Heimskringla - 19.07.1939, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 19. JÚLf 1939
HEIMSKRINCLA
3. SÍÐA
kosti hans og verða honum lík-
ari að tign og þrótti. Vér sjá-
um líka aðra menn mörgum öld-
um síðar neyta brauðs og víns,
ávaxta jarðarinnar, og samein-
ast þannig um að meðtaka bless-
un frjósemdarguðsins. f fyrstu
kenslubók í kristnum fræðum,
sem vér vitum að til sé, er
brauðið skoðað sem tákn þess,
hvernig kornið utan af ökrunum
sameinist í eitt, og þannig sam-
einist kristnir menn í Drottni
sínum. ótal myndir, ótal breyt-
ingar og margar ólíkar skýring-
ar eru tengdar kvöldmáltíðinni.
— í austurlöndum var hvaða
máltíð sem var ávalt skoðuð sem
tákn bróðurbanda og náinna
tengda.
í kristinni kirkju hefir kvöld-
máltíðin oft verið deiluatriði,
bæði kaþólskum og protestant-
iskum sið. Og t. d. innan lút-
ersku kirkjunnar á íslandi var
lengi haldið í innsetningarorð,
sem boðuðu mjög óaðgengilega
skýringu úreltrar trúfræði. Á
íslandi hafa þau innsetningar-
orð verið lögð niður fyrir all-
mörgum árum, en önnur, að vísu
ennþá eldri, tekin upp í staðinn.
Þau eru ótrúfræðileg, benda á
táknmál athafnarinnar.
Það er sagt um Bólu-Hjálmar,
hinn stórbrotna mann, að hann
vildi leita sættta og samúðar við
menn, áður en hann gengi til
guðs borðs. — Eg hygg, að með-
al manna með nútíma hugsunar-
hætti sé það einmitt samúðar-
tilfinningin, sem kvöldmáltíðin
vekur, þar sem hún er um hönd
höfð með virðingu. — Vér höfð-
um þann sið í guðfræðideild há-
skólans í Reykjavík að koma
saman í dómkirkjunni á skír-
dagskvöld og neyta sakramentis
ásamt prófessorunum. Eg full-
yrði, að hinar gömlu, kaþólsku
og gamalguðfræðilegu kenning-
ar áttu engin ítök í okkur. Við
vorum víst allir undantekning-
arlaust nýguðfræðingar. En
það var heldur ekki guðfræðin,
sem snart okkur þessi kvöld.
Það var samfélagið okkar á
milli, samfélagið við aðra menn,
sem'eitt sinn voru samankomnir
í lítilli loftstofu suður í Jerúsal-
em, — og samfélagið við hann,
sem eitt sinn sagði: Gerið þetta
í mína minningu. — óraleið var
á rríilli okkar og frumstæðra
villimannanna. En tákn athafn-
anarinnar túlkuðu okkar þrá
eftir því að eignast mannkosti
ofurmennisins, hetjusöng han3,
göfgi og tign.
Hér skal staðar numið. Mér
er það ljóst, að helgar venjur
eru vandasamar í meðferð. —
Táknmálin geta orðið innantóm
meiningarleysa, eins og þau hafa
svo oft orðið á fyrri tíð. Við-
höfn kirkjunnar hefir líka oft
verið misskilin á þann veg, að
hún væri til þess gerð að vekja
heillandi stemningar og ekkert
annað. Þá hefir það og við-
gengist, að tákninu sjálfu yrðu
eignuð þau sáluhjálparáhrif, er
þau áttu að túlka. Til dæmis
þar sem því er trúað, að skírðir
menn einir fari til himnaríkis, en
óskírðir, jafnvel ungabörnin, til
helvítis. Loks hefir kristinn
heimur stundum lent út á þær
villigötur að leggja svo ein-
strengislega áherzlu á eina skýr-
inu táknmálsins, að hinn insti
kjarni þess gleymdist. Eitt á-
takanlegasta dæmi þeirrar teg-
undar, er það, þegar Marteinn
Luther neitaði útréttri bróður-
hönd Jóhánns Zuniglis sökum
þess að þeir gátu ekki komið sér
saman um eðli altarissakra-
mentisins. Má nærri geta, hvort
það, sem kom fyrir annað eins
mikilmenni og Martein Lúther,
getur ekki hent hina smærri spá-
menn.
