Heimskringla - 07.06.1939, Qupperneq 1

Phone 96 361
^ Country Club
1 BEER
“famous for flavor”
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 7. JúNf 1939
PELISSIERS
Country
Ctub
L Beer Á
Phone 96 361
»
NÚMER 36.
HELZTU FRÉTTIR
Af konungsförinni
Þeirra hátign Bretakonungur
og drotning komu til Winnipeg
s. 1. sunnudag. Þau stóðu lítið
við en voru kynt uppgjafa her-
mönnum frá Deer Lodge spítala,
er til móts við þau komu á CNR
stöðinni. Voru konungshjónin,
sem fyr, hin viðkynnilegustu.
Um 15 mílur út úr bænum, var
röð af Winnipeg-fólki til beggja
handa við veginn er konungs-
lestin fór um og sendu hinum
tignu gestum kveðjur.
Konungshjónin fóru í kirkju í
Portage la Prairie þennan sama
sunnudag. — Klæddust þau þá
borgarabúningi.
í Sudbury fóru þau s. 1. mánu-
dag niður í nikkel-námu 2800
feta djúpa. eina hina stærstu,
sem sögð er í heimi, til að kynn-
ast því starfi.
Hræðileg kafbátaslys
í írlandshafinu, norður af
Wales, var s. 1. föstudag verið að
reyna brezkan kafbát, Thetis, er (
svo slysalega fór úr hendi, að
báturinn stakst á nefið nokkur
fet niður í sjávarbotn og festist
þar. Á skipinu voru 103 menn,
sumt ferðamenn, og fórust þeir
allir að fjórum undanskildum.
Thetis var nýtt skip, 1095 smá-
lestir og hafði kostað $1,638,000.
Því mun með tíð og tíma verða
náð, með 99 líkum af þeim sem
í því köfnuðu af loftleysi.
Nokkrum dögum áður var
bandarískur kafbátur við æfing-
ar hjá Portsmouth, N. H., og
vildi þá það slys til að' öllum
speldum var ekki nógu vel lokað,
svo báturinn fyltist af sjó. Þar
fórust 26 manns, en yfir 30 var
bjargað.
Þýzku og ítölsku hermenn-
irnir á Spáni farnir heim
Fimm þýzk skip sigldu frá
Vigo á Spáni 26. maí; þau tóku
heim 6,000 hermenn frá Þýzka-
landi, sem í stríðinu með Franco
voru. Með sömu skipum og þeir,
fóru nokkrir spanskir hershöfð-
ingjar til Þýzkalands; var þeim
boðið til Berlínar til að vera við
hátíðahöld, er efnt var til út af
heimkomu hermannanna.
Tveimur dögum áður, lögðu
átta ítöslk skip af stað frá Nea-
pel og níu frá Genúa, að sækja
19,400 ítalska hermenn til Spán-
ar. Taka þeir heim með sér um
100 spánska menn 1 stjórnar-
þjónustu Francos og um 3000
hermenn úr Spanish-Italian Ar-
row Legion. f Neapel eiga þessir
gestir að efna til skrúðgöngu í
minningu um sigurinn að Victor
Emanuel konungi áhorfandi.
En svo kemur nú að skulda-
dögum Spánar. Skuldin við ítalíu
og Þýzkaland er sögð til samans
að nema $500,000,000. ítalía
veitti Spáni miklu meiri aðstoð,
en Þýzkaland, en hið síðarnefnda
hefir þó verið hepnara til þessa
að ná í nokkuð af skuld sinni. Á
milli þessara þjóða hefir undir-
niðri verið háð grimm samkepni
um reitur Spánar.
En Spánn þarf nú meira á fé
að halda en nokkru sinni fyr og
reynir að halda í kvikasilfurs-
námurnar í Aladen, sem Hitler
og Mussoini ágirnast báðir. En
þar sem hermenn þeirra eru nú
loksins farnir burtu, eru Frakk-
ar og Bretar að hugleiða að veita
Franco um $100,000,000 lán og
veikja samband Francos með því
við einræðisríkin. Um lán hjá
þeim er ekki að ræða.
Yfirheyrslum heldur stöðugt
áfram í Madrid og grendinni.
Eru 380 mál afgreidd á dag.
