Heimskringla - 05.07.1939, Blaðsíða 1

Phone 96 361
r , BEER
“famous for flavor”
PEUSSIER’S
Country
Club
k Beer Á
Phone 96 361
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 5. JÚLf 1939
NÚMER 40.
HELZTU FRÉTTIR
Hr. Thor alþm. Thors og frú
stödd í Winnipeg
Hr. Thor alþm. Thors og frú
komu til Winnipeg s. 1. fimtudag.
Var þeim mætt á járnbrautar-
stöðinni af stjórnarnefnd Þjóð-
ræknisfélagsins og þaðan haldið
heim til Ásm. P. Jóhannssonar,
fasteignasala. -— Hafa gestirnir
frá fslandi dvalið þar og munu
dvelja þá daga sem hér verður
staðið við. Bauð Mr. Jóhanns-
son löndum að heimsækja gest-
ina samdægurs og var það boð
með fögnuði þegið af fjölda
manna. Að finna fslendinga ný-
k^mna að heiman að máli, er í
hugum Vestur-íslendinga að
nokkru það sama og að vera
kominn heim til íslands.
Á föstudaginn 30. júní flutti
hr. Thors fyrirlestuí í Selkirk,
Man. Var fyrþrlesturinn hið
bezta sóttur og öllum sem á
hlýddu til mikillar ánægju.
Á laugardaginn heimsóttu
Thors-hjónin kirkjuþing hins
Sameinaða Kirkjufélags íslend-
inga í Norður-Ameríku, sem
haldið var í Sambandskirkjunni
í Winnipeg og ávarpaði hr.
Thors þingið. Skýrði hann þar
frá þeirri nýung, að íslendingar
á ættjörðinni hefðu ákveðið að
helga einn dag ársins minningu
Vestur-fslendinga og væri sá
dagur nú í fyrsta sinni haldinn
hátíðlegur 2. júlí á Þingvöllum.
Séra Guðm. Árnason, forseti
kirkjuþingsins, bauð fslands-
gestina velkomna á þingið.
Á sunnudagskvöldið heim-
sóttu hr. Thors og frú hans aft-
ur kirkjuþingið. f veizlu sem
þinggestum var haldin að skiln-
aði gat hr. Thors þess, að hann
hefði heimsótt dr. Rögnvald Pét-
ursson, er sakir sjúkleika gat
ekki setið kirkjuþingið og hefði
afhent honum frá fslands-stjórn
veglegasta heiðursmerkið sem
stjórnin fær veitt, stórriddara
kross með stjörnu, sem þakk-
lætisvott fyrir starf hans í þágu
íslenzkra menningarmála og
tungu í Vesturheimi.
‘Mánudagskvöldið 3. júlí, flutti
hr. Thor Thors fyrirlestur í
Fyrstu lút. kirkju í Winnipeg.
Var fyrirlesturinn ágætlega sótt-
ur og áheyrendum til mikils fróð-
leiks og skemtunar. Svifu fyrir
hugskotssjónum þeirra fsland
hið forna og nýja í ljósum mynd-
um og erum vér þess fullvissir,
að margir hafa gleymt því þá
stundina, að nærri hálfur hnött-
urnn var á milli fsl. og þeirra.
Hr. Thors er að líkindum einn
af fróðari fslendingum um hag
íslands og framtíðarmöguleika.
Að hlýða á mál hans um það
sem fyrir þjóðinni vakir til að
skapa framför og farsæld, var
áheyrendum mikið gleðiefni. Og
við sjáum draumalandið, ísland
framtíðarinnar, gleggra en áður;
við sjáum það lýst upp og hitað
með virkjun fossa og hvera. Það
er að Vísu draumalandið, en eiga
önnur lönd aðra eins framtíðar-
drauma ?
Við sem á fyrirlestur hr.
Thors hlýddum, erum honum
þakklát fyrir fróðleikinn um hag
lands og þjóðar, fréttirnar
skemtilegu og margvíslegu, fyr-
ir ítarlegt og. skáldlega samið
erindi og vel flutt — og síðast
en ekki sízt fyrir myndina af
draumalandinu.
Vonandi verður fyrirlesturinn
birtur.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
Síðast liðinn mánudag urðu í
vestur fylkjum Canada miklar
skemdir á korni af hagli. í Ai-
berta-fylki einu er talið að skað-
inn nemi einni miljón dala. í
Saskatchewan og Manitoba hagl-
aði ekki eins víða, en þar sem
það var, urðu frá 50—100%
skemdir á uppskeru.