En þrátt fyrir alt þetta eig-
um vér ekki að lítilsvirða tákn-
málið sjálft. Þó að tungumál
vort sé misbrúkað, dettur eng-
um í hug að mæla með því að
allir þagni og segi ekki orð æfina
út. En vér ættum að leitast við
að fegra mál vort og haga orða-
vali svo sem bezt gegnir fyrir
þá kynslóð, er vér tölum við. Eg
hygg, að ef sálfræðilegar rann-
sóknir yrðu gerðar á því, hvaða
tákn hefðu gildi fyrir kristna
menn á vorum dögum, kæmu
þar fram merkilegar niðurstöð-
ur. En auk slíkra athugana
geta prestar og söfnuðir nokkuð
þreifað sig áfram eftir smekk og
tilfinningu.
Sérstaklega hvílir sú skylda á
frjálslyndri kirkju að ganga á
undan um slíkar aðgerðir. f
hinum íhaldsömu kirkjudeildum
ríkir lítið frjálsræði til að breyta
til. Niðurstaða mín er því all.r
ekki sú, að vér skulum taka upp
alt hið gamla táknmál, án tillits
til þess, hvort það gildir fyrir
oss, — heldur að vér notum hið
trúarlega frjálsræði til þess að
byggja upp, eins og það hefir
oft verið notað til að rífa niður.
Skáldið Jakob Thorarensen
segir í smákvæði um dómkirkj-
una í Niðarósi: Kirkjan mikla
messar sjálf. Táknmarkið ætti
að vera það, að hver einasta
kirkja, ytra útlit hennar og at-
hafnir, hafi sinn boðskap að
flytja, án tillits til ræðu prests-
ins. — Hvort sem kirkjan er
stór eða lítil, þarf hún að geta
messað sjálf.
HERMANN OG RÓSA
Smásaga eftir Sig. Sölvason
í apríl árið 1880 komu margir
innflytjendur til Winnipeg. Á
meðal þeirra voru tveir bræður á
þrítugs aldri, með konur sínar,
sem voru systur. Þeir bræður
hétu Thómas og John Hill, mestu
myndar menn og konur þeirra
voru fyrirtaks góðar og myndar-
legar. Bræður þessir áttu stór
bú og verzlun, sem þeir seldu
með góðum hagnaði áður en þeir
komu hingað vestur heiman af
írlandi, og voru því vel efnaðir.
Þegar hingað kom fóru þeir
strax á landskrifstofuna að
spyrja sig fyrir um góð lönd i
Manitoba. Þeim var þar vel tekið
og sýnd kort yfir óupptekin
heimilisréttarlönd, sem voru
mörg í þá daga.
Agentinn sýnir þeim lönd á
kortinu sem hann ráðleggur
þeim að skrifa sig fyrir, því þau
séu bæði kornyrkju og gripalönd.
Stór lækur sem aldrei þornar
skiftir löndunum. Þið getið bygt
húsin ykkar sitt hvoru megin á
lækjabökkunum. Járnbraut mun-
uð þið sjá fara þar í gegn innan
fárra ára. Þegar hún er komin
þá verða lönd ykka^ í háu verði.
Þeim bræðrum kemur saman
um að skrifa sig fyrir þessum
heimilisréttarlöndum, með þeim
skilmálum að þeir geti skift
þeim, ef þeim líki þau ekki fyrir
önnur lönd. Það er sjálfsagt
segir agentinn, við skulum gera
ykkur ánægða.
f næstu þrjá daga hafa bræð-
urqir mikið að gera, að kaupa
til búsins hesta, kýr og alt sem
þeir þurftu með.
Svo leggja þeir á stað með
konur sínar til fyrirheitna lands-
ins. Eftir tvo daga komast þeir
þangað. Þegar þau koma að
læknum þá halda þau að þetta
sé hin jarðneska paradís. Þeir
setja upp tjald á lækjarbakkan-
um og í því verða þau öll að búa
þangað til þeir eru búnir að
byggja yfir sig.
