Heimskringla - 26.04.1939, Side 1

Beer at its best—
KIEWEL’S
CWhiUSzaSr
BEER
Phone 96 361
Phone 96 361
^ Country Club
' BEIR
“famous for flavor”
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 26. APRÍL 1939
NÚMER 30.
HELZTU FRÉTTIR
Stjórnin viss um heimsókn
konungshjónanna brezku
Það eru nú ekki nema rúmar
tvær vikur þar til að George VI.
Bretakonungur og Elizazeth
drotning leggja af stað í hina á-
ætluðu heimsókn til Canada og
Bandaríkjanna. Er stjórnin í
Ottawa vongóð um, að stríðs-
málin í Evrópu muni ekki aftra
heimsókninni, nema eitthvað
sem nú er ófyrirsjáanlegt komi
fyrir.
Skýrslur Lloyd-félagsins nafn-
kunna í London sýna og að fleira
mælir nú með því að af heim-
sókninni verði, en fyrir þrem
vikum. ófriðarhorfurnar í Ev-
rópu eru minni en þær voru
Undirbúningi í höfuðborg Can-
ada og öllum þeim bæjum er
konungshjónin heimsækja er nú
langt komið.
Til Quebec er áætlað að komið
verði 15. maí. Skipið sem kon-
ungur og drotning koma á er
herskip 32,000 smálestir að
stærð og heitir Repulse. Daginn
eftir verður svo haldið áfram til
Montreal. Til Ottawa verður
komið 17. maí og þar staðið við
til 20 maí. Á þeim degi verður
afmælis konungsins minst um
alt Canada.
f Ottawa afhjúpar konungur-
inn einnig minnismerki fallinna
hermanna.
Að því búnu verður haldið til
Toronto og komið við á leiðinni í
Cornwall, Brockville og King-
ston. f Toronto slítur konung-
urinn fylkisþinginu í Ontario 22.
maí.
Til Winnipeg verður komið 24.
maí, á afmælisdegi langömmu
konungsins, Victoríu drotningar.
Verður á leiðinni hingað komið
við í Chapleau, White River —
sem fræg er fyrir að þar eru elzt
jarðlög í Canada — Schreiber,
Port Arthur og Ft. William. í
Winnipeg flytur konungurinn
útvarpsræðu; var frekar skýrt
frá undirbúningi hátíðarinnar
hér í síðasta blaði.
í Regina verða konungshjónin
25. maí. Þaðan verður haldið til
Banff, en komið við í Moose Jaw,
Medicine Hat og Calgary. í
Banff verður hvílt einn dag, 27.
maí. í sambandi við það rifjast
upp eftirfylgjandi orð konungs-
ins nýlega:
“Opinbert starf mitt helga eg
fús þjónustu ríkisins, en eg beið-
ist þess einnig er hverjum og
einum þegna minna er svo dýr-
mætt, að njóta einveru og hvíld-
ar í sanngjörnum mæli.”
Frá Banff verður haldið til
Kamloops, Vancouver og Vic-
toria. Og 31. maí verður lagt af
stað austur aftur, komið við í
New Westminster, Chilliwack og
staðið við einn dag í Jasper-
þjóðgarðinum. Þaðan liggur svo
leiðin til Edmonton.
f Saskatoon verður staðið við
í tvær klukkustundir 3. júní, á
afmælisdegi föður^ konungsins,
George V. f Melville verður
einnig staðið við og svo komið til
Winnipeg.
Til Bandaríkjanna verður far-
ið 7. júní hjá Niagara Falls, en
áður skoðaðir ýmsir bæir í Aust-
ur-Canada, og námahéraðið
mikla í Sudbury. í Bandaríkj-
unum verður dvalið 1 4 daga.
Til Moncton í New Brunswick
rerður komið 13. júní og siglt
frá Halifax 15. júní, eftir rétta
mánaðardvöl vestan hafs. New-
foundland mun einnig verða
heimsótt í heimleiðinni; það er
elzta nýlenda Breta.
Yfirvöldin gefa nazistum
í Kitchener gaum
Því er haldið fram að nazistar
hafi haft með hótunum fé út úr
hundruðum manna í bænum Kit-
chener í Ontario til styrktar
nazista-áróðri í Canada. Eru
yfirvöld bæjarins og fylkis-
stjórnin að rannsaka hvað mikið
kveður að þessu.
Vopnið sem nazistar nota til
að véla út féð og þröngva mönn-
um til að ganga í félag þeirra,
er það, að ögra mönnum með því
að skyldmennum þeirra heima í
Þýzkalandi hefnist fyrir, ef þeir
þverskallist við kröfunum.
