussolini og Japana, muni fyr eða
síðar berast upp að ströndum Ameríku.
Og inn í þessa uppistöðu óf hann fimlega
og brýndi þörfina fyrir Bandaríkjunum að
efla loftherinn, sjóherinn og auka byssu
framleiðslu.
Eftir ræðuna voru blöð út um allan heim
sammála um það, að Bandaríkin hefðu
tekið forustuna í að vernda lýðræðið í
heiminum, sem Bretar og Frakkar gáfust
upp við í Munich. Aukning herútbúnaðar-
ins og hin ákveðnu og beittu svör Roose-
velts forseta til einræðisherranna — auk
ummæla hans um fasista og nazista stefn-
una í heild sinni, sönnuðu heiminum þetta.
Forsetinn fór fram á það við þingið, að
lofther Bandaríkjanna yrði aukinn með
smíði 10,000 loftskipa. Ekki færri en
2500 af þeim skulu smíðuð á ári. Með
þeim 3000 loftskipum sem nú eru til yrði
þá loftherinn 1943 um 13,000 fyrsta flokks
flugherskip. Nema því aðeins að Þjóð-
verjar og Rússar, sem nú hafa hvorir um
7000 flugherskip, breyti framleiðslu-áætl-
un sinni, hafa Bandaríkin með þessu stærri
lofther en hvort þeirra. Og með því hefðu
lýðræðislöndin þrjú, Bandaríkin, Bretland
og Frakkland stærri lofther en einræðis-
löndin Þýzkaland, ítalía og Japan.
En að einræðislöndin auki flugskipa-
smíði sína, er ekki óhugsanlegt. Þýzka-
land getur nú, ef efnin ekki brestur smíðað
um 10,000 loftskip á ári. Bretar hafa út-
búnað til að framleiða 6,000, Bandaríkin
nú 4,000 og Frakkar 3,000. En eftir að
Bandaríkin fara af stað, eru tækifæri
þeirra svo að segja takmarkalaus til að
smíða loftskip.
Samfara þessari loftskipasmíði Banda-
ríkjanna, er auðvitað kensla í flughern-
aði. Er gert ráð fyrir að 20,000 manna
byrji bráðlega á námi í fluglist. Er sagt
að það muni kosta 10—18 miljón dollara
á ári. En öll nemur veitingin, sem Roose-
velt fer fram á $1,600,000,000 til hersins
eða yfir hálfa aðra biljón dollara.
Auk fjölda smærri herskipa, gerir for-
setinn ráð fyrir að láta smíða 2 stóreflis
herskip, eða um 45,000 tonn hvort, er
'verða hin stærstu herskip í heimi. Sem
stendur er fjöldi herskipa frá vestur
ströndinni á leiðinni til austurstrandar-
innar um Panama skurðinn. Þykir það
óvanalegt, að sjá sjóflota Bandaríkjanna
á slíkri hreyfingu. En innan skamms er
svo búist við, að eitthvað af flotanum
verði sent í vináttuheimsókn út með
austurströnd Suður-Ameríku, suður fyrir
Horn og svo norður með vesturströndinni.
í einræðislöndunum, einkum í Þýzka-
landi, er þessum boðskap Roosevelt tekið
hið versta. Segja blöð Hitlers, að Roose-
velt byggi á lygum um Þýzkaland, þessa
hernaðarráðstöfun sína. Blað Görings,
National Zeitung í Essen, fer hægara í
sakirnar, en telur þessa stefnu Roosvelts
hafa komið fram á óhentugum tíma,
þar sem samningar um viðskiftasamband
séu á döfinni milli Bandaríkjanna og
Þýzkalands. Sú samningstilraun sé fyrir-
fram dauðadæmd með aðferð forsetans.
Mussolini telur og enga ástæðu fyrir
Bandaríkin að hervæðast. Á Englandi og
Frakklandi er herboðskapnum hið bezta
tekið. Rússnesk blöð fluttu fréttina frá
Washington án þess að segja orð um hana
í ritstjórnardálkum sínum.
f Bandaríkj unum hefir þessi herstefna
Roosevelts verið gagnrýnd af andstæðing-
um hans, en fremur þó frá því sjónarmiði,
að hún sé gagnstæð friðarstefnu Banda-
ríkjanna, en hinu hvað núverandi ástæður
fyrir henni áhrærir.