Lýðræðissinnar eru kærðir fyrir
allskonar glæpi, morð á mönnum
úr liði Francos, fyrir að brenna
kirkjur og hafa haft í frammi
ofbeldisverk við andstæðinga. —
Hafa síðan 28. marz 1000 manns
verið dæmdir til dauða; 688 af
þeim hafa nú þegar verið skotn-
ir, en dómi hinna 312 er sagt að
breytt hafi verið í fangavist.
Um allan Spán var fyrir mánuði
síðan tala þeirra sem fyrir her-
réttinn komu sögð 46,000. En
alls eru grunaðir 1,200,000
manna.
Innflutt kol frá Þýzkalandi
í ræðu sem Mr. Brooks, þing-
maður frá Royal, hélt nýlega á
sambandsþinginu, komst hann
svo að orði: “Það er mikið talað
um hveitiræktina, ullarverk-
smiðjureksturinn og annan iðnað
og að hann njóti ekki þeirrar
verndar, er vera ber. En eg
þori að fullyrða, að það er engin
iðnaðargrein, sem meiri þörf
hefir á vernd en kolaiðnaður-
inn. Var nokkuð af kolum flutt
inn í landið frá Þýzkalandi?”
Mr. Dunning: “Já, 262,000
smálestir (tons).”
Mr. MacNicol: “Komu þau
beina leið frá Þýzkalandi, eða
komu þau með kolum frá
Wales?”
Mr. Dunning: “Þau eru sýnd
sem innflutt beina leið frá
Þýzkalandi.— (Þingtíðindin)
Skotið á bíl hertoga-
frúarinnar af Kent
Þegar Hertogafrúin af Kent,
kona yngsta bróður Bretakon-
ungs, var í gær að stíga upp í
bílinn sinn og ætlaði í leikhús,
reið skot af byssu í grendinni
og kora það allnærri bíl frúar-
innar. Maður nokkur var tekinn
er byssu hafði í höndunum, en
hvernig á skotinu stóð eða hvort
að hann var valdur að því, hefir
enn ekki verið sannað. En til
þess þykja líkindi, að á bílinn
hafi. verið miðað.
Þjóðverjar í Canada
skrásettir
Konsúlar Þýzkalands í Canada
eru að vinna að því, að skrásetja
hvern landa sinn sem fæddur er
árið 1920, eða Austurríkismann
fæddan á árunum 1914—1919.
Hugmyndin er að kalla þá í her
Þýzkalands síðar.
Stjórnarnefnd Sumarheimilis-
ins á Hnausum biður þess getið,
að fyrstu vikuna í júlí n. k.
verður byrjað að starfrækja
heimilið. Þeir, sem hafa í
hyggj u að færa sér það í nyt eru
hér með beðnir að snúa sér sem
fyrst til nefndarinnar.
Ennfremur æskir nefndin þess
ef svo stæði á, að einhver íslenzk
hjúkrunarkona eða kennari hefði
tíma til að hjálpa til við heimilið,
þó ekki væri nema í nokkra daga,
að nefndin fengi þá qð vita um
það sem fyrst.
í nefndinni eru undirrituð-:
Mrs. P. S. Pálsson,
796 Banning St., Ph. 89 407
Mrs. B. E. Johnson,
1016 Domlnion St., Ph. 38 515
Mrs. E. J. Melan,
Riverton, Man.
Mrs. S. E. Björnsson,
Árborg, Man.
Rev. Ph. M. Pétursson,
640 Agnes St., Ph. 24 163.
Innan dyra sýningar-skála íslands í New York
Myndin er tekin inni í skálanum og sýnir að nokkru leyti hvernig þar er umhorfs.
SITT AF HVERJU FRÁ
SÝNINGUNNI
Hinn 17. júní verður sérstak-
lega helgaður íslenzku sýning-
unni. Það er regla á heimssýn-
ingunni, að sagt er. að hverri
þjóð sé helgaður sérstakur dag-
ur og að sú þjóðin sé þá öðrum
fremur heimsótt af hinum. Tylli-
daginn er auðvitað seilst eftir
að hafa á einhverjum merkis-
degi hlutaðeigandi þjóðar og
helzt þjóðminningardegi. Og
svo er nú gert í íslenzku sýning-
ardeildinni með því að velja 17.
júní. Þetta verður því nokkurs-
konar fslendingadagur og mest-
ur hátíðisdagur á íslenzku sýn-
ingunni. Sá dagur virðist um leið
tilvalinn fyrir landa vestan hafs,
að sækja sýninguna heim, sem
ætlað hafa sér það. Og þeir eru
eflaust margir, sem það hafa
ákveðið.
