Heimskringla - 18.01.1939, Page 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 18. JANÚAR 1939
FIKST CLASS DYERS &
DRY CLEANERS
Phone 87 061
NÚMER 16.
HELZTU FRÉTTIR
i________________________
Chamberlain kominn heim
Neville Chamberlain forsætis-
ráðherra Breta kom heim úr för
sinni á fund Mussolini s. 1. laug-
ardag. Er sagt að hann skýri
þinginu frá því í dag er gerðist í
Rome.
Mussolini fylgdi Chemberlain
úr hlaði. Halifax greifi, er með
var í förinni, hafði lagt af stað
fjórum klukkustundum áður til
Genf til þess að greina George
Bonnet utanríkismálaritara
Frakka, sem þar var staddur,
frá öllu því er gerðist á fundin-
um í Róm.
Um fundinn eru því blöð ófróð
og sagnafá. Samt þykjast þau
hafa að því komist, að engir
nýir samningar hafi verið gerð-
ir. Samtal Chamberlains og
Mussolini laut að því, að hvor um
sig lét skoðun sína í ljóis, en
umræður hófu þeir ekki um það
sem á milli bar og sem var þó
mikið.
Til dæmis er sagt að Musso-
lini hafi verið á móti sambandi
Frakka og Breta; hafi viljað að
Bretinn skyldi við þá. Þeir
(Frakkar) væru aðal-þröskuld-
urinn í veginum í Spánarmálun-
um, er friður ylti nú svo mikið
á. En ítök ítalíu og Þýzka-
lands á Spáni væru nú svo mikil,
að þau yrðu ekki af hendi látin
með góðu. Miðjarðarhafsmálin
og nýlendukröfur ítala yrðu að
bíða eða um þau yrði ekki samíð
fyrri en Spánarstríðið væri til
lykta leitt. ítalíu og Þýzkaland
vantaði höfn fyrir neðansjávar-
flota á Spáni. Chamberlain
greindi áreiðanlega á við Mus-
solini um þetta.
Á Bretlandi sögðu blöð í gær,
að Mussolini hefði tjáð sig fús-
an til samvinnu við Chamberlain
um að gera víðtæka tilraun til
að sjá landflótta Gyðingum far-
borða.
Samningur Breta og ítala, sem
gerður var 16. apríl 1937 en í
gildi kom 16. nóv, er af báðum
aðilum viðurkendur sem áður.
í förinni heimsótti Mr. Cham-
berlain páfan og var tekið þar
með mikilli viðhöfn og vináttu,
sem og af Mussolini, þó í stefn-
um þeirra greindi þá á.
Brenbyssu-málið
Skýrsla H. H. Davis dómara,
sem rannsóknina í Brenbyssu-
málinu hafði með höndum hefir
nú verið birt. í stuttu máli finn-
ur skýrslan ekki neina sök hjá
nokkrum einasta aðila málsins
og telur þá alla hafa hreinar
hendur. En eitt leggur þó dóm-
arinn til og það er að sérstök
nefnd <sé skipuð til þess hér eft-
ir, að hafa eftirlit og umsjá með
öllum vopnakaupum eða samn-
ingum að því lútandi.
Um það hvort stjórnin hafi
gert rétt í því að veita þetta
verk án þess að leita eftir til-
boðum í það frá öðrum, er farið
þeim orðum í skýrslunni, að það
sé stjómarinnar eða þingsins að
kveða upp dóm um það.
Mál þetta verður rætt á þing-
inu Og komist Ian MacKenzie
hermálaráðherra hjá því að fara
frá völdum, er hann lánsamari
en flestir aðrir.
Það var hann eða deild sú sem
hann á yfir að sjá sem verk
þetta lét gera, án þess að gefa
nokkrum öðrum en þessum einá
manni tækifæri á að bjóða í
verkið eins og krafist er þó að
gert sé með hvert verk, er
stjórnin lætur vinna. Enda fór
hann í flæmingi undan við rann-
sóknina. — Þegar rannsóknar-
nefndin spyr: “Þú gafst engum
öðrum tækifæri til að bjóða í
verkið,” er svar hans: “Það
spurði enginn annar um það.”