Þeir bræður voru vel lagtækir
og kappsamir við vinnu, og kon-
ur þeirra gáfu þeim lítið eftir,
enda voru allar byggingar
upp komnar snemma í septemb-
er, og þá fluttu þau í húsin.
Áður en fjögur ár voru liðin
var járnbraut komin í gegnum
nýlenduna, og rann hún með-
fram löndum þeirra bræðra. Stór
járnbrautarstöð var komin upp
og mörg hús í smíðum, og mörg
lönd upptekin. Einn dag eiga
þeir Hills-bræður og konur þeirra
tal saman. John segir þeim að
hann sé að hugsa um að setja
upp verzlun í þessu nýja þorpi.
sér líki betur verzlun en land-
búnaður.
Thomas segist skuli kaupa af
honum hans land og borga það út
í hönd, ef hann vanti að selja
það. John segir að það sé það
sem hann vanti og þakkar hann
bróðir sínum fyrir, svo gefur
Thomas honum ávísun á banka í
Winnipeg fyrir allri upphæðinni.
iLitlu seinna fær John smiði frá
Winnipeg og byrjar strax á að
byggja búðina. Þegar hún er
fullkláruð, eru allslags vörur
komnar til hans, og hann byrjar
að verzla og af því þeir Hill-bræð
ur voru elztu og helztu menn-
irnir í þorpinu, kalla þeir til al-
menns fundar. Þegar fundurinn
byrjar, var Thomas Hill kosin
fundarstjóri. Hann stendur upp
og þakkar fólki fyrír heiðurinn
og segir, við þurfum að hafa
skrifara á þessum fundi, og vil
eg biðja einhvern að stinga upp
á honum.
Kona John Hill stendur upp
og segist stinga upp á séra
James McArthur. Það er stutt
og samþykt.
Thomas Hill stendur upp og
segir: Það eru tvær orsakir til
þess, að við erum hér saman
komin; sú fyrri er að fá hingað
pósthús, hin önnur, hvað á bær-
inn að heita. Þó það sé aðeins
þorp í byrjun, þá verður hér
*bær áður en mörg ár líða.
Kona Thomas Hill stinur upp
á að bærinn verði kallaður Para-
dís. Séra McArthur stendur
upp áður en uppástungan er
studd og segir. Eg þakka frú
Hill innilega fyrir uppástunguna,
það var henni líkt, að velja
fallegt nafn. Ef allar konur
væru líkar þeim Hills systrum
þá væri gaman að lifa, þær gera
öllum gott og vilja öllum vel.
Þeir Hills bræður mega þakka
konum sínum það hvað öllum
þykir vænt um þá sjálfa. Hvað
uppástungu Frú Hill snertir, þá
finst mér ekki rétt að kalla
þorpið Paradís. En eg vonast
eftir að við öll komustum þangað
á endanum. Það er uppástunga
mín segir prestur að við köllum
þorpið og pósthúsið Hill í höf-
uðið á þeim Hills bræðrum, þeir
voru þeir fyrstu sem hingað
komu. Uppástungan var studd
og samþykt í einu hljóði, og öll-
um kom saman um það, að
hafa pósthúsið í Hills búðinni.
Frá þeim tíma að bærinn var
kallaður Hill, eru liðin 20 ár. Á
þeim árum óx bærinn mikið og
öll lönd upptekin. 700 manns
var í bænum, tvær stórar verzl-
anir, vönduð kirkja, sem rúmaði
alla bæjarbúa, og allir tilheyrðu
henni, og samkomulag upp á það
allra besta.
Þar var ungur prestur nýgift-
ur, hann var sonur gamla prests-
ins, sér'a McArthur, sem þar
áður var en nýlega dáinn jg
kominn í þá réttu Paradís. Þessi
ungi prestur var góður ræðu-
maður og hvers manns hugljúfi.
í bænum var góður læknir
isem hélt lífinu í fólkinu á meðan
það vildi lifa. Þar var hótel,
banki, rakari, bílaverkstæði, o.
m. fl. John Hill gerði mikla
verzlun og sonur hans . 19 ára
var hans bezta hjálp.
Thomas Hill og kona hans
bjuggu stórbúi á löndum sínum.
