Heimskringla - 05.07.1939, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 5. JÚLÍ 1939
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
4. Mars. Hann er helmingi [ var heitin eftir undirheima guð-
minni en jörðin, ryðrauður á lit inum Plútó.
og 140,000,000 mílur frá sól. [
Hann er lang líkastur jörðunni! Vetrarbrautin
af öllum jarðstjörnunum, hefir j Milli vega frá ytri rönd til
hvítar breiður til beggja enda miðju á afarstórri, hjólmyndaðri
að vetrinum sem hverfa að stjörnuþyrpingu sem við nefn-
mestu eða öllu á sumrin og þá um vetrarbraut, er sólkerfi vort
sjást grænir flekkir á yfirborði að finna- Þetta hjól er svo stórt
hans, sem benda á jurtagróður.! að það er 1000,000 ljósár í þver-
Langar línur, þráðbeinar, sumar mál og tíu þúsund að þykt,
um 1500 mílur á lengd, sem það snýst um möndul sem eng-
ítölsku stjörnufræðingur fyrst inn hefir enn séð því stór svartur
fann og kallaði skurði, canali, rykheimur syggir á hann frá
benda til þess að þar búi viti- vorri hlið; en svo er snúnings-
bornar verur. En mæðnir mund- \ hraðinn mikill að sólin (og við
um við þar vera. Súrefnið er með) berast með honum í 200
þar ekki nema 1—5000 partur af mílna hraða á sekúndu, og er þó
andrúsmloftinu í staðinn fyrir talið að ein hringferð taki tvö
i sem við höfum og þykir ekkert hundruð miljónir ára. Að öllu
of mikið. Vegna þess hvað marz samantöldu er sagt hún muni
er lítill og hefir minna aðdrátt- hafa farið tíu hringferðir síðan
afl en jörðin væri 150 punda hún var sköpuð. Mörg furða er
maður þar aðeins 57 pund. Og af vetrarbrautinni spurð. Þar
kalt mundi oss þar þykja, þegar er að finna 30,000,000 sólna,
bezt gengur er hitinn 60° á dag- heila heima af glóandi skýjum
inn en 40° fyrir neðan zero á og á milli afar mikla kolsvarta
nóttunni. Utan við marz tekur rykheima. Sólirnar er flestar
við belti með fjölda af smáum að finna til beggja hliða á hjól-
stjörnum. Eru sumar þeirra að- inu en óskapnaður heimanna í
eins ein míla í þvermál aðrar miðið. Þó er alt þetta hvað
nokkuð stærri. — Sumum innanum annað, en hvað á sín-
þeirra hefir nafn verið gefið, um stað með óbifanlegri reglu
t. d. Hermes sem fyrir skömmu og í fullu samræmi. Það er því,
kom svo nærri jörðu að talað þrátt fyrir allar eldri hugmyndir
var um hættu á að árekstur bókstaflega satt sem skáldið
yrði. Að ári er búist við hann segir:
komi aftur, hvað sem þá verður. |
5. Jupiter.
6. Saturnus.
7. Uranus. ,
8. Neptunus.
Þetta eru fjórir risar sem snú- því öllu er af einum vilja stjórn-
ast með ógna hraða um möndul að.
sinn og í löngum bugum kring í vetrarbrautinni sjást sólir
um sólu. Þeir eru allir ísi þakt- af afar mörgum stærðum og
ir þúsund mílna þykkum, með afar ólíkar að efni. Sól vor er
andrúmsloft fult af eitri svo sem ein með þeim minni og kölluð ein
methane of ammóníu. Þeir eru af “gulu dvergunum”. Svo röm
dimmir í dimmum geimi og ekki er sú taug er oss við hana bind-
að tala um líf á neinum þeirra.1 ur, að hún jafnast á við tíu milj-
Júpíter og Saturnus hafa hver ónir stálstrengja sem hver um
um sig mörg tungl og þar að sig er mílu á þykt. Er því lítil
auki hefir sá síðarnefndi hina hætta á að hún slitni enda kem-
gullfögru hringi sem haldið er ur oss það betur, því undir sól-
að séu leifar af tunglum sem hafi unni er komið viðhald alls lífs á
í fyrndinni rekist á og faristJ jörðunni.
