Heimskringla - 11.01.1939, Side 5
WINNIPEG, 11. JANÚAR 1939
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
orði “Nichevo”, sem þýðir hið
sama og austurlandaorðið “Kis-
met”: örlögin eru blind og óvið-
ráðanleg.
“Það er kraftur í þjóðarsál
vorri,” mælti förunautur minn.
“Þú munt einnig verða hans var
hjá hinum harðgerðu Japönum.
Að jarðskálftanum afstöðnum
árið 1923, þegar hinir ægileg-
ustu stóreldar og sjávarflóð
höfðu lagt hina gömlu höfuðborg
þeirra Tokyo í rústir svo langt
sem augað eygði, þá tautaði
þetta lágvaxna fólk aðeins fyrir
munni sér: “Shikata ga nai”,
(Við þessu verður eigi gert.)
Svo hófu þeir starfið að reisa
úr rústum miklu veglegri höf-
uðborg en þá sem lá í ösku, hina
nýju Tokyo. Og svo bætti hann
við:
“Eða hvernig lízt þér annars
á hina nýju Moskva okkar?”
Eg sagði honum, að eg væri
alveg forviða á hinni miklu
breytingu er orðið hefði á henni.
Hversu mjög eg saknaði hinnar
miklu gullnu Krists kirkju og
hins mikla Sukharevsky turns,
sem Pétur mikli lét reisa til
minningar um að hinn fyrsti
rússneski sjóhersfloti var mynd-
aður. Fimtán ár voru liðin frá
því að eg hafði séð Moskva síð-
ast. Nú kannaðist eg við fátt í
borginni nema hina risavöxnu
Kremlin höll, sem gnæfði hátt
við loft, þögul og einstæð eins'
og hún hafði gert öldum saman
líkust þjóðsögu, höggvin úr
steini, með alla byltingasögu
Moskvaborgar greypta í hina
gráu múrveggi hennar.
Eg gat dáðst að, hversu
smekklegar kvenfata og skraut-
munabúðirnar voru meðfram
Oulitja Gorkavo strætinu. —
Eða þá Metropole hótelið þar
sem eg bjó við Novo Mortov-
skaia strætið. Eg bar það sam-
an í huga mér við Savoy hótelið,
þar sem eg dvaldi meðan borg-
arstyrjöldin stóð yfir árið 1921.
Þá voru húsmunir af skornum
skamti, engin rúmföt eða hrein-
læti, ónóg fæði og rottur og'ó-
þrifnaður alstaðar. Gert er ráð
fyrir, að í hinni nýju Moskva
búi að minsta kosti 5 miljónir
manna á svæði er nær yfir 230
fermílur. Hún á að verða stór-
borð með himingnæfandi hallir
og sambýlis stórhýsi, og fagra
listigarða.
Strætin eru af nýjustu gerð,
haglega steinlögð, og ljósmerki
greiða fyrir umferðinni. Við
undirgöng stræta og spor-
brauta, standa lögregluþjónar í
hvítum einkennisbúningi á verði.
Hinar gömlu hestakerrur með
sína 14 þúsund ökuþóra er nú
hvorki hægt að finna í hinni
nýja Moskva né hinni nýju
Tokyo. Og þá er hið fræga
Rauða Torg. Er nokkurt sýning-
arsvið í hinum gamla eða nýja
heimi, sem eins stórvægilegar
sýningar fara fram á ? Það voru
einkunnarorð og markmið Nik-
olai Lenin: Safnið fólkinu út á
torgið. Sækið starfsfólkið til út-
hverfa borgarinnar og látið það
ganga í fylkingu framhjá for-
stjórum sínum til að sannfæra
þá um hinn sameinaða kraft og
bróðurhug hins mikla fjölda al-
þýðunnar. En nú vorum við
komnir að Kremlin-höllinni,
Umansky og eg. ( Berghnýptir
múrarnir blöstu við, með hinum
hvössu turnum. — Á flestum
þeirra voru ennþá hinir gullnu
ernir, skjaldarmerki Romanoffs
keisaraættarinnar. Býst eg við
að því ráði meira en nokkuð
annað hugmyndaflug eða þjóð-
arstolt rússneska kmmúninstans.