íbúar í Kitchener, sem áður
hét Berlin, eru mjög margir af
þýzkum ættum. Þó þrjár kyn-
slóðir séu síðan að Þjóðverjar
heiman frá Þýzkalandi tækju sér
þar bólfestu, eru margir þar
sem náin skyldmenni eiga í föð-
urlandinu. Og áróðursmenn naz-
ista hér, eru býsna fundvísir á
þann skyldleika, ekki sízt sé um
auð að ræða í ættinni.
Fjöldi Þjóðverja hér er and-
vígur stefnu Hitlers. En það
eru þeir, sem nazistarnir gera
sér dælast við.
Það er gengið upp að mann-
inum á götu úti, svo dæmi sé
nefnt af starfsaðferðinni, og
honum er sagt að hann sé á
móti nazistum. Þá er hann
mintur á, að í Þýzkalandi sé
hundruðum manna smalað í
fangaverin — (concentration
camps), eingöngu vegna þess, að
þeir eigi ættingja í öðrum lönd-
um, sem séu andvígir stefnu
Hitlers.
Eftir það er gefið í skyn, að
til þess að sanna vináttu sína við
Þýzkaland, séu tvær leiðir. Önn-
ur er sú, að gefa fé í sjóð naz-
ista, en hin að rita sig í eitthvert
félag þeirra. Með því væri hann
og skyldfólk hans firt öllum
grun og vandræðum.
Nokkur hópur ungra Þjóð-
verja frá Kitchener hvarf fyrir
skömmu heim til Þýzkalands.
Þótti það hálf grunsamlegt og
menn undruðust, hvaðan þeim
hafði komið fargjald. Nú er
haldið fram, að því hafi verið
safnað meðal íbúa þorpsins, á
þann hátt, sem hér að ofan er
greint frá.
Stundum er viðskiftamönnum
hótað með því, að flestir íbúarn-
ir séu nazistar og það sé ekk
heillavænlegt, að vera þeim and-
stæður.
Ennfremur eru menn mintir á
það, að enginn kostur sé á því
fyrir þá, að heimsækja Þýzka-
land, nema því að eins að þeir
gerist nazistar.
Því svara margir Þjóðverjar
hér með því að segja, að slík
reglugerð verði aðeins í gildi
meðan Hitler er við völd, en þeir
hugsi sér ekki að heimsækja ætt-
jörðina fyr en eftirmaður hans
sé tekinn við.
í Kitehener er sagt að Þjóð-
verjar séu að gera ráð fyrir að
mynda félag, sem á móti naz-
ista áróðrinum vinni.
Bretar og Bandaríkjamenn
eru að gera vöruskifta samning
með sér. í honum er gert ráð
fyrir að Bandaríkin selji Bret-
land 10 miljón bagga (bales) af
bómull og 100 miljón mæla af
hveiti C skiftum fyrir tin og tog-
leður frá Bretum.
Sendiherra Breta farinn
á ný til Berlínar
Þegar Hitler tók Bæheim og
Moravíu, var sendiherrann
brezki í Þýzkalandi, Sir Neville
Henderson, kallaður heim til
London. Hefir hann verið í Eng-
landi síðan, þar til s. 1. sunnu-
dag, að hann var aftur sendur
til Berlínar. Þegar Chamberlain
var spurður hverju þetta sætti
og hvort að gróið væri aftur um
heilt milli Þjóðverja og Breta,
svaraði hann, að för sendiherr-
ans væri í því fólgin, að láta
Hitler vita sem nákvæmast um
afstöðu Breta áður en hann
svaraði friðartillögum Roose-
velts og uppræta allar blekking-
ar eða grillur um, að Bretum
væri ekki alvara með að mynda
samtök við Pólland, Rúmaníu,
Grikkland og Rússland um að
stöðva yfírgang hans. Sir
Neville Henderson, sem stefnu
nazista væri hlyntur, væri lík-
legastur til að leiða Ribbentrop
og Hitler fyrir sjónir hvert
stefndi, ef tillögum Roosevelts
væri hafnað.
Þetta er nú gott og bless'að, en
vegna þess að stjórnin á Eng-
landi er á. sama tíma að senda
mann til ítalíu til að leita hófa
um sættir á ný við Mussolini,
vaknar sú spurning hjá stjóm-
arandstæðingum, hvort annar
Munich-samningur sé ekki á
ferðinni í Þýzkalandi, og för
sendiherrans þangað lúti að
því? Á brezka þinginu spurðu
stjórnarandstæðingar ennfrem-
ur hvað gengi með samvinnuna
við Rússa. Svaraði Chamber-
lain því máli á þá leið, að útgert
væri ekkert um það og ákveðið
svar því ekki hægt að gefa, en
samvinnutilraunin héldi áfram.
