Heimskringla - 18.01.1939, Blaðsíða 4

4. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 18. JANÚAR 1939
íiictmskciniila |
(StofnuO ÍSM)
Kemur út á hverjum miOvikudeoi.
Elgendur:
rHE VIKING PRESS LTD.
HS3 oo 355 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimia 36 537
VerO Dlaðslns er »3.00 áirgrangurlnn borglBt .
rvrtrfram Allar borganlr sendlat .
THE VIKING PRE8S LTD.
-H viðskrfta bréf blaSinu aSlótandl sendlst:
v -ager THE VIKINO PRESS LTD
353 Sargent Ave., Winnlpeg
<titat1&ri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstlórans
SDITOR HEIUSKRINOLA
153 Sargent Ave., Winnipeg
selmskrlngla” ls publlshed
and printed by
' HE VIKINO PRESS LTD
• ■>* Sargent Avenue, Winnipeg Uan
Telephone 86 537
WINNIPEG, 18. JANÚAR 1939
OTTAWA-ÞINGIÐ
Eins og undanfarin ár riðu þingfulltrú-
ar úr hlaði í öllum fylkjum landsins til
Ottawa í byrjun siðast liðinnar viku til að
sitja sambandsþing. Það kom saman s. 1.
fimtudag; hásætisræðan var lesin í efri-
deild af landstjóra. Sú ræða er hvorki
meira né minna en dagskrá eða tafla yfir
stj órnarstarfið, sem fyrir þinginu liggur.
í byrjun þessarar viku byrja þingmenn-
irnir að ga^nrýna aform stjórnarinnar og
spyrja spurninga. Gengur það iðulega
svo langt, að spurningarnar og svörin fylla
margar síður í Hansard (þingtíðindunum)
og áður en þeir ljúka máli sínu, eru allir
sem guð hefir ekki gefið því meiri þolin-
mæði farnir út úr þingsalnum, en veslings
fréttaritararnir sitja eftir sifjaðir og með
sárt enni og áhyggjur út af því, að þeim
takist aldrei að semja lspsilega frétt af
þessu fyrir blöðin og almenning.
Oft er hásætisræðan ástæða þessa. En
um hana má aldrei annað segja svona yfir-
leitt, en að hún hafi verið góð af því að
hún er flutt af konungsfulltrúa, land-
stjóra. En hún er auðvitað samin af
stjórnarformanni, þó sjaldan eða aldrei sé
á það minst, því það er hann, sem ræður
því, hvað stjórnin hefst að.
Með augu á því hvernig nú hagar til í
þjóðfélagi þsesa lands, er hásætisræðan í
þetta sinn eitt stórt vindhögg og gefur
ekki minstu von um að nein veruleg til-
raun verði á þessu þingi gerð til þess að
bæta úr stærstu misfellunum svo sem at-
vinnuleysinu, eða athafnalífinu, sem hér er
í kalda koli, svo almenningi eru allar
bjargir bannaðar. Þetta gengur svo langt,
að það er full ástæða til að spyrja til hvers
þing þetta sé haldið. Þingið á að túlka,
vilja almennings. Farist það fyrir bregst
það um leið þjóðinni.
En hér skal nú minst á helztu atriðin og
þau er mestu máli skifia, sem fyrir þessu
þingi liggja og sem gert er ráð fyrir í há-
sætisræðunni.
Fyrsta málið sem á er minst, er koma
konungshjónanna og þau boðin velkomin í
nafni þjóðarinnar. Ætlum vér að ekkert
atriði túlki vilja alþjóðar betur en þau orð
er að þessu lúta í ræðunni. En þá er líka
alt upp talið, sem til óska hennar nær, í
áætlun stjórnarinnar.
Annað atriðið er um uuknar hervarnir.
Um það atriði skal fátt s gi. Hitt er víst,
að það þótti ekki neinn g ðsviti, er King-
stjórnin hækkaði útgjöld til hersnis úr 15
eða 17 miljón í 35 miljón á s. 1. ári. Eins
mun mönnum nú liggja j ungt hugur um
að auka herútgjöldin enn í 50 miljón
dollara. En það er altaf sagt leiðinlegt,
að fylgjast ekki með tízkunni enda þótt
hún sé ekki annað en villimenska stór-
þjóðanna. King mun finnast það eins
eðlilegt, að fa-ra að annara þjóða dæmi f
þessu og að klæðast Windsor-búningi sín-
um í hvert sinn er hann kveður til þings.
f augum þjóðarinnar er þetta hvort-
tveggja ef til vill jafn mikilsvert.
