Heimskringla - 11.01.1939, Blaðsíða 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. JANÚAR 1939
RISADALURINN
“Er ekki þessi ungi maður mjög eftirtekta-
verður, Shirley?” sagði hann. “Ja, eg hefi nú
aldrei heyrt neitt þessu líkt. Hefði hann sent
þér heilt fang af amerísku rósunum, sem gróa
í garðinum hans föður hans, mundi eg haf;
skilið það, en berjaköku! Hamingjan góða!”
“Eg sagði þér að hann væri óvenjulegur
maður,” svaraði hún. Og til mestu undrunar
fyrir Pennington, virtist henni ekki finnast
þetta neitt spaugilegt.
Colonel Pennington stakk gafflinum sín-
um gegnum brúna skorpuna á kökunni. “Ætli
hún sé eins góð og hann segir að hún sé,
Shirley ?”
“Auðvitað. Væri hún' það ekki mundi
hann ekki hafa sent hana.”
“Hvernig veistu það?”
“Af hyggjuviti mínu,” svaraði hún og
skar einn fjórða af kökunni og gaf frænda
sínum bitann.
“Þetta var reglulegur bráðlætisbiti,” sagði
hann fáum mínútum síðar, er Shirley skenkti
kaffið inni í baðstofunni. “En sá smekkur
af manni með hans mentun að senda stúlku,
sem hann rétt hefir kynst heita berjaköku!”
“Mér finst það ljómandi smekklegt af hon-
um,” sagði hún eins og dreymandi.
“Þú meinar hlægilegt.”
“Eg sagði smekklegt. Bryce Cardigan er
maður með unglings sál og unglingshjarta. Mér
finst það einstaklega vingjarnlegt af honum
að gefa mér með sér af berjakökunni sinni. —
Hefði hann sent mér rósir, mundi mér hafa
fundist að hann væri að biðla til mín, en þar
sem hann sendi mér berjaköku, sýnir að hann
er bara einlægur, óbrotinn og heilbrigður ná-
granni — maður sem stúlka getur átt fyrir góð-
an vin án þess að þurfa að giftast honum.”
“En eg endurtek að þetta er fjarskalega
einkennilegt.”
“Bara vegnaj þess að þetta er ekki venju-
legt, að ungir menn fari þannig að. En því
skyldi hann ekki senda mér berjaköku, ef hann
hélt að mér þætti vænna um hana, en fang af
rósum, og auk þess, sendir hann kannske rós-
irnar á morgun.”
“Fjarskalega einkennilegt!” endurtók
Pennington.
“Og við hverju öðru væri að búast frá svo
sérstökum manni. Hann er sérstaklega glæsi-
legur álitum, getur orðið sérstaklega þung-
brýnn, og brosað sérstaklega aðlaðandi á vin-
gjarnlegan og göfugmannlegan hátt, án allrar
flærðar eins og sumum karlmönnum er títt. Já
hann er einmitt þesskonar maður sem mundi
senda stúlku berjaköku.”
Ofurstinn sá rólegt smábros hvíla á hinum
fríðu og göfuglegu vörum hennar. Hann ósk-
aði að hann gæti af hyggjuviti sínu vitað um,
hvað hún var að hugsa — og einnig hvaða áhrif
heita berjakakan hefði á endanum á minnihlut-
ann, sem hann átti í Lagune Grande timbur-
félaginu.
IX. Kapítuli.
Þegar máltíðinni var lokið, fóru feðgarnir
inn í bókastofuna og drukku þar kaffi og reyktu
vindlana sína, eftir svolitla stund braut Bryce
Cardigan upp á efni því sem faðir hans hafði
fyr minst á viðvíkjandi fjárhag sínum.
“Jæja, John Cardigan,” sagði hann á-
nægjulega. “í dag er föstudagur. Eg ætla að
nota laugardaginn og föstudaginn til að heilsa
upp á gamla kunningja og til að slæpast um
bæinn. Mánudagsmorguninn ætla eg að setjast
við skrifborðið þitt og gefa þér hvíld þá, sem
þú átt meira en skilið. Hvernig líst þér á þá
fyrirætlun, félagi?”