Þau áttu 20 ára gamla dóttur
sem Rósa hét. Hún var sögð sú
fríðasta og bezta stúlka í sveit-
inni, vel mentuð. Hún gekk
marga vetur á skóla í Winnipeg
var ágætur piano spilari og hafði
fagra söngrödd. Hún spilaði á
orgelið í kirkjunni og var sunnu-
dagaskólakennari, þegar hún var
ekki sjálf á skóla í Winnipeg.
Einn dag um miðjan apríl
kemur Thomas Hill inn í hús sitt
og var mjög þreytulegur að sjá,
enda var hann búinn að vinna
mörg dagsverkin. Rósa dóttir
hans segir við hann: Elsku faðir
minn, þú ert þreyttur, fáðu þér
sæti. Já, þú segir satt, góða
mín, segir faðir hennar. Eg er
þreyttur; eg vildi eg hefði góðan
ráðsmann þá skyldi eg hvíla mig.
Eg get útvegað þér hann segír
dóttir hans. Hann kann alla
bændavinnu og er góður smiður
og sá fallegasti maður sem eg
hefi séð, hann er 6 fet á hæð,
vigtar 200 pund og tveggja
manna maki að burðum; spilar
vel á piano og hann er sá bezti
söngmaður sem eg hefi heyrt til.
Hann var á sama skóla og eg í
vetur. Einu sinni vildu tveir
skólapiltar komast helst til of
nærri mér. En þá kemur þessi
fallegi og stóri maður og tekur í
brjóstin á þeim sitt með hverri
hendi og lyftir þeim upp af
gólfinu og hristir þá til, þeir
hljóða upp og biðja um vægð. f
því heyrum við einhvern hlægja
á bak við okkur, og það er yfir-
kennarinn. Hann segir þetta
var drengilega gert, og það
besta sem eg hefi séð á æfi
minni, þessum góðu handtökum
mun eg aldrei gleyma.
Faðir hennar segir, eg held að
þú sért skotin í þessum manni
Rósa mín, hvað heitir hann.
Hún segir hann heita Her-
mann Hanson, og sé íslendingur.
Hjónin líta hvert til annars
brosandi. Hr. Hill segir við
dóttir sína: Þú hefir aldrei
skrökvað að mér, þess vegna trúi
eg öllu sem þú segir um þennan
fslending. Þá fáu íslendinga
sem eg hefi séð hefir mér litist
mjög vel á, og sumum af þeim
mun eg aldrei gleyma. Eg segi
þér það seinna. Bréfið sem þú
fékst í fyrradag var það frá
honum? Eg hefi aldrei séð
fallegri skrift.
Já, það var frá honum, segir
Rósa.
Eg held að þú ættir að skrifa
honum og biðja hann að koma til
okkar sem fyrst.
-Eg vil heldur, segir Rósa, að
þú farir sjálfur til Winnipeg
og sjáir hann, máske að þér
lítist ekki eins vel á hann og
mér.
Hr. Hill spyr konu sína hvern-
ig henni lítist á þetta.
Mér líst svoleiðis á það, að
þið ættuð bæði að fara til Win-
npeg á morgun, segir frú Hill.
Þá skulum við fara segir maður
hennar. Þú verður að keyra
bílinn Rósa, því eg er orðin of
gamall til þess og svo er eg líka
ókunnugur í Winnipeg.
Morgunin eftir áður en þau
leggja af stað, segir hr. Hill
vinnumönnum sínum, Pete og
Mike, hvað þeir eigi að vinna á
meðan hann sé í burtu.
Ferðin gekk vel til Winnipeg.
Þegar þau keyra fyrir framan
Eaton’s búðina á Portag Ave.,
sjá þau margt fólk á gangstétt-
inni, þau stansa. Þá sjá þau
gamla konu hálf grátandi, vera
að leita að einhverju á gang-
stéttinni. Rétt í því^sjá þau svo
ljómandi fallegan mann, ungan,
ganga til gömlu konunnar. —
Hann segir við hana: Af hverju
ert þú að leita móðir góð.
Gamla konan segir, með tárin
íaugunum: Eg týndi þeim einu
tíu centum, sem eg átti í eigu
minni.
