Heimskringla - 05.07.1939, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. JÚLí 1939
EINING ANDANS
Ræða eftir séra Jakob Jónsson
Ef efnið í veggjum þessa húss
væri leyst sundur með efnafræði-
legrum aðferðum, kæmi í ljós, að
það væri samansett úr óendan-
lega smáum eindum af ýmsri
gerð. En séu síðan þessar ein-
kennilegu eindir leystar upp og
rannsakaðar til hlítar, eða svo
langt sem mannleg vizka nær,
kemur aftur í ljós, að þær eru í
eðli sínu hver annari líkar, og
allar runnar frá einni tegund.
M. ö. o. alt efni hins sýnilega
heims er ein samkynja heild.
Vér getum því með fullum sanni
talað um einingu efnisins. Það
skiftir ef til vill ekki máli í þessu
sambandi, hvert efnið kann að
vera í sinni al-upprunalegustu
mynd. Algengasta skoðun vís-
indamanna nú á dögum er sú, að
það sem vér köllum efni, sé í
raun og veru einskonar opinber-
Flestir munu vera þeirrar j en sum yðar haldið. Eg hefi
skoðunar, að þessi hugsana- talað við presta, lækna, listmál-
í þorpinu svo glögt, að hún blátt tengsl séu eitthvað í ætt við út- ara, söngfólk og ýmsa aðra, sem
kend tilfinning. Henni fanst
hún skynja tilfinningar fólksins
áfram lifði þær með því. Það varpið, eða grundvallist á svipuð-
var eins og hún væri tengd ó-|um lögmálum. Mennirnir, sem
rjúfandi böndum sál þorpsins J senc}a hugskeytin og taki við
sjálfs, sálum mannanna, sem;þeim, séu einskonar útvarps-
áttu þar heima. Hún var tengd stöð og viðtæki, sem stilt séu
þeim andlegum böndum, svo að saman. Þessi tilgáta er mjög
hún og þeir voru eitt. Það var j sennilega að sumu leyti, sérstak-
einnig hið innra, náin, ósýnileg ]ega þegar báðir mennirnir vita
tengsl — eining andans.
!af tilrauninni; annar einbeitir
Það er gömul þjóðtrú á ís-jsér við að senda, hinn við að
landi, að hver einasti maður taka á móti, eins og í talraunum
sé jafnan í sálufélagi við annan 'prófessorsins við Duke háskól-
mann, þannig að þeir eigi hina ann. En mér er kunnugt um
sömu innri reynslu. Ef þú verð- aðra atburði, sem ekki er eins
ur t. d. alt í einu hryggur í'auðvelt að skýra á þennan hátt.
skapi, án þess að geta gert þér'Einu sinni, þegar eg var í Win-
grein fyrir, af hverju það stafar nipeg og konan mín heima í
— þá segir þjóðtrúin, að það sé Reykjavík á íslandi, sendi eg
sökum þess að sálufélagi þinn henni fjórar eða fimm vísur í
hafi orðið hryggur og það síðanjbréfi. Hún sýndi þær engum, og
haft áhrif á þig. Á sama hátt geymdi bréfin sín, þar sem eng-
gat sorg þín eða gleði haft áhrif inn annar gekk um en hún ein.
á hann, að báðum ykkur óaf-|En dag einn, skömmu síðar, var
_______________^_____ vntandi. Þetta sálúfélag ívar hun stödd heima hjá foreldrum
un ósýnilegrar orku eða almætt-jekki álitið að færi eftir neinuJsínum^ásamt bróður sínum,jiem
is,
sem alt sé runnið af. Alt, ytra. óbreyttur vinnumaður, oft hefir sýnt, að hann er gædd-
'suður á landi gat átt sálufélag ur dulrænum gáfum. Hann sat
við sjálfan biskupinn á Hólum. í við borðið og var að föndra við
. ,. blað og blýant, og konan mín tók
Oft er það gott, sem gamlir
, , ,, . eftir þvi, að hann leit við og við
kveða , segir maltækið. Þjoð- .. , , ... . , , „ .
, ,. ’ ® , yfir að þilmu, eins og hann væn
trum er alt í senn, skaldskapur,1'
sem til er, verður þá rakið til
þessa eina, óefniskenda afls, og
vér getum talað um einingu ork-
unnar eða máttarins.