“Málefni okkar eru með þeim hætti, að
það gerir hvorki til né frá hver fer með þau
eins og nú er komið,” svaraði Cardigan gremju-
lega. “Við erum næstum úr sögunni. Eg beið
of lengi, og var of ógætinn og nú er svo komið
— jæja eftir eitt ár hér frá verðum við gjald
þrota.”
“Setjum svo að þú byrjir á upphafinu og
segir mér alla söguna til enda. Georg Sæ-Otur
sagði mér, að þú ættir í brösum við þennan ný-
komna fugl, hann Pennington ofursta. Er hann
náunginn sem hefir náð yfirtökunum á okkur ?”
Gamli maðurinn hneigði höfði til sam-
þykkis.
“Er það skógarsvæðið hans Penning-
tons?” spurði Bryce. Aftur kinkaði gamli
maðurinn kolli til samþykkis. “Þú skrifaðir
mér um þetta alt saman,” bætti Bryce við. “Þú
hafðir hann alveg í sjálfheldu hvert sem hann
sneri sér var hann innbyrgður. Eina ánægja
sem hann hefir af þessari eign er vitneskjan
um það, að hann á þarna tvö þúsund ekrur
af skógi og þau einkaréttindi að gjalda, skatt
af þeim — í raun og veru getur hann gert alt
við þær nema unnið skóginn, sem á þeim stend-
ur og fengið þannig féð aftur, sem hann lagði í
þær. Það hlýtur að vera fremur óþægileg með-
vitund.”
“En á hinn bóginn,” bætti faðir hans við,
“hvað sem tilfinningum Penningtons líður
þessu viðvíkjandi, þá erum við báðir í sömu
gröfinni. Eg sá það ekki fyr en eg flutti héðan
til San Hedrin og hóf skógarhöggið þar að eg
var alveg eins heimskur og hann.”
“Já, það er enginn vafi á því, að þú seildist
þar um hurð til lokunnar.”
Þeir þögðu um stund. Hugsanir Bryce
hurfu aftur í tímann til fyrsta ársins í San
Hedrin, þegar regnflóðið hafði fleytt viðnum
hans föður hans út á sjó. Hann sá í huganum
rauðu tölurnar, sem Sinclair- skrifstofustjóri
föður hans hafði sýnt við árslokin.
Gamli maðurinn virtist ráma í hvað sonur
hans hugsaði. “Já, Bryce, það var skaðvænlegt
ár. Það eitt að missa viðinn var stórskaði, en
auk þess varð að greiða töluvert fé til að þægja
viðskiftavinum okkar. Eg hafði margar pant-
anir það ár, og verðið var lágt, og eg bjóst
ekki við að græða á þeim. Eg tók þessar pant-
anir aðeins til þess að veita mönnum mínum,
atvinnu. Þú skilur það, Bryce. Þeir voru hinir
bestu verkmenn hér um slóðir og hefði eg hætt
vinnu þá hefðu þeir dreifst út í veður og vind og
þú veist hversu örðugt það er að smala slíkum
hóp saman á ný. Auk þess hafði eg aldrei
brugðist iþeim. Helmingur sögunarmylnanna
í landinu var hættur vinnu og neyðin var mik-
il meðal atvinnuleysingjanna. Eg gat ekki gert
það, Bryce.”
Bryce hneigði sig til samþykkis. “Og þeg-
ar þú mistir viðinn gast þú ekki staðið straum
af pöntunum, og viðurinn tók að hækka, þrjá
dali hver þúsund fet á þremur mánuðum—”
“Nákvæmlega rétt sonur minn. Og við-
skiftavinir mínir, tóku að þrýsta að mér, að
standa í skilum. Svo var fyrir að þakka að
þeir vissu að eg var ekki þesskyns maður, að
bregðast loforðum mínum er viðurinn var
hækkaður. Þótt þetta tjón væri ekki mín sök,
gat eg samt ekki ætlast til að þeir sköðuðust á
því ásamt mér, er þeir urðu að kaupa hærra
verði annarstaðar. Þessvegna galt eg mismun-
inn á viðnum sem þeir keyptu og þeim sem eg
hafði lofað þeim. Og töfin að fá viðinn jók á
skaða þeirra.”
