Heimskringla - 12.04.1939, Blaðsíða 3
WINNIPEG, 12. APRÍL 1939
HEIMSKRINGLA
3. SíÐA
var það ekki orðið að iðnaðar-
veri, sem dældi baðmullardúkum
út um heim allan og gerði sína
Dolfusa og Kochlina að miljóna-
mæringum.
Tuttugu og fimm árum síðar,
þegar Villermé kom til Alsace,
var mannuxi (Minotaur) kapi-
talismans, verksmiðjurnar, búin
að velta sér yfir landið með
öllu föstu og lausu. Hin óseðj-
anlega girnd jötunuxa þessa á
mann-þrælum var búin að draga
fyrirvinnurnar frá heimilum
sínum, til þess að geta því betur
pressað úr þeim isíðasta fjör-
kippinn. í þúsundatali flokkast
þrælarnir nú að, úr öllum áttum,
þegar eimpípan blæs; og fullur
þriðjungur þeirra verður að
þramma margar mílur fram og
til baka sökuni þess, að hin háa
húsaleiga umhverfis verkstæðin
hefir orðið þeim um megn.
“Að Mulhouse í Dornach,”
segir Villermé, “byrjar vinnan
klukkan fimm að morgni og
hættir kl. átta síðdegis, sumar
og vetur. Meðal grúans sá eg
ótal fölleitar konur margar
yfirpils sín brett upp yfir höfuð
yfirpils sín bætt uppi yfir höfði
sér ef rigning eða snjór var í
lofti, því regnhlífar yoru þeim
of kostbærar. En ennþá fleiri
voru unglingarnir í þvögunni,
og voru þeir einnig veiklulegir í
útliti, skitnir og tötrum klæddir.
En smurningsolían, sem drýpur
stöðuglega yfir þá allan daginn,
gerir föt þeirra að miklu leyti
vatnsheld, svo aðal áhyggjur
þeirra á leiðinni eru það, að
verja brauðmolann, sem á að
halda í þeim lífinu til kvölds-
ins.”
“Við hinn langa vinnudag,
sem telja má minsit 1 kl.st.,
bætist þannig hið langa og
þreytandi ferðalag kvölds og
morgna. Eru þeir aumingjar
því ávalt orðnir svo þreyttir og
syfjaðir þegar heim kemur að
nóttin nægir ekki til að endur-
nýja starfskraftana fyrir næsta
dag.”
“í þorpinu sjálfu hafast tvær
fjölskyldur oftast við í sama
hreysinu og sofa, hver í sínu
horni, á hálmbeðjum, sem girt
er í kringum með fjalastúfum.
Og svo aumt er ástand og viður-
væri þessa fólks að helmingur
allra ungbarna þess deyr innan
tveggja ára aldurs.
“Vinnan”, segir Villermé, “er
ekki bara vanalegur þrældómur,
hún er pynding, sem börn 6 til
8 ára gömul verða að þola, eigi
síður en fullorðnir. Glæpamenn
í fangelsum landsins vinna að-
eins 10 stundir á dag, þrælarnir
í Vestur Indíú eyjunum aðeins
9, en eftir borgara byltinguna á
Frakklandi 1789, sem átti að
innleiða mannréttindi og frelsi
og létta ánauðinni af hinum und-
irokuðu, urðu þeir að erfiða 16.
kl.st. á dag, að fráskildum hálf-
um öðrum tíma, sem leyft var til
snæðings.”
Hvílík hrakför og endaskifti á
hinni borgaralegu byltingar hug-
sjón! Hvílík gjöf Njarðar á vegi
framfaranna! Aðalsmenn )g
“mannvinir” tigna þá og lofa,
sem auðugir hafa orðið án til-
verknaðar og “gefa” öðrum at-
vinnu í verkstæðum sínum. En
ólíkt mannúðlegra væri að
kveikja landfarsóttir og sá eitri í
vatnsuppspretturnar en að
stofnsetja verksmiðjur í frjóvu
landbúnaðar héraði. Þar, sem
þær komast að, kveður heilsan,
ánægjan og frelsið. Þaðan flýr
alt, sem fagurt er og eftirsókn-
arvert.
Hagfræðingar vorir, hver af
öðrum, tala til lýðsins og segja:
“Vinnið til þess að auka hinn
eiginlega auð,” en þá segir hinn
háttvirti spekingur Destutt De
Tracy: “Alþýða hinna fátækari
þjóða býr ávalt við viðunanleg
kjör, en meðal hinna ríku er hún
einatt félaus og á vonarvöl.” Og
Cherbuliez, sem var lærisveinn
hans, bætir við: “Með því að
hamast við að sí-auka framleið-
slu tækin er þrælastéttin að
vinna að því, sem fyr eða síðar I svartklæddu, tóbakssósuðu
færir niður hennar eigin laun.”
