Heimskringla - 08.02.1939, Qupperneq 1

LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 8. FEBRÚAR 1939
NÚMER 19.
HELZTU
Thorson með fullveldi
Canada
Á Ottawa-þinginu tilkynti
landi vor Joseph Thorson, K.C.,
s. 1. miðvikudag, að hann hefði
frumvarp að leggja fyrir þingið.
Efni frumvarpsins er, að Canada
sé veitt fullveldi; með því er allur
vafi tekinn af um afstöðu Can-
ada í stríði. Það er þá óháð í
öðrum stríðum en þeim, er
snerta það beinlínis, og þátttak-
an algerlega komin undir ráð-
herrunum eða stjórninni. í frétt-
unum segir að þingið sé ekki
nefnt í frumvarpinu. Spá sum
blöð þessa lands að hér sé gott
deiluefni á ferðinni fyrir þingið
og mun ekki efi á, að frumvarpið
sæti andmælum og að þar á
sannist:
Til lítils er að ljóða
um lög og stjórnarbót,
ef frelsisskráin finst ei
í fólksins hjartarót.
fslenzkur kvenlæknir
gestur í Hvíta húsinu
Fyrstri allra íslenzkra -kvenna,
svo kunnugt sé, hefir það fallið
konu þeirri í skaut, er Dr. Har-
riet G. McGraw heitir, að vera
gestur í Hvíta húsinu í Wash-
ington, en þangað var hún boðin
af forsetafrú F. D. Roosevelt s. I.
11. janúar. Dr. McGraw vissi
ekkert hvernig á þessum heiðri
sem sér var með þessu sýndur
stóð; hún hafði aldrei séð Mrs.
Roosevelt áður, en forsetafrúin
sagði henni að henni væri kunn-
ugt um starf hennar. Dr. Mc-
Graw hefir í nærri tuttugu ár
gegnt læknisstörfum í fátækri
útkjálka sveit einni í Nebraska-
ríkinu og sýnt við það svo mikla
elju, fórnfærslu og dugnað, að
hún hefir hlotið alment lof og
vinsældir fyrir það. Viðurkenn-
ing fyrir þetta, var heimboðið í
Hvítahúsið. Það er í þorpi, er
North Platte heitir í Nebraska,
sem Dr. Harriet McGraw á
heima. Maður hennar, Mr. J. A.
McGraw er þar lögfræðingur og
dómari.
Dr. Harriet McGraw (Hrefna
er nafn hennar á íslenzku) er
fædd á íslandi, en kom vestur
um haf barn að aldri með for-
eldrum sínum, Finnboga Guð-
myndssyni og Margréti Bene-
diktsdóttur frá Skárastöðum í
Miðfirði árið 1887. Læknisfræði
sína lærði hún í Chicago. Nýtur
'hún ólits sem góður læknir.
Kjörinn heiðursforseti
Fréttir af ársfundi Sambands-
safnaðar í Winnipeg, sem hófst
s. 1. sunnudag verða hér ekki
sagðar, enda heldur fundurinn
áfram næsta sunnudag. En á
eitt atriði, sem á þessum fundi,
s. 1. sunnudag, gerðist, getum
vér ekki látið bíða að minnast,
af því að vér vitum að það er
svo mörgum kærkomin frétt. Dr.
M. B. Halldórson, sem verið hef-
ir, að 2 árum undanskildum, for-
seti Sambandssafnaðar síðan
hann var stofnaður 1921, og sem
nú beiddist hvíldar frá starfinu,
var um leið og honum var með
fögrum orðum þakkað starf hans
af séra Philip M. Péturssyni,
kosinn heiðursforseti Sambands-
safnaðar. Dundi við lófaklapp
og allir viðstaddir fundarmenn
risu úr sætum sínum, um leið
og presturinn bar upp tillöguna,
og klöppuðu lengi. Duldist ekki
þakklætishugur safnaðarmanna
FRÉTTIR
til dr. Halldórssonar fyrir hans
langa og ótrauða starf í þágu
safnaðarins. Hugsjón safnaðar-
ins ann hann eins heitt og nokk-
ur maður getur unnað göfugri
hugsjón; hefir alt starf han3
borið 'vitni um það.