“Hvað mikið?”
“Næstum hundrað þúsund dali hér heima.
Auk þess átta verzlunarhús í Englandi áttu
pantanir hjá mér, þrjár miljónir feta, og er
þessir erlendu viðskiftavinir fengu ekki við-
inn stefndu þeir mér og fengu mig sektaðan
fyrir tjón það, sem þeir höfðu biðið, en skaðinn
á skipsleigunum neyddi mig til að fara til
bankanna og lána fé.”
Hann reykti þegjandi dálitla stund. “Eg
hefi altaf verið fátækur vegna þess hve mikið
land eg átti,” sagði hann í afsökunarrómi. —
“Hafði aldrei stórar fjárupphæðir fyrirliggj-
andi til vara ef eitthvað kæmi fyrir. Þegar
eg hafði fé fyrirliggjandi, þá varði eg því til að
kaupa skóga í kring um San Hedrin, vegna
þess að eg vissi að einhverntíma mundi járn-
brautin koma sunnan að, og þá mundu skóg-
arnir aukast um helming að verði. Og ennþá
hefi eg ekki fengið sönnun fyrir hinu gagn-
stæða, en-----” bætti hann við angurvær —
“járnbrautin er svo lengi á leiðinni.”
Þarna ræddi John Cardigan um þýðingar-
mesta atriðið. Það var lífsspursmál fyrir
landið að fá járnbraut, sem tengdi það við
járnbrautarkerfi þjóðarinnar. Vegna lands-
lagsins var örðugt að framkvæma þetta í
Humboldt-sveitinni, og var hún því einangruð
frá umheiminum nema farið væri á sjó, og
jafnvel sú leið var oft lokuð dögum saman,
þegar ilt var í sjó, vegna hafnanna. Að undan-
teknu fimm mílna breiðri landræmu og þrjátíu
mílna langri, sem var flatt og frjósamt land
niður í sjávarmál, þá voru hin bröttu fjöll, er
klædd voru hrikaskógi, sá farartálmi járnbraut-
arlagningar, sem gerðu þær erfiðar og mjög
dýrar. Norðvestur Kyrrahafsbrautin hafði
smátt og smátt lengst frá San Francisco norð-
ur eftir Marin og Sonoma héruðunum til Willits
í Mendocino héraðinu, en þar stansaði hún og
beið þess, að forstjóri hennar og eigendur
fengju fé og hugrekki til að afljúka hinu
risavaxna þrekvirki, að halda brautinni áfram
tvö hundruð milur suður gegn um fjöllin til
Sequoia við Humboldt flóann. f tuttugu ár
höfðu Humboldt frumbyggjarnir* beðið þessa,
en smátt og smátt dóu þeir eða stóðu á grafar-
barminum, án þess að sjá vonir sínar rætast.
“Vertu óhræddur pabbi, hún kemur; hún
hlýtur að koma,” sagði Bryce við fööður sinn.
“Já, en ekki á mínum dögum. Og þegar
hún kemur verður eign þín í San Hedrin
kannske komin í hendur ókunnugra, og þeir
skera þá upp ávextina af lífsstarfi mínu.