Og ekki lætur kirkjan standa á
sér að ráðleggja fólkinu iðjusemi
og auðmýkt. Hinn voldugi bisk-
klerkar.”
í staðinn fyrir að nota kreppu-
tímabilin til þesS að taka sér
verðskuldaða hvíld og baða í
up ensku kirkjunnar, Town- rósum og alsnægtum á meðan
shend, segir með einlægni og birgðirnar endas:t, standa þræl-
andakt: “Vinnið, vinnið dag og
nótt. Þess meira, sem þið vinn-
ið, þess fátækari verðið þið, og
þeim mun viljugri til að halda
áfram að vinna. Að þurfa að
neyða ykkur með v^ldi til að
vinna veldur of miklum kostnaði,
ryskingum og usla. Hinsvegar
er hungrið ekki einungis hljóð og
látlaus hvöt til þess að leita at-
vinnunnar heldur einnig ábyggi-
legasti drifillinn til hinna ítrustu
afkasta.”
Vinnið og vinnið því kaup-
þrælar, svo þið verðið æ fátækari
og fátækari. Vinnið til þess að
hin vaxandi fátækt veiti ykkur
enn meira knýjandi ástæðu til að
hamast — svo þið megið verða
enn óhamingjsamari. Það er
hið ófrávíkjanlega lögmál í verk-
fræði kapitalismans.
Með því að hlýða á kenningar
hagfræðinganna og gefa sig löst-
um vinnumenskunnar á vald,
bæði til sálar og líkama, hafa
þrælarnir steypt mannkyninu í
hver vandræðin á fætur öðrum
með offramleiðslu. Yfirfljótan-
legar vörur og skortur' á kaup-
endum veldur því að verkstæð-
unum er lokað og hungrið húð-
strýkir vinnufólkið með sínum
þúsund hirtingarólum. Þrælarn-
ir, sem orðnir eru að skepnum,
sökum trúar sinnar á ánauðar-
okið, skilja ekki að þeir baka sér
sitt eigið böl með of mikilli á-
stundun á velti-tímunum, og
fara því ekki í stór-hópum til
hveitigeymanna og segja: “Við
erum soltnir og viljum fá mat.
ÍAð sönnu höfum við enga skild-
jinga til að borga með, en það
vorum við, sem uppskárum þetta
korn og týndum hrúgurnar.” —
Þeir gera ekki aðsúg að vöruhús-
um herra. Bonnets, sem uppgötv -
aði 'þrælaklaustrin, hrópandi:
Herra Bonnet, hér eru vinnu-
konur þínar, sem spunnu og ófu
silkið í strangana þína. Þær
skjálfa af kulda í útslitnum
baðmullar druslum, en samt eru
kjólana á allar dömur Kristn-
innar. Þær, vesalingarnir, sem
unnu 13 kl.st. á dag hafa engan
tíma haft aflögu til þess, að
hugsa um isitt eigið útlit. En
nú, þegar engin vinna er fáan-
leg, hafa þær nægan tíma til að
punta sig og skrjáfa í silkinu,
sem þær hafa spunnið. Ávalt
síðan- þær mistu barns-tennurn-
ar hafa þær beitt sér fyrir vel-
ferð þinni, og iðkað sjálfsaf-
neitun, en nú hafa þær nægar
tómstundir til að njóta þess, sem
þær hafa framleitt. Láttu sjá,
herra Bonnet, og gefðu þeim
silkin þín. Herra Harmel skal
láta þeim í té sín músselín, herra
Pouyer-Quartier síp lérefti og
herra Pinet skó á, blessaða litlu
fæturna, sem eru svo rakir og
kaldir. Klæddar í þannig skart
frá toppi til táar verða þær
svo glaðar og yndislegar á að
líta. Engar undanfærslur, herra
Bonnet, því þú ert vinur fólks-
ins og kristinn dánumaður í
ofanálag, er ekki svo? Láttu
þeim lausan auð þann, er þær
hafa aflað þér með kröftum
sínum og þjáningum. Þú æskir
að hressa upp á viðskiftin með
því að koma vörunum á fram-
færi — og hér eru ótal neytendur
við hendina, sem þarfnast aðeins
ótakmarkaðan gjaldfrest. Þú ert
nauðbeygður til að treýsta spek-
úlöntum út um víða veröld, sem
þú þekkir ekki frá Adam og
Evu og aldrei hafa gefið þér
svo mikið sem eitt glas af vatni.