Lækkuð laun við fyrv.
Þýzkalands-keisara
Nýlega er sagt að Vilhjálmur
fyrv. Þýzkalands keisari, sem
býr í Doorn á Hollandi, og eftir-
maður hans, Hitler kanslari, hafi
skifst á nokkrum bréfum.
í bréfum sínum kvartar keis-
arinn undan því, að ríkisþingið
hafi lækkað nýlega laun sín eða
veitingu. Segir hann Hitler að
hvorki hann né nokkur í fjöl-
skyldu hans hafi nokkru sinni
lagt nazismanum neitt til og
neitar sögum um þetta sem á sig
hafi verið bornar.
Bréfin er sagt að hafi verið
vinsamleg og fjallað um ýms
önnur mál, er þeim fjölgaði. —
Keisarinn talaði með aðdáun um
viðreisn hersins og landsins en
varaði Hitler við vináttu ítala.
Hitler er sagt að svarað hafi
keisara því, að um kauplækkun-
ina hafi hann ekki vitað, en hafi
á sama tíma bent á, að ódýrara
væri fyrir keisarann að búa í
Þýkalandi. Er af þessu ætlað,
að Hitler hafi í hy^gju, að láta
kéisarann hafa aftur einhvern
af gömlu kastölunum hans. —
Þyrfti þingið þá ekki að senda til
Bollands $10,000 mánaðarlega til
viðurværis gömlu keisara fjöl-
skyldunni.
Nazistar peninga-litlir
Fjárhagur Þýzkalands er óvið-
jafnanlegt sambland góðs og ills.
Ef iðnaðar-framleiðslan er borin
saman við það sem hún var 1932,
þá verður hún nú 240% meiri;
arður búnaðarins er jafnvel 10%
meiri.
Atvinnuleysi er sama sem ekk-
ert. Tala vinnandi manna jókst
frá 12,000,000 árið 1932, í 20,-
820,000 í lok ársins 1938. Á
þessum tíma lækkaði tala at-
vinnulausra úr 6,000,000 í 152,-
000.
Tekjur þjóðarinanr hafa auk-
ist úr 45,200,0000,000 mörkum
árið 1932, í 75,000,000,000 mörk
á ^þessu ári. Vinnulaun eru
hærri, en vöruverð hefir einnig
hækkað. Iðnreksturinn er sagð-
ur að hafa verið arðsamur.
En þjóðskuldin hefir hækkað
hóflaust. Hún var 24,300,000,-
000 mörk fyrir fimm árum, en er
nú um 60,000,000,000 mörk. —
Innflutt vara er meiri en áður,
en útflutt vara hefir ægilega
mínkáð; er miklu minni en s. 1.
ár. Fyrir það hafa allir vara-
sjóðir stjómarinnar horfið.
Ludwig von Krosigk, f jármála-
ráðherra, er sagt að fyrir nokkru
hafi hótað að fara frá stöðu
sinni. Það var fyrir rúmum
mánuði, að erfitt var að hafa
saman nóg fé til þess að greiða
kaup stjórnarþjóna.
Fjármálaráðherrann símaði
Dr. Robert Ley, stofnanda The
Labor Front, og bað hann aðstoð-
ar. Ley bæði gat þetta og var
viljugur til þess, en vildi fá lán-
ið endurgreitt í marz. Fjár-
málaráðherrann skoðaði þetta
móðgun og tjáði iHtler það. En
Hitler tók þá hlið Dr. Ley í mál-
inu og sagði fjármálaráðherran-
um að fara eitthvað annað og
klóra féð saman.
Otvarpið 1. desember
“Ó, guð vors lands’!” á geisla bárum
í geimi kvað með ljúfum hreim,
með hjartaslátt og helgum tárum
varð heilög stund í álfum tveim.—
Um firðindi og fjörusteina
barst fjalladrotning, móðir mín,
þar frelsisaldan fanna hreina
í fullveldisdags-ljósi skín.
Heyr lands vors sál, nú lyftast dómar
og ljós skín bjart á ný verksvið,
í eining skulu allir rómar,
er upp sig hefja, tala um frið.