Eftir stundar þögn tók gamli maðurinn
aftur til máls. “Það var glappaskot — þessi
timburvinsla í San Hedrin. Eg hefði átt að
sjá það fyrsta árið, en gerði það ekki. Hefði eg
látið alt eiga sig þar, látið undan og keypt af
Pennington fyrir tvo dali þúsund fetin, væri
eg vel stæður nú. En eg var þrár. Eg hafði
leikið þennan leik svo lengi. Eg gat ekki hugs-
að til að láta þennan Pennington kúga mig, svo
eg hélt áfram í-San Hedrin á ný. Við settum
þrjátíu miljónir feta af viðarbolum í ána það
ár og þegar regnið kom gekk McTavish furðu
vel að koma þeim niður ána, en hann var allan
veturinn að því, en eftir urðu eitthvað miljón
fet í grunna vatninu við bakkana og önnur
miljón varð eftir uppi á bökkunum þegar vatn-
ið fjaraði út. Það voru engin ráð til að hreyfa
þessa jötna úr stað, svo eg lét þá eiga sig þar
sem þeir voru komnir.
“Eg man það, félagi.”
Hefði eg unnið þar þriðja árið hefði farið
á sömu leið. Auk þess gat vatnsflóð valdið enn
meiri skaða, og þá var eg gjaldþrota. Eg gat
ekki átt það á hættu.”
“Þá var tími til að gefa Pennington
ofursta tækifæri að græða á skóginum sínum
hérna, félagi.”
“Hefði eg séð eins vel aftur í tímann eins
og eg sá fram í hann og sjónin hefði ekki bilað
mig, væri eg ekki í þessari klípu nú,” svaraði
gamli maðurinn rösklega. “Það er erfitt að
kenna gömlum hundi að sitja, og auk þess var
eg einhuga í því að vernda hagsmuni þína á
öllum sviðum, hvar sem á þá væri ráðist.”
John Cardigan réttist upp í stólnum og
studdi góm vísifingurs hægri handar á lófa
vinstri handar. Hérna er sýnishorn af þessu
Bryce. Hérna í miðjum lófa mínum er Sequoia,
en fingurgómarnir merkja San Hedrin skógana
tuttugu mílum sunnar. Ef járnbrautin kæmi
sunnan að þá ynnir þú, en komi hún gegn um
Grand Pass norðan frá Oregon þá endar hún
hér í Sequoia tuttugu mílur frá skóginum þín-
um.”
Bryce kinkaði kolli. “í því tilfelli erum við
engu nær en eins og Pennington með sinn skóg.
Við hefðum þá huggunarríku tilfinningu, að
við ættum hann og borguðum af honum skatt-
ana, en gætum ekki gert nokkum skapaðan
hlut við hann annan.” ’
“Þú hefir rétt fyrir þér. Og eina ráðið var
þá að ná í skóg hér fyrir norðan, og vera þann-
ig við öllu búinn, og það gerði eg.”
Þeir þögðu um hríð. Bryce horfði inn í
eldinn og rifjaði upp fyrir sér það tímabil í
starfi föður síns er þetta skeði. Gamli Bill
Henderson hafði komið heim til þeirra og borð-
að með þeim miðdagsverð dag einn. Alt í einu,
þegar hann var að borða súpuna, hafði þessi
gamli refur litið á húsráðanda og þrumað:
“John, eg heyri sagt að þú hafir keypt
sex þúsund ekrur af skógi hér norðurfrá.”
John Cardigan kinkaði bara kolli til sam-
þykkis og hinn hélt áfram:
“Ætlarðu að vinna skóginn eða selja hann
með ágóða?”
“Hann var ódýr,” hafði Cardigan svarað,
“svo að eg keypti hann. Býst við að Bryce
vinni hann einhverntíma.”
“Þá vildi eg að Bryce væri orðinn stærri,
John. Líttu nú á nágranni góður, eg ætla að
skrifta fyrir þér. Eg tók peningana, sem
Pennington borgaði mér fyrir skóginn, sem eg
seldi honum og keypti skóg við hliðina á þínum
þarna norðurfrá. John, eg mundi byggja mér
mylnu ef þú vildir selja mér blett undir hana
niður við sjóinn og eg mundi flytja bolina hing-
að ef-----”
“Eg skal selja þér blettinn Bill og það
sanngjarnlega. Þú mátt líta á það sem klapp-
að og klárt.”