Júpíter er stærstur allra jarð-[ Til eru sólir sem “slá”, stækka
stjarna, 87,000 mílur í þvermál I mínka> eing Qg risavaxið
og vigtar meira en allar hinar hjarta; tvíbura, þribura og
jarðstjörnurnar til samans. - fjórbura sólir sem snuast hver
“Himnarnir lofa lífgjafans mátt
Ljósið hið fagra og myrkrið er
í sátt”
Hann hefir ellefu tungl, Satúrn-
us níu. Hringir Satúrnusar eru
utan um aðra á alt frá fáum kl,-
tímum upp Þmörg þúsund ár.
aðems tiumilnaþykkiren 41,500 as ^ tiltölulega léttar og
mílur a breidd. |aðrar þar sem efninu er svo
Uranus og Neptunus eru svo saman þrýst að hver spón-
langt í burtu að lítið er um þá fylh er mörg tonn að þyngd.
vitað annað en það að þeir munu Þetta er mögulegt með því, að
vera að allri gerð mjög líkir hin- brjóta fyrst byggingu atómsins
um tveim. eins og það er hægt að koma
Fyrstu ár þessarar aldar tóku fleiri flöskum fyrir í kassa, með
stjörnufræðingar eftir því að Þyí a^ brjóta þser fyrst.
Uranus “riðaði” á braut sinni, j Björtust af þessum sólum er
og gat Dr. Percival Lowell, er 'sirius.' Hún hefir mjög skrít-
stofnaði og bygði stjörnuturninn 1 inn “félaga” sem í kringum hana
í F’lagstaff, Arizona, þess til, fer einn sinni á 50 árum. Efnið
að það væri vegna aðdráttarafls! í þessum “félaga” er 2000 sinn-
jarðstjörnu sem enn væri ófund- um þyngra en gull. Flestar
in. Sagði hann fyrir hvar hún stjörnur eru 300,000 upp til 10,-
mundi finnast. j 000,000 mílna í þvermál. Þó eru
Þetta var í 1915 og byrjaði til mikið stærri stjörnur svo sem
Dr. Lowell að leita að stjörnunni risinn Epsilon Auregae sem ar
en dó ári seinná 1916; var þá 2,600,000,000 mílur í þvermál,
ekkert gert fyrri en 1929 að að- svo stór að ef sólin væri í miðju
stoðarmaður Dr. Lowells, Clyde væru allar jarðstjönurnar nema
Tombaugh, byrjaði aftur á leit- j þær þrjár yztu innan við yfir-
inni. Var himinhvolfinu á þeim borð hennar.
párti er Dr. Lowell vísaði á, > Stjörnur fara sífelt mínkandi,
skift í téninga og svo hver ten-J meðan þær eru “ungar”, eru þær
ingur myndaður tvievar með rauðar á lit, tiltölulega kaldar,
fárra daga millibili. Myndirnar blásnar upp eins og afarstór
svo bornar saman til að sjá hvort loftbátur af krafti ljóssins að
nokkur stjarna hefði hreyfst. Þó innan- og úr léttu efni. En svo
þetta minni mann á að leita að fer aðdráttaraflið að láta til sín
nál í hey kleggja tókst samt að taka. Þær fara að þéttast, hitna
finna stjörnuna svo langt úti í, og gulna, því þær verða að gefa
geimi að hún er 2 biljónir mílna frá sér sömu geislamergð frá
frá sól, líklega ekki stærri en minni líkama. Smásaman breyt-
jörðin einmana í kulda og ist svo liturinn frá gulu í blátt.
myrkri. Sólin, þaðan að líta, Þær heitustu eru bláar.
lítið stærri en glöð stjarna. Það En nú fara þær að kólna. Blái
var því ekki mót von að stjarnan liturinn hverfur og þær verða
-----------------------—--------aftur rauðar og altaf mínka þær
ustu löndunum, þar sem skógur og kólna, þær missa birtu sína og
finst- Miljónum ára var varið [ verða að síðustu kaldir hnettir,
til að útbúa jörðina með olíu og sem halda áfram hringferð sinni
kolum, því Veit mikill fjöldi innan Vetrarbrautarinnar. Þessi
“læðra” manna ekki af neinni forlög bíða sólar vorrar með
forsjón. ! tímanum og verður þá alt líf
löngu útdautt á þessari jörð.
