Heimskringla - 24.05.1939, Blaðsíða 4
4. SfÐA
HE1MSKR1NGLA
WINNIPEG, 24. MAÍ 1939
iitiiuiimmQiinuiiiiiininniinnnnimf
Hiermskrittgla
(StofnuO 1S86)
Kemur út á hverjum mUSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
153 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
VeiS blaðslns er »3.00 árgangurlnn borglst
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
tJU viðskifta bréf blaðinu aðlútandl sendist:
Mcnager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
llllUlllllllllllllllllilllllllllllllllUlllllllllillUIIIIIIIIIU^W^iU^UUU^IIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIiK
WINNIPEG, 24. MAÍ 1939
KONUNGSkOMAN
(Ræða flutt í kirkju Sambandssafnaðar
s. 1. sunnudag af séra Philip M. Pétursson)
Sá sem ríkir yfir mönnum með
réttvísi, sá sem ríkir í ótta guðs, hann
er eins og dagsbirtan þegar sólin renn-
ur upp á heiðríkju-morgni, þegar
grasið sprettur í glaða sólskini eftir
regn.— (II. Sam. 23:3).
Þessi orð, tekin úr annari Samúels bók,
eiga við þann sem ríkir, — og ríkir rétt-
víslega. Þau voru rituð á þeim dögum, er
konungar og aðrir valdhafar voru að öllu
leyti einræðismenn, og réðu yfir lífi og
eignum allra ‘þegna sinna. Þá varðaði
miklu að sá, sem ríkti, væri réttvís •, skiln-
ingsgóður, umburðarlyndur og mildur, í
einu orði sagt góður maður í fullri merk-
ingu þess orðs.
Konungar voru einu sinni einræðismenn,
og höfðu öll völdin án tillits til nokkurs
annars manns eða stofnunar, — verald-
legs valds eða kirkju. Þeir voru að öllu
leyti sjálfráðir og gátu því stjórnað vel eða
illa eftir því hver lífsskoðun, — andlegur
þroski eða skilningur þeirra var á stöð-
unni, sem þeir skipuðu.
Um allar aldir hafa menn þessvegna, á
meðan að einræðisvaldið var mest eða
sterkast, verið eðlilega efablandnir í hvert
sinn sem nýr maður hefir sezt á konungs-
stólinn. Þeir vissu ekki hvort þeir ættu að
_ fagna komu hans í konungsembættið,
eða að harma það. Þeir skildu hve þýðing-
armikið það var fyrir þjóðina, að konung-
urinn yrði réttvís, og að hann fylgdi
vegum réttlætis og friðar í öllum hlutum.
Og þó að alþýðan hefði ekkert vald yfir
konunginum sjálf, gat hún samt sem áður
látið skoðanir sínar í ljósi um það hver
skapeinkenni konurigsins hún virti mest.
Og frá tíma Samúels, eða frá þeim tíma,
sem Samúelsbók var rituð, hafa menn end-
urtekið á mismunandi hátt og með mis-
munandi löngum yfirlýsingum, hugsunina*
sem felst í orðunum ,sem þar eru rituð:
“Sá sem ríkir yfir mönnum með réttvísi,
sá sem ríkir í ótta guðs, hann er eins og
dagsbirtan þegar sólin rennur upp á heið-
ríkj u-morgni, þegar grasið sprettur í glaða
sólskini eftir regn.”
En nú eru dagar einræðis konunga í
stjórnmálum þjóðar sinnar, að mestu
horfnir. Á síðasta aldarfjórðung, hefir
einn veldisstóll eftir annan hrunið og kon-
ungar og keisarar hafa verið sviftir valdi
sínu. Meðal þeirra ríkja sem þá voru ög
enn eru með þeim atkvæðamestu má nefna
nokkur, eins Jog t. d. Rússland, Þýzkaland,
Spán, Tyrkland, og Austurríki (sem að
vísu er nýlega úr sögunni).
En nú ríkja önnur öfl hjá þessum þjóð-
um, einræðisvald af öðru tæi, sem eg ætla
þó ekki að ræða um við þetta tækifæri.