Nokkru áður gerði haglveður
í Nýja-íslandi og olli víða tjóni
Hafa nokkrir landar sagt, er
vér höfum fundið að máli, að
þeir hafi hver um sig tapað upp-
skeru af 7 til 25 ekrum af landi.
Er sagt, að í Nýja-íslandi hafi
aldrei fyr orðið skaðar að ráði
af haglhríð.
* * *
Samningarnir milli Rússa og
Breta ganga enn erfiðlega. —
Bretar hafa nú lofað að vernda
Latvíu, Eistland og Finnland
eins og Rússar kröfðust, en
Rússar hafa í staðinn heitið
Hollandi, Belgíu og Sviss vernd.
En nú þykir Rússum sér ekki,
gert rétt til, ef Pólland og Tyrk-
land heita því ekki vernd á suð-
vestur landamærum Rússlands.
Eru Bretar orðnir smeykir um
að Rússar ætli sér að vera ó-
háðir.
* * *
í dýragarðinum í Quebec var
læknir, Joseph Germain, drep-
inn í gær; náði ísbjörn er hann
var að gæða á hnotum gegnum
grindurnar sem mjög alment er,
í hann, læsti hrömmunum djúpt
í hann og hélt honum föstum.
Komu þá 2 aðrir birnir og rifu
manninn sundur, tættu báða
handleggina af honum, svo hann
lá dauður innan fárra mínútna.
* * *
Hon. W. D. Herridge, foringi
nýja stjórnmálaflokksins, sem
stefnu sína nefnir nýju demo-
kratahreýfinguna (New Demo-
cracy Movement), hefir verið
boðið að sækja um kosningu til
sambandsþings í Prince Albert
kjördæmi í Saskatchewan á
þessu hausti, en fyrir það kjör-
dæmi er Mackenzie King, for-
sætisráðherra Canada, nú þing-
maður. Er haldið að Herridge
hafi • þegið boð flokksmanna
sinna í Prince Albert og sæki
því á móti forsætisráðherra.
Símskeyti frá íslandi
Reykjavík, 1. júlí
Dr. Pétursson,
45 Home Streét
Winnipeg, Man.
Flyt öllum vestra að Gimli og
íslenzku blöðunum einlægar
þakkir fyrir að styðja frelsi ís-
lands með því að gera nafn ís-
lendingsins heiðursorð í Vestur-
álfu.
Formaður utanríkismálanefndar
(Athugasemd: Svo var til ætl-
ast að Thor Thors alþingismaður
héldi fyrirlestur sinn að Gimli s.
1. sunnudag 2. júlí, er fyrsti
Vestmannadagur var haldinn á
Þingvöllum).
Reykjavík, 28. júní
Grettir Jóhannson,
910 Palmerston Ave., Winnipeg
Vestmannadagur verður Þing-
völlum 2. júlí með þátttöku full-
trúa frá stjórnarflokkunum og
ýmsum stofnunum.
Formaður utanríkismálanefndar
Winnipeg, 1. júlí
Formaður Vestmannadags,
Reykjavík, ísland
Beztu kveðjuóskir þakkir
Vestur-fslendinga fyrsta Vest-
mannadegi Þingvöllum.
Þjóðræknisfélag fslendinga
í Vesturheimi
ÁRAMóTAVÍSUR
til J. Magnúsar Bjarnasonar
Til minnis um 24. maí,
73 afmæli skáldsins
Þó eg allrar óski þér
Og unni gæfu vinur:
Framkvæmd engin er hjá mér,
Og almátturinn linur.
\
Veit eg samt að sólin skín:
(Svöl og frjó er rótin)
Hún mun senda heim til þín
Hlýju um áramótin!
Blanda eg kvæða-kveðju-vín:
Koss við geisla-hlýju!
Er nú hleypur heim til þín
Að heilsa ári nýju.
Jak. J. Norman
—24. maí, 1939.
FRIÐRIK KRISTJÁNSSON
Fæddur á Akureyri 22 feb. 1867.
Dáinn í Winnipeg 2. marz 1939.
“Eyfirðinga höfuðból” hefir
alið marga ágætis menn. Meðal
þeirra var Friðrik Kristjánsson.
Jónas Jónsson ritar í bók sinni
“Merkir samtíðarmenn” um
Magnús, fyrrum fjármáalráð-
herra, bróður Friðriks, þar sem
hann segir meðal annars: —
“Hversvegna tókst Magnúsi
Kristjánssyni að vgrunnmúra
efnalegt og félagslegt frelsi
Akureyrarbúa í samstarfi við
tiltölulega fáa samhenta menn?”
“Maðurinn var óvenjulega elju-
samur og óbilandi festu og
kjarkmaður.”