“Það er fallega gjört af þér, John, en þú
hefir samt ekki greitt úr nema helmingnum af
vandræðunum mínum. Það verður að byggja
tólf mílna langa braut, til að koma trjánum
að mylnunni, og eg hefi ekki nægt fé til þess.
Þessvegna væri réttara að við legðum saman
John og bygðum veginn báðir og notuðum hann
í félagi.
“Eg vil ekki ganga í félag við þig, Bill,
jafn gamall og eg er og byggja tólf mílna langa
járnbraut. Eg vil ekki þurfa að bera áhyggjur
út af henni og viðhaldi hennar. En eg skal
lána þér peningana, án tryggingar-----”
“Þú verður að taka orð mitt að veði, því
alt sem eg á er þegar veðsett.”
“----alt sem þú þarft til að byggja braut-
ina og flytja eftir henni,” svaraði Cardigan.
“í staðinn verður þú að bera allar áhyggjurnar
af henni og gangast inn á að flytja viðinn
minn að norðan hingað, fyrir hálfan annan dal
þúsund fetin. Það minsta sem eg flyt verða
tuttugu og fimm miljón fet og hið mesta fimtíu
miljón fet----”
“Selt!” hrópaði Henderson. Og þannig
varð það.
Bryce hrökk upp frá hugsunum sínum.
“Og nú?” spurði hann föður sinn.
“Eg veðsetti Sen Hedrin skógana suður-
frá til að kuapa þá sem hér eru fyrir norðan,
sonur minn. Svo þegar eg tók að vinna þar
norður frá komu mörg harðæri. Eg stóðst þau
og beið betri tíma. Eg gat ekki hugsað til að
loka mylnunni minni og hætta skógarhögginu,
vegna þess að eg gat borið skaðann miklu betur
en þeir, sem unnu fyrir mig og treystu mér að
sjá fyrir sér. En árin héldu áfram að vera
erfið. Bill Henderson dó. Synir hans mistu móð-
inn og----”
Nýtt Ijós rann upp fyrir Bryce Cardigan.
“Og þeir seldu Pennington ofursta,” hrópaði
hann.
“Einmitt. Hann tók upp samningana við
mig, ásamt öðru sem kaupunum fylgdu og varð
eg að standa við þá. Hin síðustu tvö árin er
verðið á rauðviði gott og hefði eg getað fengið
hámark fetatölunnar eftir járnbraut Penning-
tons, hefði eg komist úr klípunni, en--”
Honum tekst að halda þér við lágmarkið,
tuttugu og fimm miljón fet á ári. Hvað?”
John Cardigan játaði því. “Hann segist
ekki hafa nógu marga vagna — að skriður og
eldur hafi skemt járnbrautina. Hann getur
alt af fundið nægar afsakanir fyrir því, að
Cardigans bolirnir koma ekki í tæka tíð. Bill
Henderson lék aldrei þá list. Hann flutti það
sem eg þurfti og hélt sér aldrei við lágmarkið.”
“Hvað langar Pennington til að ná í, fé-
lagi?”
“Hann vill fá,” sagði John Cardigan hægt,
“Risadalinn minn og rétt til að leggja veg eftir
landi mínu niður til hafnar.”
“Og þú neitaðir honum?”
“Auðvitað. Þú veizt hvað eg ætlaði mér
með þessi stóru*tré.” Höfuð hans hné ofan á
brjóstið. “Fólk kallar það rauðviðinn hans
Cardigans, og Pennington ætlar að höggva
hann. Æ, Bryce. Maðurinn er alveg sálarlaus!”
“En eg fæ ekki séð hvað tapið á Risadaln-
um hefir að gera við gjaldþrot Cardigans timb-
urfélagsins,” sagði sonur hons. “Við höfum
meira en nægilegan skóg.”
