Heimskringla - 08.03.1939, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 8. MARZ 1939
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
son á Melrakkanesi, faðir Hall-
dóru var orðlagður gHímu- og
fimleikamaður á sinni tíð en
bilaði heilsu og varð ekki gamall.
Haraldur Briem var honum sam-
tíða og þótti mikið til hans koma
og eins þeirra bræðra hans er
hétu Antoníus og Einar. Eg var
vel kunnugur Haraldi, og gæti
sagt frá mörgu um hann sem
vel er þess vert að færa í letur,
en það verður líklega aldrei gert.
Til sönnunar um fimleika og
snarræði Jóns, set eg hér tvö
æfintýri sem Gísli Sigurðsson á
Múla í Álftafirði sagði mér og
eru þau á þessa leið:
Gísli segir: Við Jón fórum
á kaupstað á Djúpavog með
nokkra ullarpoka. Þá lá spekúl-
ants skip á höfninni og var þar
borgað lítið eitt meira fyrir
pundið en í búðinni hjá Örum
Wulfs. Við fórum með ullina
út á skipið. Þegar pokar Jóns
voru tæmdir fann stýrimaður
eitthvað að ullinni. Þá var Jón
á bezta þroska aldri og tók ekki
aðfinslunni með þökkum. Þá
reiddist stýrimaður og vildi slá
Jón, en áður en hann náði til
hans lá hann flatur á dekkinu.
Þá komu tveir hásetar að hjálpa
stýrimanni, svo gekk það nokkra
stund, að tveir lágu í einu en
einn stóð uppi og enginn kom
höggi á Jón. Þá kom skipstjóri
til að skakka leikinn, og Jón lík-
lega búist við ofurefli. Bátur
flaut við hlið skipsins, Jón stökk
niður í bátinn. Skipstjóri sagði
tveim hásetum að róa með hann
í land. Jón stóð á þóftunni þeg-
ar að því koma að báturinn
kendi grunns sló Jón annan
manninn svo hann svimaði en
hrinti hinum fyrir borð og stökk
á land og þar skyldi með þeim.
Eg horfði á þetta eins og það
gekk til, sagði Gísli, og var hann
ekki skrumari. Daginn eftir fór
Jón að heimta ullarverðið. Þá var
öllum þrætum lokið, þeim stóð
hálfgerður geigur af Jóni og ull-
in betri en vigtarmaðurinn
sagði, svona lauk þessu máli að
þeir skildu alsáttir.
Búlandnes heitir stórbýlisjörð
í Hálsþinghá. Þar bjó um þenn-
an tíma merkisbóndi er Björn
hét Gíslason. Alfara vegurinn
liggur þar um hlaðið á heimil-
inu. Var tík í meira lagi kjaft-
for og hafði það til ef ekki var
að gætt að glepsa í hæla á hest-
um ferðamanna. Eitt sinn fór
Jón þar um með létting á einum
hesti. Björn var úti staddur og
fyr en varði beit tíkin í hæl á
hesti Jóns. Hann snerist fljótt
við, greip tíkina og sló henni
niður við stein svo hún beit ekki
framar.
Björn gekk til Jóns og bauð
honum til stofu en maður
geymdi hestinn á meðan. Hvað
þeim fór á milli í stofunni fékk
enginn að vita en þeir héldu
vináttu snini til dauðadags.
Fleira var mér sagt um fim-
leika Jóns en hér er frá sagt, en
eg hirði ekki að tala um það hér.
Eg hefi sagt frá þessu í þeirri
von að afkomendur hans færi
mér það ekki til ámælis. Meðan
við dvöldum á heimili Carls og
Matthildar var íslenzk gestrisni
sýnd þar í öllum greinum.
Bjarni Sveinsson og Matthild-
ur Þorvarðardóttir búa þarna
nokkrar miílur frá Carli. Þau
eru bæði Skaftfellingar, uppalin
i Öræfum. Frá æskuárum mín-
um man eg vel eftir foreldrum
Matthildar og vil því fara nokkr-
um orðum um dvöl þeirra í Ör-
æfum. Þau Þorvarður Gíslason
og Ingibjörg Jónsdóttir hygg eg
hafi búið yfir 30 ár á Fagur-
hólsmýri góðu búi. Þar voru
húsakynni góð og vel um alt
gengið. Margir heldri menn,
sem svo kallað, sýslumaður
o. fl. gistu hjá þessum hjónum
á ferðalagi sínu, og oft fylgdi
Þorvarður þeim úr hlaði svo
mílum skifti ef vegir voru ísjár-
verðir.