Líffræðin kennir oss ennfrem-
ur, að allir lifandi líkamir eigi
sammerkt í því, að þeir eigi til-
veru sína að rekja til einnar ein-
ustu frumu, sem klofni 1 fleiri
parta, og síðan hver partur í
aðra, og hver ný fruma auki síð-
an kyn sitt með sama hætti. Og
svo skyldar sýnast allar lifandi
verur, að meðal líffræðinganna
munu flestir líta svo á, að alt
líf á jörðu eigi sér hinn sama
uppruna. Lífið sé eitt, og ein
heild, en birtist í þúsundum ó-
líkra fyrirbrigða. Þá er koirtið
að einin&u lífsins — hins jarð-
neska, líkamlega lífs.
Maðurinn, sem skrifaði Efes-
usbréfið þekti ekki vísinda-
greinar nútímans. Hann ræddi
því ekki um einingu efnisins,
einingu orkunnar eða einingu
lífsins. En hann sagði: “Kapp-
kostið að varðveita einingu and-
ans”.
Kona ein, sem eg þekki, sagði
mér, að eitt sinn hefði hún staðið
ein út við gluggann í stofunni
sinni, snemma að morgni dags.
Hún horfði út, án þess að gefa
gaum að nokkru sérstöku, en
fyrir augum hennar var þorpið
með húsum sínum fiskireitum og
bryggjum; fjörðurinn og fjöllin
umhverfis hann. Þá kom alt í
einu yfir hana undarleg og ó-
, . , .. , ,. að horfa a eitthvað. Hun gaf
heimspeki og að nokkru leyti , , . . ,
, iþvi engan frekari gaum, fyr en
truarbrogð alþyðunnar, og þau
eru samofin fornri reynslu henn-
ar, ekki sízt dulrænni reynslu.
Og um leið og hver ný kynslóð
endurskoðar reynsluna, finnur
hún jafnan einhver sannindi í
hinni fornu þjóðtrú. En það er
einmitt mjög áberandi nú, hve
sú skoðun er að verða útbreidd,
:hann alt í einu rekur að henni
j miða, sem hann hafði skrifað
'eitthvað á. Þér farið nærri um
jundrun konunnar minnar, þeg-
\ jar hún les þar eina af vísunum,
'sem eg hafði sent henni — vísu,
sem enginji maður á jörðinni
hafði heyrt, nema við tvö, og
* ,, , . , , * engmn kunm utan að, nema hun
að andleg tengsli eig ser stað! . ~
°, „ ., . , ,.!ein. Og það var siður en svo,
milli manna, þo að ekki þurfi
það endilega að vera tveir menn,
sem eigi sálufélag sín á milli né;
heldur að það samband sé einsj
fullkomið og þjóðin sjálf. Eitt
er að minsta kosti víst, að stund-
um komast hugsanir eftir óskilj-
anlegum leiðum frá einum manni
til annars; og gamla, íslenzka
orðið “hugboð” merkir ekkert
annað en það, að boð berist
manninum eftir leiðum hugans,
án ytri tækja. Nýlega hafa ver-
ið gerðar mjög mikilsverðar til-
raunir á Duke háskólanum í
Bandaríkjunum, sem sýnast
styrkja það, að hugsanir geti
borist frá einum manni til ann-
ars án sýnilegra tækja. Hafa
þessar tilraunir ýtt mjög undir
ein.
! að hún hefði verið að einbeita
huganum að þessari vísu, því að
hún var allan tímann að tala við
móður sína um alt önnur efni.
Það fyrsta, sem liggur í aug-
um uppi, af þessu atviki, er það,
að hugsanir, jafnvel heilar vís-
ur, alveg orðréttar, geta borist
frá einum manni til annars, án
þess að mælt mál eða mannleg
skilningarvit eingöngu séu not-
uð. En það er ekki alt fengið
með þessu. Vér hljótum að
spyrja, eins og svo oft, þegar
líkt stendur á, hver er það, sem
velur þessa vísu úr öllum þeim
sæg hugsana, sem vitaskuid
hlutu að streyma að? Hver var
það, sem stilti viðtækið inn á
sálfræðinga að taka málið til Þessa sérstöku stöð, og valdi
athugunar. Ef til vill verður
tækifæri til þess síðar að segja
frá þessu seinna hér í kirkjunni.