Það er ekki til neins fyrir þig
að leita að þeim; þau hafa oltið
þangað sem þú finnur þau ekki,
segir ungi maðurinn. Hann fer
með hendina ofan í vasa sinn, og
réttir gömlu konunni fimm dala
seðil og segir: Hafðu þetta fyrir
tíu centin, kona góð, nú sérð þú
að alt það sem fram við okkur
kemur verður okkur til góðs. —
Hefðir þú ekki týnt þessum tíu
centum, þá hefðir þú ekki fengið
fimm dalina.
Gamla konan segir: Gólður
Guð blessi þig, fallegi maður,
frá þessari stund mun alt snúast
þér til góðs. En viltu segja mér
hvað þú heitir?
Það vil eg síður segja þér, en
eg get sagt þér að eg er íslend-
ingur.
Hr. Hill og Rósa sáu þetta alt
og heyrðu, með tárin í augunum.
Segir hr. Hill: Þetta er sá fall-
egasti og hjartabezti maður sem
eg hefi séð. í þessu ætlar ungi
maðurinn að ganga fram hjá
•mmur
ENGIN BETRI BÚIN TIL
IVINDLINGA
PAPPÍR
þeim, þá segir Rósa: Herman,
þekkir þú mig ekki. Herman lít-
ur á þau og segir: ó, Rósa,
komdu blessuð og sæl. Þau heilsa
hvert öðru mjög vinalega.
Þetta er faðir minn, Mr. Han-
son, segir Rósa. Herman tekur
nokkuð þétt í hendina á hr. Hill.
svo Karl segir: Já, satt sagði
dóttir mín, sterktur ert þú. —
Erindi okkar til Winnipeg var
að finna þig, og vita hvert þú
hr. West, bankastjóri, en mitt
nafn er Herman Hanson. Eg er
íslendingur og tilvonandi tengda-
sonur þeirra hr. og frú Hill.
Jæja fyrst svo er, segir hr.
West þá óska eg ykkur öllum til
lukku og mér líka með þá næstu.
Þetta fór betur en áhorfðist í
fyrstu. Nú skulum við öll koma
inn í húsið, segir hr. Hill. Þau
ganga öll inn og fá sér sæti.
Mér líst mjög vel á þennan
vildir ekki koma heim með okk-; bæ> eg er viss um að mér muni
ur og vera ráðsmaður hjá okkur. I Jíða her vel> segir Herman.
Hvernig ætti það öðruvísi að
Eg er
Við höfum stórt bú.
orðinn gamall og lúinn.
Það vil eg gera, segir Herman,
ef þú vilt gefa mér dóttur þína
vera, þar þú færð þá fallegustu
og beztu konu sem til er í Mani-
. . , „ . toba og þó lengra væri leitað
fynr konu. Eg mun reynast egir hr> West
þér góður tengdasonur
Það er alt undir dóttir minni
komið, eg hefi sagt henni að hún
mætti ajálf velja ser mann. —
Það hafa margir beðið hennar,
Hafið þið Gootemplara stúku
hér?, spyr Herman.
Nei, segir Mr. West, okkur
sumum hér þykir of góður sop-
en hún hefir neitað þeim öllum. lnn ^ Þes§. að stofna hana.
Bankastjórinn í Hill hefir oft Sá, sem drekkur vín, segir
beðið hennar. Hann er þrálátur j Herman, hefir ekki gott tæki-
sá náungi. ; f*ri að fá góða konu. Áður en
Þú veist það faðir minn að eg ^an^t um líður, ætla eg að stofna
get ekki átt þann mann sem ^ei stúku, og eg vona hr. West,
drekkur vín. Herman drekkur |^ú hjálpir mér til þess. Við
ekki vín, og hann er sá eini sem, ættum að fara í hvert hús hér í
eg vil gefa hönd mína og hjarta.
Er þér nokkuð að vnabúnaði,
getur þú komið með okkur í
dag. Eg veit að kona mín verð-
ur ekki á móti þessum ráðahag,
segir hr. Hill. Hvað sjálfan mig
snertir er eg vel ánægður með
þig fyrir tengdason.
Þá er best þið komið heim með
mér, því föt mín, bækur og
smíðatól tek eg með mér.
