Heimskringla - 19.04.1939, Qupperneq 1

Beer at its best—
KIEWEL’S
CWhiÍeSeal'
BEER
Phone 96 361
Phone 96 361
<4 Country Club
BEER
“famous for flavor”
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 19. APRfL 1939
NÚMER 29.
GLEÐILEGT SUMAR!
HELZTU FRÉTTIR
Karlakór Islendinga í Winnipeg, er sýngur í Auditorium 26. apríl
Nöfn þeirra sem í kórnum syngja og eru á myndinni, eru þessi, talin frá-vinstri til hægri:
í efstu röð: E. Johnson, J. Bjarnason, Th. 0. Hallsson, G. Jónasson, S. Jakobsson, G. Elíasson, C. Sigurðsson, R.
Stefánsson, séra P. M. Pétursson, G. A. Stefánsson, Th. Guðmundsson-, S. Sigmar, J. T. Beck, L. Melsted.
í mið röð: G. Johnsori, D. Björnsson, F. Thomson, S. Halldórsson, S. Thorsteinsson, O. Kárdal, G. Paulson, P. Halls-
son, B. Goodman, A. Thorgilsson, G. Finnbogason, B. Methusalemsson.
í fremstu röð: L. Mathews, B. Ólafsson, O. G. Björnsson, J. Ásgeirsson, G. Erlendsson, R. H. Ragnar, A. Bardal, A.
Johnson, Th. Pétursson, H. Melsted og C. Hjálmarsson; auk þess eru tveir menn er eigi gátu verið viðstaddir er myndin
var tekin: Frank Halderson og Örn Thorsteinsson.
Einsöngva á samkomunni með kórnum syngja þessir: — Alex Johnson syngur einsöng: “Landsýn” eftir Grieg og
“Sverrir konungur” eftir Sveinbjörnsson. Thor Otto Hallsson syngur “Bí, bí og blaka” og Björn Methusalemsson syngur
“Bára blá”.
«
Spánn með Hitler
og Mussolini
Síðast liðna viku var tilkynt
frá Burgos á Spáni, að Franco
hefði gengið í lið með einræðis-
herrunum, Hitler og Mussolini.
Undirskrifaði utanríkismálaráð-
herra Franco-stjórnarinnar, Jor-
dana greifi samning um þetta
bandalag 27. marz, daginn sem
Madrid gafst upp. Með því var
loku skotið fyrir, að Spánn yrði
hlaiiflaust land eða legíSist á
sveifina með Bretum og Frökk-
um. Undirtektir Francos um
það á meðan hann var að leita
fyrir sér um lán hjá Bretum til
viðreisnar landinu, voru blekk-
ing ein og svik, því hann hafði
þá skrifað undir bandalags
samning sinn við þá Hitler og
Mussolini. Og þær brellur Fran-
cos, eru Bretum ef til vill þyngri
búsifjar en Munich-samnings-
svik Hitlers, því fyrir bragðið
er Gibraltar í hættu. Og verði
Bretar hraktir þaðan, er floti
þeirra innibyrgður á Miðjarðar-
hafinu.
Um leið og Franco verður al-
ráðandi á Spáni, berst frétt
um það, að Mussolini hafi sent
þangað 15,000 hermenn í viðbót
við þær 30 eða 40 þúsundir sem
fyrir voru í landinu. Og nýverið
er einnig sagt að Franco hafi
bæði borist vopn og liðsafli frá
Þýzkalandi. Þessi her er full-
yrt að sendur sé beinlínis til
Gibraltar til höfuðs Bretum eða
yfirráðum þeirra þar.
Beggja megin við Gibraltar-
sundið er mælt, að Franco, Hitler
og Mussolini séu að gera hin
öflugustu vígi. Það er því við
Gibraltar, sem þeir hugsa sér að
stemma stigu Bretans.
Auk þessara athafna Francos,
er hann nú önnum kafinn við
“hreingerninguna” á Spáni, sem
er í því fólgin, að hrinda kom-
múnistum fyrir ætternisstapa,
sem Franco telur seka um að
hafa komið byltingunni á Spáni
af stað. Um 20,000 manns voru
alls handteknir. í Madrid einni
voru 2,348 hneptir í varðhald,
þar á meðal Rafael Henche,
borgarstjóri og fleiri merkir
menn. Sem stendur bíða 600
yfirheyrslu. Hinsvegar hefir
Franco veitt 100,000 hermönn-
um úr liði lýðræðissinna frelsi,
en þeir voru fyrst reknir í
fanga-atvinnubúin, sem Franco
kom undir eins upp að dæmi
Hitlers.