— Þetta er rétt eins langt og það
nærv En það verður skiljanlegra
hversvegna Magnúsi varð svo
mikið ágengt í framfaramálum
Akureyrar, þegar því er bætt
við, að öflugasti styrkur Mag-
núsar í öllum málum, var Frið-
rik bróðir hans, sem ætíð stóð
við hlið hans öll þau ár, sem
hafis naut við og oft í farar-
broddi. í bæjarstjórn stóðu þeir
bræður mörg ár. í tóvinnumáli
Eyfirðinga var Friðrik forvígis-
maður, og um skeið formaður
Tóvinnu verksmiðju félagsins,
sem var grundvöllur að klæða-
verksmiðju Akureyrar. 14 ára
byrjaði Friðrik við verzlun hjá
Jónassen kaupmanni og 2 árum
síðar hjá Eggert Laxdal kaup-
manni á Akureyri. Sem dæmi
um hæfileika Friðriks á því
sviði, er það í manna minnum
haft, að Laxdal fól honum þó
ungur væri, vandasömustu trún-
aðarstörf í verzlunar viðskift-
um um þveran og endilangan
Eyjafjörð. Hann ávann sér al-
staðar traust og virðingu, og
því trausti hélt hann einnig, öll
þau ár, sem hann rak verzlun
upp á eigin reikning í félagi við
Magnús bróður sinn. Það eru
til margar sagnir um framúr-
skarandi hjálpfýsi og drengskap
þeirra bræðra, í viðskiftum við
þá, sem lítið höfðu af lífsþæg-
indum. Marga hefi eg hitt hér
vestra, úr Eyjafirði og Akur-
eyri sem minnast Friðriks með
innilegu þakklæti og velvilja.
Gamla sjómenn hefi eg hitt, með
i tárin í augunum, segja frá hug-
ljúfri viðkynningu við Friðrik
frá þeim árum er þeir voru á
skipum þeirra bræðra. Á tíma-
bili höfðu þeir bræður, — “eldri
bræður”, eins og þeir voru oft-
ast nefndir, Friðrik og Magnús,
mikinn sjávarútveg auk verzlun-
arinnar, en aldrei urðu þeirra
eigin hagsmunir stórkostlegir,
af verzluninni, því efnalaus
kvaddi Friðrik Akureyri í síð-
asta sinn. Gamlir leikbræður og
vinir hans hér vestra, hjálpuðu
honum og fjölskyldu hans hing-
að árið 1910. Kom þar greini-
lega í ljós, órjúfandi vinátta
þeirra og trygð til hans, sem öll-
um vildi gott gera meðan hann
gat.
Hann mun oft hafa goldið
fyrir góðmensku sína og hjálp-
fýsi, þó aldrei, með einu einasta
orði mintist nann þess. Hann
hafði aldrei annað en gott um
alla að segja, svo að eg hefi
aldrei þekt mann, sem var fund-
vísari á kosti meðbræðra sinna,
á þeim bygði hann traust sitt á
mönnunum, traust, sem hann
hélt til dauðadags.
Það var svo margt í fari Frið-
riks, sem vert er að minnast.
Hann var í flestu, langt yfir
meðalmensku hafinn. Hann var
ágætum gáfum gæddur, djúpvit-
ur og rökviss, hægur og dulur,
laus við að troða sjálfum sér
fram, dró sig nærri of mjög í
hlé, en var eðlilega kurteis, með
afbrigðum. Þar, sem áhugamál
bar á góma í samkvæmi og hver
keptist við annan, að tala sem
hraðast og hæst, var ætíð þögn
meðan Friðrik gaf kurteisa
skýringu, eða leiddi málefnið
aftur á rétta braut, úr villigöt-
um og vaðli. Menn báru virð-
ingu fyrir athugasemdum hans,
því þær voru ætíð vel hugsaðar.
Hann var fróður um ma'rgt,
hann las afar mikið af góðum
bókum, auk alls sem hann komst
yfir á íslenzku, las hann mikið
úr öðrum málum, þó mest úr
ensku. Hann hafði framúrskar-
andi gott minni, las hægt og
athugult. Eg minnist þess, sem
einn nágranni hans sagði eitt
sinn við mig: “að höfuðið á hon-
um Friðrik væri eins og al-
fræðibók.” Eg minnist sérstak-
lega á tvent, sem sýndi framúr-
skarandi hugarþjálfun. Hann
var maður sívinnandi. Frístund-
írnar urðu því stuttar og slitrótt-
ar, sem hann notaði til lesturs,
oft ekki nema 2—3 blaðsíður í
einu, þegar annir kölluðu hann
snögglega frá lestrinum, en
aldrei braut' hann blað í bók eða
notaði miða, heldur leit hann
snöggvast á blaðsíðutalið um leið
og hann lokaði bókinni, og það
mundi hann þegar hann tók bók-
ina aftur, þó langur tími liði á
milli.