Það er bezt að þú keyrir bíl-
inn, segir Rósa. Herman sest í
hennar sæti. Henn keyrir heim
að greiðasöluhúsinu sem hann
hélt til á; hann tekur alt sitt
dót og setur það í bílinn, svo
biður hann um miðdagsverð
handa þeim öllum. Eftir það
leggja þau á stað heimleiðis og
Herman keyrir bílinn; enda var
hann fyrirtaks bílstjóri. Þegar
þau koma heim til sín, sjá þau
að frú Hill stendur úti, að taka
á móti þeim.
Framh. á 7. bls.
HITT OG ÞETTA
Maður, sem nokkuð var kom-
inn til ára sinna sagði um dans
unga fólksins:
— Þetta nýmóðins hopp er
fyrir það fyrsta enginn dans, og
þegar maður er loks búinn að
læra að dansa, þá er sá dans ekki
í tísku lengur!
* * *
Einu sinni er Rudolph Austur-
ríkiskeisari var á ferðalagi úti í
sveit gaf hann sig á tal við
bónda og spurði hann hver mun-
urinn væri á stríði og friði. —
Bóndinn svaraði: Á friðartímum
fylgja synirnir feðrum sínum
til grafar, en á ófriðartímum
fylgja feðurnir sonum sínum til
grafar.
í London er búið að stofna
Þegar hr. Hill og klúbb fyrir ófríða menn, en illa
Rósa eru búin að heilsa henni, þá jgengur að fá menn í félagsskap-
segir hann við konu sína: Þetta inn. Félagsstjórnin auglýsir
er Herman Hanson, tilvonandi
tengdasonur okkar.
Hún heilsar honum mjög inni-
lega með kossi, svo faðmar hún
Rósu að sér og leggur sína bless-
un yfir þau bæði."
í því sjá þau hvar bankastjór-
inn kemur. Hann er meðal maður
á vöxt, laglegur, nokkuð feitur,
auðséð á hnoum að honum hefir
þótt góður sopinn. Hr. Joe West
(svo hét hann) heilsar þeim öll-
um, hann gengur til Rósu og
ætlar að heilsa henni með kossi.
Hún víkur sér til Hermans og
segir: Segðu honum sannleik-
ann. Herman gengur til hr.
West og segir: Eg er til með að
kyssa þig ef þig vantar endilega
að kyssa einhvern. Eg sé að
ungfrú Hill vantar ekki þína
kossa.
Hver ert þú, spyr West og
ætlar að slá Herman, en Herman
er fljótari, og tekur nokkuð fast
með vinstri hendinni í brjóstið
á West og segir: Hefir þú nokk-
urn tíma abst upp við þennan og
sýnir honum hægri hnefann.
Vægð, segir West, við skulum
vera vinir, hérna er höndin.
Það líkar mér betur segir
Herman og réttir honum hend-
ina. Eg þykist vita að þú sért
stöðugt eftir meðlimum og skor-
ar á ófríða menn að ganga í fé-
lagið. í auglýsingunum er því
haldið fram að venjulega séu
ófríðir menn gáfaðir.
* * *
Nýjasta “heimsmetið”, sem
sett hefir verið í Bandaríkjunum
á Louis Kranz frá Monticello.
Hann hefir á síðustu 10 árum
verið handtekinn 109 sinnum
grunaður um afbrot. En ekki í
eitt einasta skifti hefir lögregl-
unni tekist að sanna á hann það,
sem hann var grunaður um að
hafa framið.
* * *
Kvikmyndafélögin í Holly-
wood senda á næstunni á mark-
aðinn mesta sæg af æfisögu-
kvikmyndum merkra manna. í
væudum eru t. d. kvikmyndir um
líf Edisons, Nobel, Lawrence
ofursta, Lincoln forseta, Nie-
möller o. m. fl.
* * *
Jazzkóngurinn Duke Ellington
tók upp á því, er hann var á
ferðalagi , Svíþjóð í vor, að selja
eiginhandarundirskrift sína á 50
aura eintakið. Peningarnir sem
komu inn fyrir þetta gengu til
atvinnulausra sænskra hljómlist-
armanna.