“Gettysburg 1939”
Grein með ofanskráðri fyrir-
sögn birtist í einu blaði Bea-
verbrook’s lávarðar á Englandi,
“Evening Standard”, s. 1. laug-
ardag, út af skeyti Roosevelts
forseta til einræðisherra Ev-
rópu. í greininni er svo komist
að orði:
Forseti Bandaríkjanna hefir
í einu vetfangi breytt útliti
stjórnmálanna í Evrópu.
f ávarpi sínu virðist hann
stöðugt áminna stjórnmálamenn
veraldarinnar, að þeir hafi annað
og fleira um að véla en landa-
merki og réttindi samkvæmt
samningum og það miklu merki-
legra: Hold og blóð alls al-
mennings, karla og kvenna, von-
ir þeirra og kvíða.
Með þessari framkomu hefir
hann rutt sér til öndvegis,
fremstur sinnar þjóðar, við
hliðina á Abraham Lincoln, og
það á sama hátt og Lincln, með
heill almennings í huga.
Nú gerist sú furða, að upp úr
undirgangi þrammandi hersveita
og reiðidyn heiptar og hleypi-
dóma, tekur raust þjóðstjóra,
hvell og sterk sem Lincolns og
boðar sú frið. Ljós vonarinnar
hefir skinið af honum, eins og
eldstólpi, þegar það virtist slokn-
að í öllum öðrum.
Þakkir skulum vér greiða
þeim manni, er varpað hefir orð-
um yfir Atlantshaf með álíka
snjallri raust og hljómaði frá
Gettysburg.”
Hlýðið á krónprins
fslendinga og Dana
f bréfi frá Valdimar Björns-
syni í Minneapolis til Grettis Jó-
hannssonar konsúls í Winnipeg,
er þess getið að Frederick krón-
prins íslendingar og Dana og
Ingrid krónprinsessa séu vænt-
anleg til Minneapolis n. k. föstu-
dag. Verður komu þeirra fagn-
að með stórveizlu á laugardag.
Heldur krónprinsinn 16 mínútna
ræðu við það tækifæri, sem út-
varpað verður frá KSTP, St.
Paul (1460 KC) frá kl. 9.30 til
10.15 að kvöldinu og frá WCCO
í Minneapolis (810 KC) frá 9.45
til 10.15 einnig að kvöldinu. —
Síðari stöðin heyrist betur hér
nyrðra að sagt er, og mun flytja
alt erindi krónprinsins, þó alla
athöfnina flytji hún ekki. Mr.
Jóhannsson hefir verið svo góð-
ur, að tilkynna Hkr. þetta og er
hún honum þakklát fyrir, því á
krónprins íslendinga mun marga
hér fýsa að hlusta.
Samkoma
Laugardagsskólans
Eins og undanfarin ár efnir
Laugardagsskóli Þjóðræknisfé-
lagsins til samkomu við uppsögn
skólans. Verður hún haldni n.
k. laugardag í fyrstu lút. kirkj-
unni. Til skemtana verða upp-
lestrar barnanna, sem íslenzku
kenslu hafa notið, auk margs
annars og skal þar sérstaklega
nefna ræðu, er sr. Valdimar Ey-
lands flytur. Inngangseyrir er
enginn fýrir börn innan 12 ára,
en 25c fyrir fullorðna.
Af öllu því sem hér hofir verið
og er reynt til að gera til þess að
halda við íslenzkri tungu, ætlum
vér fátt mikilsverðara en þennan
skóla Þjóðræknisfélagsins. Það
er ekki mikill efi um það í huga
þess er þetta ritar, að án þessa
skóla, væru í þessum bæ fá börn
á unga aldri, er íslenzku lesa.
En án þess að læra að lesa og
skrifa hvaða tungu sem er, verð-
ur kunnáttan ávalt í molum. —
Við verðum þessa vör, er þeir
mæla á enska tungu, sem ekki
hafa lært hana á bókina. Og því
er auðvitað eins farið með ís-
lenzkuna.
Stóri kosturinn við íslenzku
kensluna, er sá, að hún er veitt
ókeypis og foreldrum og börnum
að kostnaðarlausu. Það atriði
eitt er svo veigamikið að vænta
mætti, að hvert íslenzkt heimili í
þessum bæ færði sér hana í nyt.
En reynslan hefir ekki orðið sú.
Þó um 100 börn sæki skólann ár-
lega, eru hin miklu fleiri, sem
á aldur til þess eru komin að
nema málið á bókina, en van-
rækja það.
Um það er eflaust skeytingar;
leysi foreldra mikið að kenna.