Auk þess voru svör þau er hann
gaf á síðasta þingi um þetta
ærið villandi.
Það liggur fyrir stjórninni að
gera fleiri samninga um vopna-
smíði. Hvaða líkindi eru fyrir
að það verði af meiri forsjá gert,
en í Brenbyssu-málinu, ef
stjórnin ekki kannast við yfir-
sjón sína í því?
Dregur að lokum
stríðsins á Spáni
Sjórnin á Spáni verst ennþá,
en síðast liðinn mánuð hefir
Franco-herinn verið jafnt og
þétt að taka af henni borgir og
héruð og nú rétt nýlega borg-
ina Tarragona á suðurvígstöðv-
unum við hafið. Vígstöðvarnar
eru nú nærri því í beinni línu
norður frá þeirri borg og eru
ekki nema 35 mílur þar sem
skemst er frá Bareelona. Og í
gær voru fréttimar þær, ac
Franco væri að búa sig út í úr-
slita-orustuna.
ítalir og Þjóðverjar hafa lagt
honum til bæði vopn og lið þrátt
fyrir alla hlutleysissamninga. —
Hann hefir 800 flugherskip, öll
frá þeim, en stjórnin hefir að-
eins nokkur flugvarnarskip, eng-
in til árásar-hemaðar. Og af
tfallbyssum og skriðdrekum
(tanks) hefir hann ærið einnig
frá þessum þjóðum. Stjórnin er
einnig allvel að þessum vopn
um búin, en þó miður en Franco
og veitist nú erfitt að bæta upp
fyrir það sem eyðist, síðan hert
var á hlutleysisreglunum gagn-
vart henni. Gerir hún því lítið
annað en að verjast og lætur
heldur undan síga. en að eiga á
hættu að tapa vopnum, ef um
það er að ræða. Hermannatala
Franco, kvað vera alt að 500,000
og fjöldinn allur eða um 80 til
100 þúsund af þeim frá ítalíu.
Her stjórnarinnar hefir ekki
verið nema helmingur þessarar
tölu fyr en ef hann er það nú,
eftir að hver sem vetlingi getur
valdið hefir verið kvaddur í her-
inn. Ofan á þetta bætist vista-
skortur stjómarinnar.
Frakkar kváðu nú vera mjög
óróir út af því, að þeir sjá yfir-
vofandi fall Stjórnarinnar. En
Bretinn hefir tjáð þeim, að hann
láti sig stríðið á Spáni ekki
skifta. Og það er sama sem að
segja Frökkum að sitja kyrrum.
Stríðið á Spáni hefir nú staðið
í 21/2 ár. Mannfjöldinn í hér-
uðum Francos, er sagður um 14
miljón, en um 8 miljón í héruð-
um stjómarinnar. Franco ræð-
ur nú yfir 37 af 49 stærri borg-
um landsins, en stjórnin yfir 12.
Stjórnarborgirnar eru Alacante,
AJmeria, Albasete, Barcelona,
Cuenca, Ciudad Real, Gerona,
Guadalajara, Jaen, Madrid, Mur-
cia og Valencia.
Blöð fasista hóta
Frökkum stríði
í gær voru blöð Mussolini-
stjórnarinnar full af áróðri og
skömmum á Frakka og tjáðu
þeim, að ítalía væri reiðubúin
til að fara í stríð, ef Frakkar
æsktu þess.
Ástæðan fyrir uppþoti þessu
er sú, að stjórnin á Frakklandi
var að íhuga það mjög alvarlega,
KVEÐJUR
Á nýári 1939
Að heiman eg sigldi, og heima eg var,
að hálfu í álfunum tveim,
og heimkominn er eg, og heim aftur fer,
sem helmingur skorinn úr þeim.—
Þau fimm árin liðug—þau fimm árin stutt—
en fimm árin landnemuip grimm,
þau hjuggu í vinanna skjólgarðinn skörð—
þau skörð biðu eftir mér dimm.
Frá eitt þúsund níu hundruð þrjátíu og þrjú .
til þrjátíu 0g níu—í dag—
í huga mér vekja upp þann hljóðsama flokk,
sem hvarf eins og útgöngulag.