Eftiífarandi frétt hefir blöð-
unum borist til birtingar frá
fregnrita í New York af íslenzku
sýningunni:
FRÁ ÍSLANDSSÝNINGU
í NEW YORK
Icelandic Pavilion,
World’s Fair
Hin mikla heimssýning var
opnuð þann 30. apríl eins og
kunnugt er, af Roosevelt forseta
Bandaríkjanna. Viðstadidr þá
athöfn voru 600,000 manna, þar
á meðal fulltrúar og gestir frá
þeim 62 þjóðum, sem þátt taka í
sýningunni, og fjöldi amerískra
stórmenna víðsvegar að.
Strax að lokinni vígsluræðu
forsetans voru þær sýningar,
sem tilbúnar voru opnaðar al-
menningi. Voru það flestar hin-
ar amerísku sýningar, en ekki
nema tvær erlendar, svo kunn-
ugt sé. Þessar tvær voru sýn-
ingar fslands og Japan.
íslendingar gengu undir fána
sínum, ásamt öðrum þátttakandi
þjóðum að palli þar sem sátu
forsetinn og aðrir tignir gestir,
og hlýddu á vígsluræðurnar, og
annað það er þar fram fór. Að
vígsluathöfninni lokinni var
gengið til íslandsskálans, og
bauð framkvæmdarstjóri Vil-
hjálmur Þór fslendingum sem
viðstaddir voru og skyldmennum
þeirra til skálans. Lýsti hann
sýningunni með stuttri ræðu, og
sagði hana opnaða. Viðstaddir
voru Haraldur Árnason kaup-
maður, úr framkvæmdarnefnd
sýningarinnar og Garðar Gísla-
son stórkaupmaður, sem þakk-
aði Vilhjálmi Þór og Haraldi
Árnasyni fyrir velunnin störf í
þágu lands og þjóðar, með opnun
og framkvæmd sýningarinnar,
fyrir hönd sýningarráðsins. Var
því næst litast um í skálanum og
fóru gestirnir lofsamlegum orð-
um um sýninguna.
Að þessu loknu var skálinn
opnaður almenningi, og fyltist
hann á svipstundu. Um 5000
manns munu hafa komið inn á
sýninguna þennan fyrsta dag.
Síðan hefir aðsóknin verið mjög
góð og suma daga geysimikil.
Að kvöldi þess 24. þ. m. munu
sýningargestir samtals hafa ver-
ið um 37,000.
Strax var ljóst að sýningar-
gestum þótti sýningin merkileg
frásögn um líf, sögu og starf ís-
lenzku þj.óðarinnar. Ummæli
gésta hafa verið mjög lofsamleg
og daglega hefir fjöldi manna
snúið sér til starfsfólks sýning-
arinnar og látið í ljósi ánægju
sína yfir sýningunni.
Blaðaummæli hafa og verið á
sömu lund. The New York Her-
ald Tribune skrifar: :
“It will be well to pause before
the beautiful statue of Leifr
Eiriksson and proceed with a
visit to Iceland. There the Ice-
landers remind you that their
home is a land of countless gey-
sers and that theirs is the oldest
parliamentary government in
the world.”
Blaðamaður sem heimsótti
sýninguna þann 1. maí skrifar í
blað sitt (Bath Times, Maine)
undir fyrirsögninni “Iceland’s
Exhibit Ready at Start, — one
of few foreign concessions com-
pleted.” Talar hann um sýning-
una í heild sinni mjög vel, og
segir að sumt sé “exceptionally
well done.” Hann segir enn-
fremur:
“Throughout the Exhibit
there is evidence that Iceland is
conscious of her potential im-
portance as a stepping off place
in the event of regular airlines
between America and Europe.”
“An actual size model of a liv-
ing room (baðstofa) was par-
ticularly interesting. Carved
walls gave the room an artictic
atmosphere. We felt that we
would like nothing better than
curling down in a corner and
pore through a few of the vol-
umes that were exhibited.”