“Hvílíkur heimur er eigi þetta
útaf fyrir sig,” varð mér að orði,
er við lögðum leið okkar gegnum
fjögur rammger hlið.
Kurteisir verðir hneigðu sig
fyrir okkur og gáfu mér strax
í skyn að ónauðsynlegt væri
fyrir mig að sýna þeim ferða-
skjöl mín, er þeir sáu hver fylgd-
armaður minn var.
“Stalin okkar hefir aðeins
tvær litlar stofur til íbúðar,”
sagði Umansky við mig. “Auð-
vitað eru stjórnarskrifstofur
hans miklu stærri. Fyrverandi
íbúð keisarafjölskyldunnar er nú
öll notuð fyrir ríkissöfn.” Að
síðustu opnaði skrifstofuþjónn
fyrir okkur sal á að giska 60
feta langan með stórum glugg-
um og svipaði fremur háskóla-
kenslustofu en stjórnarskrif-
stofu. Öðru megin salsins var
langt borð með rauðu áklæði úr
grófu efni. Á borðið var raðað
bunkum af • stjórnarskýrslum.
Húsgögn öll voru mjög einföld
og aðeins hin nauðsynlegustu af
hverri tegund. Á veggjunum
héngu myndir af Marx, Engels
og Lenin og nokkrir uppdrættir
af hinni væntanlegu sigurhöll
Ráðstjórnarríkjanna, sem reisa
á í hinni nýju Moskva og á að
verða hæsta bygging heimsins,
eða hærri en ellefutíu hæða rík-
isturninn í New York borg.
Innan í rykugum glergeymir
gaf að líta andlitsmynd af Lenin
gerða úr gipsi, eins og hann leit
út er hann var dáinn. Við stórt
skrifborð, fjarst í öðrum enda
skrifstofunnar, sat voldugasti
einvaldur heimsins, niðursokk-
inn við blaðalestur. Hann var
að lesa Krestyanskaya Gazeta,
eða “Fréttablað bændanna”. —
Þarna sat skósmiðssonurinn frá
Georgíu (eitt af ráðstjórnar-
ríkjunum í Kákasus héruðum),
Yusef Vissarionovick Dzugash-
villi, sem er þektur um heim all-
ann sem Jósef Stalin, en á rúss-
nesku þýðir nafnið Stalin orðið
stál. Þarna sat hann og reykti
jsvörtu pípuna sína. Hárið var
, þykt og hæruskotið um aldur
'fram, augnabrýrnar loðnar, —
Efrivaraskeggið snyrtilega klipt,
augun djúp (“litlu apaaugun”)
eins og Lenin var vanur að
kalla þau. Kjálkabörðin voru
nokkuð áberandi og andlitið
bólugrafið. Þarna var hvorki
glæsilegur þjóðverskur Hitler,
né ítalskur Mussolini, eftir lík-
amlegu útliti að dæma.
Þegar hann stóð á fætur að
heilsa mér, sá eg að hann var
klæddur einföldum hermanna-
búningi, hneptum að hálsi, engin
einkenni né orður er gæfu til
kynna neina sérstæða tignar-
stöðu.