í eyrum er söngurinn—umhverfið hljótt
við æfinnar þagnaðan slag,
og augu mín sjá hina aldimmu nótt,
en ekki hinn signaða dag.
Þótt kveðji eg ykkur ei kirkjunum í,
eg kveð ykkur vildasta hug,
með þökk fyrir alt ykkar æfinnar starf
og alla ykkar sjálfsfórn og dug.
En stærstu þökk sjálfur frá samferð eg geld
til sumra ykkar hóp þessum í,
og geymi frá mörgum hin mætustu hnoss,
sem minningin varðveitir hlý.
Fyrst dauði þess aldna er ungviði líf,
eg ásaka ei bana um neitt.
Hann undirbýr gróðrarmold gróanda þeim,
sem gleðistund dagsins er veitt.
En örlaga nomirnar íslenzku þrjár,
eg ásaka og stefni til dóms,
sem sköpuðu arfleysi æskunnar sveit,
og óminni tungunnar hljóms.
Er landnema merkið hér fellur að fold,
hver fæst til að upplyfta því
til íslenzkra vorstarfa á vínlenzkri grund
því Vestmanna þjóðlífi í,
sem missir nú óðum sitt úrvala lið,
sem öndvegin skipaði fyrr?
Ei fylla þau skörð vorir mætustu menn,
sem mistu sinn íslenzka hyrr.
Vort þjóðlíf er arin-log—eldurinn sá,
sem arfgjöfum heilagur var.
Hann lýsti upp aldir frá ómuna tíð,
unz ísland við himininn bar.
Þann eld tóku Vestfarar allir með sér
í íslenzkra nýbygða leit,
og bjarmi hans lýsti upp bjálka-kot öll
og bæi og kirkjur og sveit.
En arin-glóð vestræn og eldsókn þess lífs,
sem íslenzkir fluttu sig til
rann saman við forn-eld, í sál þeirra og líf,
og sumarsins færði þeim yl.
Og þetta er vort íslenzka heima-líf hér
með hyrinn frá álfunum tveim,
sem myndaði oss þjóðlíf, þótt það væri brot,
sem þekti ekki veg sinn um heim.
Og þetta var æfi ykkar, þjóðlíf og starf,
sem þögnina hafið nú gist.
Þið voruð mörg ramm-íslenzk, valdasta lið,
en Vestmenn þó alstaðar fyrst.
Það funduð þið bezt þegar farið var heim,
Þótt frændsemin sterk væri og hlý,
að þjóðlífs og hjartnanna tengitaug mest
samt togaði vestrinu í.
Eg þekti svo vel ykkar huga og hönd,
sem héldu um óskirnar vörð,
og mér finst sem eitthvað af sjálfum mér sé
hér sokkið með ykkur í jörð.—
Er höggvast í vinanna skjólgarðinn skörð,
þá skyggir á sjón undir brá,
sem lendi í hjartastað höggið það hvert,
þótt hafið mig skilji ykkur frá.
Þ. Þ. Þ.
þetta hefði rignt yfir sig, síð-
an hann kom heim. Og einn af
aðstoðar ráðgjöfunum sagði í
þinginu s. 1. mánudag: “Við
höfum verið nógu lengi blektir
með hlutleysisreglugerðinni til
þess að vita nú hvað gera skal.
Að láta hræða okkur með stríði
til þess að styrkja ekki vini vora
eins og fasistar styrkja vini
sína á Spáni, er Frakklandi
smán.”
að veita Spanarstjormnm að-
stoð með því að afnema bannið
á landamærum sínum og Spán-
ar um vopnaflutning til stjórn-
arinnar. Er þessa krafist af
mannflesta flokki stjórnarinnar,
sósíalistunum. Bonnet, utan-
ríkismálaráðherra Frakka sem
nýkominn er heim frá Genf, þar
sem hann var á Þjóðabandalags-
fundi, sagði að kröfunum um
Dr. Kristján J. Austmann
Dr. Kristján J. Austmann, kom frá London á Englandi
til Winnipeg um hátíðirnar, en hann hefir verið í Evrópu um
tveggja ára skeið við fullnaðarnám í augna-, eyrna-, nef og
kverkasjúkdómum. Stundar hann nú þessar lækningar í
Winnipeg og hefir opnað lækningarstofu í 309—310 í Medi-
cal Arts byggingunni í Winnipeg.