Eitt af leyndarmálum náttúr-
unnar eru hinir svokölluðu
“hvítu dvergar“. Þær sólir eru
á stærð við jörð vora en efninu
í þeim er svo saman þjappað ið
hver tenings þumlungur er mörg
tonn að þyngd. Er talið að
atómarnir í þeim séu eyðilagðir,
því komist svo mikið efni fyrir á
svo litlu svæði. Þær eru bók-
staflega hvítglóandi af hita. Ein
þeirra, ekki mikið stærri en
tunglið, hefir hálfu meira efni \
sér fólgið en sólin.
Tekið hefir verið eftir því að
birta sumra stjarna vex alt í
einu, og var fyrst haldið að þetta
væru nýskapaðar stjörnur, og
voru því kallaðar Nova, eða
nýstjörnur. En það reynd-
ist að þær mistu birtu sína
á mjög skömmum tíma. Er
því nú niðurstaðan sú að þær
springa og eyðileggjast. Komið
hefir fyrir að stjarna hefir sent
frá sér á einum mánuði eins
mikla birtu og sólin gefur á
23,000 árum. Talið er að þrjá-
tíu (30) þvílíkar sprengingar
fari fram á Vetrarbrautinni á
hverju ári.
Þó næstu sólir séu tiltölulega
nærri oss í samanburði við þær
sem fjær eru getum vér hreint
ekki kvartað um þrensgli. Ferð
til þeirrar allra næstu með
hundrað mílna hraða á kl.stund
mundi taka rétta 4 biljón daga.
Þegar vér horfum á Vetrar-
brautina erum vér að horfa út að
röð “hjólsins”. Glampinn sem
vér sjáum glampa yfir vel lýstri
borg frá mörgum rafmagnsljós-
um að næturlagi.
Hið ómælanlega rúm utan
Vetrarbrautarinnar er alt stráð
ótal “Vetrarbrautum”. Miljón-|
ir þeirra hafa fundist og eru ^
flestar hjólmyndaðar eins og sú;
er vér tilheyrum og snúast um
afar stóra miðstjörnu. Nokkrar
eru ávalir eða hnöttóttir heimar,
dökkir og stjörnulausir. Minna
á hússtæði þar sem efnið er að
flutt en smiðyrinn ekki kominn^
til að byggja. Getur verið að
smiðurinn eigi eftir að taka til
verks og byggja ennþá fleiri
stjörnuhjól úr rykinu. Það sýn-
ist vera efnið sem sólirnar eru
bygðar úr en þær aftur fæða af
sér jarðstjörnurnar. Eitt af því
óskiljanlega sem stjörnurfræðin
hefir nýlega 'fundið er að þessir
sérstöku heimar sýnast vera að
tvístrast, fjarlægjast hverjir
aðra. Enginn skilur í þessu né
veit hvert það verður framhald-
andi eða stundar fyrirbrigði. En
tíminn snanar hvort það er.
Eftir að hafa kalt og rólega
rannsakað alla þá undra heima
sem hér hefir verið á minst,
hin miklu hjól undir kerrunni
sem ekið er “sigrandi gegn um
geima” frá einni biljón ára til
annarar. Eftir að hafa alt út-
skýrt með náttúrlegum lögum
án þess nokkurntíma að spyrja
hver sé nógu vitur til að setja
þessi lög, eða nógu máttugur til
að láta framfylgja þeim, eru
vísindin nú komin að þeirri nið-
urstöðu að skynsemi mannsins
sé svo mikil að þar hljóti önnur
og meiri skynsemi að vera á
bak við. Nú, jæja, spor er það
í rétta átt, en furðu mikilli
grunnhyggni lýsir annað eins.
M. B. H.
— Mamma sendir yður kjötið
aftur, og bað mig að segja, að
það væri svo seigt, að það mætti
sóla með því skó.
— Hvers vegna gerði hún það
þá ekki?
— Naglarnir gengu ekki í
ge'gn.