“Tíu ára samningurinn er útrunninn eftir
eitt ár. Nýlega reyndi eg að fá Pennington til
að endurnýja hann. Hann var mjög þægilegur
og viðfeldinn, en hann gerði mér tilboð um að
endumýja samningana til fimm ár, og kostnað-
urinn að flytja hver þúsund fetin var þrír dalir.
Það verð er altof hátt og setur okkur á höfuð-
ið.”
“Nei, ekki þarf það að vera,” sagði Bryce
rólega. “Er ekki einhver ríkisnefnd, sem ræð-
ur flutningaverði hér?”
“Jú, á opinberum járnbrautum, en járn-
braut Penningtons er einkabraut.. Samningar
mínir renna út næsta ár, og Pennington er ó-
viljugur að endurnýja þá, og maður getur ekki
selt né unnið við, nema maður hafi viðarboli
til að saga, eins og þú veist.”
“Þá skulum við loka mylnunni þegar samn-
ingarnir eru’ úti, geyma skógara okkar og selja
þá með ágóða þegar járnbrautin verður lögð
og lifa hér rólega og einföldu lífi.”
John Cardigan hristi höfuðið. “Alt sem
eg á er veðsett,” mælti hann. “Og Pennington
hefir verið sí og æ að kaupa skuldabréfin sem
hvíla á eignum mínum. Hann hefir svo mörg
þeirra að hann getur ráðið úrslitunum. Hann
mun kaupa San Hedrin skógana á nauðungar
uppboði, og til að fá það aftur og bjarga ein-
hverju af því handa þér, verð eg að ganga að
ofurkostum. Eg verð að láta hann fá skógana
mína, sem liggja að eignum hans hérna fyrir
norðan ásamt Risadalnum, í staðinn fyrir skóg-
ana mína í San Hedrin. En millan mín ásamt
öllum verkamönnunum og skylduliði þeirra færi
út í veður og vind, en þú verður fátæklingur
með stóra eign, en ekki neitt fé til að borga með
skattana. Marðir svona,” og hann sló hægri
hnefanum ofan í lófa vinstri handar.
“Kannske, en ekki bardagalaust,” svaraði
Bryce, þótt hann vissi, að sá bardagi væri svo
að segja vonlaus. “Eg skal gefa þessum ná-
unga, honum Pennington, nægilega fyrirhöfn
áður en hann nær þeim, eða þá fer eitthvað
annan veg en ætlað er.”
Síminn hringdi á borðinu við hliðina á
honum og hann lagði áhaldið að eyranu og
sagði: “II^lló”.
“Hamingjan-góða,” svaraði hin skæra og
þýða rödd Shirley Sumner. “Eruð þér í svona
slæmu skapi, Mr. Cardigan?”
f annað sinnið á æfinni fann Bryce næst-
um til sársauka af gleði. Hann hló. “Hefði
eg vitað að það væruð þér, mundi eg ekki hafa
verið svona hastur Miss Sumner,” svaraði
hann.
“Jæja, eg fyrirgef yður vegna margra á-
stæða, en einkum vegna hinnar indælu berja-
köku, sem þér senduð mér. Reyndar litaði hún
tennurnar mínar um tíma, en það er mér
sama um. Kakan var virði þess og þér voruð
fjarskalega góður að hugsa þannig til mín.
Þakka yður kærlega fyrir.”
“Mér þykir vænt um að yður féll kakan,
Miss Sumner. Eg vona að hafa þá ánægju, að
sjá yður einhverntíma áftur.”
“Auðvitað. Svona góð kaka á laun skilið.
Eitthvert kveldið í næstu viku, þegar pabbi
þinn getur af þér séð, þá þætti yður kanske
gaman að, að sjá borðstofuna okkar. Hún er
klædd rauðviðarþiljum unnum úr mjög rætn-
um við, og Seth frændi minn er mjög upp með
sér af henni. Eg hefi verið hér svo skamman
tíma, að eg veit ekki hvenær hann borðar mið-
degisverð, en læt yður vita það seinna og eins
daginn. Mundi fimtudagskveld vera yður þægi-
legt?”