Sir Percy Loraine verður
sendiherra Breta á ítalíu og tek-
ur við af jarlinum af Perth. Með
því þykir sjáanlegt, að Bretar
ætli eklfi að gera veður út af
Albaníu, sem Mussolini tók ný-
lega.
Og hvað er þá um innlimum
Tékkóslóvakíu í Þýzkaland? Er
hún ekki samþykt af Bretum um
leið og sendiherrann tekur aftur
til starfá í Berlín? spyrja stjórn-
ar-andstæðingar. En brezka
stjórnin neitar, að för Sir Neville
breyti í nokkru afstöðu Bret-
lands um að stöðva yfirgang
Hitlers.
Hvað sem öllu þessu líður, tala
þýzk blöð nú undir eins um
komu Sir Neville Hendersons til
Berlínar sem sönnun þess, að
Bretar séu horfnir frá innilok-
unarstefnu sinni; hafi séð að
hún gat orðið þeim dýr. Og
sendiherra sinn, Herbert von
Dirksen, segja þeir senn fara til
London.
Hugmynd brezkra blaða
margra er sú, að Sir Neville
Henderson muni bjóða Hitler
Danzig og Pomorze (pólska hlið-
ið), fyrir nokkra ára frið, eða
lofi þeim, að fá Pólverja til
þessa. Mun ekki þurfa að knýja
á Joseph Beck, forsætisráðherra
Póllands, til að ganga að þessu,
því hann hefir verið aðal þrösk-
uldurinn á vegi, að fá Rússa í
hringinn um Þýzkaland. Hann
er nazistavinur sem Mr. Hender-
son og fleiri góðir menn í öllum
löndum heims.
Que Taichi, kínverski sendi-
herránn í London hefir farið
fram á það við Bretastjórn, að
hún lofi Kína að vera með lönd-
um þeim, er samtök myndi með
sér um að verjast yfirgangi ein-
ræðismannanna.
óttast Canada hryðjuverk
af hálfu “írska
lýðveldishersins ? ”
Stjórnin í Canada hefir ákveð-
ið að koma á fót öflugri vernd
gegn hryðjuverkum “írska lýð-
ræðishersins” og spæjara starf-
semi af hverju tæi sem er, í
þessu landi.
Eins og kunnugt er, hefir lög-
reglan á Englandi átt í höggi við
óaldarmenn, sem reynt hafa þar
að sprengja í loft upp ýms þýð-
ingarmikil mannvirki, eins og t.
d. rafmagnsstöðvar, vatnsveitur
og hergagnasmiðjur. Komu þeir
fram nokkrum slíkum hryðju-
verkum.
Lögreglan komst brátt að því,
að skemdarvargar þessir voru
menn í “írska lýðræðishernum”
svonefnda. En hann var stofn-
aður á þeim árum, er fjandskap-
ur var sem mestur milli Breta
og íra. Var það einkum mark-
mið hans, að þreyta Breta til
undanlátssemi með sífeldum
skemdarverkum. Ýmsir helztu
leiðtogar íra, eins og t. d. de
Valera, hafa á tímabili verið
meðlimir þessa félagsskapar.
Nokkru seinna og eftir að ír-
land var skift í tvö ríki, Eire og
myndin að koma upp stofnunum
í 8 fylkjum landsins til að vinna
að þessu. í Quebec mun ekki átt
við það. Konurnar sem lagt hef-
lir verið til að aðstoðuðu Miss
i Hyndman við þetta eru: Senator
'Cairine Wilson, Senator Eva
Fallis, Mrs. George Black sam-
Ibandsþ.m., Mrs. Mitchell Hep-
|burn, kona forsætisráðherrans í
I Ontario, Mrs. George A. Drew,
j kona leiðtoga íhaldsmanna í On-
ítario og Miss Emily F. Lynch,
jlögfr. í Windsor, Ont. Hug-
myndin er að kvenfélög gangist
fyrir þessu, en ekki landstjórnin
sem þó virðist hennar verkefni.
♦ * ♦
Frakkar hvetja Breta til að
lögleiða herskyldu; þeir ætla að-
stoð Rússa auðfengnari með því.
* * *
f Norður-Saskatchewan fylki
eru fjögur fasista félög er til
samans hafa um 19,000 meðlimi,
segir G. E. Dealtry, ritari
Trades and Labour Council í
fylkinu.