Þó gat hann brosað viðkunn-
anlega, þessi einvaldur yfir ein-
um sjötta parti af yfirborði
jarðar. Harðstjórinn, sem ræður
yfir 180 miljónum manna og 180
þjóðflokkum, er tala 70 mismun-
andi tungumál. Að mæta þess-
um Stalin í eigin persónu, gæti
fremur líkst öfgakendri þjóð-
sögu, því að þjóðríki hans teyg-
ir sig þvert yfir tvær heimsálf-
ur, Evrópu og Asíu, fjarst í
austur að landamærum hinnar
skáeygðu hirðingjaþjóáðar, sem
byggir Norður Mongólíu, og nú
er undir vernd Rússlands. Þessi
hættulegi Stalin, sem stendur
fyrir framan mig í eigin per-
sónu, er í raun og veru Rúss-
neska þjóðin í þeirri merkingu,
sem hinn veiklyndi og ógæfu-
sami keisari Nikulás, aldrei gat
orðið. Enginn lifandi maður
skilur eins hina dularfullu (Rus-
kaya duska) eða þjóðarsál
Rússa, eins og þessi Stalin, sem
þó er fæddur utan landamæra
Rússlands. Hann sagði með
nokkru þjóðarstolti, að fæðingar
borg sín væri Tiflis, fjarst aust-
ur í Kákasuslöndum í Asíu. —
Einn af samverkamönnum Stal-
ins, Grasdkankin Krassin,, og
um leið þjóðbróðir, minti brezka
þingmanninn, Sir Arnold Wil-
son á, að þjóð þeirra (hans og
Stalins) hefði verið ómentaðir
þrælar um þúsund ára skeið, sem
hefðu gengið kaupum og sölum
með landeignunum eins og hest-
ar og kýr, á svipaðan hátt og
svertingjarnir í Bandaríkjunum
fyrir stjórnartíð Abrahams Lin-
colns. Vér verðum ef til vill
lengur en heila öld að gera þá
algerlega frjálsa, en enginn get-
ur neitað því, að vér höfum eigi
byrjað á því hlutverki.”
Ef hægt er að skoða Adolf
Hitler, er einu sinni var lítils-
metinn húsamálari á strætum
Vínarborgar, sem óskeikulann
einvalda yfir Þýzkalandi, og
Benito Mussolini sem alræðis-
mann yfir hinu nýja, metnaðar-
fulla konungsríki, ítalíu, þá er
hægt að fullyrða um alþýðu-
manninn frá Georgíu-fylkinu, að
sem alræðismaður yfir hinu
mikla Rússaveldi, þá hefir hann
meira vald en nokkur keisari
eða þjóðvaldur hefir áður haft.
Gaf eigi Hitler það ákvæði í
skyn í stjórnarræðu sinni þ. 7.
marz 1936, að Jósef Stalin hefði
ótakmarkað hervald, og að her-
jnarskálkur hans gæti boðið út
út 17 og hálfri miljón hermanna
til varnar Rússlandi á mjög
skömmum tíma, ef þörf gerðist.
En svo er nú alt er Rússlánd |
snertir í stórum stíl.
“Hvað eigum við að tala um?”
spurði eg Stalin.
“Um alt annað en stjórnmál,”
svaraði hann. Mér til undrunar
virtist hann eigi vera í neinum
sérstökum flýti, og var að því
leyti all ólíkur hinum alræðis-
mönnunum, er eg hafði kynst,
alla leið frá Róm til Angora og
Nanking. Eg furðaði mig á,
hvað það gæti verið, er lægi þar
í landi og þjóðerni, er gerir Rúss-
ana svartsýna í lífsskoðunum
sínum. Eg mintist þess, þegar
H. G. Wells ferðaðist til Rúss-
ands til að kynnast þeim af al-
ræðismönnum, er hann hafði
eigi kynst áður og hversu hann
reyndi að breyta skoðun Stalins
á stéttabaráttu, er hafði átt
sterkastan- þáttinn í stjórnar-
oyltingunni.
“Þú gerir fyllilega ráð fyrir,
hr Wells,” sagði Stalin kulda-
ega, að allir menn séu góðir.
En mér getur eigi gleymst að
bófar og illmenni eru margir á
lífi um þessar mundir eins og
þeir hafa verið á| öllum öldum.”
» Framh.
SKÁLDSÖGURNAR OG
FóLKIÐ
Fyrir skömmu flutti Banda-
ríkjatímaritið “The Atlantic
Monthly” grein eftir ritdómar-
ann nafnfræga Howard Mum-
ford Jones, þar sem hann ræðir
um vissa tegund skájdsagna,
sem undanfarið hefir verið all-
mikið í móð bæði í Bandaríkjun-
um og víðar. Eru hér tilfærð
nokkur atriði: Eg hefi nýlega
verið að lesa skáldsöguna eftir
Mary Sandoz, til þess síðan að
ritdæma hana. Sagan heitir
“Slogum House”, og gerist þar
þetta meðal annars, að móðir
rekur allar dætur sínar út í
skækjulifnað og flesta syni sína
út í rán og morð ((vegna græðgi
sinnar í peninga) o. s. frv., o. s.
frv.