Hann átti góða og vel uppalda
hesta sem mátti treysta þegar
vötnin gerðust þrándur í götu
ferðmannsins, sem oft hefir átt
sér stað í Skaftafellssýslu. Ingi-
björg kona hans var hversdags-
lega hæglát en nokkuð þung í
skapi ef því var að skifta. Hún
var allra kvenna þar í nágrenni
högust til handa. Eg man það
þegar við börnin á Hofi vorum
með ærslagangi þá sögðu stúlk-
urnar stundum: Eg vil vera hún
Ingibjörg á Mýrinni. Þetta
kann að sýnast smátt en þar var
talað af hreinskilni.
Þegar Matthildur var borin í
þennan heim, kom faðir hennar
austur að Kvískerjum að sækja
Guðrúnu Pálsdóttir ljósmóðir,
(eg var þar þá). Hún hlaut
almenningslof fyrir það starf
sitt sem og aðrar athafnir. Þetta
var um vetur en auð jörð og
dimt yfir. Á miðri leið vildi
það óhapp til að hestur Guðrún-
ar hrasaði svo hún datt úr söðl-
inum. Ennið kom á stein svo
sprakk fyrir og blóð hljóp úr
undinni. Þau bundu um sárið
og náðu í tækan tíma til sæng-
urkonunnar og alt gekk sinn
vana gang. Þá var sárið þvegið
og lagðar við umbúðir. Það
greri furðu fljótt en örið bar
hún til dauðans.
Fyrst eg fór að tala um þessi
hjón, Þorvarð og Ingibjörgu, þá
vil eg segja frá smáatviki sem
snerti fjölskylduna, en hafði far-
sælar afleiðingar fyrir þá sem
hlut áttu að því máli.
Nú verð eg að fara dálítið út
frá efninu. Það var um 1883 að
Stefán Guðmundsson frá Torfa-
stöðum varð verzlunarstjóri á
Djúpavogi. Hann var atkvæða
maður en nokkuð harður og
drotnunargjarn en ávann sér
hylli og álit yfirmanna sinna.
Verzlunarþjónn var þar þá ól-
afur Davíðsson, gáfaður og í
hvívetna hinn nýtasti maður.
Stúlka hafði brugðið heiti við
hann sem tæpast er í frásögur
færandi. Svo var það haustið
1886 að eg fór til öræfa frá
Djúpavogi, kynnisferð að sjá
gamla kunningja. Eg gisti nokkr-
ar nætur hjá þeim Þorvarði og
Ingibjörgu. Stefanía, systir
Matthildar, spurði mig um heim-
ili Stefáns og hvort þar væru
mörg börn, eg kvað svo vera.
Hún segir, viltu þá tala máli
mínu á þá leið að eg óski að fá
þar vist og líta eftir börnunum á
heimilinu. Það varð mitt fyrsta
verk þegar heim kom, að tala
við Stefán um þetta. Eg bar
stúlkunni söguna eins og mér
þótti sannast, og það varð úr að
Stefanía flutti til Stefáns og tók
við áminstu starfi og leysti það
vel af hendi. Skömmu seinna
giftist hún Ólafi Þorvarðssyni.
Þau lifðu langan tíma farsælu
hjónabandi og áttu börn, hvað
mörg veit eg ekki. Árið 1899
sá eg ólaf síðast, þá var hann
verzlunarstjóri á Vopnafirði.
Mér var sagt að einn sonurinn
hafi orðið skipstjóri á einu
strandgæsluskipi íslands og eins
það að honum færist mæta vel
við tengdaforeldra sína.