í hugarreikningi var hann sá
snjallasti maður, sem eg hefi séð
leggja saman tölur. Um tíma
vann hann fyrir kornkaupafélag
og við bókfíérslu, og sá eg hann
oft leggja saman fjögra og fimm
dálka dæmi, með því að renna
fingrinum einusinni niður blað-
síðuna og leggja saman alla dálk-
ana í einu, eins hratt og góður
reikningsmaður mundi \eggja
saman einn í einu. Hann skrif-
aði mjög fallega rithönd, skemti-
leg og málfögur sendibréf — og
hefir Margrét dóttir hans náð
hvorttveggja snildarlega. Hann
var jafn kurteis og gestrisinn
við alla, höfðingi í lund, hann
þótti ráðhollur og hluttekninga-
samur, það leituðu því margir til
hans, sem erfitt áttu uppdráttar,
og hjálpaði hann mörgum með
bréfaskriftir og góðráð, því fé
hafði hann ekki til að miðla öðr-
um.
Þar, sem ellin setur mark
sitt á hugsunarhátt flestra, sem
komast á háa,nn aldur, varð
hennar aldrei vart í skoðunum
Friðriks á mannfélagsmálum. —
Hann var fram á síðustu stundu
sívakandi og leitandi að nýjum
umbótastefnum til almennings-
heilla, hann var frjáls og óháður
heimsborgari, ásakaði aldrei, en
var afar fundvís á orsök atvik-
anna og málsbætur misgerða.
Fyrir alt þetta er minning Frið-
riks Kristjánssonar þess verð
að geymast meðal merkra
manna.
Foreldrar v Friðriks voru
Kristján Magnússon á Akureyri
Jónsson frá Skjaldarvík og
Kristín Bjarnadóttir af hinni
alkunnu Ulugastaðaætt. Friðrik
var yngstur 5 systkina: Karl,
Magnús, Margrét og Stefán, öll
dáin. Kona Friðriks var Jakob-
ína dóttir Jakobs Möller verzl-
unarmanns á Akureyri og konu
hans Amalíu Bejck. Þau Friðrik
og Jakobína eignuðust 4 börn,
sem öll lifa: Margrét, gift Þor-
steini Gíslasyni, stöðvarstjóra á
Seyðisfirði á íslandi; Jakob og
Karl, búsettir í Winnipeg og
Eðvald, búsettur í Rutan? Sask.
Auk þess áttu þau hjón fóstur-
dóttur sem þau tóku að sér á
unga aldri, Hallfríði Stefáns-
dóttir, sem þau unnu sem sínu
eiginbarni. Hún gif.tist síðar
Árna Sigurðssyni.
Friðrik misti konu sína 1906
og tók þá Hallfríður fósturdótt-
ir hans að sér að sjá um heimilið
og börnin og hafa þau unnað
henni sem móður og systur ætíð
síðan. Þau hafa notið hennar
ástríkis lengur en móður sinnar,
eða þar til hún dó fyrir tveimur
árum. Mörg síðustu árin bjó
Friðrik hjá fósturdóttir sinni
nálægt Wynyard, Sask., eða
þangað til hún dó, þá undi hann
ekki lengur við búákap, þó hann
hefði yndi af landbúnaðí, var
söknuður hans svo sár, við frá-
fall fósturdóttur hans, sem hann
unni af öllu hjarta, að hann brá
búi og dvaldi síðasta árið sem
hann lifði, hjá elsta syni sínum
Jakob í Winnipeg.
Friðrik hafði næmt auga fyrir
fegurð. Öll stjórnsemi hans á
bújörðinni bar vott um einstaka
smekkvísi og reglusemi utan
húss, engu síður en yndisleg
fegurð og stjórnsemi) fósturdótú
ir hans innan húss. Það var
því ekki að furða þó þar bæri
margan góðan gest áð garði.
Nú hefir hann eflaust full-
nægt leyndri þrá, sem eg sá
blika í tárvotum augum gamla
mannsins, þegar við nokkrir
Akureyringar stóðum saman á
vatnsbakkanum nálægt Wyn-
yard, að enduðum íslendinga-
degi, og sungum fyrstu vísuna
úr kvæði Matthíasar, og logandi
kvöldsólin gulli stráði á “poll-
inn”:
“Heil og blessuð, Akureyri,
Eyfirðinga höfuðból!