Á meðan að konungar voru að missa
vald sitt hjá þessum þjóðum, voru menn
í efa um hver afdrif þeirra yrðu, sem eftir
voruf og hugðu sumir að konungastjórn
yfirleitt væri bráðum á enda í heiminum,
hvort sem konungarnir hefðu fullkomið
vald eða takmarkað. En sú hefir síðan
orðið raun á að í öllum lýðræðislöndum
þar sem konungurinn hafði áður gefið
upp nokkuð af valdi sínu, stendur konunga-
stéttin á eins öruggum fæti nú og nokkru
sinni fyr, þ. e. a. s. í skandinavisku lönd-
unum, Noregi, Svíþjóð og Danmörku,
í löndum eins og Belgíu og Hollandi og
hjá stærsta konungsveldinu, sem enn hefir
þekst í heiminum, Bretaveldi.
Hjá þessum þjóðum sýnist engin hætta
vera á því, að fólkið rísi upp á móti kon-
ungi sínum til að umskapa veldi hans, eða
að afnema það stjórnarfyrirkomulag sem
nú er þar. Konungur hverra þessara lýð-
ræðisþjóða, hefir náð svo sterkri hylli hjá
fólkinu, að það finnur ekki hjá sér nokkra
nauðsyn til að losa sig við konung sinn.
Og konungurinn hjá þessum þjóðum, er
orðin eitthvað meira en aðeins maðurinn,
sem ríkir. Hann er tákn, sem hefir meiri
þýðingu en tilvera nokkurs eins manns,
og sem hefir orðið ætíð þýðingarmeira er
tímar hafa liðið og skilningur fólksins
hefir þroskast og aukist á því stjórnar--
fyrirkomulagi sem í þessum lýðræðislönd-
um ríkir. Þýðing þessa tákns, þýðing
konungdómsins hefir aukist á svo stórkost-
legan hátt, að nú verður konungspersónan
að laga sig efti'r henni, í stað þess, eins og
einu sinni var, að þýðing konungsembætt-
isins var undir því komin hvað sá, sem
skapaði það gerði úr stöðunni og hvað
hann var sjálfur í insta eðli sínu. Og nú
höfum vér og allir, sem búa í lýðræðislönd-
um undir konungstjórn, tryggingu fyrir
því, að sá sem ríkir yfir mönnunum, ríki
með réttvísi og í ótta guðs, samkvæmt
skilningi þeirra sem vér, með stjórnar-
kosningu, setjum í stjórn þjóðar vorrar
til að stjórna og vera, (á sama tíma) ráð-
gjafar konungsins.
Þess vegna getum vér meðal annars, og
allir borgarar lýðræðislanda undir kon-
ungsstjórn, lofað konung vorn af heilum
hug, án ótta og án látalætis, því hann er
ekki harðstjóri eins og konungar voru
einu sinni og hann hefir enga ástæðu og
enga löngun til að breiða hræðslu og skelf-
ing út á meðal þegna sinna til þess að þeir
verði hlýðnir og undirgefnir. Konungur-
inn er að eins miklu leyti uridir lögum og
vér erum sjálf, og það er því fremur sem
samborgarar en ekki þegnar, sem menn
taka á móti konungi sínum, er hann heim-
sækir þá og ferðast um land þeirra. Hann
skipar æðsta sæti þjóðarinnar, en hann
er^og verður að vera vinur allra, sem hann
ríkir yfir, og hann verður að leggja, ef til
vill, meira á sig ríkisins vegna, en flestir
aðrir sem í ríkinu búa.
Eg veit að menn bæði hér og á Englandi
hafa margar og mjög mismunandi skoðanir
um konunginn sem nú ríkir yfir Breta-
veldi og um konungsstöðuna yfirleitt. Eg
hefi aldrei sjálfur látist vera sérstaklega
konungshollur, eða sagt meira um tign og
vald konungsins, en mér fanst góðu hófi
gegna. Mér hefir stundum fundist að of
mikið vera gert af því, að syngja konung-
inum lof við hvert tækifæri og að láta við
hann og fjölskyldu hans eins og hann væri
nokkurskonar goð.