Matthildur á bróðir sem Gísli
heitir. Snemma þótti bera á því
að hann yrði búsýslumaður og
fjárglöggur. Um 1899 keypti
hann eyjuna Papey, sem liggur
um 2 sjómílur undan Berufirði,
hefir og búið og býr þar enn,
stóru og reisulegu búi. Eyjan
er metin 90 hundruð að dýrleika,
og Búlandsnes torfan eins, svo
þetta eru engin smá kotbýli,
enda hafa flestir verið vél efnum
búnir sem búið hafa á þessum
jörðum. Einn þeirra var Mens-
aldur Roben með Papeyjar-
brækurnar (sjá þjóðsögur Jóns
Árnasonar).
Jórunn, systir Matthildar,
ekkja eftir Magnús Jónsson frá
Hofsnesi býr í Riverton, á mörg
mannvænleg börn hér í Ame-
ríku.
Eg veit vel að það er lítill
fróðleikur í þessum samtíningi.
En þessi tvennu hjón sem eg
heimsótti í fyrra sumar, tóku
svo vel á móti mér að eg hefði
átt að minnast þess fyr en nú,
en ekki tjáir að naga hnúana út
af því, og þar sem eg máske af
fávísi fer með rangt mál í þess-
um greinum, þá bið eg vin minn,
Bjarna Sveinsson, að laga það.
—í marz, 1939.
Sveinn Skaftfell
SIGRIÐUR
GUNNLAUGSDóTTIR
F. 14. maí 1842—D.28. okt. 1937
(Ort í nafni sonar hinnar látnu)
Móðir kæra mér ert horfin sýn,
Úr minni sízt þó týnast gæði þín.
Blys er lýstu bernsku minnar
vor,
Bægðu þrautum, vöktu fram-
taks þor.
Þín var leiðin löng og veður
grimm
—Lokið árum: níutíu og fimm.
Gegnum heiminn sóttir svaðilför
Samt án æðru lék þér bros á vör.
Þínar instu þrautir hulið gast,
Þolinmæðis kendin aldrei brast,
Samhverfinu sendir yl 1 þraut;
Sólskins geislum vafðir mína
braut.
Endurskinið ávalt vakið fær
Unaðskendir, þegar hreggið
slær;
Þolinmæði þína, í taugum finn
Þegar virðist gefa á bátinn
minn.
Kærar þakkir elsku mamma mín,
Minningarnar aldrei hverfa sýn.
Þér var hvíldin þörf, æ sofðu
rótt,
Þið fel drottni mamma! Góða
nótt.
þeirra — og þá er nú glatt á
hjalla í Jena.
Háskólinn nýtur mjög góðs af
Zeissverksmiðjunum; þær Ihafa
veitt til hans miljónir marka. T.
d. var reistur þar stúdentagarð-
ur árið 1929, sem kostaði á aðra
miljón marka.
En þó að okkur stúdentunum
hafi liðið vel þarna, þá leið þó
verkamönnunum enn betur. Þeir
hafa allir há laun, 'en enginn
maður hjá öllu fyrirtækinu hefir
hærri árslaun en 20 þús. mörk.
Verkamenn búa með fjölskyld-
um sínum í einka ein- eða tví-
býlishúsum með garði í kring o&
eiga flestir bifhjól. Húsin eru
reist með styrk frá Zeiss.
Zeiss vinnur mikið fyrir her-
gagnaiðnaðinn, bæði fyrir Þjóð-
verja og aðra. Þjóðverjar fá það
bezta, en fulltrúar annara her-
velda eru altaf í Jena til að
taka á móti vörum sinna landa.
T. d. voru þarna altaf þrír Rúss-
ar, auk Argentínumanna, Norð-
manna o. s. frv.
Kynni manna af íslandi
—Hvað veit fólk um ísland
þarna syðra
— Það veit að ísland tilheyrir
Norðurlöndum, að þar er Geysir
og Hekla, þaðan sé Eddurnar
upprunnar og að við séum í ein-
hverju sambandi við Dani. Ann-
ars hélt Baumann, sem hér var,
fyrirlestur um svifflug á íslandi
kveldið sem eg fór frá Jena, en
eg gat ekki komið því við að
hlusta á hann.