Fáar betri friðarstöðvar
Fann eg undir skýjastól:
Hýran bauðstu börnum þínum
Blíðu-faðm og líknar skjól.”
Nú er hann farinn með þeim
tveimur, sem hann elskaði mest.
Árni.
Nýlega “voru gefin saman í
Madrid 30 þúsund hjón. Meiri
hlutinn hafði gift sig á meðan
rauðliðar réðu í Madrid, en
stjórn Francos viðurkennir ekki
borgaralegar hjónavígslur, sem
framkvæmdar voru af yfirvöld-
um rauðliða.
ÁVARP FORSETA
flutt á þingi Sambands
íslenzkra Fijálstrúar
Kvenfélaga
Um leið og eg set þetta þrett-
ánda ársþing hins Sameinaða
Frjálstrúar Kvenfélags vil eg
leyfa mér að bjóða alla fulltrúa
og gesti velkomna hingað í dag.
Það sem fyrir liggur aðallega á
þessu þingi er að einhverju leyti
að yfirfara gerðir félagsins s. 1.
ár og þá að ræða um hina kom-
andi tíma eftir því sem hægt er
á þessum tíma sem við höfum
fyrir okkar fundi. Síðan við
höfðum okkar ágæta kvennaþing
á Lundar í fyrra og sem eg
minnist með ánægju og þakklæti
til konanna þar fyrir ágætis við-
tökur sem við urðum aðnjótandi,
hefir að vísu ekki margt gerst
innan félagsins annað en það að
við höfum haldið uppi sambandi
okkar á milli með bréfum og
samfundum eftir hentugleikum.
í nefndinni voru tveir fundir
haldnir á árinu, og þess utan
kom sumarheimilis nefndin sam-
an nokkrum sinnum í sambandi
við það mál. Voru tvær sam-
komur haldnar á árinu til arðs
fyrir Sumarheimilið, önnur í
Winnipeg og hin í Árborg. Stóð
kvennasambandið fyrir báðum
þessum samkomum og fóru þær
að öllu leyti vel fram og eiga
þeir sem þátt tóku í því að
skemta mjög miklar þakkir skil-
ið og þó ekki sé á aðra minst í
því sambandi þá langar mig til
að minnast á erindi það sem
Mrs. E. P. Johnson flutti á sam-
komunni í Winnipeg sem allir
luku lofsorði á að verðleikum,
og þá eii\nig lagði séra G. Árna-
son á sig ferð í bíl frá Lundar
til Árborg, kom með þá P. S.
Pálsson og Heimir Þorgrímsson
til að skemta á samkomunni, og
flutti þá heim til sín aftur eftir
að hafa sjálfur tekið þátt í kapp-
ræðu á móti þeim síðarnefnda
sem þar fór fram. Alt þetta
gerði hann án endurgjalds þó
að vitanlega kosti svoleiðis
ferðalag mikið fé og erfiði. —
Einnig vil eg þakka öllum hin-
um sem á einhvern hátt aðstoð-
uðu á þessari samkomu, og öll-
um þeim mörgu sem lagt hafa
fram fé á árinu í þarfir sumar-
heimilisins. Er nú svo komið
eins og skýrslur munu sýna að
eignin með sumarheimilinu á er
nú skuldlaus þó úr sjóði sé borg-
að fyrir það sem gert hefir verið
í sumar þar, viðbót við húsið
sem er eitt gott herbergi er bygt
var aftan við eldhúsið og kostaði
um $200. En þó lítið sé nú í
sjóði fyrir reksturs kostnaði
heimilisins í sumar þá hefir •
nefndin ákveðið að halda áfram
starfi eins og að undanförnu og
byrja í næstu yiku. Einnig vil
eg geta þess að ýmsir góðir
menn í bygðinni tóku sig til og
hreinsuðu talsvert af skóginum í
kring um heimilið og gerðu einn-
ig nokkrar nauðsynlegar um-
bætur á húsinu sjálfu. Var það
alt gert endurgjaldslants. Þá
höfum við verið svo heppin að fá
ágæta ráðskonu, Mrs.'Karl Frið-
riksson, sem hefir á hendi stjórn
sumarheimilisins allan tímann
sem starfrækt verður í sumar.
Er eg þess fullviss að bæði
nefndin og foreldrar barnanna
verða í fybta máta ánægð með
hana í þessari stöðu, sem við þó
finnum og vitum öll að er bæði
vandasöm og ábyrgðin mikil. En
um þetta atriði þárf ekki að fjöi-
yrða frekar hér vegna þess að
sérstök skýrsla yfir starf heim-
Frh. á 5. bls.
f
*