í vilja áttu vald í hendi »
og verkin sýna hvað þú mátt,
því hærra sem þinn hugur rendi,
því helgri minning geyma átt.
Nú brú er lögð um bjarta sali
að bæjardyrum sérhvers manns,
og dalur hver og drauma bali
er dreginn fram í minni hans.
Þú hrærðir marga harða steina
við hörpuslátt þinn, móðir góð,
því lífið gaf oss Ijósgjöf eina
það land, sem á vort hjarta blóð.
Guðm. A. Stefánsson
Mooney biður um skilnað
Mrs. Rena Mooney, kona Tom
Mooney í San Francisco, þess er
slept var úr fangelsi nýlega, seg-
ir frá því, að maðurinn sinn hafi
krafist af sér að hún skildi við
hann. Að svo komnu vildi Mr.
Mooney ekki gefa neina ástæðu
fyrir þessu, en kvaðst ef til vill
birta hana síðar.
Mrs. Mooney lýsti því yfir að
hún yrði á móti skilnaði. Hún
sagðist öll árin sem maður henn-
ar var í fangelsi, og það voru
22 ár, hafa barist fyrir því að
hann fengi frelsi sitt.
“En jafnskjótt og hann var
leystur úr San Quentin fangels-
inu um nýárið, fór Tom fram á
skilnað,” sagði Mrs. Mooney. —
“Ástæðan sem hann gaf var að
við hefðum borist á bárum tím-
ans hvort frá öðru fangavistar
árin. Að hugsa til þessa er
hömulegt. Mér finst of mikið á
dagana hafa drifið til þess, að
vera að hugsa um skilnað.”
Mussolini hugsandi
Eftir för Mr. Chamberlains til
ítalíu, er sagt að Mussolini hafi
sett hljóðan við að heyra frá
honum um vopna-útbúnað
Frakka og Breta.
Það sem einkum olli Mussolini
áhyggna, var hinn hraði vopna-
tilbúningur Frakka. Frakkland
er nývaknað til meðvitundar um
herstyrk sinn. Daladier, forsæt-
isráðherra kallaði fyrir skömmu
Guy La Chambre, hermálaráð-
herra á sinn fund, og spurði
hann hvað hæft væri í því sem
sagt væri um að her þeirra væri
lélegur. Þegar honum var sagt,
að loftherinn væri verið að efla
hröðum skrefum, hrópaði hann:
“Hví læturðu ekki heiminn vita
um þetta?”
Hermálaráðherran varð hálf
hissa og spurði hvort hann ætti
við, að sagt væri frá því, sem
verið væri að gera? Daladier
sagðist eiga við það og skipaði
honum að tilkynna það undir
eins.
Innan lítils tíma hafði Col. Le
Petit, auglýsingaumsjónarmaður
stjórnarinnar, kallað blaðamenn
á fund hermálaráðherrans. La
Chambre sagði þeim að fram-
leiðslan væri þessi: Frá janúar
til september 1938, 41 flugskip
á mánuði; í desember 73; janú-
ar 80; á árinu 1939 um 200 á
mánuði árið út.
Þingað um örlög Spánar
í byrjun þessarar viku tóku
uppreistarmenn á Spáni alla
Catalóníu frá Barcelona og norð-
ur að landamærum Frakklands.
Lið Francos sótti svo ákaft á
eftir stjórnarhernum er hann
flúði Barcelona, að ekkert ráð-
rúm gafst til að gera víggirðing-
ar, er nokkurs nýtar væru. Her
stjórnarinnar flúði til Frakk-
lands, eða það af honum sem
uppi stóð, en það voru aðeins
100,000 manns, af 200,000 alls.
í þessari síðustu árás Francos
hafa því um 100,000 manns fall-
ið og verið hertknir. Hafði
sprengjum rignt látlaust á
stjórnarliðið, er engri vöm gat
komið fyrir sig.
Dr. Juan Negrin, forsætis-
ráðherra Spánar og Manuel Az-
ana forseti, eru nú báðir í Frakk-
landi. Er nú rætt um hvort til
nokkurs sé að halda stríðinu á-
fram lengur. Landið milli Mad-
rid og Valencia, sem epn er í
höndum stjórnarninar, er tals-
vert að víðáttu og sagt varið svo
að lengt geti stríðið til muna
ennþá. En fáist þeir friðarskil-
málar, sem Negrin fer fram á,
er ekkert friði til fyrirstöðu. —
Skilmálarnir eru þeir, að Spánn
sé óháð land útlendingum og
engra hefnda sé krafist. En
Franco lætur enga héðan af setja
sér kosti og fer sínu fram, en
fullvissar Frakka þó um, að þeir
Lincoln in Marble
By Richard Beck
With tinge of noble sadness on his brow,
The glow of boundless kindness in his eyes;
With firmness written in every line,
He sits in lonely grandeur—lives in stone.
i
The scars of martyrdom are in his face;
His stooping shoulders bore a Nation’s woe.
His was the dreamer’s crown of piercing thorns;
Ours was the harvest—fetters cut in twain.
þurfi ekki að óttast útlenda
stjórn á Spáni (ítalska eða
þýzka).
Vegna þessarar frekju Fran-
cos, er sagt að Negrin vilji
halda stríðinu áfram og hugsi
sér að fara brátt til Valencia.
En forsetinn Azana er á móti
því og er að leita fyrir sér um
hvort Frakkar eða Bretar vilji
ekki hlutast til um að viðunandi
friður verði samin. En ftalir
þykjast eiga til skuldar að telja
á Spáni og segja að hermenn
sínir verði kyrrir á Spáni fjrrst
um sinn þó friður verði saminn.
Það er það sem Frakkar sætta
sig ekki við svo hnífurinn stend-
ur þar í kúnni.
2,657 ítalir fallnir á Spáni
Ritið “New Leader” í London
segir: “ítalía, eitt af löndunum
í hlutleysisnefnd Spánar, hefir
nú þegar beðið meira mann- og
fjártjón á Spáni, en í Blálandi.
Á Spáni hafa fallið 2,657 ítalskir
hermenn; í Bállandi féllu 2,313.
Stríðið á Spáni hefir í peningum
kostað ítalíu $1,000,000,000, en
Blálandsstríðið kostaði um $600,-
000,000, nærri helmingi minna.
Olson næsti forseti?
Demókrata klúbburinn í San
Diego County hefir í einu hljóði
lagt til, að Culbert L. Olson, rík-
isstjóri í Californíu, verði for-
setaefni demókrata í kosningun-
um 1940. Segja klúbb-félagarnir,
að allir framfara-menn séu 1
vestrinu. f Austurríkjunum sé
ein stefna til, sú að éta hvern
annan. Olson þessi er af dönsk-
um ættum og lét verða sitt
fyrsta verk sem ríkisstjóra, eftir
kosningarnar á s. 1. hausti, að
sleppa Mooney úr fangelsinu.
Ferðamönnum frá Banda-
ríkjunum fækkar, eftir
því sem vegir versna
í útvarpserindi sem Errick F.
Willis, foringi íhaldsflokksins í
Manitoba flutti s. 1. miðvikudag,
hélt hann því fram, að ferða-
mannastraumurinn frá Banda-
ríkjunum til Manjtoba, mínkaði
eftir því sem yegirnir versnuðu.
Manitoba hefir lítið af góðum
aksturs-brautum. Samt hafa
nærri 20 miljón dollarar verið
lagðir hér í vegi af fylkisstjórn-
inni. En þeim hefir ekki verið
haldið við. Á síðari árum nemur
skattur af akstur-leyfum og gas-
oh'u um 3(4 miljón dollara. —
Samt var á fjárhagsárinu (sem
lauk 30. apríl 1938) aðeins eytt
til vegagerðar í fylkinu $610,000.
Taka Rússar lán
í Þýzkalandi?
f blaðinu Manchester Guardian
á Englandi var því haldið fram
síðast liðna viku, að Rússar
væru að hugsa um að taka iðn-
aðarreksturslán í Þýzkalandi.
“Ef samningar takast um
þetta,” segir blaðið, “er hug-
myndin, að Þjóðverjar kaupi
hráefni af Rússum, en selji þeim
aftur itilbúnar hemaðarvörur.
Mun í þessu liggja ástæðan fyr-
ir því, að Hitler tók Rússland
ekkert til bæna í ræðu sinni í
ríkisþinginu 30. janúar.
$4,000 á mínútu
Það er fjárhæðin og þó vel
það, sem Bretar verja til hers á
þessu ári. öll verður summan á
árinu $2,375,000,000. Á að
hressa upp á loftherinn með
einni biljón dollara og um $700,-
000,000 á að verja til sjóhersins.
Skauta-kappi
í fimleikaskauta kepni (figure
skating) sem fram fór s. 1. laug-
ardag í Granite Club í Toronto
fyrir alla Norður-Ameríku, vann
stúlka frá Winnipeg meistara-
titilinn af hálfu kvenþjóðarinn-
ar. Heitir hún Mary Rose
Thacker og er 16 ára gömul.
Meistaratitil karlmanna vann
Montgomery Wilson í Toronto,
19 ára gamall. Hafði hann titil-
inn áður.
Komnir heim frá Spáni
Sextíu og níu sjálfboðar frá
Vestur-Canada, komu til Winni-
peg s. 1. mánudag frá Spáni. —
Voru þeir þar að berjast fyrir
stjómina. Af þeim voru 18
frá Winnipeg. Allir voru menn-
irnir ómeiddir. Þeir sögðu að
fyrir þá hefði alt verið gert sem
hægt var til'þess að þeim liði
vel, en fæðuskortur var orðinn
ægilegur í þeim hluta Spánar,
sem stjómarherinn réði yfir.
Sjóslys
Japanskur kafbátur fórst með
skipshöfninni, 40 manns, s. 1.
föstudag í Bungo sundi svo-
nefndu, 400 mílur suður af
Tokíó. Skipið rakst á annan kaf-
bát.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
í Regina gerði einn stjómar-
þingmaður þá dæmafáu yfirlýs-
ingu fyrir skömmu, að engum
yrði veitt nein stjórnarvinna í
fylkinu, sem ekki væri liberal!
Flokksgrúturinn hefir sjaldan
soðið svona upp úr pottinum.
* * *
í lok ársins 1937 nam skuld
C. N. R. járnbrautakerfisins
$1,221,977,399. — Ársvextirnir,
sem þjóðin greiðir af þessari
skuld, eru $48,888,546. Tölur
þessar gaf Hon. C. D. Howe,
járnbrautarráðherra á sam-
bahdsþinginu 4. febrúar, er einn
þingmanna spurði um skuldina.
* * *
Á sambandsþinginu hafa í
marga undanfarna daga staðið
yfir svæsnar deilur um Bren-
byssu samninginn. Dr. Manion
lagði síðast til, að samningurinn
væri dæmdur ógildur.
* * *
Mr. J. S. Woodsworth fór
fram á það á Ottawa-þinginu,
að “Padlock” lögin í Quebec
væru tekin fyrir leyndarráðið á
Bretlandi til þess að vita hvort
þau væru lögmæt. Mr. Lapointe,
dómsmálaráðherra harðneitaði
að þetta væri gert. Hann kvað
vera með þessum lögum.
* * *
Á fundi liberala í South-Centre
Winnipeg s. 1. viku, var Hjálmar
A. Bergmann, K.C., kosinn for-
seti liberal-félagsins í þeirri
deild.
* * *
Frú Jórunn Líndal var s. 4.
viku kosin forseti Winnipeg-
deildar Canadian Club kvenna.
í Oslo eru kvikmyndahúsin
rekin af bænum. Tekjur þeirra
á síðast liðnu ári námu 6.3 mil-
jón krónum og hreinn tekjuaf-
gangur varð um 1(4 miljón kr.
f Wpg. er verið að skima í all-
ar áttir eftir auknum tekjum,
en á þessa tekjulind, kvikmynda-
húsin, kemur enginn auga.
Kvenfélag Sambandssafnaðar
heldur fund þriðjudagskvöldið
14. þ. m. að heimili Mrs. Jón Ás-
geirsson 657 Lipton St.