En nú er konungur Bretaveldis kominn
til Canada og hann kemur hingað til
Winnipeg n. k. miðvikudag. Vér fáum að
sjá með eigin augum manninn, sem skipar
konungsembættið á Englandi og drotn-
ingu hans, og mér hefir fundist þessa
síðastliðnu viku, er eg frétti af komu hans
til Quebec og Montreal og Ottawa, er eg
hlustaði á útvarpið og heyrði um viðtök-
urnar í þeim borgum, og um gerðir kon-
ungshjónanna, er eg las blöðin, og er eg
ferðaðist hér um bæ og sá alt skrautið,
fánana og konungsmerkin og önnur sæmd-
armerki, sem tákna öll það að konungurinn
og drotningin ætla að koma hingað, þá
ihefir einhverskonar töfrandi tilfinning
læst sig inn í huga minn og ósjálfrátt hefi
eg farið að gera það sem eg hugði að eg
gerði ekki, sem eg var búinn að ákveða að
eg gerði ekki, nefnilega að Icomast í nokk-
urskonar geðshræringu út af konungskom-
unni, og veit eg, að margir aðrir hafa orðið
og verða fyrir hinum sömu einkennilegu
tilfinningum, og ekkert er ef til vill eðli-
legra en að svo verði.
Konungurinn og drotningin, sem koma
hingað núna í vikunni ríkja yfir hinu
stærsta veldi, sem hefir nokkurntíma þekst
í sögu heimsins! Þetta eina atriði ætti
að vera nóg til þess að vekja áhuga hjá oss
til að sjá þessar miklu persónur. Aldrei
hefir stærra veldi þekst en Bretaveldið, og
ræður þvj konungur þess yfir meira ríki
en nokkur konungur í forntíðinni, jafnvel
hinir allra voldugustu, sem þekst hafa í
sögu heimsins. En annað atriði, sem eg
vildi heldur leggja áherzlu á, er það, að
þessi konungur, George VI og drotning
hans, Elizabeth, þó að þau séu í æðstu
stöðunni sem nokkur maður eða kona halda
í heiminum í dag, þ. e. a. s. konungur og
drotning stærsta heimsveldisins, þá eru
þau samt sem áður ung hjón, í mjög hárri
og erfiðri stöðu, og reyna þau bæði eftir
mætti, að leysa það starf vel og samvizku-
samlega af hendi. Og að þeim hefir tekist
það mæta vel hingað til má dæma meðal
annars af móttökunum sem þau hafa feng-
ið hvar sem þau hafa enn komið hér í þessu
landi.
Það er þannig sem eg vildi helzt hugsa
um þessi konungshjón, sem ungan mann
og unga konu, sem eru að vinna það verk,
sem þeim hefir hlotnast að vinna. Það er
ekki auðvelt verk, það vita allir menn. Eg
hefi oft heyrt menn segja að þeif öfunduðu
ekki konunginn eða drotninguna og eg veit
að þeir tala sannleikann, því eg hygg að
hver og einn sem telst meðal þegna þessara
konungshjóna, hafi meira verulegt frjáls-
ræði en þau geta nokkurntíma átt von á, á
meðan að þau skipa þessa stöðu sem verður
væntarilega til æfiloka.
Staða þeirra, sem konungur og drotn-
ing, er staða, sem þau hlutu með litlum
eða engum fyrirvara, og þó að konungur-
inn hafi vitað, að nokkru leyti hverju við
mætti búast, hefir hann varla verið undir
það búinn, að stíga í þá stöðu og taka á
sig allar þær ábyrgðir, sem henni fylgja.
Þess vegna vil eg skoða konungshjónin
sem ung hjón í erfiðri stöðu sem þurfa og
eiga skilið hollustu allra, sem í þeirra ríki
búa, til þess að stjórn þeirra verði þeim og
oss öllum sem heillavænlegust og þýðing-
armest.
Vér búum í frjálsu landi, sem kallast
lýðríki, sem er í beinni mótstöðu við stefnu
annara þjóða, þar sem frelsi manna er
takmarkað á margvíslegan hátt. Og and-
inn sem ríkir á bak við konunginn, það
sem hann og staða hans tákna, er sá andi
sem valdið hefir því, að lýðveldi varð
möguleiki, grundvallað eins og vér vitum,
á málfrelsi, hugsunarfrelsi og þátttöku
hvers manns og hverrar konu í myndun
stjórnarinnar án hafts eða banns.