Þriðja atriðið er viðskiftasamningur*
inn við Bandaríkin og Bretland. Fyrir
þinginu liggur að samþykkja hann. Verða
að líkindum heitar umræður um þennan
samning, því við hann er margt að athuga.
Það er sagt að sex ólíkir dómar hafi verið
kveðnir upp í sambandi við skatt á einum
einasta hlut, síðan samningarnir gengu í
gildi, 1. janúar 1939.
Fjórða atriðið er atvinnuleysið. Um
það er sagt, að leitast verði við að styðja
fylki og bæi landsins í að afla mönnum
atvinnu, með peningaveitingum, og sér-
staklega hafi stjórnin í huga að láta vinna
meira að opinberum störfum en áður. —
Þetta er alveg það sama og stjórnin segði,
að í atvinnuleysismálinu yrði ekkert meira
aðhafst en verið hefir undanfarin ár. Og
menn vita nú hver árangur hefir af því
orðið. í eitt ár enn, er enginn lausn frá
atvinnuleysinu og eymdinni. King segist
láta vinna meira að “opinberum störfum”.
Það má til sanns vegar færa, að vegar-
spottar eða eitthvað þessháttar verði gerð-
ir hér og þar, af þeirri einföldu ástæðu, að
líklegt er, að kosning fari fram á næsta
ári og það verði notað til að milda hugi
kjósenda til stjórnarinnar eina viku eða
mánuð áður en kosningar fara fram. En
það er nú skollaleikur, sem sambands-
stjórnin og margar fylkisstjórnir hafa
leikið undanfarið fyrir hverjar kosningar.
Varanleg bót á atvinnuleysinu er engin að
því, enda ekki til þess ætlast. Það minn-
ir á slefutuggu, sem stungið er upp í
kálfa til þess að komast í burtu frá þeim
með skjóluna.
Fimta atriðið er kensla unglinga í
vinnu sem þeir fá aldrei og sem er ekki
annað en húmbúgg.
Sjötta atriSið álirærir kornverzlunina;
hvað þar er átt við, er ekki tekið fram.
Sjöunda atriðið er frumvarp um að
kjósa nefnd til að stjórna fangelsum
landsins.
Á fleiri mál er fá minst í hásætisræð-
ui\ni og allra sízt er nokkru varða. Bren-
byssumálið verður að sjálfsögðu rætt á
þinginu. Ennfremur er líklegt, að íhuguð
verði skýrsla Rowell-nefndarinnar, sem að
mestu leyti mun nú samin. En þó þessi
mál sem hér hefir verið minst á, kunni
að vera einhvers verð í sjálfu sér er erfitt
að sjá, að þau áhræri nema að sára litlu
leyti þau mein þjóðfélagsins sem mest
há því og alvarlegust eru. En við getum
lifað vongóð um það, að þingmennirnir
skemti sér vel eins fyrir því.
UM R. B. BENNETT
í blaðið Winnipeg Tribune skrifar mað-
ur vikulega greinar er G. C. Porter heitir
og er hersir að nafnbót. Greinar hans
hafa allar eina og sömu fyrirsögn: “The
Old Timer Talks.” Nýlega ritaði hann
grein þá er hér birtist, lauslega þýdd,
um Rt. Hon. R. B. Bennett.
Fjörutíu og eitt ár eru liðin síðan The
Rt. Hon. R. B. Bennett kom til Vestur-
Canada. Og nú er hann að hverfa héðan
til hins nýja heimilis síns í Englandi.
Þegar eg lít til baka, virðist mér ekki
eins langt síðan og raun er á, að þessi
ungi lögfræðingur, fullur af lífi, kom frá
Atlantshafsfylkjunum og tók sér bólfestu
í Calgary. Bæjarbúar voru þá um 3,000,
og þeir hyltu “R. B.” svo að segja sam-
stundis, að því er eg hefi ávalt haldið, i
vegna þess, að hann var bæði mjög ólíkur
öðrum um margt og vegna vitsmuna hans.