Forsetinn lagði og fjárhags-áætlun sína
fyrir komandi fjárhagsár, er byrjar 1. júlí
1939 fyrir þingið. Samkvæmt henni er
skuld Bandaríkjanna $44,458,000,000. Á
árinu er gert ráð fyrir útgjöldum er nema
$8,995,633,200, (nærri níu biljónum). —
Tekjuhalli er sagður að verða muni
$3,326,343,200.
Ástæðan fyrir eflingu hersins er auð-
vitað fólgin í ástandinu í Evrópu. Roose-
velt hefir upp aftur og aftur varað fasista
þjóðimar við framferði þeirra en að
koma vitinu fyrir þær með orðum, virðist
ekki hafa mikinn árangur. Það er með
nógu öflugum her, sem til nokkurs er að
reyna slíkt.
Þjóðverjar hafa alt annað en komið vel
fram gagnvart Bandaríkjunum. Til dæmis
gerðu þeir samninga við allar þjóðirnar,
sem Austurríki skulduðu, nema Bandarík-
in um greiðslu á skuldunum. Þau hafa
ekki einu sinni virt tilkynningu Banda-
ríkjanna um skuldina svars. Að það kosti
Þýzkaland uppsögn viðskiftasambands við
Bandaríkin, er alls ekki að furða.
Við Japan hafa Bandaríkin mjög tak-
markað viðskifti. Að þau slíti viðskifta-
sambandi við Japani einnig, er ekki ólík-
legt. Bandaríkja-þjóðin mun ekki mikið
hafa á móti því. Hitt getur verið vafa-
samara, hvaða samvinnu Bandaríkin fá
frá Bretum og Frökkum í þessu. Ef þessi
lönd hættu að kaupa með öllu silki af
Japönum, hefði það herfilegar afleiðingar
á efnahag Japana. Ef Bretar og Frakkar
hættu sínu baktjaldamakki við Japan og
stæðu með Bandaríkjunum, gætu þessi
lönd ráðið miklu um stefnu þá, er verður
ofan á í Kína.
Og svo er nú hinn dularfulli Montagu
Norman, forseti Englandsbanka í ein-
hverjum dularfullum erindum á fundi dr.
Hjalmar Schacht forseta ríkisbanka
Þýzkalands.
Roosevelt forseti er sterkur stjómari,
eflaust sterkasti forseti Bandaríkjanna.
Með stjórn sinni heima fyrir hefir hann
sýnt það fyrir löngu. En að hann sé það
einnig í utanríkismálum, bera síðustu á-
ætlanir hans vott um, Lima-þingið og fl.
Frá Berlin:
Drukkinn maður var handtekinn á Wil-
helmstrasse, er hrópaði að Göbbels væri
“Schweinhund”. Hann var kærður fyrir
þetta þrent:
1. Að vera drukkinn og láta illa,
2. að fara ósæmilegum orðum um
valdsmann landsins, og
3. að stofna ríkinu í hættu með því að
opinbera það sem stjórnin vildi halda
leyndu!
MEIRI BYSSUR HANDA
HITLER
Síðast liðna viku urðu eig-
endaskifti að Skoda-vopnaverk-
smiðjunum miklu í Tékkósló-
vakíu. Verksmiðj urnar voru
eign franska Schneider-Creusot
vopnafélagsins og brezka Vick-
ers-félagsins og því undir stjórn
Frakka og Breta. Nú hefir
stjórnin í Tékkóslóvakíu, sem er
undir þumalfingrinum á Hitler
yfirráð þeirra.
Söluverðið var $10,300,000 og
þykir lítið. En eigendur vildu
selja. Að nafninu til voru kaup-
endurnir Anglo-Czecho-Slóvakíu
og Prag Credit bankinn, sem er
stjórnað af Prag-stjórninni.