Þegar konungurinn tók að sér þá háu
stöðu, ákvað hann um leið að vernda rétt
hvers einstaklings í ríki hans, og að
standa sem tákn alls þess góða og göfuga
sem fylgir ætíð lýðræðishugsuninni. Og
með því að viðurkenna hann sem konung
sverja borgarar ríkis hans, ekki honum
sem persónu hollustu, en því, sem hann
táknar, öllu sem er og hefir verið þeim
dýrmætt og heilagt, og að verja það gegn
öllum óheillavænlegum áhrifum. Þetta,
að vera tákn jafnréttis allra sinna þegna
er skilningur minn á konungsstöðunni eins
og hún á sér stað í Bretaveldinu. En það
geta verið margar aðrar og mismunandi
skoðanir um málið. Menn hafa mjög mis-
munandi skoðanir jafnvel á Englandi, um
þýðingu og stöðu konungsins.
Eg veit að nú, er konungurinn kemur
hingað munu margir sjá lítið nema
skrautið, fánana, konungsmerkin, veizl-
urnar, fólksþyrpinguna, fögnuðinn og
fleira þessu líkt. En þetta, þó að það hafi
alt sína þýðingu, er alt þýðingarlaust og
yfirborðslegt, ef að hin hugsunin lætur
ekki einnig á sér bera, eða til sín taka. -
Þó að þetta þessvegna verði nú mikil og
fagnaðarrík stund og full af gleði og
fögnuði, ætti hún einnig að vera full af
alvarlegum hugsunum um skyldur vorar
gagnvart ríkinu og þjóðfélaginu, sem vér
tilheyrum, og þáttinn, sem að oss ber að
eiga í því, að framkvæma þá göfugu hug-
sjón, sem er oss og öllum mönnum svo
dýrmæt, og sem Jýðræðið byggist á.
Þetta er hugsunin sem ætti að ríkja í
hugum vorum þessa næstu daga er vér
heilsum konungi Bretaveldis hvers þegnar
vér erum. Og ef að svo verður, þá megum
vér vita, að ekki aðeins þjóna hin ungu
konungshjón stöðu sinni vel og eftir mætti,
en einnig þjónum vér stöðu vorri, sem
þegnar þeirra og borgarar þessa ríkis, sem
þau ráða yfir, því skyldan hvílir engu
síður á oss en á þeim.
í þessum anda, og með þessari ákvörð-
un getum vér tekið á móti þeim er þau
koma til Winnipeg n. k. miðvikudag og
gert daginn hátíðlegan.
Þetta verður sögulegur atburður. Aldrei
hefir konungur Brezka ríkisins áður komið
til þessa lands, og nú keriiur hann ekki
aðeins sem konungur Bretaveldis, en einn-
ig sem konungur Canada þjóðarinnar. —
Þetta verður mikil fagnaðar- og hátíðis-
stund. Látum oss því fagna komu kon-
ungsins og drotningarinnar, og látum oss
einnig með það efst í huga sem konungs-
staðan þýðir í raun og veru, hrópa af heil-
um huga: “Lifi konungurinn, og lifi drotn-
ing hans!”
Maðurinn er eina skepna jarðarinnar,
sem ekki veit af eðlishvöt sinni, hvað hann
á að borða. Þess vegna er jafnmikill mark-
aður fyrir alls konar fæðutegunda- og
bætiefnaprédikara og raun er á. Vesal-
ings mannskepnan!
Dr. Mary Denham
SITTHVAÐ ÚR
LANGFERÐ
Eftir Soffanías Thorkelsson
“Guð náði þá, sem fara í nýj-
ar buxur og leggja í langferð”
var morgunbæn mín þegar sg
klæddist til hinnar langþráðu
löngu ferðar vestur og suður tii
sólar og sumars, er eg átti að
mæta ættingjum og vinum á
hinni sólríku strönd Kyrrahafs-
ins. Þetta var 22. marz, þriðja
morguninn eftir að vorið hafði
byrjað að sýna sig á Manitoba
séttunum með heiðríkju og blíðu
og örfáum dökkum blettum upp
úr snjóbreiðunni. Fuglarnir voru
að koma að sunnan til að njóta
hins blíða og hagkvæma Mani-
toba sumars, en eg var að fara
til hinna suðrænu landa að njóta
dýrðarinnar þar og langþráðrar
hvíldar frá daglegum störfum.