' * * *
Það sem Rússum og Bretum
virðist bera á milli um að mynda
samtök á móti yfirgangi Hitlers
Ulster, var þessi bardagaaðferð
lögð niður. Og loks var “írski
lýðveldisherinn” bannaður með
lögum. Eire-lýðveldið írska er
því nú ekki að baki honum, eða
þeirra manna, sem enn halda á-
fram skemdarverkunum og
skoða starfi hersins ekki loknu.
Það er og ætlun Englendinga, að
hópurinn sé mjög fámennur. En
hvaðan þeim fámenna hóp kemur
máttur til að halda uppi starf-
inu, er Bretum enn ráðgáta. En
að það sé eitthvert útlent ríki,
leikur mjög sterkur grunur á.
Á Englandi voru nokkrir írar
handteknir og það dró mikið úr
starfsemi óaldarmanna þessara
þar. En á sama tíma lét “írski
lýðveldisherinn” blöð hafa eftir
sér á Englandi hótanir um, að
hryðjuverkunum yrði innan
fárra daga haldið áfram í Can-
ada.
Það er nú hér að vísu ekki
mikið lagt upp úr þessum hót-
unum. Það er óvanalegt, að
áform um ódæðisverk séu aug-
lýst fyrirfram. En Canadastjórn
þykir samt sem áður allur var-
inn góður. Hefir hún því á-
kveðið að hafa miklar gætur á
þessári starfsemi hér. Hefir
vörður verið aukinn um allar
vopnaverksmiðj ur, á járnbraut-
um, í orkuverum og við allar
opinberar stofnanir. Auk þess
er nú verið að íhuga lög um hvað
birta skuli af starfi stjórnarinn-
ar í Ottawa áhrærandi herút-
búnað. Er ætlað að lög sem
gerð verði um þetta nái til þing-
manna og þeim verði með þeim
og Mussolini, er það, að Bretar
vilja að Rússar veiti Rúmaníu
og Grikklandi í vissum mæli
vernd, og Bretar geri eins fyrir
Póland. En Rússar vilja að
allar samvinnu-þjóðirnar veiti
hverri annari að málum, ef á
þarf að halda, eins og ein þjóð
væri.
* * *
Hitler svarar friðartillögum
Roosevelts n. k. föstudag. Er
sagt að Mussolini hafi ráðlagt
honum, að neita ekki tillögunum
afdráttarlaust, heldur semja nýj-
ar eftir höfði einræðismanna.
* * *
Fylkisþinginu í Manitoba var
slrtið s. 1. viku. Verður í næsta
blaði sagt frá því helzta, er það
hafðist að.
* * *
Hon. C. H. Dunning, fjármála-
ráðherra Kingstjórnarinnar
lagði reikning yfir fjárhag þjóð-
arbúsins fyrir sambandsþingið í
gær. Á fjárhagsársinu 1938—
1939 er gert ráð fyrir 56 miljón
dala tekjuhalla. Allar tekjur á
árinu nema $501’677,000, en út-
gjöldin $557,343,000. Nett skuld
Canada 31. marz 1939, nemur
$3,157,334,000 .(eða rúmum
þrem biljón dölum). Meira um
þetta síðar.
FJÆR OG NÆR
Mr. Grettir Jóhannsson kon-
súll og frú fóru suður til Minne-
apolis s. 1. laugardag og voru
viðstödd hátíðahöldin, sem Frið-
bannað að svara þó upplýsinga
sé leitað um eitt eða annað á-
hrærandi her- eða vopnaútbún-
að landsins. Slík lög eru nú í
gildi á Englandi og eru “officiai
secrets act” nefnd, en í daglegu
tali “gag”-lög (ginkeflið).
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
Hreyfing virðist farin á stað
í Ontario, er í því er fólgin, að
skrásetja hverja einustu konu í
Canada. Miss M. P. Hyndman,
K.C., skýrði frá því á fundi í
Toronto s. 1. fimtudag, að unnið
ihefði verið að undirbúningi að
þessu í 6 mánuði. Þetta var
byrjað á Englandi í janúarmán-
uði og tilgangurinn er sá sami
hér eg þa», vife iínið rwin-
afla landsins líður. Er hug-
riki Danakrónprins og Ingiríði
krónprinsessu voru þar haldin í
vikulokin. Þau heilsuðu upp á
krónprinshjónin og áttu tal við
þau. Fór krónsprinsinn vinsam-
legum orðum um íslendinga og
bað hann konsúlinn fyrir kveðju
frá sér til þeirra; sagðist hon-
um þykja fyrir að geta ekki
hemsótt þá til Canada. Krón-
prinsessan átti langt tal við frú
Jóhannsson og bað hana fyrir
sérstaka kveðju til íslenzku
kvenþjóðarinnar. Móttökur krón-
prinshjónanna voru hinar ágæt-
ustu í Minneapolis; var hinum
tignu gestum þar sem annar
staðar á ferð þeirra um Banda-
ríkin hrósað fyrir alúðlega fram-
komu. Á öðrum stað í þessu
blaði, er birt ræða sú, er VaJdi-
mar Björnsson flutti í veizlu
krónprine hjónanna.