* * *
“Að hugsa sér þetta ryk. Það
er orðið fingurþykt á húsgögn-
unum hjá mér. Eg sé það, að eg
kemst ekki hjá því að gifta mig.”
“Hvaða vitleysa. Eg veit ráð.
Kauptu þér ryksugu. Þú getur
skrúfað fyrir hana, þegar þér
sýnist og auk þess er hún ódýr-
ari.”
KLETTAFJÖLL OG
KYRRAHAF
Framh.
Þegar Rósa Egilsson var hér í
Winnipeg vann hún hjá Paulin-
Chambers félaginu, en eftir að
hún kom Vestur á Ströndina
lærði hún hjúkrunarfræði og
vann alllengi við hjúkrun á
sjúkrahúsi; þótfi hún sýna svo
mikinn dugnað við það starf
þegar spánska veikin geysaði
1918, að til þess var tekið. Rósa
dvaldi nokkra daga hjá þeim
Daníelsons hjónum; er hún ná-
skyld Andrew. Okkur hefði þótt
gaman að . geta heimsótt hana,
en viðstaðan var svo stutt þegar
við komum til Victoria að tími
vanst ekki til þess.
Andrew Daníelson og kona
hans taka mikinn þátt í félags-
málum þeirra Blaine-búa; hann
er og hefir lengi verið forseti
lúterska safnaðarins; hann er
fyrverandi þingmaður kjördæm-
isins; hann er æfinlega einn af
forustumönnum íslendingadags-
ins og var forseti hans í þetta
skifti; hann stundar aðallega
fasteignasölu og ýmiskonar um-
boðsstörf. Mér virtist sem oft
væri leitað til hans um ýms mál,
og yfir höfuð fanst mér hann
vera nokkurs konar “Skúli Sig-
fússon” þeirra Blaine búa.
Þau hjón eiga tvö fósturbörn,
pilt og stúlku; má með sanni
segja að þau séu þeirra eigin
börn. Stúlkan er gift myndar-
og dugnaðarmanni í Chidago, en
pilturinn var heima hjá fóstur-
foreldrum sínum með konu og
ungt barn. Er heimili þetta
bæði friðsælt og unaðslegt, þótt
gestkvæmt sé og glaðvært. Við
dvöldum þar í fjóra daga og var
farið með okkur svo vel að ekki
varð betra á kosið. Hvað eftir
annað var ekið með okkur út á
landsbygðina umhverfis bæinn,
og var það hin mesta skemtun.
Jóhann Straumfjörð, sem er
myndar bóndi þar í bygðinni,
sótti okkur einn daginn og vor-
um við hjá þeim hjónum til mið-
degisverðar. Uann ók með okk-
ur um ýmsa staði meðfram sjón-
um; var það reglulega skemti-
legt. Kona Jóhanns heitir Björg
og er systurdóttir Helgu sál.
Davidson hér í Winnipeg, sem
flestir kannast við. Dóttir
þeirra, Lillian að nafni, er skóla-
Framh. á 7. bls.
ÁVARP FORSETA
Frh. frá 1. bls.
ilisins verður lesin upp á þing-
inu. Um útbreiðslustarf og
fjáirmál verður að sjálfsögðu
rætt á þinginu.
Vil eg geta þess að í sambandi
við fyrra atriðið þá höfum við
fengið vitneskju um að konur
sem eru hlyntar frjálstrúar
hreyfingunni í Piney myndi
gjarnan vilja mynda félag með
sér og þá að sjálfsögðu yrðu
þær meðlimir í okkar sambandi.
Æskja þær eftir að einhverjar
konur frá Sambandinu komi
þangað út til þess að ræða þetta
mál við þær og hjálpa þeim við
félagsstonun eins fljótt og því
verður við komið.
Einnig er mér ánægja að geta
þess að Miss Rósa Vídal gerðist
meðlimur í okkar Kvennasam-
bandi á síðast liðnu þingi, og
vona eg að fleiri konur sem ekki
hafa tækifæri á að tilheyra neinu
kvenfélagi megi verða til að
feta í fótspor hennar í þessu efni.