Hugur minn var bjartur og létt-
ur í fullu samræmi við sólskinið
og birtuna sem eg naut í byrjun
þessarar ferðar.
Það var lagt stundvís-
lega á stað frá stöðinni í
Winnipeg, því stundvís er Brúnn
þó dökkur sé og það gætu
menn lært af honum að koma á
stefnumót á réttum tíma.
Fyrsti viðkomustaðurinn var
Portage la Prairie, snotur bær
en gamall og framfaralaus um
langan tíma eins og heimahag-
inn, gamla Winnipeg. Sléttan
stráð bóndabýlum, flestum smá-
um og kotalegum, er bar þess
órækan vott að bændalýður vor
hefir átt og á enn við þröngan
hag að búa og það í þessu landi,
sem þekt er um allar jarðir fyrir
frjósemi — og það með réttu.
Manni rennur í hug, að stjórn-
málaskúmar okkar stjórni ekki
eins réttvíslega og þeir tala fag-
urt. Við tölum margt um fram-
farir. En hvað eru framfarir?
Þessi hrörlegu og ómáluðu
bændabýli, mörg veðsett auð-
mönnum landsins? Á fyrri tím-
um reikuðu hér frjálsar buffalo
hjarðir og rauðskinnaðir Indí-
ánar er nutu lífsins í ríkulegum
og réttum mælir. Þá var landið
fagurt og frjálst og þeir sem
bjuggu þar frjálsir og glaðir, en
nú eru þeir sem þar búa beygðir
af oki skattaálaga, lánveitenda
og stjórnarvitringa(!).
Eg má ekki gleyma járnbraut-
ar vagninum, sem eg sit í. Það
eru þó framfarir og eftirlæti sem
einstökum veitist, að geta brun-
að áfram með 50 mílna hraða og
sleikt sólskinið inn um gluggann.
En manni rennur aftur í hug
mennirnir sem bygðu þessa
braut og sveittust 'í Manitoba
sólinni við lagningu hennar fyrir
lítið kaup og við fátækleg kjör.
Fæstir þeirra eru frjálsir að því
að ferðast með henni nema ef
vera skydli stuttan spöl í þriðja
flokks vagni.
Áfram var haldið dag og nótt
uppihaldslaust í 48 tíma, þar til
við náðum þeim veðursæla Van-
couver bæ. Staðið var við í Ed-
monton litla.stund, þar sem hinn
marglofaði og lastaði Aberhart
ræður ríkjum. En eg get hvor-
ugt gert, því að eg hefi aldrei
skilið Social Credit. En það má
þakka honum fyrir það, að hann
er maður með svo heilbrigða
skynsemi að hann sér og skilur
ógöngurnar sem aðrir stjórn-
málaskúmar hafa leitt þetta land
í. Og hann er að leita að leið út
úr þeim ógnögum. Og hver heil-
vita og heiðarlegur maður ætti
að meia viðleitni hans.
f Vancouver átti eg vinum að
mteta frá Winnipeg: bróðursyni
konu minnar, Frank Frederick-
son, skautamanninum okkar
fræga og T. C. Christie, er skrif-
ar í blöðin og yrkir við hátíðleg
tækifæri. Og má víst segja að
þeir séu hrókar alls fagnaðar og
fyrirliðar á gleðimótum sem |
Vancouver landar halda. Þessir
menn mættu mér á stöðinni og
fylgdu mér til eins af betri gisti-
húsum bæjarins. Þann stutta
tíma sem eg dvaldi í bænum,
kyntist eg ýmsum íslendingum
mér til óblandinnar ánægju, og
þar má fyrstan telja Pál Bjarna-
son og konu hans. Er hann
skemtinn maður að heimsækja
og gerði mér stundina hugð-
næma er eg dvaldi þar á heimili
hans. Einnig kyntist eg Mr. A.