Bennett var ólíkur öðrum að því, að
hann gekk með háan silkihatt á höfði,
klæddist Prins Albert frakka og var svo
niðursokkinn í lögfræðisstarfið, að hann
hafði engan tíma til að taka þátt í leikj- j
um; hefir ef til vill brostið áhuga fyrir
því. Á þeim tímum skoðaði eg þennan
mann sem fyrir átti að liggja að verða
stjórnarformaður Canada, einn hinn ein-
stæðasta ungan mann, sem eg hefi þekt —
og um leið sólgnastan í nám og lestur.
Lögfræðisstörf byrjaði hann hjá hinu
gamla velþekta lögfræðingafélagi Sir
James Loughead. Strax fyrsta daginn
sem hann vann þar, vakti hann jafnvei
meiri athygli en hinn aldni og vinsæli Mr.
Loughead sjálfur, er hvatt hafði hann til
að yfirgefa lögfræðisstarf sitt í Chatham
N. B., og koma vestur. í lögfræðinni var
hann eflaust stálsleginn, en það var ákafi
hans og röskleiki í starfinu, sem eftirtekt
vöktu.
Þannig eru mínar fyrstu minningar um
Bennett. Hann átti heima um þessar
mundir í gamla Alberta-hótelinu, er sá
maður stjórnaði þá, er George Pearley
hét. Við matborðið settist hann aldrei án
þess að hafa bók fyrir framan sig; oftast
var það einhver lögfræðisskruddan, eða
jafnvel málskjöl. Hvað hann át, virtist
hann ekki gefa mikinn gaum. Og það
var oft gaman að því hent, að hann væri
svo niðursokkinn í lesturinn, að færa
mætti honum alt annan mat en hann hefði
beðið um, án þess að hann tæki nokkurn
hlut eftir því.
En það vakti brátt eftirtekt um héraðið
hvernig hann undirbjó mál sín í rétti. Og
þegar hann varði mál í réttarsalnum og
yfirheyrði vitni, var ekki að sjá, að hann
setti neitt fyrir sig, að ské kynni að hann
yrði einhverntíma stjórnmálamaður, sem
á fylgi þessara manna þyrfti síðar að
halda. Við vorum á þeim tímum vissir
um, að þessi nýi félagi Lougheads, hefði
engan áhuga fyrir stjórnmálum, er vér
heyrðum hann spyrja vitnin. En svo
berorður sem hann oft var, duldist það
aldrei, að hann var hinn einlægasti og
vildi ekki að sannleikurinn dyldist, hverj-
ar afleiðingar sem það hafði.
Útileiki okkar sótti hann aldrei og 1
Rancher’s klúbbnum, þar sem saman voru
oft komnir mestu vitgarpar og yngri
glæsimenn, sást hann aldrei. Á götu úti
sást hann aldrei nema staðar til að tala við
menn, ekki einu sinni þá, er hann var í
eitt eða annað skifti að verja mál fyrir.
En þegar um fjársöfnun var að ræða fyrir
klúbbinn, var nafn Bennetts ávalt á
skránni við álitlega fjárupphæð. Og svo
ótrúlegt, sem það virðist, var Bennett ekki
búinn að vera nema eitt ár í Calgary, þeg-
ar hann er kosinn fulltrúi og sama sem
gagnsóknarlaust í sveitarráðið. Hefi eg
ávalt síðan verið þeirrar skoðunar að það
hafi verið vegna álits manna á vitsmunum
Bennetts og einskis annars, sem hann var
knúður út í stjórnmálin. Hann hafði ekki
sýnt neitt af þessum silkimjúku persónu-
legu áhrifum í viðkynningu, sem eru
hverjum meðal-stjórnmálamanni svo mik-
ilsverð til þess að ná í atkvæði.