Eg reyndi að kynna ísland
eftir mætti, en fólk átti bágt
með að trúa því, að við íslend-
ingar værum “eins og fólk er
flest”. Það átti von á að sjá
Jóhannes H. Húnf jörð j víkinga frá Söguöldinni. Eg
reyndi þó að koma því í skiln-
ing um, að hægt sé að samræma
menningu og nútíma
tækni.
— Varsteu eini íslendingurinn
í Jena?
— Já, en Jena er annars sann-
kallað útlendingabæli. Þar voru
Svíar, margir Norðmenn, hvorki
meira né minna en þrjátíu Kín-
verjar, átta Bandaríkjamenn o.
s. frv. Bandaríkjamennimir
verkamönnum — frá Zeiss, sem
farið höfðu til Rússlands um eða
eftir að Hitler komst til valda,
en þeir snéru heim aftur eftir
rúmt ár og kváðust heldur vilja
vera atvinnulausir í Þýzkalandi
en vel launaðir verkamenn í
Rússlandi. Annars eru auðvit-
að til menn í Þýzkalandi, sem
hugsa á þá leið, að betur mætti
sitt hvað fara þar í landi, en
“víða er pottur brotinn”. — í
Jena var annars aðeins einn
maður atvinnulaus í vetur —
hann var veggfóðrari — og
einna “frægasti” maðurinn í
borginni — af því að hann var
atvinnulaus!
— Hvað um sambúð ítala og
Þjóðverja?
— Þýzk alþýða ber lítinn ást-
arhug í brjósti til ítalanna, en
henni er alls ekki illa við Frakka.
Þjóðverjinn segir: “Frakkar
börðust eins og Ijón í stríðinu
og þeir koma til dyranna eins
og þeir eru klæddir”. Þjóðverj-
ar glöddust mjög yfir heimsókn
Ribbentrops til Parísar í vetur.
SAMS KO T
Vestur-lslendinga fyrir eir-
líkan Leifs Eiríkssonar,
Islandi til auglýsingar
í Ameíiku.
f Jena,
ÞAR SEM VERKAMENN forna
EIGA ZEISS-VERK-
SMIÐJURNAR
Viðtal við dr. Svein Þórðarson
Gjafaskrá nr. 10.
Ithaca, N. Y. (Próf. H.
Hermannsson, safnandi):
Peter ölafsson ..........$3.00
Práf. Halldór Hermannsson .... 5.00
Mozart, Sask.:
Anna Eimarson
1.00
Silver Bay, Man. (Jón
Björnsson, safnandi):
Mrs. Helga Austmann .........50
Ami Johnson (Aahem) ...... 1.00
Hermann Helg-ason (Ashem) 1.00
Reykjavík, Man.:
Ingimundur ólafsson
Steep Rock, Man.:
Th. Mýrmann ........
1.00
1.00
Frá Þýzkalandi er nýlega
köminn dr. Sveinn Þórðarson,
Sveinssonaj* prófessors á Kleppi.
Hefir hann stundað nám í eðlis-jlásu aUir efnafræði" eða eðlis-
fræði við háskólann í Jena, en frægj 0g €ru þá Vesturheims-
haft stærðfræði og efnafræði menn litlir eftirbátar annara á
sem aukafög og nýlega lokið sviði
prófi í þessum greinum með á-
Winnipeg, Man.:
Mrs. Gróa Brynjólfsson .... 5.00
Miss Elin Hall ............ 3.00
gætiseinkunn. En Sveinn er
ekki stærðfræðisdeildarstúdent
og er því próf hans enn fræki-
legra fyrir þá sök.
Tíðindamaður Vísis hefir
haft tal af Sveini og spurði hann
tíðinda frá Þýzkalandi og um
dvöl hans í Jena.
Jena er Zeiss
Aðbúnaður og ástand
— Hvernig var aðbúnaður
mentamanna o. þ. h. ?
— Um þvingun er ekki að
ræða af neinu tagi, enda myndu
útlendir mentamenn vart flykkj-
ast til Þýzkalands, ef ilt væri
þar að vera. Fæðan er bæði
fjölbreytt og mikil, en hömlur
þó nokkrar á ueyslu smjörs og
— Hvað geturðu sagt lesend- eggja, en nóg af mjólk í stað-
um Vísis um Jena og dvöl þína inn.