C. Orr, H. J. Thorson fasteigna-
sala, Mrs. Messurier forseta
eldra kvenfélagsins Sólskin og
Miss Gíslason, forseta unga
kvenfélagsins Ljómalind. Hin
siðastnefnda hafði stofnað til
mikillar samkomu, er fór prýði-
lega fram með söng og leikjum.
En alt var það á ensku, sem von-
legt var. Yngri kynslóðin þar,
sem víða annarsstaðar, sinnir því
málinu, sem mest er notað við
framfærslu lífsins.
í Vancouver mætti eg að sönnu
mörgum fleiri íslendingum en
þessum á samkomunni. En mér
eru nöfnin liðin úr minni en
andlitin ekki með brosmildum
kveðjum.
Þegar eg fór að heiman hafði
eg ofurlítinn böggul undir hend-
inni. Þó var það nú ekki fram-
hjátöku krógi. Samt gaf hann
hljóð af sér við og við og veitti
mér töluverða fyrirhöfn. Mér
hafði sem sé verið trúað fyrir
því af samnefndarmönnum mín-
um hér í.Winnipeg, sem eru nú
loksins byrjaðir á því stórræði
að skrásetja og koma í bókar-
form sögu Vestur-íslendinga að
einhverju leyti, að hafa tal af
löndum okkar á vestur og suður
ströndinni, eftir því sem hentug-
leikar leyfðu. Eg bar strax nið-
ur í Vancouver, við þetta fólk
sem eg kyntist og fékk góðar
undirtektir. Vegna þess að dvöl
mín var svo stutt, þá hafði eg
engan sérstakan fund um þetta
mál. Eg var ákveðinn að hraða
ferðinni til Californíu og njóta
þar hvíldarinnar hjá dóttur
minni. Varð eg þess vegna að
neita mér um þá ánægju að
þiggja heimboð hjá okkar gamla
góðkunna vini Jónasi Pálssyni.
Næsti áfanginn var til Blaine,
Washington til séra Alberts
Kristjánssonar sem kom mér á-
leiðis til mágs míns og systur,
Mr. og Mrs. Skagfjörð. Eru
þau enn hress og glöð þó farin
séu að eldast.
Næsti gististaðurinn var Se-
attle. Það er ekki í kot vísað að
koma þar og hitta fornvin sinn
Ólaf Bjarnason, Sigurð Bárðar-
son og Dr. Jón Árnason. Þeir
gerðu mér dvölina í Séattle svo
hugðnæma sem jiokkur hefði get-
að gert. Þessir menn eru allir
merkilegir; ólafur fyrir útsjón
og dugnað, Dr. Jón Árnason fyr-
ir það hve vel hann leysir það
starf af hendi sem skyldan hefir
lagt honum á herðar og Sigurður
Bárðarson sannkölluð hetja til
líkama og sálar, nú kominn hátt
á níræðis aldur, með svo miklum
líkams og sálarkröftum, að mað-
ur undrast minni hans og glögg-
skygni á menn og málefni og
léttur í spori eins og ungur væri.
Enn gaf króginn hljóð af sér.
Og nú fór eg að leita fyrir mér
um samvinnu við Seattle-búa. ’
Bar eg fyrst niður á okkar ágæta
landa Jóni Magnússyni, sem bú-
inn er að vera þar lengi og Kol-
beini Þórðarsyni og Mrs. Jakob-
ínu Jphnson, skáldkonunni. Jón
bauð okkur til kveldverðar með
sér. Við ræddum þetta sögumál
okkar all-ítarlega og eigum þar
vísa trygga og ótrauða sam-
vinnu. Jón er velkendur maður
og varla er húsfreyjan síðri á því
myndarlega heimili, hún er syst-
ir Hannesar Líndals og þeirra
bræðra. Séra Kristinn Ólafson
fann eg að máli og er óþarfi að
lýsa því, að þar eigum við á-
hugasaman mann við þetta
mál okkar, stálminnugan og fróð-
an. Framh.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU '
BORGIÐ HEIMSKRINGLU