Þetta á auðvitað við Bennett á meðan
hann var að ná viðurkenningu. Hann not-
aði ekki persónulega viðkynningu til þess
að ná henni. Honum virtjst, mér liggur
við að segja, standa á sama um hvort fólki
geðjaðist að honum eða ekki. Að viður-
kenningunni fenginni breyttist hann. —
Hann mildaðist með aldrinum og varð al-
þýðlegri. í dag er það hans mesta yndi að
vera kallaður af kunningjum sínum “R.
B.” Og vinum sínum heilsar hann nú
oftast nær með því að nefna þá fyrra nafni
sínu. Og þeir vinir hans eru margir. Eg
held mér sé óhætt að segja, að hann þekki
hvern borgara í bænum Calgary persónu-
lega og marga út um fylkið og um alt
land nú.
Til þessa á orðatiltækið rætur að rekja:
“Bennett er ósigrandi í heimaborg sinni.”
Samt tapaði hann einu sinni kosningu í
West-Calgary, en aðeins með 16 atkvæða
mun. En það kom ekki aftur fyrir.
Ekki veit eg hvort að Mr. Bennett, sem
nú er 68 ára, tekur sér nú staup eða ekki.
En þegar eg var í Calgary, gerði hann
það áreiðanlega ekki. í framfaramálum
öllum voru fáir honum fremri. Og á ræðu-
pallinum var hans enginn líki og voru þó
margir góðir ræðumenn í bænum um það
leyti.
f sveitarráðinu kyntist Bennett Hon.
Arthur Sifton, er síðar varð yfirdómari og
forsætisráðherra Alberta. Lenti þeim
brátt saman. Og í þeim orðasennum vann
Bennett sinn fyrsta sigur. Mr. Sifton
átti engan sinn jafningja í kappræðum um
hvaða mál sem var áður en Bennett kom
til sögunnar. Og þeir leiddu oft hesta
sína saman á opinberum fundum bæjar-
búum til mikillar skemtunar. En leikar
fóru oftast svo, að hinn aldni garpur fór
halloka fyrir unga lögfræðinginum.
En aldrei var Calgary eins stolt af
Bennett og eftir ræðu sem hann hélt kvöld
eitt, er 40 menn úr hinum fræga Wash-
ington Gridiron klúbb heimsóttu borgina.
Menn þessir frá höfuðborg Bandaríkjanna,
voru áhrifamestu blaðamenn álfunnar. —
Þeir voru á ferð um Canada. Þegar frétt-
ir bárust um að þeir kæmu til Calgary, var
byrjað á að efna til veizlu fyrir þá. Þetta
var árið 1905, er sléttufylkin keptust við
að draga fólk til sín og auglýsa sig. Og
dagurinn sem blaða-jöfranna var von, var
4. júlí, þjóðminningardagur Bandaríkj-
anna.
Charles W. Rowley var forseti samsætis-
ins og móttökunefndin sýndi mér þá virð-
ingu, að fela mér að mæla fyrir minni gest-
anna. Bennett var ekki í bænum, þegar
við fórum að velja ræðumennina. Á með-
al þeirra sem fengnir voru, voru Fred Haul-
tain, P. J. Nolan, K.C., Frank Oliver, Dr.
Brett og fleiri. En mig vantaði Bennett.
Eg komst að því, að hann ætlaði að koma
í bæinn sama daginn og samsætið fór fram
og fór til móts við hann er hann kom af
lestinni. Hann var auðvitað önnum kaf-
inn, en lofaði samt að halda ræðu; fyrir
Calgary varð að gera alt sem hægt var
hvernig sem á stóð, var skoðun hans.
Eg veit því, að hann hafði lítinn eða
engan undirbúning. Um 400 manns voru
samankomnir í Queens hótel þetta kvöld.
R. B. var einn af síðustu ræðumönnunum
á skemtiskránni. Eg held að gestirnir,
sem vanir voru við að hlýða á úrvals ræðu-
menn í Bandaríkjunum, hafi verið farnir
að þreytast. Og nú var komið að Bennett.
Hann talaði í 20 mínútur og
hafði úrið sitt fyrir framan sig.
Það var engu líkara en áheyr-
endurnir hefðu verið snortnir
rafmagni. Efljir að Bennett
hafði sagt fáein orð hvíldu allra
augu á honum og menn hlýddu
undrandi á mál hans.