Skáldsögur eins og Slogum
House eru nú í móð. Eg tek til
dæmis 6—7 þeirra, sem mér
hafa nýlega verið sendar til um-
sagnar. Sú fyrsta fjallar um
nauðgun, morð, upphlaup og
annan óþverra. Önnur er um
dóttur leynivínsala eins, í þeirri
sögu eru flestar persónurnar af-
brotamenn. Sú þriðja gerir
sögu Ameríku að sögu eintómra
aulabárða. Hún er full af morð-
um, skrílsuppþotum, spillingu,
mútuþágu og svikum. f þeirri
f jórðu er því lýst, hvernig syrgj-
andi eiginmaður uppgötvar eftir
dauða konu sinnar, að hún hafi
verið blygðunarlaus skepna. Sú
fimta endar á morði og fjallar
Tveir Landnemar
Kristján og Elías Jónssynir Kernested
að Víðinesbygð í Nýja-fslandi
------fjölhæfari og frægri bændur
finnast seint í Gimli-bygð.
Jón Stefánsson
óðum hinir eldri hverfa deyja.
ísland hefir nóg af því að segja.
Frændur tvo, sem fæddust reyndar heima:
Þá fær nú kjörlands moldin þeirra að geyma.
Við bjarkareit, þá báða fær að dreyma.
Með þeim fyrstu, að kanna kjörlands bygðir,
Komu þeir, og sýndu feðra dygðir:
Óþreytandi orku og sterkan vilja.
Og þann sannleik væri ei rétt að dylja;
Orðstír þann má eigi við þá skilja.
Kunnu báðir kröftum vel að beita:
Kristján, með andans fjörið heita;
Elías, með orkulyndið spaka.
Áttu báðir fáa sína maka.
Ljóst mun það — ef litið er til baka.
Jón Kernested
Hjá Halli og Höllu
---- f vetrarbyl ----
Hann blæs, hann blæs. Það bylur enn á norðan.
Og bygðin orðin hvít af djúpum snjó,
Það gengur fljótt á gjöf og heyjaforðann,
Það grillir vart í nokkra mosató.
Það hvílir vá og vetur yfir öllu.
Það vaknar kvíða-mas í hverjum bæ.
Og þó er sól í hreysi Halls og Höllu,
Sem hýrt þar skín í lífsins kuldablæ.
Og hvað er það, sem lífi gefur ljóma
Og lífgar alt í þeirra smáu höll,
Svo alt þar lýsir sigri og sönnum blóma
Þó setji að úti snjó, um dal og fjöll?
Það verður öllum vandi helzt að greina
Þótt víkingseðli geymi þeirra lund
Hvar þau fá afl við afgjörð sinna meina
Og örvun þá, er styrkir hug og mund.
Það lýsir góðvild geðslag þeirra hjóna, .
Hvert glaðlegt orð er þeirra meginstoð.
Og hann er smiður. Hún kann vél að þjóna
Og hugró bæði semja marga voð.
Og í því tel eg leyndardóm þann liggja,
Sem lýsir sér í allri þeirra gerð.
Á fagran máta framtíð sína tryggja,
Og forhygð sú er ætíð mikilsverð.
Jón Kernested
meðal annars um tvær nauðgan-
ir, sækju, ógæfusamt hjónaband
og framhjátökur.
Ef eg væri aðkomumaður og
ætti að dæma ástandið í Banda-
ríkjunum eftir þessum og svip-
uðum skáldsögum, sem nú ber
svo mikið á, þá mundi eg komast
að þeirri niðurstöðu, að líf fólks-
ins hér væri ein hryllileg sam-
steypa af ofbeldi, örvæntingu,
ránum, morðum og hverskonar
brotum á lögum og siðgæði.
f sjálfu sér hefi eg enga óbiet
á ofsafengnum skáldsögum, og
eg álít einnig að rithöfundar
eigi að lýsa efnum, sem þeir
hafa sérstaklega mætur á, — og
skapa þær persónur, sem þeim
eru geðfeldastar. Eg er á móti
allri ritskoðun eins og eg er á
móti því, að listinni sé sniðinn
einhver ákveðinn siðgæðisstakk-
ur. Því eg hefi ekki trú á að
slíkur stakkur geti nokkurn-
tíma farið vel, hve góð sem
meiningin með honum er.