Þessi eigendaskifti verksmiðj-
anna, eru ein þýðingarmesta af-
leiðingin af því að Tékkóslóvakía
var limuð sundur. Þrátt fyrir þó
kaupandinn sé banki í Tékkósló-
vakíu, er sagt að verksmiðjan
verði undir eins af hendi látin
fjórum þýzkum stóriðnaðarfé-
lögunum: Krupp vopnasmiðjun-
um, Herman Göring Iron Works,
Otto Wolff stálgerðinni og Rine-
metal-Bursig félaginu.
Fyrir Þýzkaland eru kaup
þessi mikilsverð. Með þessum
verksmiðjum geta nazistar auk-
ið vopnaframleiðslu sína um
50%, sem ekki var þó neitt smá-
ræði áður. Skoda-verksmiðj urn-
ar níu eru frægastar fyrir fall-
byssu og vélabyssu smíði sína og
önnur hernaðar-áhöld, en þær
eru einnig stærsta bíla og gufu-
katla-verkstæði og annara
þungra véla í allri Mið-Evrópu.
Fyrir Frakkland er mifcill
skaði að þessari sölu. Eftir að
keisaradæmið Austurríki og
Ungverjalandi var úr sögunni,
voru Skoda-verksmiðjurnar í
niðurníðslu þar til Schneider-
Creusot félagið keypti þær. Frá
1920 og fram á síðast liðið
haust, voru þær aðal framleið-
andi vopna og annara véla fyrir
sambandsþjóðir Frakklands í
Austur Evrópu.
Og England er sagt að uni
miður vel þessari sölu verk-
smiðjanna. Vegna þess að
Þýzkaland hafði ekki fé til að
greiða fyrir verksmiðjurnar,
lagði Tékkóslóvakía það til og
notaði að sagt er til þess 10 mil-
jón dollara lánið, sem Bretland
veitti til þess að byggja upp
landið eftir sundurlimunina.
GÓÐAR SMÁSÖGUR
ítalskar smásögur. Axel
Thorsteinsson þýddi úr
ensku. Reykjavík, 1937,
Félagsprentsmiðjan.
Það er þakkavert, að færa út
landnám íslenzkra bókmenta með
þýðingum góðra sagna og ljóða
af erlendum málum, ekki síst
eftir höfunda þeirra þjóð,a sem
fjarlægðar vegna eða af öðrum
ástæðum hafa verið lítt kunnar
eða ókunnar öllum þorra ís-
lenzkra lesenda. Með slíkum
þýðingum víkkar hinn andlegi
sjónhringur þeirra og kynni
þeirra af umheiminum aukast að
sama skapi. Þessvegna tók eg
feginshendi þessu þýðingasafni
ítalskra smásagna, sem Axel rit-
höfundur Thorsteinsson hefir
snúið úr ensku.
Þar kennir talsverðrar fjöl-
breytni í efnisvali, eins og sjá
má af fyrirsögnum sagnanna:
“Maðurinn, sem eg átti”, “Ein-
kennilegur leiðsögumaður”, —
“Slökkviliðið”, — “Afbrýði”,
“Hefnd eiginmannsins”, “Hús
Nerínu”, “Kenslukonan”, “Hug-
djarfur maður”, “ást og aldur-
tili”, “Loforðið”, “Urtapottur-
inn”, “Týnda armbandið” og
“Tilsögn í Amorsfræðum”.
Þegar litið er á höfundatalið,
kemur það einnig í ljós, að í
safninu eru sögur eftir ýmsa
hina kunnustu skáldsagnahöf-
unda ítala frá Giovanni Boc-
caccio, er uppi var á 14. öld og
ritaði hina heimsfrægu Tíð-
dægru (Decamerone), niður til
nútúíðarhöfunda eins og Gio-
vanni Papini, sem víðkunnur er
fyrir rit sitt Æfisaga Krists og
mörgum íslenzkum lesendum er
kunn, því fyrir nokkrum árum
kom hún út á vorri tungu.