Eg hefi oft hlýtt á Richard
Bedford Bennett og oft heyrt
hann tala óviðjafnanlega vel. En
eg man ekki eftir að honum hafi
nokkru sinni tekist eins upp
og við þetta tækifæri fyrir 33
árum síðan. Ræðan sem áð efni
til var um brezka þjóð hvar í
heimi sem væri, um fólk af sama
bergi brotið með sömu hugsjón-
um, var ekki einungis vel samin,
heldur og flutt af þeim sann-
færingarkrafti að hver einn og
einasti maður sem þarna var
stóð upp úr sæti sínu þegar hann
var kominn fram í miðja ræð-
una og klappaði ræðumanni ó-
spart lof í lófa.
Blöð bæði í Canada og Banda-
ríkjunum og nokkur einnig á
Englandi, gátu um heimsókn
þessara gesta til Calgary og fóru
lofsamlegum orðum um móttök-
urnar, en sérstaklega þó ræðu
Bennetts.
Og svo um gjafir sem Ben-
nett gaf án þess á bæri til vel-
ferðarmála ýmsra og einstakl-
inga. Eg heyrði um margar
þeirra talað, en væri hann mint-
ur á þær, gerði hann lítið úr því
og sagði okkur að dirfast þess
ekki að setja það í blöðin. Fyrir
nokkrum árum sagði Rev. Geo.
Kerby, forseti Mount Royal-
skólans og prestur frumbyggj-
aranna, að hann hefði langað á-
kaflega mikið að bregða sér
heim til Englands, en hefði ekki
getað það vegna efnaleysis. —
Bennett komst að þessu og einu
sinni þegar hann mætir klerki á
götu úti þrýstir hann 500 dollara
ávísun í hönd hans. Þessi prest-
ur er enn á lífi í Calgary. Eg
ímynda mér'að hann hafi ekki
gleymt þessu.
Það hafa mragir látið undrun
sína við mig í ljósi yfir því, hve
Bennett hafi getað orðið ríkur
á lögfræðisstarfinu. Eg er ekk-
ert hissa á þessu. Á þessum
árum streymdu menn til vestur-
landsins; þeir kcmu til Calgary
svo að segja með hverri lest, sem
þangað kom. Þeir þurftu flestir
á lögmannsstarfi einhverju að
halda. Lönd og lóðir gengu
kaupum og sölum daglega og
stundum sömu eignirnar oft á
dag. Það var þá ekki hægt að
komast hjá því að verða ríkur.
Og eg er viss um að margir góð-
ir lögmenn hafa á þeim árum
haft engu minni tekjur en Ben-
nett. En hann virðist hafa
kunnað þeim flestum betur að
halda í peningana, þrát fyrir þó
hann gæfi mikið. Það hefir að-
eins sannast þar þetta, að það
er engu minni vandi að gæta
fengins fjár en afla þess. Lög-
fræðingur sem annað eins orð
fór af og Bennett, gat ekki orðið
nein skotaskuld úr að verða rík-
ur. Mig furðar jafnvel á að
hann varð ekki ríkari en hann er.
En því mun valda, að hann hafi
aldrei teflt fé sínu á tvær hættur
fyrir það að verða ríkari.
Járnbrautirnar voru að breið-
ast út um vesturlandið. Jarðir
bænda voru hver af annari brytj-
aðar upp í bæjar lóðir og seldar
með þúsundföldum fiag. Ýmsar
stofnanir risu upp í bæjunum.
Bennett, sem skoðaður var sér-
fræðingur í lögum áhrærandi
slíkar stofnanir, hafði mikið að
gera fyrir þær. En hann lagði
ekki fé í spákaupmensku og
eyddi því heldur ekki í ó-
þarfa. Það er satt, að hann
keypti fyrsta bílinn sem til Cal-
gary kom, en hann hafði svo
mikið að gera, að hann komst
ekki til að ferðast neitt í honum.
Max Aitken, sem nú er Bea-
verbrook lávarður, var skóla-
bróðir Bennetts. Urðu þeir
miklir vinir. Nokkrum árum
eftir að hinn fymefndi flutti til
Englands, hvatti hann Bennett
til að flytja þangað. Fór Ben-
nett að sjá sig um þar, en ekki
varð þá af því, að hann tæki sér
þar bólfestu.