Dr. Austmann stundaði lækningar í Wynyard, Sask., í
10 ár áður en hann fór til Evrópu og hafði á sér almennings
°rð sem góður læknir. í augna-, eyrna- og kverkasjúkdóm-
um hefir enginn íslenzkur læknir verið hér síðan Jón Stefáns-
son dó. Tekur nú Dr. Austmann upp þessa grein lækninga,
sem sérgrein og er gott til þess að vita, því hann er starfinu
vel vaxinn og er maður sem íslendingar, sem aðrir er honum
hafa kynst, bera fylsta traust til.
Heimskringlu býður Dr. Austmann velkominn í hóp
landanna 1 Winnipeg og árnar honum heilla í hinu nýja starfi.
Eimskipafélag
Islands 25 ára
f gær fékk Ásmundur P. Jó-
hannsson svohljóðandi sím-
skeyti heiman frá fslandi, sem
hann var svo góður að sýna
Heimskringlu:
“Stjórn Eimskipafélags ís-
lands minnist yðar í dag og
sendir yður fyrir hönd félagsins
hugheilar kveðjur og þakkir fyr-
ir vel unnin störf í þarfir fé-
lagsins. — Eggert Claessen.”
í gær, 17. janúar var Eim-
skipfélagið 25 ára. Með stofnun
þess mun fyllilega mega segja,
að þjóðin hafi stigið eitt af hin-
um merkilegri og heillavænlegri
sporum á hinni glæsilegu fram-
farabraut sinni á síðasta aldar-
fjórðungi. — Vestur-íslendingar
árna Eimskipafélaginu heilla.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
Það er búist við fleiri gestum
í Winnipeg 24. maí, þegar kon-
ungshjónin koma, en kostur
verður á að hýsa. Á gistihús-
um komast 10,000 fyrir, en við
40 til 50 þúsund utanbæjargest-
um er búist.
* * * *
Hitler svarar gerðum Lima-
fundarins með því að setja upp
tvær útvarpsstöðvar í Suður-
Ameríku, aðra í Lima og hina í
Buenos Aires, og tala máli naz-
ista á þann hátt við Þjóðverja
eða afkomendur Þjóðverja, sem
þar búa. Þjóðverjar eru fjöl-
mennastir í suðurfylkjum Braz-
Heilsa mín
I ------
(Kunningi G. S. spurði hann
hvernig heilsan væri og svaraði
hann þegar með vísu þessari.)
Góð er heilsa, gott er veður
gamall á sig holdum hleður,
hægir dagar, hljóðar nætur,
heldur stirðna á manni fætur.
Guðm. Stefánsson
ilíu, Parana og Santa Catharina,
fylkjanna sem íslendingar fluttu
forðum til, sem Þorsteinn Þ.
Þorsteinsson hefir nýlega skrif-
að um.
* * *
C. N. R. félagið ætlar að taka
um 100 manns í vinnu bráðlega
í Transcona og Fort Rouge-
smiðjunum í Winnipeg. Það
lagði um 500 manns af í smiðj-
unum s. 1. júlí.
* * *
f ræðu sem Hon. Dr. R. J.
Manion, hinn nýi leiðtogi íhalds-
flokksins hélt á sambandsþing-
inu s. 1. mánudag, komst hann
svo að orði um King, að hann
væri einn hinn mesti endurbóta-
maður, sem í þessu landi hefði
fæðst, þegar hann væri ekki við
völd, en einn hinn aðgerðalaus-
asti maður, sem hann hefði
nokkurn tíma þekt, þegar hann
væri við völd.
Heimskringlu bárust þær
fréttir í morgun, að Mrs. Halli
Axdal, Wynyard, Sask., hefði
dáið s. 1. sunnudag. Jarðarförin
fer fram í dag. Hinnar látnu
verður síðar minst.