þessa vísu úr öllu, sem hlaut að
vera samtímis í loftinu? Ekki
sýnist það hafa getað verið mað-
urinn sjálfur, enda fanst honum,
sem hann sæi letrið ritað á vegg-
inn og hann skrifaði það jafn-
óðum upp, án þess að vita fyrir-
fram, hvað úr því ætlaði að
verða. Það lítur helst út fyrir, j margra annara, hljóða eins og
hafa látið í ljósi við mig þá skoð-
un, að andlegt samfélag, einhver
ósýnileg tengsl við annan heim
hafi áhrif á störf þeirra og séu
þeim hjálp við að inna sitt jarð-
neska hlutverk af hendi. En eg
skal játa, að all-flestir munu
hika við að láta opinberlega
ljósi þessa sannfæringu, og allur
fjöldi fólks gefur andlegum
næmleika sínum engan gaum
Eða eins og ein röddin, sem telur
sig koma handan að, hefir sagt
“Heimurinn er farinn að fyrir
verða sig fyrir andann; hann
deyðir hann, eins og meinlæta
menn fyrri alda deyddu líkam
ann.” (Light, Sept. 8., 1938).
Þetta samband milli anda
jarðnesku holdi og anda í annari
tilveru er enn eitt dæmi um em
ingu andans; hið órjúfandi sam
hengi andlegra afla, engu síður
en einingu efnisins. Rithöfund
ar nýja-testamentisins trúðu
þessa einingu, og vildu að kristn-
ir menn fyndu til þessara innri
tengsla sín á milli og innbyrðis
og sömuleiðis milli sín og hinna
ósýnilegu anda, og þá fyrst og
fremst hans, sem um páska og
hvítasunnu sannaði kröftugleg-
ast tilveru hins andlega máttar
En þeir gengu jafnvel ennþá
lengra, og áttu í því sammerkt
við menn á öllum öldum, og af
öllum trúarbrögðum, að hugsa
sér andlegt afl að verki í sköpun
og viðhaldi heimsins, — anda
guðs í öllu, sem til var. En þessi
skoðun hefir ekki aðeins verið
bygð á skynsamlegri ályktun
heldur reynslu manna á öllum
öldum. Menn hafa.fundið hið
innra með sjálfum sér áhrif þess
anda, sem einnig dvelur í því
sem utan við þá er. Þessu hefir
verið líkt við það að blaðið á
trénu finni samband sitt við
önnur blöð, og síðan sambanc
sitt við lífsmeiðinn sjálfan, sem
það er sprottið af. Skáldið
Tennyson lýsir því, hvernig “alt
í einu, eins og við útþenslu ein
staklingsvitundarinnar, einstakl-
ingsveran sjálf virtist leysast í
sundur og hverfa inn í tak-
markalausa tilveru, og þetta er
ekkert glundroða-ástand, heldu:
greinilegast af öllu greinilegu;
vissast af öllu, sem víst er; dul-
rænna en alt, sem dulrænt er,
algerlega utan og ofan við ö!l
orð; þar sem dauðinn var bros
leg fjarstæða; missir persónu-
leikans (ef svo má áð orði kom-
ast) virðist ekki vera nein eyð-
ing, heldur hið eina sanna líf.”
Þessi orð Tennysons, að sínu
leyti eins og lýsingar Krishna-
murtis, Anker Larsens og
Are YouPrepared?
Fire on the íarm is a deadly enemy. It
causes untold damage to homes and live-
stock every year.
You can’t tell when or where it will break
out next—maybe your own home. Be
prepared to fight this menace at the first
warning—The Telephone Way.
By this means you can summon help quickly
and sometimes save thousands of dollars by
checking the fire at oncc.
You owe it to yourself- -home and family—
Do Not Be Without a Telephone
ummimmmwmm
að eitthvað annað vitsmunaafl
hafi komið þar til greina, —
enda var því haldið fram í ör-
stuttu skeyti, er fylgdi vísunni.
Þar var því haldið fram, að nokk-
! ur hluti af veru sjálfs mín væri
nálægur utan líkamans, en einn
af vinum okkar í hinum heimin-
um birti letrið á veggnum og
kæmi því þannig inn í vitund
hins skygna manns. Það er
erfitt að sanna í þessu eina tii-
felli, hvort skýringin er rét.t, en
það er sannfæring mín, út frá
svo mörgu, sem eg hefi kynt mér
um þessi mál, að hún sé að
minsta kosti ekki fjarstæða, og
svo langtum sennilegri en hin
skýringin, að áhrifin hafi að-
eins borist tveggja manna á
milli, án þess að einhver sá þriðji
j stjórni því, hvaða hugsun sé
■ valin.
!
En með þessari skýringu er
,komið inn á aðra kenningu, sem
í sjálfu sér er engu minna verð
^ en eining andans milli manna á
jörðinni. Hún er sú, að í djúpi
hugans geti menn komist í sam-
i band við aðra anda, sem ekki eru
lengur í jarðnesku holdi, heldur
j “andlega líkama”. Eg er ekki
einn um það að álíta, að sú
jkenning eigi við rök að styðj-
ast. Sú sannfæring er algengari
meiningarlaus vitleysa í eyrum
annara en þeirra, sem sjálfir
hafa fundið snertingu andans
einhvern tíma á lífsleið sinni.