Berkeley, Cal.:
Sturla Einarson
GARÐA
SPAGHETTI
Fíngerður, rjómahvitur garðávöxt-
ur, sem vex eins og squash og er um
8 þumlunga.
Pikkið ávöxtmn þegar hann er fuU
þroskaður, sjóðið hann heilan í sjóð-
andi vatni í 20 mtnútur, skerið hann
þá eáns og sýnt er á myndinnd og þá
hafið þér yfrið af ljúffengri fæðu
eins og spaghetti, sem hægt er að
gera bragðgóða eftir vild og útbúa á
margan hátt. Vertu viss um að sá
þessari ágætu ávaxitategund og pantið
hana nú. Pakkinn lOc, 3 pk. 25c,
póstgjald 3c.
SERSTAKT KOSTABOЗTiu ftn-
ar ávaxta nýtegundir, að þeirri hér að
ofan meðtaldri, aUajr edns heUlandi og
dýrmætar (vdrði $1.25) aðeins 65c,
póstgjald greitlt.
nkevnÍB st6r 1939 útsæðis og
UKey |J1S> ræktunarbók.
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
Mr. og Mrs. Wm. ölason .... 1.00
IB. Hvanndal .................50
V. R. Preeman ............ 1.00
F. S. WUliam .................50
L. R. Holder .................50
Mr. og Mrs. E. E. Einarson .... 1.00
Mrs. S. J. Magnússon ...... 1.00
Mrs. Guðriður Hjaltalín.... 1.00
Guðmundur Josephson ..........50
Mrs. Anna Ayotte .............50
Mr. og Mrs. John Halldórsson 1.00
Bjöm Magnússon ............ 1.00
J. A. Asmundsson .......... 1.00
Bellingham og Mariette, Wash.
(B. Ásmundsson, safnandi):
Stefán Johnson ...............50
Mró og Mrs. Geo. Freeman,
Upham, N. D..............10.00
Mr. og Mrs. J. E. Weatford....50
Hj F. Arnason ................50
O Augustson ..................50
Einarson’s ................ 1.00
Mr. ag Mrs. Carl Westman.... 2.00
Mr. og Mrs. H. S. Helgason.... 1.00
Mrs. B. Gislason .......... 2.00
Mr. og Mrs. G. J. Holm .... 2.00
W. Holrn ................ 1.00
Mrs. Th. Anderson ......... 1.00
Mrs. Steini Guðmann ....... 1.00
Mrs. S. Goodman ........... 1.00
Bums Family ............... 1.50
Mr .og Mrs. Iverson ....... 1.00
B. Asmundsson ............. 1.00
Vancouver, B. C.:
Páll Bjamason...
.... 1.00
Alls ..........................$ 90.00
Aður auglýst .................. 1,958.05
5.00
Vancouver, B. C.:
Benedict B. Bjamason ..... 1.00
Markerville, Alta. (0.
Sigurðsson, safnandi):
Séra Pétur Hjálmsson ..... 1.00
Vigfús Sigurðsson ....... 1.00
San Diego, Cal.:
Sigfús F. Paulson ........ 5.00
þar:
— Hvað segir þú um ástandið
— Það, sem mótar Jena og í landinu yfirleitt?
hefir gert hana að því, sem hún í — Eg held, að nokkuð megi
er, eru einkum hinar heims- marka það af því, hversu bjór-
frægu Zeiss-verksmiðjur, sem stofurnar eru sóttar t. d. á laug-
framleiða alt er viðkemur “op- ardagskvöldum, en þá er þar
tik”: sjónauka, gleraugu, j varla sæti að fá. Það eru vart
myndavélar o. s. frv., sem alt neinar ýkjur þó að sagt sé, að í
of langt yrði upp að telja. Þær Jena muni vera bjórstofa í
veita um fjóða hverjum borgar- sjötta hverju húsi.
búa atvinnu. Hjá Zeiss starfa; Að vísu eru launin ekki mjög
alls um 14 þúsundir manna, en há, en í staðinn koma afar mik-
íbúatala allrar borgarinnar er il hlunnindi og má þar t. d.
um 60 þús. Af því ætti mönnum nefna risafélagsskapinn “Kraft
að vera það nokkurnveginn ljóst, durch Freude”. Hann kom t. d.
að lífið í borginni muni snúast ( á ferðum milli Jena og Weimar
mjög um þetta fyrirtæki. (20—30 km.) og í Weimar voru
Carl Zeiss lagði grundvöllinn sýndar óperur í fínasta óperu-
'að þessu ilisafyi;irtæki fyrir | leikhúsi Þýzkalands. Aðgangur
miðja síðustu öld, en það fór að óperunum og ferðirnar kost-
ekki að skara fram úr mjög aði aðeins 80 pfenninga fyrir
Stoney Hill, Man.