Eg hefi heyrt því haldið
fram, að “R. B” hefði verið frá-
bitinn allri kýmni á yngri árum
hans. Eftir einu atviki man eg,
sem mér virðist benda á ann-
að og sem eg var sjálfur sjónar-.
vottur að.
Járnbrautafélögin höfðu synj-
að Bob Edwards, sem gaf út
Calgary Eye Opener um leyfi
til að selja blaðið á lestunum.
Ritstórinn leit svo á, að Ben-
nett gæti létt af banninu, en það
var nú ekki gert. Tók þá rit-
stjórinn upp á því að prenta í
hverju einasta blaði mynd af
járnbrautarslysi. Það gerði
ekkert til hvar jámbrautarslys-
ið var; undir myndinni stóð eitt-
hvað um að það hefði orðið “ein-
hversstaðar á sléttunum.” Yfir-
leitt hlógu menn að þessu eins og
öðru í blaðinu, en járnbrauta-
félögunum stóð nú samt sem
áður ekki á sama um það, því
blaðið var víðlesið.
Þetta var um það leyti sem
Alberta fylkið var myndað og 1
fylkiskosningunum sótti Bennett
um þingsæti fyrir Calgary, sem
foringi íhaldsflokksins í fylk-
inu, en tapaði kosningu. Daginn
eftir kom blaðið “Eye Opener”
út. Á fyrstu síðu þess var
tveggja dálka mynd af Bénnett
og stóð undir myndinni: “Eitt
járnbrautaslysið enn!”
Það vildi svo til að eg var
á skrifstofu Bennetts, þegar
blaðadrengurinn kom inn og
lagði blaðið á borðið fyrir fram-
an hann. Bennett leit á það og
hló svo hjartanlega að því að eg
hefi sjaldan séð honum betur
skemt. Hann sagðist ekki oft
hafa séð svona góða skrítlu, *—
keypti nokkur númer af blaðinu
og sendi kunningjum sínum. —
Þegar Bennett og ritstjórinn
hittust síðar dáðist Bennett að
skrítlunni við hann og urðu þeir
upp úr því beztu vinir. Og sú
vinátta hélzt meðan Edwards
lifði. Bennett gat metið kýmni
á sínum yngri árum eins og
hver annar.
Nú er “R. B.” að flytja til
Englands og fylla hóp hinna
mörgu nafntoguðu Canada-
manna, er þangað hafa áður
flutt, svo sem Beaverbrook, Bev-
erley Baxter, Hamar Greenwood
og fl., sem og allir munu kunn-
ingjar hans vera. Þó persónu-
legir vinir Bennetts sakni hans,
vita þeir hitt, að hann lætur
ekkert tækifæri ónotað til þess
að efla heill og hróður Canada
eins og hann hefir frá því fyrsta
gert. Canada á marga góða syni,
og Bennett tel eg í hópi hinna
fremstu þeirra.
MARGUR ÁGIRNIST
MEIRA EN |>ARF
Eftir Guðmund Friðjónsson
Sumar gamlar vísur hafa lifað
öldum saman á vörum þjóðar-
innar, jafnvel þó að þær virðist
ekki hafa til brunns að bera mik-
inn skáldskap. Stundum gerir
sannleiksgildi þeirra gæfumun-
inn. Þegar eg var á unga aldri,
lærði eg af gamalli konu vísu
þá, sem nú skal greina:
“Margur ágirnist meira en þarf,
maður einn fór að veiða skarf
og hafði fengið fjóra,
elti hinn fimta og í því hvarf
ofan fyrir bjargið stóra.”
Þessi kveðlingur lætur lítið
yfir sér, þetta er hvorki líkinga-
né rósamál, en hver vísuhending
hittir alveg beint í mark. At-
burðurinn er málaður með sva
Ijósum litum, að upphafið botnar
sig sjálft, svo að segja. Hver.
mannsskaði verður jafnan minn-
isstæður þeim, sem næstir
standa, en þarna verður mann-
skaði minnisstæður þjóðinni svq
öldum skiftir, jafnvel þó að mað-