Vinnustúlkur þínar munu gjalda
eins fljótt og þeim er unt. Ef
þær eiga ekkert, sem hægt er að
taka lögtaki þegar upp er sagt,
getur þú heimtað að þær minnist
þín í bænum sínum. Þær myndu
arnir hungraðir við dyr verk-
smiðjanna og biðja um atvinnu.
“Góði herra Chagot,” segja þeir,
eða, “elskulegi monsér Schneid-
er, gefðu okkur atvinnu. Það er
ekki sultur, sem að okkur amar,
heldur ástríðan til að vinna.” Og
þessir ræflar, sem varla eiga |
nóg þrek eftir til að standa upp- j
réttir, selja hinn langa vinnudag
sinn fyrir hálfu minna verð en
þegar þeir höfðu brauðbita á
borðum sínum. Og dánumenn- j
irnir, sem iðnaðinn reka, ábatast
á uppihaldinu, vegna ódýrari
vinnukrafts á eftir.
Eins og krepputímar óumflýj-
anlega fylgja mikilli framleiðslu
og valda alsherjar atvinnuleysi
og hörmungum, svo einnig leiðir
hún til óhjákvæmilegs gjald-
þrots. Svo lengi sem iðnrekinn
getur fengið lánsfé gefur hann j
vinnuæðinu lausan tauminn. —
Hann skuldar og skuldar fyrir
hráefnin og heldur áfram að
framleiða án þess að íhuga hve
takmörkuð kaupgeta fólksins er,
og það, að víxlarnir falla í gjald-
daga, hvað sem sölu vörunnar
líður. í vandræðum sínum grát-
biður hann bankann um hjálp og
býður framtíð sína, líf sitt og
heiður til veðs. En hinn verald-
arvani Rothschild svarar: “Of-
urlítið gull er langtum þyngra
á metaaskálunum. Þú hefir 20,-
000 pör af sokkum í vöruhúsinu,
sem metaslt á 20c parið. Eg
skal taka þá á 4c parið.” Svo |
selur bankinn sokkana í slump á I
6c til 8s parið og hirðir þannig
nokkra spræka dollara, sem j
enginn á neitt í, en verksmiðju
eigandinn sækir í sig veðrið til
nýrrar átrennu.
En svo á sínum tíma kemur j
hifunið og vöruhúsinu fara að
láta út goz sitt, og þá f$r svo
mikið út um gluggana að enginn
skilur í hvernig það fór alt að
komast innxum dyrnar. Varn-
ingur upp á mörg hundruð milj-
ónir dollara er eyðilagður með
ásettu ráði. Hann er ýmist
það þær, sem bjuggu til skart-'t>rendur eða honum er kastað í
ana.
En áður en sú ákvörðun hefir
verið tekin er búið að leita að
kaupendum um alla víða veröld.
Stjórnin hefir verið lempuð eða
neydd til að taka Congo og Ton-
quin herskildi og brjóta niður
kínverska veginn með kanónu
kúlum til þess að veita vefnaðar
vörunni útrás. Á næstliðnum
öldum hafa England og Frakk-
land barist með oddi og egg um
verzlunar einkaréttinn í Ame-
ríku og Indversku eyjunum. —
Þúsundir ungra og hraustra
manna roðuðu höfin með blóði
sínu í hjáleigu styrjöldum sext-
ándu, seytjándu og átjándu ald-
anna.
Það er ofnóg af verzlunar
vörum, eigi síður en lánsfé, á
boðstólum. Auðmennirnir eru
oft ráðalausir með að finna því
öllu framrás. Þá fara þeir út á
meðal hinna hamingjusömu kyn-
flokka, sem liggja æðrulausir í
sólskininu og njóta lífsins. Þar
láta þeir leggja niður járnbraut-
ir, reisa verksmiðjur og innleiða
bölvun atvinnunnar. Og svo einn
dag þegar minst varir lendir all-
ur þessi útfluningur franskra
verðmæta í stjórnarfarslegum
millilanda flækjum. í Egypta-
landi, til dæmis, lá nærri að
Frakkland, England og Þýzka-
land ^tæðu hvert uppi í hárinu
á öðru út af því hver okrarinn
ætti fyrst að fá sitt. Stundum
vindur til ófriðar, eins og í Mexi-
co, þar sem Franskir hermenn
voru hafðir sem löggæzlumenn,
til þess að innheimta vafasamar
skuldir.