En mér leiðast þessar skáld-|
sögur samt, og eg held, að
fjöldamörgum öðrum lesendum
leiðist þær einnig. Eg held það
væri einhver mesti velgerning-
ur, sem hægt væri að gera
menningunni í landinu, ef skáld-
sagnalesendurnir risu upp gegn
öllum þessum skara af veik-
lyndum og huglausum, hrotta-
legum og siðlausum, kynskæld-
um og kynviltum mönnum og
konum, illa uppöldum börnum
og garmslegum bændum, fólsku-1
legum atvinnurekendum og und-
irhyggjulegum verkamönnum,
sem fult er af í sumum skáld-
sögum vorum. Það er ekki
ruddaskapur, klúryrði, sadist-
iskar kynferðislýsingar, sifja-
spell, nauðganir, rán, morð og
allskonar álíka djöfulsskapur,
sem gerir skáldrit að bókment-
um. Oss langar til að kynnast
í þeim siðfáguðu fólki, heil-
brigðú heimilislífS, samræðum
með menningarbrag. Þetta er
ekki sagt af tepruskap eða vand-
lætingasemi, heldur af því að
hver almennur lesandi verður
blátt áfram leiður á gumsinu
til lengdar.
Skáldsagnahöfundar hinnar
hroðyrtu stefnu þykjast vera
raunsæismnen og vera að lýsa
lífinu eins og þeð kemur þeim
fyrir sjónir. Sama hafa fylgj-
endur bókmentastefna á öllum
öldum þózt vera að gera, og eg
sé enga ástæðu til að halda, að
ríkjandi tízka í skáldsögum sé
nokkuð nær veruleikanum en
Þér *em notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BtrgrSLr: Henry Ave. Eaat
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
oft áður. Mér er nær að halda
að síðari tíma bókmentafræð-
ingar muni dæma þessa tízku
engu óvægilegar en nú er stund-
um dæmdur sálmakveðskapur
17. aldar eða riddarasögur frá
síðari hluta miðalda.
Auðvitað er efnið í mörgum
skáldsögum samtíðarinnar ann-
að og meira en ruddalegar lýs-
ingar. Margar þeirra fjalla um
þjóðfélagsleg vandamál. Þær
lýsa óánægju fólksins, göllum
þjóðskipulagsins o. s. frv. Það
er ekki nema sjálfsagt, að rétt-
lát gremja skáldanna fái útrás
í verkum þeirra. Oft getur það
bætt ríkjandi ástand, og er von-
andi að svo verði einnig nú. En
árangurinn verður áreiðanlega
minni, þegar persónurnar, sem
gremju höfundarins eiga að
túlka, eru hálfgerðar ófreskjur
og afstyrmi.------
Það er hrein og bein lýgi, að
lestir og siðleysi séu aðalein-
kenni þjóðarinnar. Aðaliðja barn
anna er ekki að kasta óþverra og
klæmast á vegum úti, né hinna
fullorðnu að sýna samborgurum
sínum ósvífni og ruddaskap. Eg
þekki ekki þessa menn, les-
endurnir kannast ekki við þá, —
menn eins og atvinnurekendur,
sem hugsa um það eitt að kúga
verkamenn sína, og verkamenn,
sem eiga enga ósk heitari en að
geta barið vinnuveitendur sína
til óbóta eða klekt á þeim ein-
hvernveginn.
Þessar mannhaturslegu lýs-
ingar þreyta lesendurna, og þeir
eru fyrir löngu búnir að fá meira
en nóg af þeim. Oss vantar nýj-
an, heilbrigðan anda inn í bók-
mentirnar. Og auðvitað kemur
hann, því listin lifir allar stefnur
og allar öfgar hér eftir eins og
hingað til.—Eimreiðin.
Eg undirritaður óska eftir að
komast í bréfasamband við ís-
lenzka pilta og íslenzkar stúlkur
á aldrinum 14 til 18 ára. Skrifa
íslenzku.
Valdimar B. Ottósson,
Bíldudal, Arnarfirði, Iceland
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINTON BUSTNESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FTRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD