Heimskringla - 08.03.1939, Qupperneq 1

LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 8. MARZ 1939
HELZTU FRÉTTIR
3,000 Sudeten-Þjóðverjar
setjast að í Vestur-Canada
Fréttir bárust frá London s. 1.
föstudag, um að 3,000 Þjóðverj-
ar frá Sudeten-héruðunum, sem
ekki sættu sig við s.tjórn Hitlers
þar, flytji til Canada á komandi
vori. Hafa samningar þegar
verið gerðir um þetta milli Breta
og Canada-stjórnar.
Innflytjendurnir er gert ráð
fyrir að setjist að í Peace River
héraðinu og norður hluta Sask-
atchewan fylkis.
Stjórnin í Tékkóslóvakíu hef-
ir lbfast til að leggja þeim fé, er
nemur $2,000)000, um $1,500
með hverri fjölskyldu eftir að
hingað er komið. Þetta er bæði
gjafa og lánsfé, sem stjórnir
Breta og Frakka hafa safnað.
Hinir fyrstu af innflytjendun-
um koma snemma í apríl.
Síðan Hitler hremdi Sudeten-
héraðið, hafa menn þessir átt
við mikið harðrétti að búa af því
að þeir neituðu að verða þýzkir
borgarar. Þeir hafa verið
hraktir frá óðulum sínum og
stjórnin í Prag hefir séð þeim
fyrir verbúðum (Camps) að búa
í.
Það er skilyrði Canada-stjórn-
ar, að innflytjendurnir séu vanir
landbúnaði.
Pacelli kosiim páfi
Símon Pétur, sonur Jónasar,
upphaflega fiskimaður á Galilea-
vatni, var fyrsti páfi; hann var
Gyðingur.
Síðan hafa verið 262 páfar, að
meðtöldum hinum nýkosna. Og
í fjórar aldir eða síðan 1526
hafa þeir verið ítalskir.
Eúgenio Pacelli kardináli, er
hinn nýi páfi, er kosinn var s. 1.
fimtudag í Róm. Hann var áður
ritari í Vatikaninu og öllum öðr-
um handgengnari Píusi XI., hin-
um nýlátna páfa. Hann tekur
sér nafnði Píus XII. Það var á
sextugasta og þriðja afmælis-
degi hans, að hann var kosinn
páfi rómversk kaþólsku kirkj-
unnar.
Það þykir eftirtektavert við
kosningu nýja páfans, hve skjótt
hún gekk. Hann var kosinn við
þriðju talningu, sem kvað vera
með öllu óvanalegt, enda eru
yfirburðir hans sagðir hafa ver-
ið auðsæir yfir alla kardinál.-
anna Hann er sagður mikill lær-
dómsmaður, stjórnmálamaður
og tungumálagarpur.
Sem dæmi af tungumálakunn-
áttu hans er sagt, að hann hafi
á blaðamannafundi eitt sinn í
Vatikaninu talað í nærri þrjá
klukkutíma á öllum þeim tung-
um, er fulltrúunum voru eigin-
legastar, en þeir voru víðast
hvar að úr hinum kaþólska
kirkjuheimi. Hann byrjaði á
ítölsku; við fulltrúana frá Frakk-
landi, Belgíu og Svisslandi talaði
hann á frönsku;; spönsku,
portugölsku, þýzku talaði hann
við fundarmenn frá þessum
þjóðum bæði í Evrópu og Suður-
Ameríku. Og við fulltrúa frá
Bandaríkjunum og úr Breta-
veldi talaði hann ensku. Hann
lauk máli sínu á latínu. Sagði
Píus XI>., hinn nýlátni jáfi, er
talaði á eftir honum, að hann
gæti ekki leikið eftir Pacelli að
tala á svo mörgum málum.
En Pacelli var þess utan fram-
úrskarandi áhrifamikill í samn-
ingamálum og var oft í sendi-
ferðum fyrir páfann til annara
landa. Hann var í Þýzkalandi
eftir stríðið og víðar um Evrópu,
að sameina kaþólska. Hann kom
til Bandaríkjanna 1936 til þess
að setja ofan í við “föður”
Coughlin í New York, fyrir á-
rásir hans á Roosevelt forseta.
Pacelli er fæddur í Róm 2.
marz 1876. Faðir hans var há-
skólakennari í Róm og hafði
mikið samband við Vatikanið.
Sonur hans varð prestur 1899,
svo biskup og hefir haft marg-
breyttari störf með höndum fyr-
ir páfadóminn, en nokkur annar
maður.
Hann er sagður að hafa verið
mestur trúnaðar-maður Píusar
XI. og dáður af honum.
Bretar lofa Hollandi
hernaðar aðstoð
Hitler hefir af og til verið að
minna Hollendinga á, að þeir
séu í hendi hans, þegar honum
býður svo við að horfa, og hefir
gefið í skyn, að Þýzkaland krefj-
'ist bráðum yfirráða nýlenda
þeirra við Austur-Indland, í stað
nýlendanna er Frakkar og
Bretar tóku af Þjóðverjum í
síðasta stríði. Chamberlain hef-
ir nú að sagt er heitið Hollandi
aðstoð Breta, verði á þá ráðist
og tilkynt Hitler, að ef hann láti
ekki Hollendinga í friði, verði
það skoðað sem ýfirlýsing um
stríð á hendur vestlægu sam-
bandsþjóðunum í síðasta stríði
(Bretlandi, Frakklandi, Belgíu,
o. s. frv.).
Ekkert stríð 6. marz
Mánudagurinn 6. marz, sem
yfirleitt var álitið að væri dag-
urinn, sem einræðisherrarnir
ætluðu að láta til skarar skríða í
Evrópu og steypa Norðurálfunni
út í stórstríð, er kominn og lið-
inn án þess að nokkuð óvanalegt
bæri til tíðinda. Það virðist eitt-
hvað hafa skeð í millitíðinni,
sem ekki var tekið með í reikn-
inginn.
Það lítur meira að segja út
fyrir, að Hitler og Mussolini séu
þessa stundina óvanalega stiltir
og rólegir.
Leikurinn átti að byrja í Tun-
isíu með árás á Frakkana, eftir
því sem blað Virginio Geyda
“Rödd ítaliu”, hélt fram.
Það sem í spilið hefir komið
frá því um mánaðarmótin jan-
úar og febrúar, sem orðið hefi^
til að fresta áætlun einræðis-
herranna, er margt og skal hér
á sumt af því minst.
Hinn mikli og hraði herútbún-
aður Breta og það, að þeir tala
nú í alt öðrum tón við einræðis-
herrana en áður, veldur eflaust
einna mestu um sinnaskifti Hitl-
ers og Mussolini. ítalska blaðið
sem á var minst hér að framan,
telur afstöðu Breta nú svo
breytta frá því sem áður var, að
það býst eins vel við, að þeir
ráðist á andstæðinga sína í Ev-
rópu.
Annað sem allir vita að mikil
áhrif hefir haft út um heim, en
ekki sízt í Þýzkalandi og á ítalíu,
er afstaða Roosevelts forseta til
einræðislandnana. — Forsetinn
hefir ekki látið sér mörg tæki-
færi úr greipum ganga, að lýsa
vanþóknun sinni á framferði
þeirra. Hann tók síðast tæki-
færi til þess þó fæstir ef til vill
byggjust við því á 150 ára stofn-
afmæli congressins, er nýlega
var hátíðlega minst í Washing-
ton-þinginu. Rödd Bandaríkj-
KONSÚLL DANA OG
ÍSLENDINGA
Grettir Leo Jóhannsson
Heimskringla meðtók s.l. viku
bréf frá Mr. G. B. Holler yfir-
konsúl Dana í Montrea) með til-
kynningu um það, að Mr. Grettir
Leo Jóhannsson, 910 Palmerston
Ave., Winnipeg, hefði verið skip-
aður konsúll Dana (Honorary
Danish Consul) í Winnipeg.
Mr. Grettir Jóhannsson, er
einn úr hópi hinna ungu, hér
innfæddu mentuðu Vestur-ís-
lendinga. "Bann er sonur Á. P.
Jóhannssonar fasteignasala,
fæddur 11. febrúar 1905 í Win-
nipeg. Hann hlaut hér mentun
sína, fyrst á barnaskóla, svo á
Wesley College og síðast á Mani-
toba-háskóla. Og með því að
hann hugsaði sér að leggja fyrir
sig skrifstofustörf gekk hann
einnig á Success-verzlunarskól-
ann. Hann er því, að því er
mentun áhrærir, vel undir þessa
ábyrgðarstöðu búinn. En hann
er auk þess ötull og áhugasamur
við störf sín, réttsýnn og hinn
bezti og einlægasti drengur. —
Hann nýtur sérstakra vinsælda
á meðal landa sinna fyrir mikla
og virðingarverða þátttöku í ís-
lenzku félagslífi. Staða þessi
hefir verið óskipuð síðan í maí
á s. 1. ári, að Mr. Albert John-
son dó.
Eftir að Mr. Jóhannsson lauk
skólanámi, var hann um nokkur
ár skrifstofustjóri hjá Clare
Bros. Western Ltd. Störf hans
hafa að öðru leyti en þessu og
þann tíma sem hann var á ís-
landi við tóbaksverzlun, verið
forstjórastaða hjá á. P. Jó-
hannsson og sonum hans.
Hann giftist 1933 konu af
amerískum ættum. Skrifstofa
hans verður að 910 Palmerston
Ave., Winnipeg.
Konsúllsstaðan er mikil á-
I bygðarstaða. En Mr. Grettir
Leo Jóhannsson er fyllilega
verður þess trausts, sem til
hans er borið með því að fela
honum hana.
Heimskringla og hinir mörgu
vinir Mr. Jóhannsson óska hon-
um til lukku.
anna hefir ef til vill aldrei heyrst
gleggra út um allan heim en
síðan Roosevelt fór að láta sig
utanríkismálin skifta.
Á Þýzkalandi ríkir óeining
innan nazista-flokksins út af
samvinnu Þjóðverja og ítala. —
Hermann Göring, sem nú er á
ítaiíu, er sagt að telji nær, að
koma fjögra ára starfsáætlun-
inni í framkvæmd, en að æða út
í stríð í Norður-Afríku. Og
ítalía mun vita þetta. Aðrir inn-
an nazista flokksins vilja þó
stríð og helzt sem fyrst. Fjár-
hagur Þýzkalands er nú sá, að
stjórnin getur ekki öðru vísi
greitt vopnaframleiðendum sín-
um, en með loforðum um það,
þegar ríkisbankinn hafi peninga
til þess.
Að Mussolini er ekki vissari
en þetta um aðstoð Hitlers,
dregur heldur flug úr fjöðrum
hans. Efnahagur ítala er og
sízt betri en Þjóðverja.
Frakkar hafa verið að ipfla
her sinn mjög í Tunisía. Og af
Miðjarðarhafsflota Breta og
Frakka er óvanalega mikið nú
við Spán og á vestur hafinu.
Þá eru Pólverjár alt annað en
leiðitamir við Þjóðverja. Fyrir
rúmri viku heimsótti Ciano,
utanríkismálaráðherra ftala Pól-
land og var tekið hið bezta. —
Meðan á þeim veizluhöldum
stóð, gerðust ungir pólverskir
ættjarðarvinir heldur óspakir og
gerðu skemdir á eignum Þjóð-
verja í Póllandi; þeir höfðu og
kröfugöngu úti fyrir hallardyr-
um Þýzka sendiherrans. Stjórn
Pólverja bað Hitler af-
sókunar á þessu og það fékst
umyrðalaust.
Stoyadinovitch, forsætisráð-
herra Yugoslavíu, sem var pró-
fasisti, hefir orðið að segja af
sér. Ennfremur er forsætisráð-
herra Ungverja, sem var Júða
hatari, horfinn af sjónarsviðinu.
Hitler og Mussolini, sem ætluðu
sér alla stjórn í þessum löndum,
kenna Bretum um þessar breyt-
ingar þar til hins verra.
Þegar kemur nú til að jafna
sakirnar milli Frakka og ftala,
er haldið að Mussolini verði ekki
eins spertur og hann hefir verið.
Stríðshættan í Evrópu hefir
með þetta alt fyrir augum, að
minsta kosti rénað um hríð.
Friðrik Kristjánsson dáinn
Friðrik Kristjánsson frá
Wynyard, Sask., lézt á Victoria
Hospital í Winnipeg s. 1. fimtu-
dag. Hann var liðlega 72 ára,
fæddur á Akureyri 22. febrúar
1867. Á Akureyri ólst hann upp
og rak verzlun og útgerð um
mörg ár í félagi með bróður sín-
um Magnúsi. Vestur um haf
kom hann 1909 einsamall; hafði
hann mist konu siíixa hdlma
nokkrum árum áður, en börn
þeirra, þrír drengir komu ári
sáðar vestur. Hétu þeir Jakob,
Eðvald og Karl. En dóttir þeirra,
Margrét er búsett á fslandi. —
Friðrik sál. var atgerfis og gáfu
maður. Hann hefir síðan vestur
kom verið formaður við hveiti-
lyftur í Saskatchewan jafnframt
því, að hann hefir rekið búskap.
Jarðarförin fór fram s. 1.
mánudag frá Sambandiskirkj-
unni í Winnipeg. Séra Jakob
Jónsson jarðsöng.
Hins látna verður frekar
minst síðar.
Frá Spáni
Á Spáni gengur á ýmsu. Eftir
að Frakkland og Bretland við-
urkendu stjórn Francos, félst
lýðveldissinnum mjög hugur. —
Og ein afleiðingin af því varð
sú, að nokkrir leiðandi menn
innan flokksins tóku sig saman
um að koma Dr. Negrin frá
stjórn í því skyni að hætta
stríðinu og isemja frið við
Franco. Hét sá Sigismundo
Casado, og er yfirmaður hers
lýðveldissinna, sem þessu kom
til leiðar. Hann fékk brátt alla
lýðræðisflokka þingsins í lið með
sér og tók við völdum. Dr. Neg-
rin lét strax af stjórn er honum
var tilkynt, að stefna hans um
að halda stríðinu áfram hefði
tapað. Forsætisráðherrann flúði
til Frakklands ásamt utanríkis-
ráðherra sínum Vayo.
Um 500 lýðveldissinnar er
sagt að flúið hafi landið af ótta
við hegningu frá Franco.
Er nú búist við að Casado
semji brátt frið við Franco.
í morgun eru þó fréttirnar frá
Spáni þær, að kommúnistar hafi
gert uppreist á móti Casado og
nýju stjórninni. Hversu alvar.
legt það er, er ekki hægt að full-
yrða neitt um.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
/
Frumvarp Mr. X T. Thorson,
K.C., um rétt Canada^þingsins
til að gera út um það, að þjóð
þessa lands fari í stríð, var les-
ið upp í þinginu í gær og vekur
mikla eftirtekt um alt land. í
frumvarpinu er í raun og veru
falið, að þing Canada ráði sínum
málum með konungi, en ekki
brezka þinginu eða brezka ríkis-
ráðinu. Það er því stórt spor
stigið í fullveldis-áttina með
frumvarpinu.
Og ummæli ýmsra blaða eru
þau, að frumvarpið verði til
þess að styrkja og efla einingu
Canada, sem einmitt var hætt
komin út af stríðinu 1914.
* * *
Hon. Robert Weir, fyrrum
akuryrkjumálaráðherra Bennett
stjórnarinnar, dó s. 1. mánudag
af slysi í grend við Weldon,
Sask. Hann varð undir vagni
af korni, er valt um koll. Hann
átti búgarð í nefndu héraði, er
einkennilegur er talinn í sléttu-
fylkjunum fyrir hinar margvís-
legu ræktunar tilraunir Mr.
Weirs.
* * *
Brenbyssu-samningarnir Voru
ekkert óhræsi fyrir suma lög-
fræðinga liberala, heldur en
sjálfa byssusmiðina. L. A. For-
syth, K.C., var einn. þeirra er
fyrir stjórnina vann við rann-
sóknina; hann var málsvari her-
málaráðherrans. Hann hefir nú
sent stjórninni reikning sinn. —
Kaupið sem hann gerir kröfu til,
eru $200 á dag. Rannsóknin
stóð yfir í tvo mánuði; allur
reikningur hans nemur tíu þús-
und dölum.
* * *
Fyrir rúmum þrem vikum
kallaði Hitler alla helztu ráð-
Igjafa sína og alla leiðandi menn
í hernum og lögreglunni á leyni-
fund í Berchtesgaden. Það sem
hann vildi raðfæra sig um við
þá, var hvort hann ætti nú
þegar að leggja af stað í stríð,
eða bíða með það hagkvæmari
tíma.
Himmler, yfirlögreglumaður
lagði það til málanna, að því
lengur sem það væri dregið, þvi
betur yrðu Frakkland og Bret-
land undir búin og erfiðari við-
ureignar. Allir yfirmenn hers-
ins töldu óvit að fara í stríð fyr
en að Þýzkaland hefði komið
upp flugherstöðvum á Spáni og
í Morokkó Spánverja. Sú skoð-
un virðist hafa orðið ofan á.
* * *
óstaðfest frétt gengur manna
á milli um það, að Robert Coul-
andre, sendiherra Frakka í
Berlín, hafi fullvissað frönsku
stjórnina um það, að Þjóðverjar
mundu ekki styðja ítalíu í stríði,
þrátt fyrir ræðu Hitlers um það
í ríkisþinginu 2. febrúar. Sendi-
herrann segir að Þjóðverjar fari
ekki í stríð út af Miðjarðarhafs-
málunum. Máli sínu til sönnun-
ar segir hann meðal annars, að
flugritum sé útbýtt í Þýzka-
landi, er svo hljóði: “Við förum
ekki í neitt stríð í þakklætis-
skyni fyrir svik ítala við okkur
1915.”
FIKST CLASS DYERS &
DRY CLEANERS
Phone 37 061/
NÚMER 23.
SAGA YESTUR-
ISLENDINGA
Á nýafstöðnu Þjóðræknisþingi
var borin upp eftirfarandi tillaga
undirrituð af nokkrum málsmet-
andi mönnum:
“Frá því Þjóðræknisfélagið
fyrst var stofnað og alt til þessa
dags hefir því verið hreyft öðru
hvoru, bæði utan þings og inn-
an að eitt aðal nauðsynja- og
skyldustarf félagsins væri það
að gangast fyrir útgáfu á land-
námssögu íslendinga vestan
hafs.
Nú eru tuttugu ár liðin án
þess að af nokkrum verulegum
framkvæmdum hafi orðið í þessu
máli. Væri það því vel viðeig-
andi að því yrði hrundið af stað
á þessu tuttugasta ársþingi og
starfið hafið nú þegar.
Eftir því sem lengra líður
verður verkið erfiðara, og með
hverju ári hverfa menn og kon-
ur úr hópnum, sem ýmsum gögn-
lum hafa yfir að ráða — og
gögnin þannig glötuð. Sérstak-
jlega á þetta við um ýmislegt
:það er fólk geymir í minni sér
og hvergi er skráð, en margt af
því er ómetanlega mikils virði.
Nú vill svo vel til að hér er
staddur vor á meðal maður sem
bæði hefir tíma, hæfileika -og
fullan vilja til þess að leysa
þetta vandaverk af hendi vel og
sómasamlega. Vér eigum hér
við skáldið og rithöfundinn Þ.
Þ. Þorsteinsson. Með sínum á-
gætu bókum “Vestmenn” og
Brazilíusögunni hefir hann sýnt
það og sannað að hann er í
fylsta máta hæfur til þess
starfs; bækur hans njóta al-
mennra vinsælda og hylli.
Vér leyfum oss því að leggja
það Itil iað Þjóðræknisfélagið
byrji nú þegar á þessu starfi og
leiti liðs og samvinnu allra
Vestur-fslendinga, utan félags-
ins jafnt sem innan, og að það
kjósi á þessu þingi sérstaka
níu (9) manna nefnd meðlima
sinna er heimilað sé að bæta við
tölu sína jafn mörgum völdum
mönnum utan félagsins.
Winnipeg, 21. febrúar 1939.
Soffanías Thorkelsson
J. K. Jónasson
Davíð Björnsson
G. Árnason
S. Pálmason
R. Árnason
Karl Jónasson
Sig. Júl. Jóhannesson
S. ólafsson
E. Fáfnis
B. Dalman
Hjálmar Gíslason
1 Sigurður Sölvason
Þessi tillaga var rædd alllengi;
voru allir því samdóma að nauð-
synlegt væri að hefjast handa í
málinu. Nefndin var svo kosin
og er skipuð eftirfarandi mönn-
um:
Séra V. J. Eylands
Próf Richard Beck
Séra Jakob Jónsson
Soffanías Thorkelsson
Séra R. Marteinsson
J. K. Jónasson
E. P. Jónsson, ritstj.
— S. Pálmason
Sig. Júl. Jóhannesson
Formaður nefpdarinnar er
séra Eylands. Samþykt var á
þinginu að nefndin ynni í sam-
ráði við stjórn Þjóðræknisfélags-
ins.
Sig. Júl. Jóhannesson
ritari nefndarinnar