(B. F. Jónasson, safnandi):
Mr. og Mrs. J. H. Pálsson . 1.00
Leifur Pálsson ............ 1.00
Kárd Pálseon .............. 1.00
Stefán Stefánsson ......... 1.00
Asgeir Jörundisson ......... .50
D. K. Jónsusson ........... 1.00
B. F. Jónasson ............ 1.00
Piney, Man. (S. S.
Anderson, safnandi):
Mr. og Mrs. S. S. Anderson .... 2.00
Jóhann Stephansson ........ 1.00
Mr. og Mrs. S. V. Eyford .... 1.00
B. G. Thorvaldson ......... 1.00
Connad Anderson ..............50
H. G. Goodiman ...............50
O. L. Freeman ................50
Mr. og Mrs. C. A. Johnson .... 1.00
Mr. og Mrs. B. E. Bjömsson .. 1.00
L. G. Hvanndal ...............50
R. Stephanson ............. 1.00
Samitals .................$2,048.05
Leiðréttingar:
Auglýst frá Hinrik Johnson,
Virden, Man.............. 2.00
átiti að kvittast:
Mrs. Pauline Johnson, Virden 1.00
Mrs. Florence Shápley, Wpg. 1.00
Auglýst frá V. A. Leifur,
Grand Forks, N. D........ 1.00
á að vera:
G. A. Leifur,
Grand Forks, N. D........ 1.00
—Winnipeg, 6. marz, 1939.
Rögnv. Pétursson,
forseti
Ásm. P. Jóhannson,
féhirðir
fbúafjöldi í Japan 1. okt. 1938
var (án nýlendna) 72,222,700.
Á síðtstliðnum þrem árum hefir
íbúum fjölgað um nærri 3 milj.
manna. í höfuðbroginni Tokio
eru 6,457,600 íbúar.
* * *
Fyrverandi heimsmeistari í
hnefaleik, Jimmy Braddock —
það var hann, sem vann heims-
meistaratitilinn af Max Baer, en
tapaði honum fyrir Joe Louis —
er nýlega orðinn gjaldþrota.
áberandi fyr en um miðjan átt-
unda tug aldarinnar, undir hand-
leiðslu Ernst Abbe. Þegar hann
lézt gaf hann verkamönnunum
fyrirtækið og stofnaði sjóð, er
nefnist “Carl Zeiss Stiftung”. f
hann rennur allur arður fyrir-
tækisins, en um einn þriðji hluti
hans rennur síðan til háskólans
og verkmennirnir — eigendurn-
ir — fá sinn arðshjuta útborgað-
an rétt fyrir jólin. Hann nem-
ur oft 10% af öllum árslaunum
tilstilli “K. d. F.’
Rússar, ftalir og Frakkar
— Varstu nokkuru sinni var
við starfsemi kommúnista eða
sósíalista ?
— Aldrei! En einu sinni
heyrði eg á það minst, að skorið
hefði verði á simaþræði, er
lágu út af flugvelli skamt frá
Jena, en ekki veit eg hvað satt
var í því. Annars kyntist eg
verkamönnum — sérfróðum
KOL FYRIR KALDA VEÐRIÐ
Winneco Coke $14.00 per ton
Algoma Coke 14.75
Semet-Solvay Coke 15.50 M
Pocahontas Nut 14.00 «
Bighorn Saunders Creek Lump 13.50 M
Foothills Lump 12.75 «
Heat Glow Briquettes 12.25 «
McCurdy Supply C 0. Ltd.
Símið 23 811—23 812
1034 ARLINGTON ST