Eins og auglýst er á öðrum
stað hér í blaðinu verður leik-
urinn “Stapinn” sýndur í 3 kvöld
1, 2 og 3 maí. Er hægt að fá
aðgöngumiða hjá flestu leik-
fólkinu nú þegar. Einnig eru
aðgöngumiðar til sölu í búð
Steindórs Jakobssonar á horn-
inu á Victor og Sargent. Er
fólk beðið að minnast þessa og
tryggja sér aðgöngumiða í tfma.
* * *
f gær lögðu þrjár íslenzkar
stúlkur af stað frá Winnipeg til
New York. Eru þær ráðnar til að
starfa á íslenzku sýningunni í
New York, tvær til þriggja mán-
aða, en ein til tveggja mánaða.
Stúlkurnar eru Miss Mildred
Anderson, dóttir Mr. og Mrs.
Guðm. Andreson, Lipton St.;
Margaret Sigurðsson, dóttir Mr.
og Mrs. Sigurjón Sigurðsson, Ár-
borg, Man., og Miss Kristín
Johnson, dóttir Mr. og Mrs. Hin-
riks Johnson í Virden, Man. —
Sýningin verður opnuð 30. apríl.
* * *
Söngmót í Wynyard
Söngmót (Musical Festival)
verður haldið í Wynyard dagana
27. og 28. apríl, fimtud. og föstu-
dag þessa viku. — 83 atriði
verða á söngskránni í alt og yfir
700 einstaklingar taka þátt í
mótinu, ýmist sem söngvarar eða
hljóðfæraleikendur. Eru menn
væntanlegir frá Sheho að aust-
an, Dafoe að vestan og Wadena
að norðan. — Það er enn í
manna minnum, hve ánægjulegt
var að sækja söngmótið í Foam
Lake í fyrra og munu engir hafa
talið eftir sér kostnað eða fyrir-
höfn. Ekki skal hér gerð til-
raun til að gera út um, hvað
helst eigi skilið aðsókn almenn-
ings, enda mun mótið sem heild
verðskulda athygli, og ættu
bygðarmenn að sýna, að þeir
kunni að meta þann heiður, sem
Wynyard er gerður með því að
hafa mótið þar. íslendingar
hafa ástæðu til að sýna sér-
stakan áhuga, bæði er efni-
legir þátttakkendur úr þeirra
hóp koma fram, og ekki
sízt þegar söngflokkur íslenzku
kirkjunnar syngur, en það
verður síðara kvöldið. — Auk
þeirrar skemtunar sem slík
söngmót hafa í för með sér, eru
þau einsonar alþýðufræðsla í
söngment. Aðalatriðið er ekki,
að einum hepnist “að bíta” ann-
an, heldur að allir geti haft eitt-
hvað gott af því, er fram fer.
Jakob Jónsson
* * *
Athygli manna norður á
Lundar, Ashern og Árborg, skal
vakin á auglýsingu frá Árborg-
ar leikflokknum í þessu blaði. —
Leikflokkurinn er kunnur fyrir
að leysa verk sín ágætlega af
hendi og leikurinn sem hann
sýnir á áminstum stöðum, er
eins skemtilegur og hægt er að
hugsa sér. Léttið yður upp og
sækið þessa leiki Árborgar
flokksins.
* * *
Jóhannes bóndi Pétursson frá
Árborg, Man., kom til Winnipeg
s. 1. miðvikudag, norðan frá
Lundar, en þangað fór hann til
þess að vera við útför systur
sinnar Mrs. Kristínar Þorsteins-
sonar, konu Péturs Þorsteins-
sonar að Lundar.
* * *
Hinn 18. þ. m. varð bráðkvadd-
ur hér í Blaine, Wash., Jón Mag-
nússon, 64 ára, sonur Magnúsar
frá Fjalli, afburða fjölhæfur
maður andlega og verklega og
góður drengur sem vildi öllum
gott gera; kom frá íslandi sum-
arið 1887. Skilur eftir konu og
háaldraðan föður.