En um það er tímabærara að
tala þegar skólinn hefst aftur á
komandi hausti. Nú vildum vér
minna foreldra á að sækja þessa
samkomu n. k. laugardag. Með
því erum vér ekki í efa um, að
þeir sjái og sannfærist um hinn
góða árangur af kenslunni og
ef til vill snúi sér og lifb
SAMANDREGNAR
FR É T TIR
Goldenberg nefndin, sem ný-
lega rannsakaði efnahag Winni-
pegborgar, hefir sent bæjarráð-
inu reikning sinn. Starf nefnd-
arinnar kostaði bæinn $30,833.
Mr. Goldenberg, formaður
nefndarinnar vann í 200 daga,
Mr. A. L. Crossin í 132 daga og
Mr. J. T. Thorson í 131 dag.
Hinn fyrst- og síðast-nefndi
unnu hvor 28 daga í febrúar-
mánuði. Rúmur helmingur
kostnaðarins er vinnulaun. Auk
þessa voru prentuð 1000 eintök
af skýrslu nefndarinnar, er kost-
aði $2,500.
* * *
Blað eitt í Bandaríkjunum
heldur fram, að konur séu skrif-
aðar fyrir 85% allra eigna í
landinu. Konur eru og sagðar
meira með stríði en karlmenn.
* * *
f fimm ríkjum í suður hluta
Bandaríkjanna, varð fellibylur
s. 1. mánudag, er varð 42 mönn-
um að bana, en meiddi um 170
manns; eignatjón skifti hundrað
þúsundum dala. Ríkin er fyrir
þessu áfalli urðu, voru Texas,
Oklahoma, Louisiana, Arkansas
og Alabama.
* * *
Hitler hefir kallað saman rík-
isþinig 28. apríl, til þess að
leggja fyrir það svar sitt til
Roosevelts, áður en hann sendir
það. Að Hitler neiti að sam-
þykkja tillögur Roosevelts, þyk-
ir það líklegasta.
* * . *
Baldwin lávarður, fyrverandi
forsætisráðherra Breta kom til
Ottawa um síðustu helgi. Hann
var í boði hjá Mr. King, for-
sæitisráðherra, s. 1. mánudag.
Hann kom til að vera við Falcon-
er-fyrirlestrana í Toronto, en
þar verður meðal annars rætt
, um alþjóðamálin, tillögur Roose-
I velts forseta o. fl. Baldwin var
hér síðast 1932, er Ottawa-samn-
ingarnir voru gerðir.
* * *
Mr. Gardiner, akuryrkjuráð-
herra King-stjórnarinnar skýrði
s. 1. viku á þinginu frá ástæð-
unni fyrir 60 centa ákvæðisverði
stjórnar sinnar. Hann hafði
rannsakað það, að hveiti hefði
aðeins tvisvar á 400 árum farið
niður fyrir 60c svo stjórnin gæti
ekki tapað miklu á ábyrgðinni.
* * *
Þýzka stjórnin heldur upp á
50 ára aldursafmæli Hitlers með
feikna undirbúningi n. k. fimtu-
dag. Við skrúðgöngum og her-
sýningum er búist meiri en
nokkru sinni hafa áður sézt í
Berlín.
* * *
í þinginu á Bretlandi voru
lesin upp nöfn þriggja stóriðju-
hblda, er nýlega seldu Þýzka-
landi 3 stór vöruflutningaskip
þrátt fyrir það þó að stjórnin
neitaði þeim um leyfi til þess.
Er svo sagt, að stjórnin geti
ekkert frekar í því máli gert.
* * *
Þjóðverjar sendu í lok s. 1.
viku 4,250 vélfræðinga og aðra
sérfræðinga til Spánar. Enn-
fremur 25 ■ flugskip. Og fyr í
vikunni lögðu um 40 herskip
þaðan einnig til Spánar.
* * *
í dag (miðvikudag) er af
mörgum ætlað að Þjóðverjar
bregðist við og taki hafnborgina
Danzig til þess að hafa eitthvað
nýtt af því tæi að fagna yfir á
afmæli Hitlers á morgun.
* * *
Bretar og Frakkar hafa skift
með sér verkum á Miðjarðarhaf-
inu. Á floti Frakka að verja
vesturhluta hafsins og Gibraltar.
en Bretar austurhlutann. Eru
Frakkar áhyggjufullir út af Gi-
braltar, en Bretar virðast það
síður . En þar er eigi að síður
sögð mesta stríðshættan, þessa
stundina. Það er óttast að
Spánverjar frá Morokko hremmi
Tangier, sem er óháður land-
skiki og varnarlaus á vestur-
strönd Afríku rétt suður af
Gibraltar. Það er á norðvéstur
strönd Afríku, í Morokko hinni
spönsku og frönsku og Libýu,
sem ófriðlega lítur út.