Hann Jýsir og í greininni þeim
hluta sýningarinnar sem fjallar
um iðnað þjóðarinnar og talar
um það alt í sama tón. öll önnur
blaðaskrif um sýninguna hafa
verið í sama tón.
Ennþá hafa fáir íslendingar,
Austmenn eða Vestmenn, heim-
sótt sýninguna. En vonandi fjö!-
menna þeir áður en langt um
líður sérstaklega á íslandsdaginn
á sýningunni sem er 17. júní.
Þann 3. maí hafði fram-
kvæmdarstjórn sýningarinnar
hádegisboð fyrir Friðrik krón-
prins og Ingiríði krónprinsessu
og fylgilið þeirra. Sátu hófið
um 50 manns, bæði íslendingar
og Danir og Bandaríkjamenn.
íslendingar frá Canada, sem
boðnir voru, gátu því miður ekki
komið, en þeir voru nefndar-
mennirnir af hálfu Vestur-ís-
lendinga er verið hafa í ráðum
með hinni íslenzku sýningar-
stjórn um sýningarmálið. Fyr
um daginn skoðuðu krónprins-
hjónin sýninguna.
Þjóðræknisfélagið hefir falið
dr. Vilhjálmi Stefánssyni að
mæta fyrir hönd Vestur-fslend-
inga 17. júní á íslenzku sýding-
unni í New York.
Kingstjórnin tekur
$750,000,000 lán
Frumvarp var samþykt við
þriðju umræðu á sambandsþing-
ingu s. 1. viku er heimilar stjórn-
inni að taka lán er nemur $750,-
000,000. Nokkuð af þessu láni
þarf með til greiðslu á skuldum,
sem eru að falla í gjalddaga, en
175 miljónum af því á að verja
til atvinnubóta á þessu sumri.
Þetta er kosningaár eftir líkum
að dæma og það mun lítill dfi á
því, að helmingur, eða meira, 2f
til vill hálf biljón af þessu láni,
verði bætt við skuld landsins.
VESTMANNADAGUR
helgaður tslendingum
vestan hafs
Eftir Steingrím Arason
TTvergi mun ísland elskað jafn
heitt og innilega og vestan-
hafs. Sú trygð, sem Vestur-ís-
lendingar bera til heimalandsins,
er óviðjafnanleg. Fáum hér
heima mun það kunnugt, hvílíkt
metnaðar- og kappsmál það hefir
verið næstum því hverjum ís-
lendingi í hinni miklu álfu, að
verða þjóð sinni og ættlandi til
sæmdar.
Þetta hefir tengt þá bróður-
böndum og knúð þá til dáða, svo
að hinar árlegu skýrslur bera
þeim betri vitnisburð en mönn-
um af öðrum þjóðflokkum, og
munar þar stórum. Enginn
maður af íslenzku bergi brotinn
hefir þar verið líflátinn fyrir
glæp, þótt hurð Iskylli nærri
hælum eitt sinn, er íslendingur,
var dæmdur til dauða fyrir
morð. — En þá sýndi það sig,
hvað landar vestan hafs vilja
leggja í sölur fyrir mannorð hins
íslenzka þjóðernis. Þeir skutu
þegar saman stórfé, og réðu
lögfræðing til þess að fá dómin-
um breytt, og afleiðingin varð
sá að ísl. varð loks náðaður.
Það er gamall málsháttur, að
ilt er að leggja ást við þann, sem
enga kann á móti. En nærri læt-
ur að svo hafi mátt segja um
heimalandsást landa vorra vest-
an hafs, að hún hafi verið ó-
hamingjusöm ást, sem kallað er.
Til dæmis hafa íslendingar í
Winnipeg í samfleytt 50 ár
haldið einn dag á ári hátíðlegan
og helgað heimlandinu og nefnt
íslendingadag. Hefir þessi dag-
ur verið mesti mannfagnaðar-
og gleðidagur ársins og stundum
vakið stórmikla athygli meðal
manna af öðru þjóðerni. Þessi
dagur hefir verið 2. ágúst.
Heimaþjóðin hefir verið of
gleymin á það, að hún á syst-
kini vestan Atlantsála. Aldrei
hefir þeim verið helgaður neinn
sérstakur dagur. Virðist það
vel til fallið að taka upp þá ný-
breytni einmitt nú, þegar heima-
landsins hefir verið minst um
Frh. á 4. bls.