Þar sem sögur þessar eru frá
svo mismunandi tímum og eftir
svo marga höfunda, eru þær eðli-
lega næsta frábrugðnar að efn-
ismeðferð og rithætti. Til þess
að sannfærast um það, er fróð-
legt að bera saman söguna “Urta
potturinn” eftir Boccaccio og
söguna “Maðurinn, sem eg átti”
eftir Papini sem báðar eru þó
prýðisvel sagðar, hvor á sína
vísu. Annars mun það með sanni
mega segja það um sögur þess-
ar í heild sinni, að þær hafi allar
nokkuð til síns ágætis; höfund-
arnir eru auðsjáanlega hug-
kvæmir menn, sem kunnað hafa
tökin á smásagnagerð. Hitt er
að vísu einnig satt, að sögurnar
í safninu eru ekki allar jafn-
þungar á metum bókmentalega,
en þær eru allar góður skemi-
lestur.
Eg hefi borið nokkrar þeirra
saman við ensku þýðinguna, og
fæ ekki betur séð en að íslenzku
þýðingarnar séu nákvæmar vel.
Eins og vænta mátti af Axel
Thorsteinsson, eru einnig á lipru
og viðfeldnu máli, en hann er
smekkmaður á orðaval og fer
um íslenzkuna mjúkum höndum.
Hafi hann þökk fyrir þýðingar
þessar.
Richard Beck
SKÓSMIÐSSON URIN N,
sem er voldugri en nokkur
keisari hefir verið
______ \
Eftir Ignatius Phayre
fsl. hefir Gunnbj. Stefánsson
Eg er staddur í hinni miklu
höfuðborg Rússlands, Moskva.
Eg hefi fengið leyfi til að ná
viðtali við Stalin alræðismann,
og er á leiðinni ásamt leiðsögu-
manni mínum, Konstantin Um-
asky (sem einnig er einkatúlkur
Stalins) til stjórnarskrifstofu
hans (Stalins) í Kremlin höll-
inni, þessari risavöxnu víggirð-
ingu, sem hefir ráðið örlögum
Rússlands svo öldum skiftir. Á
leiðinni fórum við framhjá fögr-
um skrautgörðum, þar sem tákn-
myndir úr fjöllitum blómum
voru sýndar af Stalin, sem
(starosta) ofurmenni. Gang-
stigarnir voru blautir af úða-
regni og loftið var þrungið
blóma ilmi. Dagur var að
kvöldi kominn, og rökkrið í að-
sígi. Við og við bárust gegn
um opna glugga Bolshoi leik-
hússins söngtónar, þar sem
Grischa og Marusha sungu tví-
söng úr “Eugene Onegen”, og
sagði félagi minn að þar væri
húsfyllir á hverju kvöldi. Leið-
sögumaður minn var einnig aðal
yfirskoðunarmaður á utanríkis-
málaskrifstofunni, undir yfir-
stjórn Maxim Litvinoff.
Án leyfis hans er eigi auðið
að senda neinar fréttir út úr
Rússlandi. Hann var að útskýra
fyrir mér á ágætri ensku, hversu
heppinn eg hefði verið í dag.
“Stalin okkar lætur sig engu
varða um munað né viðhöfn
fremur en Lenin okkar gerði,”
sagði hann. “Þegar hann er
beðinn að taka á móti útlend-
ingi eins og nú á sér stað og
hefir hripað orðið “secchas” á
leyfisskjalið, þá merkir það bók-
fræðilega á þessari stundu, eða
samstundis.
“Auðvitað kemur oft fyrir, að
hann skrifar orðið “Zavtra,”
sem merkir á morgun. Ef til
vill erum vér einkennileg þjóð.
Hugsjónaþjóð, einstaklingar,
sem líkast söguhetjunni í hinni
frægu skáldsögu Goucharovs. —
Eða með öðrum orðum vér erum
óhagkvæmir draumsjónamenn,
sem lofum miklu en afköstum
litlu. En þrátt fyrir alt erum
vér raunsæisþjóð, sem tökum
því, sem að höndum ber með ró-
lyndi og þessu eina rússneska