* * *
Lindbergh hersir sem til
Bandaríkjanna kom nýlega kveð-
ur flugskip Þjóðverja fullkomn-
ari en þau, er gerð séu í Banda-
ríkjunum. Stjórnin hefir þegar
beðið Lindbergh að yfirskoða
flugherinn og leggja til það,
sem honum virðist heppilegast
til umbóta.
* * *
Frakkland hefir ákveðið að taka
um 200,000 landflóttamenn úr
lýðræðishernum á Spáni í her
sinn hafi þeir verið 2 mánuði í
landinu.
* * *
Ungverjaland er haldið að sé
þegar búið að gera vináttu-samn-
ing við ítali. Paul Teleky greifi
og forsætisráðherra Ungverja,
er sem stendur með utanríkis-
ráðherra sínum Stephen Casky,
í Róm á fundi hjá Mussolini. Og
fréttir í morgun herma, að þeir
fari á fund Hitlers eftir erindið í
Róm. Fari svo að Ungverjaland
geri samband,við einræðisríkin,
er víst talið að það segi sig úr
Þjóðabandalaginu.
* * *
Jugoslavía er óttast að næst
gangi í samband við einræðisrík-
in, Þýzkaland og ftalíu.
* * *
Bretar og Frakkar vinna
kappsamlega að því að ná Tyrkj-
um, Búlgörum, Grikkjum, Rú-
menum í sambandið til að verj-
ast yfirgangi Þjóðverja og
ítala. Er búist við að samband
þetta takist, en það sem í vegi
stendur, er að Pólverjar eru ekki
eftir asmbandi við Rússa, en Bal-
kan ríkin og Tyrkland telja sam-
bandið ekki æskilegt eða lítils-
verðara fyrir sig án Rússa. Er
sleitulaust unnið að sameining-
unni.
* * *
Frakkar juku her sinn stór-
um, bæði að mannafla og flug-
skipum um síðustu helgi við Rín
og á landamærum ítalíu og Spán-
ar.
ISLANDS-FRÉTTIR
Passíusálmarnir á þýzku
Passíusálmar Hallgríms Pét-
urssonar koma út í þýzkri þýð-
ingu innan skamms og má það
vera þjóðinni fagnaðarefni, að
vönduð þýðing á þessu ódauðlega
verki komi út á máli einnar
mestu menningarþjóðar heims-
ins.
Það er þýzkur prestur, séra
Klóse, sem er aldraður maður,
er hefir leyst þýðinguna af
hendi, en háskólinn í Greifswald
gefur hana út.
Séra Klose er faðir dr. Olav
Klose bókavarðar í Kiel, hins
merkasta manns, sem mörgum
fslendingum er kunnur. Hefir
hann dvalist hér á landi. Hann
hefir samið bókaskrá, mikið
verk, yfir íslenzka bókasafnið í
Kiél, sem er nokkur þúsund
bindi. Formála fyrir hinni þýzku
þýðingu séra Klose á Passíu-
sálmunum ritar dr. phil. próf.
Alexander Jóhannesson.
Passíusálmarnir hafa áður
komið út á dönsku, ensku og kín-
versku. — Danska þýðingin var
gerð af séra Þórði Tómassyni
(1930), sú enska af prófessor
Pilcher og kínverska þýðingin
af prófessor Harry Price.
—Vísir, 21. marz.
* * *
Prófessor Lárus Einarson í
Árórsum hefir nýlega fengið 12
þúsund króna gjöf frá Rocke-
fellerstofnuninni í París.
Gjöf þessi er viðurkenning á
hinu merkilega vísindastarfi
próf. Lárusar. En próf Lárus
fæst nú, sem kunnugt er, aðal-
lega við rannsóknir á ýmsum
heilasjúkdómum.
Þessar rannsóknir próf. Lár-
usar og einnig E-vitaminín-rann-
,sóknir hans hafa vakið mikla
athygli meðal lækna og vísinda-
manna og þykja stórmerkar. En
til þess að geta enn betur full-
komnað þessar rannsóknir þarf
próf. Lárus dýr áhöld. Gjöfin —
12 þús. krónurnar — frá Rocke-
fellerstofnuninni í París er veitt
án nokkurra umsókna. Er bein-
línis fram tekið, að gjöfin sé til
próf. Lárusar persónulega, vegna
hinnar stórmerku vísindastarf-
semi hans og til þess að hann
geti fullkomnað þessar rann-
sóknir.—Mbl. 22. marz.