En jafnvel þó að fæstir af oss
lifum mjög dulrænu eða mjög
andlegu lífi, höfum vér að lík-
indum öll fundið — og finnum
við og við — það sem Einar
Benediktsson kallar, að “andi
Guðs kraftur í duftsins líki.” í
anda þess guðs sameinumst vér
inst inni með sjálfum oss á vor-
um helgustu og beztu stundum.
Það er sú eining andans, sem
höf. Efesusbréfsins talar um.
“Varðveitið einingu andans í
bandi friðarins,” segir textinn.
Eitt af því sem vér gerum til
þess að varðveita þessa einingu
er að koma saman hér í kirkj-
unni til guðsþjónustu.
Mér er sagt, að biskup íslanc^
hafi á einni af yfirreiðum sínum
um landið, verði staddur í mjög
fámennri og afskektri sókn, sem
þurfti nýja kirkju, en engir pen-
ingar voru fyrirliggjandi. Bisk-
upinn leit sjálfur svo á, að það
yrði ofviða fyrir örfá heimili
að standa straum af bygging-
unni, og var því frekar með-
mæltur, að kirkjan yrði ekki
bygð upp aftur á sama stað,
heldur yrðu þessi heimili sam-
einuð næstu sókn. En loks tók
einn bóndinn til máls, og um
leið tók hann sparisjóðsbók upp
úr vasa sínum, og rétti biskupi.
Honum lágu orð eitthvað á þessa
leið: “í þessari kirkju hefi eg
lifað sumar helgpstu stundir
minnar æfi, — sumar þrungnar
af sorg og hrygð, að vísu, en
sumar auðugar af gleði og hjart-
ans fögnuði. Héðan voru for-
eldrar mínir jarðsungnir. Hér
voru börnin mín skírð og hér
voru þau fermd. Og hér hefir
verði griðastaður, þar sem eg
og sveitungar mínir höfum
fundið návist þess, sem er heil-
agt og guðdómlegt. Hér verður
kirkjan okkar áfram, ef eg má
nokkru um það ráða.”
Litla kirkjan var bygð upp
aftur. Bóndinn hafði byrjað
fjársöfnunina og sveitungar
hans lögðu saman smáupphæðir
og dagsverk, unz kirkjan komst
upp, musteri guðs í afskektri,
fámennri bygð.
Þessi saga og orð bóndans eru
sögð eftir minni, og má því vel
vera, að einhverju skakki. En
að einu leyti má treysta frá-
sögninni til fulls. Hún ber vitni
um góðhug bóndans til kirkj-
unnar sinnar, og tilfinningu hans
fyrir því, að það sem þar fór
fram, hefði haft gildi fyrir hans
innra líf. í kirkjunni hafði hann
fundið friðsælan reit, þar sem
tilfinningar hans til þeirra, sem
hann elskaði; höfðu fengið að
njóta sín, eining andans við
sveitunga hans og við guð
Hann sætti sig því ekki við ann-
að en að þessi helgidómur, sem
helgaður var andlegum iðkunum
héldi áfram að standa þar sem
hann hafði staðið.
Vér erum í dag stödd við
messu; hugsum oss, að þessi
kirkja yrði lögð niður, og allir
íslendingar sameinuðust hinum
stóru kirkjudeildum þessa lands,
og ekkert tillit yrði lengur tekið
til þeirra eigin trúararfs eða
þjóðareinkenna. Þú kæmir ef
til vill hingað á þennan stað,
eftir að öll vegsummerki ís
lenzks helgidóms væru numin á
brott. Þá mundi hugur þinn
hverfa til baka, eins og hugur
bóndans, og þú mundir segja
slíkt og hann: “Hér lifði eg og
aðrir einu sinni helgar stundir.
Hér voru sungnir sálmar á ís-
lenzku, sem tóku fram öllu, er
hér hefir verið sungið á öðrum
tungumálum. Hér voru haldn-
ar ræður á einu sígilda fornmál-
inu, sem enn lifir á vörum
manna af vestrænu kyni. Héðan
voru gömlu landnámsmennirnir
og konurnar sungnar til grafar.
Hér voru stundum skírð lítil
börn, vígð helgustu hugsjóninni,
sem mannkynið á. Hér voru
ungmenni af íslenzkum ættum
staðfest sem lærisveinar meist
arans mikla, og fóru héðan með
þeim ásetningi að nota alt það,
sem ættland þeirra og föðurland
leirra, bæði löndin, höfðu gefið
leim, — nota það í þágu guðs
ríkis á jörð.”
Þú, sem heyrir orð mín í
dag, finnurðu ekki, við það að
setja þér þetta þannig fyrir
sjónir, að þó að þú farir ef til
vill stundum ósnortinn út úr
?essari kirkju, þá áttu inst inni
tilfinningu fyrir því, að í þessum
lelgidómi beinist hugur þinn
upp á við til guðs eða út á við til
barna hans, með innilegra hætti
en endranær. Það er eining
andans í bandi friðarins.
Einu sinni heyrði eg á orð
manns, sem stendur framarlega í
oaráttu alþýðunnar heima á ís-
andi. Hann nefndi einn af aðal-
andstæðingum sínum og sagði:
‘Kirkjan er nú bráðum eini stað-
urinn, þar sem við getum báðir
staðið hlið við hlið, eins og
bræður.” Hann fann til þess, að
þrátt fyrir alt þurfti hann þess
með að geta hugsað jafnvel um
andstæðinga sína sem bræður —
og að kirkjan var sá félagsskap-
ur, sem glæddi hjá honum þessa
bróðurlegu tilfinningu, sem svo
SNJÓHVÍTUR OG
HVERT BLAÐ MEÐ
GÖÐU LÍMI--VINDL-
INGARNIR LÍTA ÚT
SEM BÚNIR SÉU TIL
f VÉL

HREINN HVITUR
Vindlinga Pappír
TVÖFÖLD
Sjálfgerð^®
margt annað miðaði að því að
veikja.
Það eru að vísu til mörg félög,
sem menn geta sagt um, að þau
styrki bróðurbönd mannanna,
enda fer því betur. En kirkjan
hefir sérstöðu að því leyti, að
hún hefir það megin-hlutverk að
varðveita einingu andans; hún
byggir öðrum félögum fremur á
því, að andi mannsins á jörðinni,
andar framliðinna í öðrum heimi,
og andi guðs, sem er “yfir öllu,
með öllu og í öllu”, séu raun-
verulega til, og að tímanleg og
eilíf farsæld mannikynsins sé
beinlínis undir því komin, að
það stefni að þeirri einingu and-
ans, sem umlyki alt. Við það
takmark eru guðsþjónustur
kirkjunnar miðaðar. Við sam-
eiginlega bæn, söng og hugleið-
ingu er þér ætlað að fella sjálfan
þig inn í hina æðri einingu. Hér
á að vera musteri bræðralagsins;
hér á að vera stiginn, sem engl-
ar guðs ganga upp og ofan, og
hér á að vera hlið himinsins,
þar sem vér leitum að skauti Al-
föður sem börn hans og vinir.
Og eg hefi þekt nógu marga
menn um æfina til að geta borið
um það, að margur fer úr kirkju
sinni betri bróðir samferða-
manna sinna, betri nágranni
hinnar ósýnilegu vina og betra
barn guðs. — Með þeim guðs-
þjónustum, sem hér eru haldnar,
ekki fyrst og fremst prédikunum
mínum eða annara presta, held-
ur vegna sameiginlegrar bænar
og lofsöngva, — eru þessari
bygð gefin tækifæri, sem eru
henni ómetanleg. Ekkert er oss
þýðingarmeira en það að lífs-
stefnan nái fullum tökum á oss,
þegar helstefnan hefir svo hátt
um sig í heiminum, sem raun
ber vitni um.
Nú er vetrardróminn leystur
af jörðinni, vorannir liðnar hjá,
og nú vænti eg þess, að vér
sleppum ekki þeim tækifærum,
er vér höfum, til að gera þessa
kirkju að stað, þar sem vér
finnum einingu andans betur en
víðast annars staðar. Til þess að
gera helgidóminn sem mest að-
aðandi og guðsþjónusturnar
fegurri og innilegri, langar mig
til að biðja fólkið alment um
þrent:
1. Að hjálpast að því að
fegra kirkjuna með blómum og
jósum við hverja messu. Takið
með yður blóm til kirkjunnar!
2. Takið þátt í söngnum, allir
sem bækur hafið; söngurinn er
til þess að gera oss sem mót-
tækilegust fyrir fegurð og æðri
áhrif.
3. Takið þátt í bæninni, því
að hýn er sameiginlegt andlegt
starf. Eg hefi hugsað mér