En hversu ferlegt og inngróið
sem alt þetta persónuleg^ og fé-
jlagslega böl virðist, myndi það
við aðkomu ljónsins þegar
verkamannastéttin segir: “Eg
vil.” En 'til þess að eignast þann
ásetning verður hún að traðka
undir fótum sér alla hjátrú og
fordóma kirkjunnar og allar
kenninfear og siði hins borgara-
lega valds. Hún verður að end-
urheimta sínar eðlilegu hvatir
og aðhyilast réttmæti letinnar,
sem er þúsundafalt meira göfg-
andi og heilagt en hin blóðlausa
frelssisskrá, er samin var af lög-
mönnum borgarastéttarinnar. —
Hún verður að venja sig á að
vinna aðeins þrjár stundir á dag
og nota hinn tímann til veizlu-
halds og skemtana.
Hingað til, í þessum rökræð-
um, hefir verk mitt verið tiltölu-
lega einbrotið og auðvelt. Eg
hefi aðeins þurft að draga fram
raunverulega og öllum-kunna á-
galla hins viðtekna fyrirkomu-
lags. En að sannfæra verka-
fólkið um að siðfræðin, sem því
'hefir verið kend, sé mannskemm-
andi, að hin taumlausa vinnu-
fýst, sem það hefir gefið sig á
vald um hundrað ára skeið, og
meira, sé sú hræðilegasta plága,
sem yfir mannkynið hefir dunið,
að vinnan eigi í rauninni að vera
aðeins kryddmeti með nautnum
iðjuleysisins, eða réttara sagt,
notaleg og hressandi þjálfun líf-
færanna, og þar af leiðandi, á-
kjósanleg ástríða, sé hún vitur-
lega meðfarin og bundin við
mest þrjár stundir á dag; það er
verkefni, sem eg játa að sé mér
í sannleika um megn. Enginn
nema kommúnisti, sem væri há-
lærður í eðlisfræði, líkamsþjálf-
un og sannverulegri hagfræði,
gæti með öryggi tekist það verk
á hendur. í því, sem á eftir fer,
ætla eg því aðeins að sýna fram
á, að þar, sem vélamenningin
hefir komist á, sé nauðsynlegt
að stemma stigu fyrir hinni
svæsnu ástríðu verkafólksins til
vinnunnar og neyða það til að
nota upp vörurnar, sem það
framleiðir.
Framh.
RÍKISERFINGI ÍSLANDS
OG DANMERKUR HEIM-
SÆKIR BANDARfKIN
Kemur við í Chicago
TILKYNNING
Bréf
Stephans G. Stephanssonar,
fyrsta bindi, er nú komið vest-
ur. Er bókin til sölu hjá Mag-
núsi Peterssyni bóksala, 313
Horace St., Norwood, Man.,. og
hjá dr. R. Péturssyni á skrif-
stofu Heimskringlu. Verðið er
$1.75. Ágætari og verðmætari
bók er ekki hægt að hugsa sér,
en þessa. Skrifið sem fyrst eft-
ir henni.
Friðrik ríkiserfiði íslands og
Danmerkur og tilvonandi drotn-
ing, Ingiríður, eru nú á leið vest-
ur um Atlants ála í kynnisför
til Bandaríkjanna — en ekki til *
landrána eins og sumra þjóð-
höfðingja er siður nú á dögum.
Á vesturleið fara þau um Pan-
ama skurð, þá norður með
strönd, en stíga á land í Cali-
forníu. Þaðan halda þau austur
um land og dvfelja þrjá eða fjóra
daga í Chicago.
Vegleg veizla er í ráði að
þessum valinkunnu og fágætu
ges'tum verði haldin af hálfu
Dana og íslendinga hér í borg og
fólki af þeim ættum. Vinnur
fjölmenn nefnd að undirbún-
ingnum, þar á meðal einn íslend-
ingur, Árni Helgason, forseti
Vísis, íslendingafélagsins í Chi-
cago.
Ráðgert er að samsætið fari
fram 25. apríl í Stevens gisti-
höllinni. Ræður flytja þar að
sjálfsögðu ríkisstjóri, borgar-
stjóri og margt annað stór-
menni. Prófessor Sveinbjörn
Jónsson hefir lofað að mæla þar
fyrir munn fslendinga. öllum
ræðunum verður eflaust útvarp-
að.