Þetta þing minnist að sjálf-
sögðu með sérstökum fögnuði,
að á þessu ári hafði þetta land í
heimsókn okkar ágætu konungs-
hjón, sem allir þegnar þeirra
ljúka svo miklu lofsorði á fyrir
yndislega framkomu. Verður
heimsókn þeirra ekki einungis
sögulegur atburður, heldur og
miklu fremur róttækt velferðar-
mál þjóðarinnar þegar stundir
líða, sem kemur fram í auknum
skilningi allra þjóðarbrota sem
þetta land byggja á skyldum
hvers eins innan þjóðfélagsins
gagnvart hinni miklu heild, og
þá einnig skyldur heildarinnar
gagnvart hverjum enstakling.
Það er gagnkvæmur skilningur
á réttum aðferðum við þau mál
er miða til heilla öllum mönnum
sem okkar litla félag vill gera
að sínum einkunar-orðum i allril
framtíð.
Eg hlýt að mipnast með sökn-
uði þeirra kona sem við höfum
orðið á bak að sjá á hinu um-
liðna ári, þær sem horfið hafa
úr hópnum eru Mrs. Guðrún
Bergman, Sigríður Swanson,
Mrs. Jakob Bjarnason frá Win-
nipeg og Miss Aldís Magnússon
frá Lundar. Voru allar þessar
konur meira og minna starfandi
meðlimir í okkar félögum og
minnist því þingið þeirra með
óblöndnum söknuði og vottum
ástvinum þeirra og vinum okk-
ar alúðarfylstu hluttekningu.
Að endingu vil eg þá geta
þess að okkur er það sérstök á-
nægja að geta haft þetta þing
hér í kirkju Sambandssafnaðar
í Winnipeg, þar sem okkar
stærsta Kvenfélag á heima. Ein-
mitt hér á þessum stað verður
að álítast miðstöð allra þeirra
mála, sem við erum að reyna að
beita okkur fyrir, og veit eg að
smærri kvenfélögin úti á landinu
líta einnig þannig á það eins og
rétt er.
óska eg ykkur þá til heilla
með þingstörfin og vona að okk-
ur takist að leysa úr okkar mál-
um svo að allar framkvæmdir
geti orðið að sem mestum notum.
Marja Björnsson
Ráðskona óskast út á land,
skamt frá Langruth. Heims-
kringla vísar á.
Þ4r sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgfllr: Henry Ave. Eaa*
Sími 95 551—95 562
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
HITT OG ÞETTA
Kennarinn: Hvað á þetta að
þýða, drengur, hvað ertu að gera
með vindla í vasanum.
— Eg ætlaði að geyma* þá þar
til eg er orðinn stór.
* * *
Sagt er að fundið hafi verið
upp sniðugt peningaveski fyrir
bankaseðla. Ef veskið er þrif-
ið harkalega af sendlinum fær
sá^er það gerir rafstraum í sig,
táragasssprengja springur og
sjálfvirkt lofskeytatæki sendir
út S. O. S.!!
* * ( *
í Kína eru að minsta kosti 40
þúsund manns sem þykjast vera
afkomendur heimspekingsins
Konfúsíusar, sem uppi var á 5.
öld fyrir Krist.
* * *
Hæsti turn Evrópu hefir
hingað til verið Eiffelturninn í
París, en verður það ekki nema
stutta stund ennþá. Þjóðverjar
eru að byggja turn í Herzberg í
Saxlandi, sem' verður 325 metra
hár. Eiffelturninn er 300 metra
hár.
* * *
Elsti hermaður Englands er
afi Ingiríðar krónprinsessu, her-
toginn af Connaught. Hann er
marskáldkur að metorðum og er
87 ára gamall.
I2V2 per cent
hlutagróði....
*
11
Það borgar sig að nota Hydro orku vegna þess
að af hverjum dollar eyddum fyrir hana fær
bærinn innheimt 12V£ per cent í sköttum, sem
léttir skattbyrði almennings.
Yfir tvö síðustu árin, hefir City Hydro lagt bæn-
um til fé á þennan hátt, sem nemur $500,000.
Þessi fjárhæð er auðvitað auk reglulegra skatta,
sem félagið greiðir bænum.
Á þennan hátt hagnast þjóðfélagið aðeins með
notkun City Hydro orku, svo munið að—
CITY HYDRO
er yðar — notið það!