Eins og öllum er enn í fersku
minni, fögnuðum við tuttugasta
afmælisdegi fullveldis íslands
fyrir skemstu. Þegar saga mis-
klíðarinnar, sem endaði með
fengnu fullveldi, er borin saman
við það sem nú fer fram víða um
heim, er munurinn auðsær. Eng-
an skyldi því furða, þegar ver-
öldin vaknar af vímunni sem nú
virðist halda henni dauðatökum,
og þegar roða tekur af komandi
röðli endurvaktra, nýrra og
hærri réttlætis hugsjóna, þá
verði aðferðin við úrlausn vanda-
málanna sniðin eftir fyrirmynd
og hugsjónum smáþjóðanna við
norður-heimsbaug.
Það er því ekkert efamál, að
Vestur-íslendingar bjóða þessa
gesti velkomna alveg í sérstök-
um skilningi, engu síður en þeir
er af dönsku bergi eru brotnir.
E.
Fyrir sögu landpóstanna á ís-
landi er óskað eftir að fá mynd-
ir og frásagnir af þeim tveim
póstum er flutt hafa- hingað
vestur og sezt hér að, og hér
skulu nefndir:
Sigurður Bjarnason, ættaður
úr Árnesþingi var lengi póstur
milli Reykjavíkur og Akureyrar,
en flutti vestur 1877, þá sextug-
ur. Dvaldi hann þá fyrst í Nýja
íslandi, en þar næst á Akra, N.
D. Síðast settist hann að í
Pembina og þar dó hann 1909.
Þar er hans getið í landnáms-
sögu þess héraðs eftir Þorska-
bít. (Alm. O. S. Th. 1921). Eng-
in er þar mynd af honum og ekki
heldur frásagnir af póstferðum
hans.
Magnús Hallgrímsson Eyfirð-
ingur að ætt, var póstur milli
Reykjavíkur og Akureyrar, en
flutti vestur 1874 og nam land í
Fljótsbygð, sem getið er í land-
námssögu Nýja-íslands eftir
Þorleif Jóakimsson. Engin er
þar mynd né frasagnir af póst-
ferðum hans.
En því efni viðvíkjandi hefir
verið leitað til náinna ættingja
hinna tilnefndu pósta, en orðið
árangurslaust.
Ef einhver skuli þó eiga í fór-
um sínum og minnisgáfu þau
skilríki sem óskað er eftir að
geta fengið, er hér vinsamlega
mælst til að sá gefi þau fram til
birtingar í hinni væntanlegu
póstsögu. Viðtöku veitir:
Magnús Sigurðsson á Storð,
Árborg, Man., Canada
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
Deild yngri kvenna í Sam-
bandssöfnuði í Winnipeg, sem
staðið hafa fyrir Saturday Night
Club skemtununum, efnir til
Carnival Tea laugardaginn 6.
mai, eftir hádegi og að kvöldi.
* * *
Kensla í íslenzku fer fram á
hverjum þriðjudegi og föstudegi
í Wynyard High School, kl. 4
e. h. Fræðslunefnd yngri þjóð-
ræknisdeildarinnar stendur fyrir
námskeiðinu. Kennari er séra
Jakob Jónsson. Allir eru vel-
komnir.
* * *
Athygli skal vakið á því að
bráðnauðsynlegt er að allir
nemendur laugardagsskólans
sæki kenslustundir stundvíslega
þar til að skólanum verður sagt
upp með árssamkomu skólans
22. apríl n. k.
koma þér nær Paradís en hinir hverfa eins og hérar og úlfar
MOFFA 7
gera matreiðslu skemtilega
• ‘C vWV/V«J -—'
6
SIMI
848 131
Ef matreiðslan yfir daginn hefir þreytt þig og orðið
þér vonbrigði, þá gerið þetta! Kaupið nýja 1939
MOFFAT eldavél í stað hinnar gömlu.
Þá kemstu að raun um hve auðvelt er að gera Ijúf-
fengar máltíðir og baka gómsæt brauð og kökur. Láttu
oss skýra fyrir þér hvernig HOFFATS Therm-O-Matic
Control, ‘Red-Spot’ Elements, Waterless Cooker, Smoke-
less Grill and Grid Pan, gera eldamenskuna einfalda og
auðvelda.
Kaupið á kjörkaupunum sem HYDRO býður Aa f- A
með ÍÍTILLI NIÐURBORGUN og mánaðar-
borgun sem oft nemur ekki meiru en.
CITY HYDRO
PORTAGE and EDMONTON — 55 PRINCESS Street